W 2009 roku MFW zmienił stosowaną klasyfikację, wprowadzając nowe rodzaje systemów kursowych. Ujęto je w tabeli 3. Wynika z niej, że w porówna-niu z klasyfikacją stosowaną w latach 1999-2008 wprowadzono trzy zasadnicze zmiany.
Po pierwsze, z systemów konwencjonalnego kursu stałego wyodrębniono systemy stabilizowanego kursu stałego jako osobną kategorię. Podobnie z sys-temów kursu stałego, okresowo korygowanego, wyodrębniono tzw. systemy zbliżone do systemów kursu stałego, okresowo korygowanego. Kryterium tych podziałów stanowiło przyjęcie oficjalnego kursu centralnego przez dane pań-stwo lub brak takiego kursu.
5 K. Habermeier, A. Kokenyne, R. Veyrune, H. Anderson: Op. cit., s. 17-18.
Michał Jurek 112
Tabela 2 Rodzaje systemów kursowych według klasyfikacji opracowywanej
od 2009 roku
Rodzaj systemu Zasady systemu
1 2 System
kurso-wy bez krajowej jednostki pie-niężnej
− prawną jednostką pieniężną danego kraju jest jednostka pieniężna kraju trzeciego
− kraje stosujące ten system całkowicie tracą autonomię polityki pieniężnej, sytuacja go-spodarcza kształtuje się pod wpływem polityki pieniężnej prowadzonej przez kraj, któ-rego jednostkę pieniężną ustanowiono jako prawny środek płatniczy
System kursu oparty na radzie walutowej
− z mocy ustawy istnieje obowiązek wymiany krajowej waluty na określoną obcą walutę, zgodnie ze sztywnym kursem
− władza emisyjna jest zobowiązana, pod rygorem sankcji, zrealizować to zobowiązanie
− emisja pieniądza następuje tylko poprzez wymianę waluty obcej na krajową
− z mocy tych przepisów bank centralny nie pełni swoich tradycyjnych funkcji, takich jak regulacja płynności sektora bankowego, nie jest też kredytodawcą ostatniej instancji
− pewien stopień elastyczności zależy od stopnia surowości ustanowionych reguł
System kon-wencjonalnego stałego kursu centralnego
− istnieje możliwość wyboru jednego z trzech punktów odniesienia przy ustalaniu kursu centralnego jednostki pieniężnej danego kraju: kurs można ustalić w stosunku do wy-branej jednostki innego kraju; w stosunku do zbiorowej jednostki, której wartość ze-wnętrzną określa koszyk złożony z walut krajów mających duży udział w wymianie międzynarodowej; bądź też w stosunku do jednostki międzynarodowej (np. SDR)
− kurs centralny może być ogłoszony w sposób oficjalny, bądź też utrzymywany implicite przez co najmniej 6 miesięcy
− kurs rynkowy może się wahać w ściśle określonych wąskich granicach pasma dopusz-czalnych odchyleń do ± 1% od kursu centralnego, lub różnica między maksymalnym i minimalnym rynkowym kursem spot musi być niższa niż ± 2%.
− dążąc do utrzymania stałości kursu władze monetarne są zobowiązane do prowadzenia interwencji i regulowania stopy procentowej
− bank centralny może uprawiać elastyczną politykę pieniężną, władze monetarne mogą też sporadycznie korygować poziom kursu centralnego
System stabili-zowanego kursu stałego
− władze monetarne określają kurs centralny, tak jak w systemie konwencjonalnego stałe-go kursu centralnestałe-go
− kurs centralny jest utrzymywany implicite, nie jest ogłoszony w sposób oficjalny
− rozpiętość między maksymalnym i minimalnym rynkowym kursem spot nie może prze-kraczać 2% przez co najmniej pół roku
System kursu stałego w pa-śmie dopusz-czalnych odchy-leń
− władze monetarne określają oficjalny kurs centralny i kształtują kurs rynkowy swojej jednostki, tak jak w systemie konwencjonalnego stałego kursu centralnego
− dopuszczalne pasmo odchyleń od kursu centralnego jest szersze niż ±1%, bądź też róż-nica między maksymalnym i minimalnym kursem rynkowym spot przewyższa 2%
− stopień elastyczności w polityce pieniężnej zależy od szerokości pasma
− uznaje się, że ten rodzaj systemu kursowego stosują kraje, które włączyły swoje jed-nostki do mechanizmu kursowego ERM 2, chyba że w sposób jednostronny przyjęły węższe niż ± 1% pasmo dopuszczalnych odchyleń
Problemy podziału i klasyfikacji systemów kursowych… 113
− władze monetarne określają kurs centralny tak, jak w systemie konwencjonalnego stałe-go kursu centralnestałe-go
− kurs ten jest stopniowo korygowany o małą cząstkę
− wysokość korekty zależy od zmian wybranych wskaźników makroekonomicznych, mo-że być określona w taki sposób, by akomodować przeszłe zmiany stopy inflacji lub przewidywane zmiany tej stopy w przyszłości
− kurs rynkowy może się wahać w ściśle określonych wąskich granicach pasma dopusz-czalnych odchyleń (do ± 1%) od kursu centralnego
− stosuje się interwencje walutowe i politykę pieniężną, tak jak w systemie konwencjo-nalnego stałego kursu centralnego
− władze monetarne określają kurs centralny tak, jak w systemie konwencjonalnego stałe-go kursu centralnestałe-go, nie ma on jednak charakteru oficjalnestałe-go
− kurs rynkowy kształtowany jest tak, jak w systemie kursu stałego stopniowo korygo-wanego
− rozpiętość między maksymalnym i minimalnym kursem spot nie może przekraczać 2%
przez co najmniej pół roku
− dopuszczalna jest większa zmienność kursu rynkowego niż w systemie konwencjonal-nego kursu stałego
− roczny wskaźnik korekty kursu musi wynosić co najmniej 1%, a tendencja zmian kursu musi być jednokierunkowa
Inny system
kursu stałego − jest to kategoria rezydualna, wykorzystywana wówczas, gdy systemu kursowego nie można zaliczyć do żadnej z pozostałych dziewięciu kategorii
System kursu płynnego
− kurs walutowy kształtuje się zasadniczo na rynku, pod wpływem popytu i podaży
− brak weryfikowalnej lub przewidywalnej ścieżki zmian tego kursu, nie ma określonego oficjalnie kursu centralnego, ani też kurs walutowy nie jest kotwicą nominalną
− jeśli kurs rynkowy jest wysoce stabilny, to nie jest to rezultatem działań interwencyj-nych
− stopień i zakres interwencji zależą od wybranych wskaźników (np. salda bilansu płatni-czego, oficjalnych rezerw walutowych, międzynarodowej pozycji inwestycyjnej)
− interwencje mogą mieć charakter bezpośredni lub pośredni
− celem interwencji jest korekta nadmiernych wahań kursu
System wolne-go kursu płyn-nego
− kurs walutowy kształtuje się zasadniczo na rynku, pod wpływem popytu i podaży
− polityka pieniężna jest zasadniczo autonomiczna
− istnieje możliwość przeprowadzania interwencji walutowych w celu korekty zaburzeń występujących na rynku, jednak przy spełnieniu określonych warunków: interwencje nie mogą być przeprowadzane częściej niż 3 razy w ciągu ostatniego półrocza, zaś pojedyn-cza interwencja nie może trwać dłużej niż 3 dni robocze
Źródło: IMF: Annual Report 2009. Appendix II. Washington, s. 8-9; K. Habermeier, A. Kokenyne, R. Veyrune, H. Anderson: Op. cit., s. 11-14.
Po drugie, odmiennie potraktowano systemy kursu płynnego. Uznano, że kategoria systemów kierowanego kursu płynnego nie była dość homogeniczna, gdyż zaliczano do niej zarówno te systemy, w których przeprowadzano systema-tyczne interwencje walutowe, jak i te, w których interwencje następowały do-raźnie. By przezwyciężyć tę trudność, wyodrębniono system kursu płynnego i system wolnego kursu płynnego. Przyjęto, że w obu tych systemach można
Michał Jurek 114
stosować interwencje walutowe, jednak w systemie wolnego kursu płynnego in-terwencje te muszą mieć charakter sporadyczny.
Po trzecie, usunięto systemy kursu stałego stopniowo korygowanego w pa-śmie wahań, które częściowo zaliczono do tzw. systemów zbliżonych do syste-mów kursu stałego okresowo korygowanego, zaś resztę potraktowano jako po-zostałe systemy kursu stałego. Do tej nowej kategorii zaliczono te systemy kursowe, których nie udało się zidentyfikować.
Wyróżniono kilka powodów, dla których dokonano zmian klasyfikacji sto-sowanej od 1999 roku. Stwierdzono, że niektóre dotychczas stosowane kategorie są zbyt heterogeniczne. Uznano, że podział na systemy kierowanego i niezależ-nego kursu płynniezależ-nego jest uznaniowy i niejednoznaczny. Jako nieprawidłowe oceniono zaliczanie do kategorii systemów konwencjonalnego kursu stałego i kursu stałego okresowo korygowanego zarówno tych systemów, w których kursy centralne były określane w sposób formalny, jak i tych, w których nie było oficjalnych kursów centralnych. Dlatego też dostrzeżono konieczność wyodręb-nienia nowych kategorii systemów kursowych6.
Podsumowanie
Przeprowadzone w 2009 roku zmiany należy ocenić krytycznie. W wyniku położenia nacisku na tworzenie homogenicznych kategorii, zwiększono ich licz-bę w porównaniu z poprzednią klasyfikacją. Wpłynęło to na spadek liczebności niektórych kategorii. Zgodnie z Raportem rocznym MFW z 2011 roku, według sta-nu w dniu 30 kwietnia tego roku jedynie w trzech krajach stosowano system kursu stałego okresowo korygowanego, a tylko w jednym – system kursu stałego w pa-śmie dopuszczalnych odchyleń. Wyodrębnianie takich kategorii budzi wątpliwości.
Charakterystyczne jest też, że stosunkowo liczną grupę państw, bo aż 17, zaklasyfi-kowano jako kraje stosujące inny system kursu stałego7. Do tej rezydualnej katego-rii zaliczono więc aż 9% systemów kursowych krajów członkowskich MFW.
Wprowadzenie nowych kategorii i usunięcie części starych utrudnia po-równanie klasyfikacji obowiązującej w latach 1999-2008 z klasyfikacją opraco-waną w 2009 roku. Kategorie wyodrębnione w obu klasyfikacjach nie pokrywają się, nie można też jednoznacznie zaliczyć krajów uznanych w nowej klasyfikacji za państwa stosujące tzw. inne systemy kursu stałego do kategorii obowiązują-cych w starej klasyfikacji. Utrudnia to przeprowadzanie badań, zaburza bowiem ciągłość danych dotyczących systemów kursowych, stosowanych przez kraje członkowskie MFW.
6 Ibid., s. 3-10.
7 IMF: Annual report 2011. Appendix II. Washington 2011, s. 11-14.
Problemy podziału i klasyfikacji systemów kursowych… 115
Literatura
Ghosh A.R., Gulde A.-M., Wolf H.C.: Exchange rate regimes. Choices and conse-quences. The MIT Press, Cambridge-London 2002.
Ghosh A.R., Qureshi M.S., Tsangarides C.: Words vs. deeds: What really matters? „IMF Working Paper” 2011, No. 112.
Habermeier K., Kokenyne A., Veyrune R., Anderson H.: Revised system for the classifi-cation of exchange rate arrangements. „IMF Working Paper” 2009, No. 211.
IMF: Annual report 1999. Washington.
IMF: Annual report 2009. Appendix II. Washington.
IMF: Annual report 2011. Appendix II. Washington.
Exchange rate arrangements and currency convertibility. Red. R.B. Johnson. Deve-lopments and Issues, World Economic and Financial Surveys, IMF, Washington 1999.
Reinhart C.M., Rogoff K.S.: The modern history of exchange rate arrangements:
A reinterpretation. „Quarterly Journal of Economics” 2004, Vol. 119, No. 1.
PROBLEMS OF THE DIVISION AND CLASSIFICATION OF EXCHANGE RATE REGIMES OF IMF MEMBER COUNTRIES
Summary
The article presents backgrounds and construction of the IMF classification of exchange rate regimes of member countries. It is shown herein that the new classifica-tion, introduced in 2009, has several weaknesses. New classification makes research dif-ficult, as it destroys the continuity of data on exchange rate regimes of IMF member countries.