Wobec zaniechania działań regulacyjnych, kontrolę nad systemem przejmu-ją ośrodki, które realizuprzejmu-ją własne cele zamiast działać dla dobra ogółu. Władzę nad gospodarką ma ten, kto kontroluje sieć. Dynamika procesów sprawia, że kontrola nad elektroniczną siecią finansową wymyka się z rąk tradycyjnie dzia-łających instytucji nadzorczych. „W USA instytucje kontrolne zostały skorum-powane przez finansowanie polityki. W kontynentalnej Europie, mimo że decy-zji polityków nie da się tak łatwo kupić, to jednak narastający korporacjonizm sprawia, że np. interes Niemiec jest tożsamy z interesem Deutsche Banku”22.
Usieciowienie i automatyzacja transakcji rynkowych zwiększają poczucie ich anonimowości. Sprzyja to utrwaleniu wyobrażenia rynku finansowego jako bezosobowego tworu decydującego o losach narodów. Anonimowy charakter nie pozwala obciążać odpowiedzialnością kogokolwiek, dzięki czemu istnieje wiel-ka swoboda manipulacji i sterowania. Z drugiej strony trudno mówić o efektyw-nych regulacjach i sprawnym nadzorze, dopóki nie ma jasności, co może on ofe-rować. „Jeżeli dyrektorzy generalni i zarządy instytucji finansowych mieli trudności ze zrozumieniem i kontrolowaniem tego, co dzieje się wewnątrz, to co mieli powiedzieć kontrolerzy z zewnątrz? (…) Problem w tym, że brakowało im poparcia władzy politycznej, a czasem i kwalifikacji merytorycznych do podję-cia interwencji”23. Kluczowym warunkiem wzrostu efektywności nadzoru jest
20 J. Freedland: W cieniu silnej ręki. „Forum”, 28.11-4.12.2011.
21 Inside Job, film dokumentalny, reż. Charles Ferguson.
22 J. Kay: Po nas choćby galop. „Forum”, 19-25.09.2011.
23 Ibid.
Technologia informacyjna a kryzys finansów 31
uproszczenie mechanizmów i instrumentów finansowych do takiego poziomu, aby ograniczyć lukę informacyjną wynikającą z ograniczonej ludzkiej percepcji.
Niejako naprzeciw takim oczekiwaniom zmierzają prace nad nowym pakietem regulacyjnym sektora bankowego Basel III. Zwiastują one próbę powrotu do bardziej tradycyjnych, a tym samym czytelnych i bezpiecznych zasad funkcjo-nowania banków. „Z tej perspektywy uzasadnione jest dążenie do ograniczania wielkości banków poprzez podziały przy jednoczesnym powrocie do klasyczne-go rozdzielenia bankowości uniwersalnej od bankowości inwestycyjnej. W efek-cie ewentualna pomoc rządowa w przyszłości byłaby kierowana do banków gromadzących depozyty ludności, a banki inwestycyjne, nawet bardzo duże, mogłyby upadać w sposób kontrolowany”24.
Podsumowanie
Sieciowy system finansowy, działający w warunkach deregulacji, sprzyja rozproszeniu działań poszczególnych podmiotów. Rolą nowoczesnego nadzoru finansowego musi być określenie celu wspólnego i narzucenie „zasad inteligen-cji sieciowej”25: współpracy, otwartości, współdzielenia wiedzy, uczciwości, współzależności. „Aby branża usług finansowych odzyskała zaufanie, potrzeba czegoś więcej niż kolejnych przepisów i rządowych interwencji. Konieczny jest nowy model działalności, w którym wszyscy najważniejsi gracze (bank, ubez-pieczyciele, maklerzy, agencje ratingowe i twórcy regulacji) przyjmą wymóg przejrzystości i inne zasady Wikinomii w celu wypracowania wiarygodnych praktyk i kierunków działania”26. Współczesny człowiek musi nauczyć się roz-różniać pomiędzy indywidualnym podejmowaniem decyzji, wyrażonym w za-chowaniach rynkowych, a działaniem kolektywnym, znajdującym swój wyraz ogólny w zachowaniach społecznych. Technologia informatyczna, jako narzę-dzie, nie może być sama w sobie ani dobra, ani zła. To, czy zdołamy podjąć wy-zwanie wynikające z nowych możliwości jej wykorzystania, pozostaje nadal kwestią otwartą.
24 J. Wancer, P. Dziekoński: Nowe modele, czy powrót do tradycyjnej bankowości. „Gazeta Bankowa”, 3.10.2011.
25 D. Tapscott, A.D. Williams: Op. cit., s. 48.
26 Ibid.
Tomasz Zieliński 32
Literatura
Albert M.: Kapitalizm kontra kapitalizm. Signum, Kraków 1994.
Arnuk S.L., Saluzzi J.: Toxic equity trading order flow on wall street. A Themis Trading LLC White Paper 2008, December 17.
Basen I.: E-wolucja treści. „Forum”, 5-11.12.2011.
Bogaci i reszta – jeden procent kontra 99 procent. „Forum”, 17-23.10.2011.
Building profits through financial debt leverage, http://www.mybudget360.com/
Cott A.: Le Capitalisme dans tous ses etats. Cyt. za: M. Albert: Kapitalizm kontra kapi-talizm. Signum, Kraków 1994.
Czech S.: Dobrobyt w rozumieniu nauk społecznych. „UE Forum”, Biuletyn Uniwersyte-tu Ekonomicznego w Katowicach nr 34, styczeń 2012.
Developments in banking and financial law. „Review of Banking & Financial Law”
2009, Vol. 29.
Freedland J.: W cieniu silnej ręki. „Forum”, 28.11-4.12.2011.
From the real economy to the speculative (excerpts). Remarks by Bernard Lietaer at International Forum on Globalization (IFG) seminar, 15 December 1997.
http://www.mybudget360.com/
Kay J.: Po nas choćby galop. „Forum”, 19-25.09.2011.
Knaup H., Schiessl M., Seith A.: Głód na giełdzie. „Der Spiegel”, za: „Forum”, 16.10.2011.
Lubowski A.: Zapomnijcie o usługach. „Polityka” nr 38, 14.09-20-09.2011.
Perez C.: Los bancos tienen la culpa. „El Pais”, 25.05.2008, http://www.elpais.com/
Soros G.: Kryzys światowego kapitalizmu. Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 1999.
Tapscott D., Williams A.D.: Makrowikinomia – Reset świata i biznesu. Studio Emka, Warszawa 2011.
Tapscott R., Tapscott D.: Overcoming the current financial crisis and restoring stability and prosperity with a new perspective on risk. Risk Management 2.0, October 2008.
Wancer J., Dziekoński P.: Nowe modele, czy powrót do tradycyjnej bankowości. „Gazeta Bankowa”, 3.10.2011.
Wojtyna A.: Nowa ekonomia i nowe prawa. „Gazeta Bankowa”, 29.01.2001.
Zieliński M.: Komputery w starciu z rynkiem, http://www.day-trader.pl/
INFORMATION TECHNOLOGY VS. FINANCIAL CRISIS
Summary
Contemporary economy is often labeled as Information Age Economy. Its main constituent become global, electronic network, being an environment for modern politics and economy. Development of informatics techniques is thus often pointed at as a main source of financial crisis. However, it is obvious, that technology, being only a tool in
Technologia informacyjna a kryzys finansów 33
human’s hands, can’t be itself neither good nor bad. From the other side, highly reason-able is considering of the way, people use it to reach their goals. Analysis of world econ-omy during last decades points out at many adverse phenomena, related to proliferation of information technology. The most important are:
− dominance of services over production,
− dominance of financial sector,
− dominance of financial markets,
− diminishing of information transparency,
− superior position of rating agencies,
− media based politics and economy,
− dysfunction of traditional financial supervision.
Most of them can be neutralized only by using „rules of network intelligence”:
cooperation, openness, knowledge sharing, honesty, interdependence.