Światowe giełdy jako instytucje, które koncentrują popyt i podaż na wyse-lekcjonowane instrumenty finansowe, obecnie podejmują inicjatywę na rzecz podnoszenia świadomości ESG, powołując lub/i nadzorując instytucje zajmujące się raportowaniem takiej działalności, powołując instytuty naukowe promujące i wspierające działalność naukową w tym zakresie czy tworząc społecznie od-powiedzialne indeksy giełdowe. Działania takie są skierowane zarówno do in-westorów, jak i do notowanych spółek.
Wiele giełd (a wśród nich działające na rynkach wschodzących) podjęło inicjatywę promującą transparentność spółek społecznie odpowiedzialnych.
W Malezji Instytut Zarządzania publikuje od 2006 roku roczny raport CSR (Corporate, Social, Responsibility), który jest monitorowany przez tamtejszą giełdę (Borsa Malaysia – BM). Dodatkowo giełda malezyjska ściśle współpracu-je w tamtejszym regulatorem w tym zakresie. Giełda tajlandzka (Stock Exchange of Thailand – SET) powołała Instytut Społecznie Odpowiedzialnego Biznesu (Corporate Social Resposibility Institute CSRI) w celu zachęcania notowanych na niej spółek, aby brały czynny udział w opracowaniu koncepcji etycznych działań. Giełdy chińskie (Shenzen Stock Exchange i Shanghai Stock Exchange) zachęcają przedsiębiorstwa do publikowania rocznych raportów CSR. Działania takie są też częścią polityki rządu chińskiego pod nazwą „zielona polityka”
i zmierzają do zaangażowania giełd do wywierania wpływu na prywatny sektor, który w ten sposób powinien zwiększać aktywność CSR. Działania te skierowa-ne są przede wszystkim do przedsiębiorstw zanieczyszczających środowisko, aby ograniczyć w ten sposób źródła ich finansowania poprzez giełdy. Giełda w Indiach (National Stock Exchange of India – NSE) w celu zwiększenia
spo-Metody doboru spółek do indeksu RESPECT 103
łecznej odpowiedzialności spółek skoncentruje się na zadaniach edukacyjnych, przekonując o potencjalnie większych zyskach w momencie inwestycji w spółki ESG. We wrześniu 2009 roku NSE zorganizowała forum pod nazwą odpowie-dzialne inwestowanie w Indiach (Responsible Investment in India)7.
Indeksy społecznie odpowiedzialne odgrywają kluczową rolę w rozwoju społecznie odpowiedzialnego inwestowania. Występowanie firmy w takim in-deksie jest dla niej okazją do wdrażania i podnoszenia standardów CSR. Indeksy takie są także dobrym narzędziem dla menedżerów etycznych funduszy (emery-talnych, inwestycyjnych, assets management itp.), gdyż pozwalają na dobór od-powiedniego portfela do oczekiwań klientów. Pierwszy indeks spółek społecznie odpowiedzialnych powstał w 1990 roku (Domini Social Index), jednak dopiero powstanie Down Jones Sustainability Index w 1999 roku rozpoczęło faktyczne zainteresowanie tą tematyką i od tego momentu utworzono przeszło 50 indek-sów oraz liczne subindeksy.
Indeks RESPECT
Indeks spółek społecznie odpowiedzialnych RESPECT funkcjonuje na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych od listopada 2009 roku. Jest to drugi tego typu indeks w regionie Europy Środkowo-Wschodniej8 i został zaini-cjowany przez biznes. Celem utworzenia takiego indeksu było dostarczenie in-westorom syntetycznego i rzetelnego narzędzia bazującego na międzynarodo-wych wytycznych GRI (Global Reporting Initiative). Niewątpliwie jednym z większych wyzwań w momencie przygotowywania założeń metodycznych do badania było dostosowanie ich do realiów gospodarki post-emerging. Międzyna-rodowe wytyczne GRI zostały dostosowane do wymogów polskiego rynku, lecz jednocześnie założono, że wymogi te będą stopniowo podnoszone. Do badania typowane są spółki z indeksów: WIG20, mWIG40, sWIG80. Odbyły się dotych-czas trzy edycje. Po pierwszej edycji wprowadzono modyfikację polegającą na rozszerzeniu zakresu przedmiotowego oceny o grupy kapitałowe oraz pewne zróżnicowanie wyników oceny środowiskowej w zależności od rodzaju branży.
Sam proces oceny oparty jest na badaniach ankietowych, które dodatkowo wery-fikowane są przez pracowników firmy oceniającej (Deloitte) w spółce. Odpo-wiedzi podlegają ocenie punktowej (z uwzględnieniem wag – punkty od 1 do 3).
Suma uzyskanych punktów jest podstawą do zaszeregowania spółki do odpo-wiedniej klasy ratingowej. Oceny AAA, AA i A wymagają uzyskania wyniku
7 D. Siddy: Exchanges and sustainable investment. World Federation of Exchanges 2009, s. 11-33.
8 W Austrii utworzono pierwszy indeks, w skład którego wchodzi 15 spółek z Europy Środkowo--Wschodniej o nazwie CEERIUS (CEE Responsible Investment Universe).
Bogna Janik 104
powyżej 75% możliwych punktów. Ankieta uwzględnia kwestie zarządzania or-ganizacją (polityka CSR, funkcjonowanie na giełdzie, system zarządzania), aspekty ekonomiczne (regulowanie zobowiązań, wynagrodzenia i wspieranie działań społecznych), kryteria środowiskowe (zarządzanie środowiskowe, mate-riały i surowce, energia i woda, klimat, odpady) i kryteria społeczne (BHP, roz-wój zawodowy pracowników, prawa człowieka, ochrona danych osobowych).
W pierwszej edycji do indeksu RESPECT wybrano16 spółek ze 114 wyty-powanych. Uzyskały one ponad 75% ogółu punktów (średnia liczba punktów to 79,60%) i tym samym otrzymały ocenę A, z tym że żadna ze spółek nie otrzy-mała najwyższej oceny ratingowej AAA. Wśród 114 badanych 27 uzyskało oce-nę BBB i nie zakwalifikowało się do indeksu RESPECT (średnia 72,31%). Na-tomiast średnia liczba punktów uzyskanych przez wszystkie spółki (114) biorące udział w badaniu to 66,09%9.
Na pytanie, czy w spółce istnieje dająca się zweryfikować strategia spo-łecznej odpowiedzialności, 59% respondentów wskazało, że spółka podejmuje działalność o charakterze CSR, natomiast 14% ankietowanych przyznało, że spółka posiada spójną strategię CSR. Aż 79% ankietowanych spółek przyznało, że nie wdrożyło procesu raportowania CSR. W kwestiach środowiskowych na pytanie, czy spółka opracowała i stosuje politykę środowiskową, 50% odpowie-dzi było negatywnych, a 41% pozytywnych. W przypadku pytania, czy w spółce funkcjonuje kodeks etyki, 59% odpowiedzi było negatywnych10.
Duże znaczenie dla wyników badania mają kwestie zarządzania organiza-cją, szczególnie spójna polityka CSR (przygotowywanie raportów zgodnie ze standardami GRI), jak również kwestie środowiskowe rozumiane jako polityka środowiskowa, w której jest określony ogólny kierunek działań środowiskowych.
Ocenie podlega także kwestia etyki w spółce. Jedno z pytań dotyczy opracowa-nia i wdrażaopracowa-nia kodeksu etyki, który powinien być poparty wdrożeniem formal-nych mechanizmów pozwalających na egzekwowanie zapisaformal-nych w kodeksie zasad.
W skład indeksu RESPECT wchodzą obecnie 22 spółki i jest on indeksem dochodowym. Przy jego obliczaniu uwzględnia się zarówno ceny zawartych w nim akcji, jak i dochody z dywidend i praw poboru. Znaczny udział w indek-sie mają spółki zaliczane do indeksu WIG20, a więc podmioty o znacznej kapi-talizacji i wysokiej płynności.
Analiza dochodowości i ryzyka indeksu RESPECT w porównaniu z indek-sem WIG20 wypada bardzo korzystnie. Indeks ten generował wyższe stopy zwrotu i niższe ryzyko w okresie od 01.01.2009 do 29.07.2011 (patrz tabele 1, 2).
9 Materiały niepublikowane Deloitte.
10 Deloitte dostępny w: http://www.deloitte.com/assets/Dcom-Poland/Local%20Assets/Documents/
Broszury_CSR_RespectIndex.pdf, dostęp: 10.01.2012.
Metody doboru spółek do indeksu RESPECT 105
Jednakże trudno na tym etapie sformułować wnioski o szczególnie wysokiej do-chodowości tych inwestycji ze względu na krótką historię notowań indeksu RESPECT. Wynik ten może mieć charakter przypadkowy, jaka również może być rezultatem tego, że znaczny udziału w indeksie ma spółka KGHM, która by-ła liderem ostatnich wzrostów.
Tabela 1 Średnie dzienne logarytmiczne stopy zwrotu
Instrument RESPECT WIG20
Średni zwrot 0,138517% 0,068285%
Odchylenie standardowe 1,5449451% 2,630427%
Tabela 2 Arytmetyczne stopy zwrotu w okresie 01.01.2009-29.07.2011
Instrument RESPECT WIG20
Stopa zwrotu w 2010 r. 32,17% 14,88%
Stopy zwrotu w okresie
01.01.2009-29.07.2011 43,94% 14,13%
Na rynkach rozwiniętych, o dłuższej historii tworzenia takich indeksów, nie zauważa się aż tak dużych różnic w stopach zwrotu. Potwierdzają ten fakt liczne badania prowadzone przez: Bauer i in., Briston, Galema i in., Mallin i in., Kre-adner i in., Statman11.
Przestrzeganie standardów społecznej odpowiedzialności może mieć po-dwójną korzyść dla spółki. Pierwsza to podniesienie atrakcyjności spółki jako podmiotu inwestycji dla inwestorów (zmniejszenie ryzyka inwestycyjnego, moż-liwość uzyskania wyższej stopy zwrotu z inwestycji), jak również zaspokojenie potrzeb społecznych czy środowiskowych. Po drugie, stosowanie przez spółki standardów społecznej odpowiedzialności może wskazywać, że zarządzający są
11 C.A. Mallin, B. Saadouni, R.J. Briston: The financial performance of ethical investments funds.
„Journal of Business Finance & Accounting” 1995, No. 22 (4), s. 438-496; N. Kreander, G. Gray: DM Power CD Sinclair, Evaluating the performance of Ethical and Non-SRI Founds:
a matched pair analysis. „Journal of Business, Finance and Accounting” 2005, No. 32 (7), s. 1466-1497; M. Statman: Socially responsible mutual funds. „Financial Analysts Journal”
2000, No. 56 (3), s. 30-39; R. Galema, A. Planting, B. Scholens: The stocks at stake. Return and risk socially responsible investment. „Journal of Banking and Finance” 2008, No. 32, s. 2646-2654; R. Bauer, K. Koedijk, R. Otten: International evidence on ethical mutual fund perfor-mance and investment style.” Journal of Banking and Finance” 2005, No. 29, s. 1751-1767.
Bogna Janik 106
otwarci na nowoczesność, starają się wypracować odpowiednią kulturę pracy, dlatego też może być dodatkowym, w efekcie pozytywnym, miernikiem jakości zarządzania spółką.
Podsumowanie
Indeks RESPECT jest jednym z pierwszych tego typu projektów w Europie Środkowo-Wschodniej. Do udziału w indeksie w ciągu dwóch lat zostały zakwa-lifikowane 22 spółki ze 140 potencjalnych kandydatów. Pomimo że standardy społecznej odpowiedzialności są standardami o charakterze międzynarodowym i dodatkowo na potrzeby indeksu RESPECT zostały dostosowane do naszego rynku, to jedynie 16% spółek przeszło pozytywną weryfikację. Świadczy to o pewnej słabości spółek notowanych na WGPW w porównaniu do rynków rozwiniętych. Może to jednocześnie oznaczać, że te spółki, które przeszły pozy-tywną weryfikację spełniają kryteria, które same nie wystarczają do osiągnięcia sukcesu rynkowego, ale ich wdrożenie wpływa na poprawienie systemu zarzą-dzania i jest to zauważane przez inwestorów, którzy przyczyniają się do więk-szej stabilizacji cen akcji.
Literatura
Bauer R., Koedijk K., Otten R.: International evidence on ethical mutual fund perform-ance and investment style. „Journal of Banking and Finperform-ance” 2005, No. 29.
Deloitte dostępny w: http://www.deloitte.com/assets/Dcom-Poland/Local%20Assets/
Documents/Broszury_CSR_RespectIndex.pdf, dostęp: 10.01.2012.
Dryzek J.S.: The politics of the Earth: Environmental discourses. Oxford University Press, Oxford 2005.
Galema R., Planting A., Scholens B.: The stocks at stake. Return and risk socially responsible investment. „Journal of banking and Finance” 2008, No. 32.
IUCN, UNPE, WWF: Caring for the Earth: A strategy for sustainable living. Earthscan, Gland, Switzerland 1991.
Jacobs M.: Sustainable development as a contested concept. In: Fairness and futurity:
Essays on environmental sustainability and social justice. Red. A. Dobson.
Oxford University Press, Oxford 1999.
Kreander N., Gray G.: DM power CD sinclair, evaluating the performance of ethical and Non-SRI founds: A matched pair analysis. „Journal of Business, Finance and Accounting” 2005, No. 32 (7).
Mallin C.A., Saadouni B., Briston R.J.: The financial performance of ethical investments funds. „Journal of Business Finance & Accounting” 1995, No.22 (4).
Redclift M.R.: The meaning of sustainable development. „Geoforum” 1992, Vol. 23, No. 3.
Metody doboru spółek do indeksu RESPECT 107
Siddy D.: Exchanges and sustainable investment. World Federation of Exchanges 2009.
Statman M.: Socially responsible mutual funds. „Financial Analysts Journal” 2000, No. 56 (3).
Światowa Komisja ds. Środowiska i Rozwoju, The UN World Commission on Environ-ment and DevelopEnviron-ment. Our common future: World Commission on EnvironEnviron-ment and Development (The Brundtland Report), Oxford University Press, Oxford 1987.
METHODS OF SELECTION OF COMPANIES IN THE RESPECT INDEX
Summary
The idea of SRI, although not new, is becoming the focus of attention. It results from searching new investment which might guarantee higher level of trust. SRI investor is applying a negative or positive selection while investing. The paper has analyzed stock selection methodology to RESPECT index, which is socially responsible index in Polish Stock Exchange. It is one of the first indices of that kind in Central Europe. The benefits resulting from being a socially responsible company have been presented. Moreover, quantitative research has been applied. It compared returns on shares and risk (standard deviation) of companies present in RESPECT index using benchmark WIG20. The results show high difference between the indices which means that companies can be better managed.