W opracowaniu Legal Underpinnings of Capital Account Liberalization for Sovereign Wealth Funds zawartym w pracy zbiorowej Economics of Sovereign Wealth Funds Issues for Policymakers wyróżnia się dwa główne sposoby uzna-nia wolności przepływów kapitałowych (zastosowanie porozumień dwustron-nych między państwami oraz porozumień między organizacjami regionalnymi) tyczących się SWF. W charakterze protektora tych praw występują instytucje
16 W.D. Drezner: Sovereign wealth funds and the (in)security of global finance. Tufts University 2008.
Waldemar Aspadarec 40
międzynarodowe, takie jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy. W opinii auto-ra niniejszego opauto-racowania, poza wymienionymi rozwiązaniami przewiduje się, że co najmniej równie istotnym oraz w perspektywie rosnącym na znaczeniu stanie się globalny proces legislacyjny. Będzie on najprawdopodobniej skutko-wał wymuszeniem równoczesnego przyjęcia nowych praw przez wszystkie pań-stwa uznające zwierzchność organizacji globalnych, takich jak MFW lub cho-ciażby Bank Rozliczeń Międzynarodowych (co najwyżej z ustaleniem różnych terminów wejścia go w życie). Reasumując można wyróżnić:
− Dwustronne uzgodnienia inwestycyjne (w tym te pod auspicjami organizacji ponadnarodowych) – porozumienia te służą promowaniu i ochronie wza-jemnych inwestycji transgranicznych. W ich skład zazwyczaj wchodzą zo-bowiązania odnoszące się do ochrony oraz sprawiedliwego i równoprawne-go traktowania inwestycji zagranicznych. Ponadto zapewnia się wolność dezinwestycji oraz powrotu środków do inicjującego inwestycję państwa (zysków, pożyczek, odsetek, zysków kapitałowych, korzyści w naturze oraz opłat za zarządzanie). Umowy te zazwyczaj zawierają zwolnienia od stoso-wanych zasad ogólnych, np. bezpieczeństwa narodowego.
− Regionalne uzgodnienia handlowe i inwestycyjne – umowy tego rodzaju zawierane są między trzema lub większą liczbą państw i odnoszą się do co najmniej wzajemnego dopuszczenia inwestycji swoich wehikułów sovereign wealth. Ustalenia te mogą być skojarzone z zapisami o wolnym handlu. Zda-rza się, że państwa deklarują uznanie inwestycji stron trzecich.
− Rozwiązania globalne – rosnące znaczenie instytucji takich jak OECD, MFW czy BIS sprawia, że rosnąć będzie rola rozwiązań liberalizacyjnych tworzonych w formie zaleceń czy dyrektyw, a wdrażanych na przykład przez banki centralne czy rządy, nawet bez bezpośredniej zwierzchności tych organizacji nad rządami państw.
W ramach rozwiązań globalnych koniecznie wyróżnić trzeba Wytyczne z Santiago (Santiago Principles), jako tak zwane soft law (dosłownie „miękkie prawo” – zestaw zaleceń niebędący prawem per se, jednak de facto prawem bę-dący). Wytyczne te dotyczą bardziej funkcjonowania funduszy sovereign wealth niż rządów mających działalność tych wehikułów ułatwiać. Wytyczne z Santiago są rezultatem wspólnego wysiłku funduszy sovereign wealth (ściślej: Międzyna-rodowej Grupy Roboczej – International Working Group) i mają na celu sprecyzowanie zasad zarządzania, odpowiedzialności oraz jasnych praktyk inwestycyjnych. Zainteresowanie SWF i ich celami działania, i potencjalnymi następstwami ich decyzji inwestycyjnych najprawdopodobniej wzrośnie w nad-chodzących latach. Wiele czynników, które wpłynęły na ich ważność, utrzyma swoje istnienie. Szczególnie duże będą przychody dewizowe producentów su-rowców. Rozważane propozycje działań mających na celu uniknięcie kolejnych kryzysów najprawdopodobniej wpłyną na SWF bezpośrednio lub pośrednio.
Za-Państwowe fundusze majątkowe a liberalizacja przepływów kapitałowych 41
sady tyczące się zasilania SWF kapitałem oraz wypłat z nich powinny być spój-ne z ich celami mającymi z kolei umocowanie w dobrze określonych porozu-mieniach tyczących się zasad ładu korporacyjnego. W ogólności rządy zasilające SWF kapitałem wyznaczają ich cele oraz struktury zarządcze, w tym zasady ich odpowiedzialności. Środki te mają na celu jasne wyznaczenie ról oraz obszarów odpowiedzialności, a także stosunków między różnymi podmiotami zaangażo-wanymi w administrację oraz zarządzanie SWF. Ważnym elementem w wyzna-czaniu efektywności SWF jest jego niezależność operacyjna w obszarze podej-mowania decyzji inwestycyjnych. SWF wymagają zarządzania inwestycyjnego spójnego z ich celami oraz obejmującego ich kluczowe aktywa obrane na cel inwestycji, jak również praktyk zarządzania ryzykiem. Te kluczowe rozważania odzwierciedlone są w wytycznych z Santiago uzgodnionych w roku 2008 po rozszerzonych konsultacjach. Wytyczne te stanowią wkład do lepszego zrozu-mienia SWF oraz przyczyniły się do wzrostu ich ogólnej wiarygodności.
Wdrażanie wytycznych wciąż postępuje, na przykład coraz więcej SWF publi-kuje raporty roczne. SWF utworzyły międzynarodowe forum w celu wymiany poglądów na zastosowanie wytycznych. Trwające wdrażanie wytycznych z San-tiago podkreśla pozytywny wpływ, jaki SWF mogą wywierać na globalny do-brobyt oraz stabilność.
Podsumowanie
Fundusze sovereign wealth są starym w zamyśle i nowym w formie rozwią-zaniem pozwalającym prowadzić długoterminową politykę budżetowo- -inwestycyjną państw. Wzrost wartości ich aktywów oraz poszukiwanie coraz nowszych rynków docelowych ich inwestycji doprowadziły do sytuacji, w której znaczenia nabierają rozwiązania ułatwiające im inwestowanie, a państwom – beneficjentom inwestycji otrzymywanie tychże. Rozwiązania te mogą być im-plementowane na poziomie wolnych umów między państwami, umów zawiera-nych w ramach bloku gospodarczego lub praw nakładazawiera-nych w skali globalnej.
W pracy opisuje się także rozwiązania w ramach bloków gospodarczych ze szczególnym uwzględnieniem UE. Nie należy również zapominać, że w przeci-wieństwie do na przykład funduszy hedge, podmioty sovereign wealth mogą być użyte jako instrument wywierania wpływu na jedno państwo przez drugie pań-stwo. Nieco inne w stosunku do tradycyjnych podmiotów są również kryteria transparentności funduszy sovereign wealth, zarówno dla dostarczającego kapi-tał (vulgo: klienta), jak i dla odbiorcy kapikapi-tału.
Waldemar Aspadarec 42
Literatura
Aspadarec W.: Fundusz sovereign wealth jako narzędzie kształtowania polityki ekono-micznej państwa. Zeszyty Naukowe US nr 598, „Ekonomiczne Problemy Usług”
2010, nr 58.
Bossu W., Ezejiofoor O., Laryea T., Liu Y.: Legal underpinnings of capital account lib-eralization for sovereign wealth funds, za: Economics of sovereign wealth funds – issues for policymakers. MFW 2010.
Brzeziński Z.: The grand chessboard: American primacy and its geostrategic impera-tives. Basic Books 1998.
Drezner W.D.: Sovereign wealth funds and the (in)security of global finance. Tufts Uni-versity, wrzesień 2008.
Gieve J.: Sovereign wealth funds and global imbalances, przemówienie wygłoszone na Sovereign Wealth Management Conference w Londynie, 14 marca 2008.
Grupa Zadaniowa Komitetu do Spraw Relacji Międzynarodowych EBC: The accumula-tion of foreign reserves. „EBC” 2006, nr 43.
IMF intensifies work on sovereign wealth funds by IMF survey online, http://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2008/pol03408a.htm
Klitzing E., Lin D.Y., Lund S., Nordin L.: Demystifying sovereign wealth funds, za:
Economics of sovereign wealth funds – issues for policymakers. MFW 2010.
Ostaszewski R.: Państwowe fundusze majątkowe. „Pieniądz, Giełda, Gospodarka”, Poznań 2009.
Perez K.: Fundusze hedge, Istota, strategie potencjał rynku. C.H. Beck, Warszawa 2011.
Rozanov A.: Who holds the wealth of nations? „Central Banking Journal” 2005, Vol. 15, No. 4.
Udaibir S., Lu Y., Mulder Ch., Sy A.: Setting up a sovereign wealth fund: Some policy and operational considerations. MFW, sierpień 2009.
Wiśniewski P.: Ekspansja państwowych funduszy majątkowych a nowy protekcjonizm inwestycyjny. Część II. Ryzyko praktyk protekcjonistycznych a przejrzystość SWF.
Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, Zeszyty Naukowe nr 112, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 2011.
SOVEREIGN WEALTH FUNDS AND CAPITAL FLOWS’ LIBERALIZATION
Summary
Sovereign wealth funds are old solution when it comes to their very concept and new when considering their form. Their purpose is assistance by states' budgetary-investment policies. Increasing assets under their management and search for new mar-kets they can invest on gave birth to circumstances in which facilities of investing and receiving such investments became important. Such facilities can be created via bilateral,
Państwowe fundusze majątkowe a liberalizacja przepływów kapitałowych 43
multilateral or global treaties. Specific regional blocs' solutions (with special considera-tion of European Union) are briefly described as well. It should be remembered that sov-ereign wealth funds can be used as economic weapon (tool used to impose one state's will on another). Criteria for sovereign wealth funds differ too when it comes to trans-parency for capital feeder (the client) and investment receiver.