Do 1999 roku podstawę klasyfikacji systemów kursowych stanowiły ofi-cjalne informacje, przekazane Funduszowi przez kraje członkowskie.
1 Por. m.in.: A.R. Ghosh, A.-M. Gulde, H.C. Wolf: Exchange rate regimes. choices and conse-quences. The MIT Press, Cambridge-London 2002, s. 46-52; C.M. Reinhart, K.S. Rogoff: The modern history of exchange rate arrangements: A reinterpretation. „Quarterly Journal of Eco-nomics” 2004, Vol. 119, No. 1, s. 13-37.
2 A.R. Ghosh, M.S. Qureshi, C. Tsangarides: Words vs. deeds: What really matters? „IMF Work-ing Paper” 2011, No. 112, s. 3-4.
Problemy podziału i klasyfikacji systemów kursowych… 109
cja ta nie była przejrzysta3. Aby ją ulepszyć, w 1999 roku władze MFW wpro-wadziły nowy system grupowania. Tworząc nową klasyfikację, zaczęto wyko-rzystywać zarówno oficjalne deklaracje poszczególnych państw członkowskich w sprawach kursu, jak i oceny analityków Funduszu, sformułowane na podsta-wie obserwacji realizacji polityki pieniężnej i zmienności kursu walutowego, która wystąpiła w przeszłości.
Podstawy nowej klasyfikacji opracowano już w 1998 roku. Wówczas opu-blikowano ją też w sposób nieoficjalny, biorąc pod uwagę stan w dniu 31 grud-nia 1997 roku4. Oficjalna prezentacja nowej klasyfikacji nastąpiła jednak dopie-ro w Raporcie dopie-rocznym MFW z 1999 dopie-roku i była sporządzona według stanu w dniu 30 kwietnia tego roku. Zgodnie z nowymi zasadami, wyodrębniono 8 ro-dzajów systemów kursowych. Przedstawia je tabela 1.
Tabela 1 Rodzaje systemów kursowych według klasyfikacji opracowywanej
w latach 1999-2008
Rodzaj systemu Zasady systemu
1 2
System kursowy bez krajowej jed-nostki pieniężnej
− prawną jednostką pieniężną danego kraju jest jednostka pieniężna kraju trzeciego
− kraje stosujące ten system całkowicie tracą autonomię polityki pieniężnej, sytuacja gospodarcza kształtuje się pod wpływem polityki pieniężnej prowadzonej przez kraj, którego jednostkę pieniężną ustanowiono jako prawny środek płatniczy
− kraje należące do unii walutowej mają, na mocy umowy, wspólną jednostkę pieniężną, która jest powiązana sztywnym kursem z jednostką pieniężną kraju trzeciego
− kraje stosujące ten system całkowicie tracą autonomię polityki pieniężnej, sytuacja gospodarcza kształtuje się pod wpływem polityki pieniężnej prowadzonej przez kraj, z którego jednostką pieniężną powiązano wspólny pieniądz
− pewien stopień elastyczności zależy od stopnia surowości ustanowionych reguł
− kraje należące do unii walutowej mają, na mocy umowy, jednolitą jednostkę pieniężną
− kraje stosujące ten system całkowicie tracą autonomię polityki pieniężnej, władze mo-netarne krajów członkowskich prowadzą politykę pieniężną zgodnie z wytycznymi in-stytucji ponadnarodowej
System kursu oparty na radzie walutowej
− z mocy ustawy istnieje obowiązek wymiany krajowej waluty na określoną obcą walu-tę, zgodnie ze sztywnym kursem
− władza emisyjna jest zobowiązana, pod rygorem sankcji, zrealizować to zobowiązanie
− emisja pieniądza następuje tylko poprzez wymianę waluty obcej na krajową
− z mocy tych przepisów bank centralny nie pełni swoich tradycyjnych funkcji, takich jak regulacja płynności sektora bankowego, nie jest też kredytodawcą ostatniej in-stancji
− pewien stopień elastyczności zależy od stopnia surowości ustanowionych reguł
3 Exchange rate arrangements and currency convertibility. Red. R.B. Johnson. Developments and Issues, World Economic and Financial Surveys, IMF, Washington 1999, s. 28.
4 Ibid., s. 34-35.
Michał Jurek
− istnieje możliwość wyboru jednego z trzech punktów odniesienia przy ustalaniu kursu centralnego jednostki pieniężnej danego kraju: kurs można ustalić w stosunku do wy-branej jednostki innego kraju; w stosunku do zbiorowej jednostki, której wartość ze-wnętrzną określa koszyk złożony z walut krajów mających duży udział w wymianie międzynarodowej; bądź też w stosunku do jednostki międzynarodowej (np. SDR)
− kurs centralny może być ogłoszony w sposób oficjalny, bądź też utrzymywany impli-cite przez co najmniej 3 miesiące (od 2007 r. – przez co najmniej 6 miesięcy)
− kurs rynkowy może się wahać, w ściśle określonych wąskich granicach pasma do-puszczalnych odchyleń o szerokości do ± 1% kursu centralnego, lub różnica między maksymalnym i minimalnym rynkowym kursem spot musi być niższa niż ± 2%.
− dążąc do utrzymania stałości kursu władze monetarne są zobowiązane do prowadzenia interwencji i regulowania stopy procentowej
− bank centralny może uprawiać elastyczną politykę pieniężną, władze monetarne mogą też sporadycznie korygować poziom kursu centralnego
System kursu sta-łego w paśmie dopuszczalnych odchyleń
− władze monetarne określają kurs centralny i kształtują kurs rynkowy swojej jednostki tak jak w systemie konwencjonalnego stałego kursu centralnego
− dopuszczalne pasmo odchyleń od kursu centralnego może być szersze niż ±1% bądź też różnica maksymalnego i minimalnego rynkowego kursu spot przewyższa 2%
− stopień elastyczności w polityce pieniężnej zależy od szerokości pasma
− uznaje się, że ten rodzaj systemu kursowego stosują kraje, które włączyły swoje jed-nostki do mechanizmu kursowego ERM 2, chyba że w sposób jednostronny przyjęły węższe niż ± 1% pasmo dopuszczalnych odchyleń
System kursu sta-łego stopniowo korygowanego
− władze monetarne określają kurs centralny, tak jak w systemie konwencjonalnego sta-łego kursu centralnego, kurs ten jest stopniowo korygowany o małą cząstkę
− wysokość korekty zależy od zmian wybranych wskaźników, może być ona określona w taki sposób, by akomodować przeszłe zmiany stopy inflacji lub przewidywane zmiany tej stopy w przyszłości
− kurs rynkowy może się wahać w ściśle określonych wąskich granicach pasma dopusz-czalnych odchyleń (do ± 1%) od kursu centralnego
− stosuje się interwencje walutowe i politykę pieniężną, tak jak w systemie konwencjo-nalnego stałego kursu centralnego
System kursu sta-łego stopniowo korygowanego w paśmie wahań
− władze monetarne określają kurs centralny, tak jak w systemie konwencjonalnego sta-łego kursu centralnego, kurs ten jest stopniowo korygowany o małą cząstkę
− wysokość korekty zależy od zmian wybranych wskaźników i przyjętego pasma
− dopuszczalne pasmo odchyleń od kursu centralnego może być szersze niż ±1%
− można zastosować symetryczne pasmo wahań lub asymetryczne poprzez stopniowe poszerzanie górnego pasma i utrzymywanie niższego pasma dolnego
− stosuje się interwencje walutowe i politykę pieniężną, tak jak w systemie konwencjo-nalnego stałego kursu centralnego
System kierowa-nego kursu płyn-nego bez określo-nej ścieżki kursu
− władze monetarne wpływają na kształtowanie kursu poprzez aktywne interwencje, mające na celu utrzymanie długoterminowego trendu kursu
− stopień i zakres interwencji zależą od wybranych wskaźników (np. salda bilansu płat-niczego, oficjalnych rezerw walutowych, międzynarodowej pozycji inwestycyjnej)
− interwencje mogą mieć charakter bezpośredni lub pośredni System
niezależ-nego kursu płyn-nego
− kurs walutowy kształtuje się na rynku
− nie ma żadnych działań interwencyjnych
− polityka pieniężna jest zasadniczo autonomiczna
Źródło: IMF: Annual Report 1999. Washington, s. 164; K. Habermeier, A. Kokenyne, R. Veyrune, H. Ander-son: Revised System for the Classification of Exchange Rate Arrangements. „IMF Working Paper 2009”, No. 211, s. 17-18.
Problemy podziału i klasyfikacji systemów kursowych… 111
W styczniu 2007 roku zmieniono zasady sporządzania tej klasyfikacji.
Wówczas bowiem MFW zaczął odmiennie klasyfikować systemy kursowe kra-jów tworzących unie walutowe. Zmiana polegała na przyjęciu za podstawę kla-syfikacji zbiorowego systemu kursowego, stosowanego przez wszystkich człon-ków unii. Oznaczało to, że do krajów stosujących system bez krajowej jednostki pieniężnej zaliczano tylko te państwa, w których przeprowadzono oficjalną dola-ryzację. Ponadto do krajów stosujących system kursu stałego, stopniowo kory-gowanego, zaliczono państwa, które bez explicite formułowanego zobowiązania stabilizowały kurs walutowy w paśmie dopuszczalnych odchyleń o szerokości nieprzekraczającej ± 1% przez co najmniej pół roku. Z grupy tej wyłączono natomiast te państwa, w których wskaźnik korekty kursu centralnego mógł być zarówno dodatni, jak i ujemny. Oznaczało to bowiem, że w systemie kurso-wym możliwe było przeprowadzanie zarówno pełzającej dewaluacji, jak i re-waluacji. Kraje te zaklasyfikowano więc jako stosujące system kierowanego kursu płynnego5.