Aby pełniej zrozumieć oczekiwania jednostek wobec współczesnego pora-doznawstwa i poradnictwa, perspektywą wyjściową badań warto uczynić breggizm (stworzone przeze mnie pojęcie pochodzi od literackiej postaci Ha-la Bregga, astronauty z powieści Stanisława Lema Powrót z gwiazd, który miał trudności z adaptacją w obcej, dynamicznie zmieniającej się rzeczywi-stości)5. Skonstruowanie i umieszczenie tej kategorii o rysie literackim było efektem intensywnej eksploracji rzeczywistości podczas realizacji trzech du-żych projektów badawczych6 i kilku mniejszych badań jakościowych i
ilo-________________
4 Omówiłam je szczegółowo w monografii Poradnictwo wolontariackie, prezentując owe zdecentralizowane, autonomiczne przejawy poradnictwa i opisując relację doradca–radzący się w bezpośrednim nawiązaniu do otoczenia społecznego, w którym się ona odbywa. Por.
A. Piasecka, Poradnictwo wolontariackie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2014.
5 S. Lem, Powrót z gwiazd, Biblioteka Gazety Wyborczej, Warszawa 2008.
6 Mowa o projektach: 1) „Diagnoza, wykorzystanie i rozwój kompetencji seniorów”, reali-zowanym przy wsparciu Fundacji Aktywny Senior, Fundacji Wspierania Organizacji Pozarzą-dowych Umbrella oraz Pozarządowego Ośrodka Kariery we Wrocławiu, działającego przy Wrocławskim Centrum Wspierania Organizacji Pozarządowych Sektor 3, w terminie: VIII 2010 – VI 2011 (projekt miał na celu skonstruowanie narzędzi identyfikacji i oceny kompetencji seniorów); 2) „Profesjonalny senior-wolontariusz w organizacji pozarządowej”, realizowanym we współpracy z Fundacją Aktywny Senior, w terminie VIII 2011 – I 2012, dofinansowanym z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich (projekt służył rozwojowi procesu identyfikacji i oceny kompetencji, z wykorzystaniem kwestionariusza samooceny, wywiadów grupowych i obser-wacji uczestniczącej oraz przeprowadzeniu cyklu szkoleń wdrażających seniorów do wolonta-riatu i wypracowaniu procedur dla organizacji wolontariackich); 3) „IMPROVE – IMPact Of VoluntEering on personal and professional growth”, międzynarodowy projekt dofinansowany z programu Lifelong Learning Programme GRUNDTVIG Learning Partnerships, realizowany w terminie XI 2011 – VIII 2013, w ramach współpracy z następującymi organizacjami: Porta Nuova Europa – Włochy, Zemgale NGO Centre – Łotwa, Association Juvenil Intercambia – Hiszpania, Centrul de Volontariat Cluj-Napoca – Rumunia, Fundacja Wspierania Organizacji Pozarządowych „Umbrella” – Polska (projekt był skierowany do mieszkańców Pavii, Malagi,
ściowych, prowadzonych przeze mnie w latach 2009–20137 oraz obserwacji zmiany pokoleniowej zachodzącej w Polsce i Europie8. Wynikało także z szeregu analogii pojawiających się pomiędzy Lemowym bohaterem i współ-czesnym człowiekiem, zagubionym w nowej sytuacji egzystencjalnej. Breg-gizm ilustruje trudności, na jakie napotyka człowiek w zastanej codzienności.
Problemy związane z wymogiem wykonania nierealnych zadań: budowania tradycji, z równoczesnym odrzuceniem przeszłości i jej dziedzictwa, prze-platają się tutaj z obowiązkiem dokonania samookreślenia, zbudowania własnej tożsamości w nieoczywistej, sfragmentyzowanej, wieloznacznej, mozaikowej rzeczywistości. Samopoznanie jednostki, nacechowane dąże-niem do ciągłego podnoszenia jakości swojej egzystencji, na co dzień jest
________________
Rygi, Cluj-Napoca i Wrocławia, którzy chcieli zostać wolontariuszami lub deklarowali chęć odbycia wolontariatu oraz osób zajmujących się organizacją wolontariatu i wspieraniem wo-lontariuszy w trakcie ich działalności prospołecznej; uczestnikami były osoby w przedziałach wiekowych: 16–19 lat, 20–26 lat oraz 27–65 lat). Por. A. Piasecka, Kompetencje wolontariackie – ich ocena, wykorzystanie oraz rozwój w kontekście lokalnej i globalnej współpracy: egzemplifikacje, [w:]
Rodzina – młodzież – dziecko. Szkice z teorii i praktyki pomocy psychopedagogicznej i socjalnej, red.
M. Piorunek, J. Kozielska, A. Skowrońska-Pućka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013, s. 551–575; Associazione Porta Nuova Europa, Fundacja Wspierania Organizacji Poza-rządowych „Umbrella”, Biedrība „Zemgales nevalstisko organizāciju atbalsta centrs” (Zemga-le NGO Centre), Asociacion Juvenil Intercambia, Centrul de Voluntariat Cluj-Napoca, Impatto del volontariato sulla crescita personale e professionale. Grundtvig Partnerships, [w:] European Shared Treasure – Lifelong Learning Programme, http://www.europeansharedtreasure.eu/detail.php?
id_project_base=2011-1-IT2-GRU06-23944 [dostęp: 21.10.2014]; CentrumSektor3, IMPROVE zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy, [w:] YouTube.Com, http://www.youtube.
com/watch?v=iXzA0-rpS_0 [dostęp: 21.10.2014].
7 Badania prowadziłam także podczas szkoleń dla zróżnicowanej grupy odbiorców, za-równo dla osób dorosłych pracujących z młodzieżą („Kompetencje społeczne jako efekty kształcenia/uczenia się. Identyfikacja i ocenianie. Propozycje rozwiązań” – XI 2013), dla senio-rów (Inkubator Obywatelskiej Aktywności „Działaj! z nową energią dla seniosenio-rów” – VI 2011 – IX 2011; szkolenie motywacyjne z zakresu działalności wolontariackiej – XI 2011), jak i dla młodzieży oraz młodych-dorosłych („Program Tutor” – cykl dziewięciomiesięcznej pracy rozwojowej (rozwój kompetencji) i opieki tutorskiej nad podopiecznym, IX 2013 – V 2014; „Ta współpraca się opłaca!” – projekty społeczne opracowane przez studentów Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu (projekty edukacyjne i szkoleniowe opracowane przez studen-tów UP we Wrocławiu, II 2012 – II 2013). Cennym źródłem informacji zwrotnych na temat roli kompetencji oraz oceny wolontariatu jako doświadczenia w biegu życia człowieka był dla mnie cykl wykładów i szkoleń oraz moderowanych przeze mnie otwartych spotkań panelo-wych z pracodawcami i studentami, w ramach projektu „Absolwent UWr. na rynku pracy – sukces dzięki kompetencjom”, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego (XI 2009 – X 2010).
8 Mowa o przemianie pokoleniowej oraz różnicy potrzeb i motywacji pogłębiającej się pomiędzy generacjami Mature, Baby boom, X, Y i Z. Por. D. Tapscoff, Cyfrowa dorosłość. Jak pokolenia sieci zmienia nasz świat, tłum. P. Cypryański, Wydawnictwo Akademickie i Profe-sjonalne, Warszawa 2010; J. Żakowski, J. Czapiński, 20-latkowie nie pasują dziś do Polski.
Zderzenie pokoleń, „Polityka” 2012, nr 2857, s. 20–22.
Poradnictwo wolontariackie w biegu życia – założenia formalno-merytoryczne 115 konfrontowane z wszechogarniającą pustką, nieodłącznie towarzyszącą
„odróżnicowywaniu się” oraz niemożnością wskazania celu i przyczyn ta-kiego, a nie innego wyboru kierunku dalszego życia, breggową niewiedzą
„gdzie patrzeć”.
Zagubienie obserwowane u kolejnych jednostek, sytuacje, gdy coraz więcej ludzi odbywa swoją wędrówkę przez życie po omacku, wydają się sprzyjać zwiększonemu zapotrzebowaniu na poradnictwo. Skoro bowiem pytania egzystencjalne zadaje sobie coraz większa liczba osób, popyt na po-radnictwo wzrasta, co z jednej strony sprzyja rozwojowi rynku poradnicze-go, z drugiej zaś stwarza szansę na szybki zarobek i korzyści czerpane z nie zawsze wartościowego „doradzania”.
Analizując wyzwania, jakie przed poradnictwem stawia współczesność i legislatywy unijne, szczególnie propagowana obecnie idea edukacji poza-formalnej i niepoza-formalnej, bez trudu można odnaleźć miejsce dla wolontaria-tu w poradnictwie czasu ponowoczesności.
Poradnictwo wolontariackie wymyka się znanemu powszechnie syste-mowi orientacji i poradnictwa zawodowego, gdyż nie stanowi części daw-nego „ładu społeczdaw-nego”, unika hierarchizacji i stałych, ugruntowanych po-zycji, jest dalekie od spójnego rozkładu funkcji. Zakotwiczone w sektorze organizacji pozarządowych, których dążenia są często dalekie od profesjo-nalizacji, opiera się na dobrej woli jednostek o prospołecznym profilu oso-bowościowym, nie zaś na systemie uzgodnionej działalności różnych insty-tucji. Będąc niezwykle elastycznym, poradnictwo wolontariackie bazuje na relacjach nieformalnych, uznając rolę przypadku w kojarzeniu wolontariu-szy i NGO’sów. Pomija wszelką hierarchiczność systemu udzielania porad, a nawet – stanowi przejaw niezależności organizacyjnej, dążenia do auto-nomii społeczeństwa obywatelskiego. Co równie istotne – w owej „narzuco-nej” postmodernistycznie wolności poradnictwo wolontariackie staje się kreacją lokalną, specyficzną dla danego momentu historycznego i otoczenia.
Jest konstrukcją bazującą na rozproszonej wiedzy, opartej na praktyce spo-łecznej. Jej celem jest zwielokrotnienie „reprezentacji prawdy” na temat wo-lontariatu, zawartej w historiach jednostek, które poprzez wolontariat two-rzą i/lub tworzyły własną tożsamość albo w narracjach tych, dla których wolontariat stanowi(ł) element ich życiowej mozaiki.
Priorytetem dla poradnictwa wolontariackiego jest powrót do prospo-łecznego charakteru doradzania: niesienie pomocy i wsparcia drugiemu człowiekowi, pomaganie mu w pokonywaniu przeszkód na jego drodze rozwoju, pobudzanie źródeł rozwoju indywidualnego jednostki oraz uła-twienie jej pogodzenia się z własnym życiem9.
________________
9 S.J. Murgatroyd, Poradnictwo i pomoc, Zysk i S-ka, Poznań 2010.