Diagnoza przeprowadzana w grupie przedszkolnej służyła wczesnemu wy-kryciu trudności, opóźnień, dysharmonii czy zaburzeń. Pozwoliła na uchwycenie niepokojących zachowań, które mogły być lub były ich symptomami. Pozwoliła również na ustalenie ich rodzaju w poszczególnych sferach rozwoju psychofi-zycznego i ukierunkowanie pomocy.
Wyniki diagnozy końcowej, przeprowadzonej w kwietniu 2015 roku, po pięciu miesiącach pracy na podstawie „Programu…”, były zdecydowanie wyższe niż te, które dzieci osiągnęły w diagnozie wstępnej. Podczas porównywania wyników stwierdzono, że po wdrożeniu ćwiczeń wspomagających w zakresie samoobsługi i samodzielności dzieci zaczęły samodzielnie rozbierać się i ubie-rać, pamiętały o przygotowaniu i porządkowaniu miejsca pracy, doprowadzały rozpoczęte czynności do końca, a kilkoro nauczyło się wiązać buty.
Po pięciu miesiącach wdrażania „Programu wspomagająco-korygującego”
stwierdzono, m.in. że sprawność manualna dzieci była w pełni ukształtowana lub wymagała tylko doskonalenia. Było to dużym osiągnięciem, ponieważ wyniki diagnozy wstępnej wykazały, że umiejętność ta u badanych dzieci znaj-dowała się dopiero w fazie kształtowania lub nie występowała wcale. Również w zakresie rozwoju ruchowego dzieci poczyniły postępy. Na podstawie wyników diagnozy wstępnej stwierdzono, że ich rozwój ruchowy był w fazie kształtowania i należało go rozwijać. Kilkoro dzieci nie podejmowało w tym zakresie czynności ani samodzielnie, ani z pomocą nauczyciela. Wdrożone ćwiczenia, systematycz-ność w ich przeprowadzaniu oraz dostęp do wyposażonej sali gimnastycznej pozwoliły ukształtować sprawność oraz zręczność dzieci. W kilku przypadkach wymagała ona jedynie doskonalenia.
Zestawienie rezultatów z zakresu percepcji wzrokowej i słuchowej również potwierdziło efektywność ćwiczeń wdrożonych w ramach „Programu…”. Wy-niki diagnozy końcowej były uzasadnieniem celowości ich doboru. Umiejętności te, chociaż początkowo nie występowały u diagnozowanych dzieci lub były w fazie kształtowania, w efekcie systematycznej pracy w większości przypadków zostały w pełni ukształtowane lub należało je tylko doskonalić. W pojedynczych
Skuteczna diagnoza jako podstawa pomocy pedagogicznej dzieciom w przedszkolu 167 przypadkach były dopiero w fazie kształtowania i dotyczyły dzieci ze zdiagnozo-wanymi zaburzeniami rozwoju.
Porównanie wyników w zakresie rozwoju poznawczego pozwoliło na stwier-dzenie, że dzieci poprawnie lub z drobnymi błędami wykonywały zadania na podstawie wysłuchanego tekstu, łączyły przyczynę ze skutkiem, odczytywały in-formacje przekazane za pomocą symboli, uzasadniały swoje wybory, operowały bogatszym słownictwem, zaczęły budować poprawne wypowiedzi, rozwiązy-wały zadania logiczne. Również intensywna terapia prowadzona przez logopedę przyniosła pozytywne efekty.
Osiągnięte wyniki potwierdzają potrzebę, a wręcz konieczność przepro-wadzania diagnozy przedszkolnej. Pobyt dziecka w przedszkolu jest tym mo-mentem, w którym można dostrzec wszelkie nieprawidłowości w jego rozwoju, noszące znamiona zaburzeń i wymagające specjalistycznej pomocy oraz terapii.
Dzięki diagnozie można wspomóc dzieci w rozwoju oraz umożliwić im prawid-łowy start na dalszy etap kształcenia.
Zakończenie
Zadaniem działań naprawczych powinno być wspomaganie dziecka w jego rozwoju i wyzwalanie potencjalnych możliwości oraz likwidowanie zaniedbań i niedoborów. Efekty mogą być osiągnięte wtedy i tylko wtedy, gdy program naprawczy/terapeutyczny opracowany jest na podstawie prawidłowo opracowa-nej diagnozy. Diagnoza nadaje kierunek terapii, zawiera bowiem rozpoznanie, w jaki sposób przebiega rozwój dziecka, jakie są u niego zaniedbania, a – jakie ma ono braki w wiadomościach i umiejętnościach30.
Dobra organizacja procesu wspomagania oraz umiejętne zaplanowanie po-szczególnych jego etapów, uwzględniające możliwości dziecka, stają się gwaran-tem sukcesu. W całym procesie wspomagania należy jednak przede wszystkim pamiętać, że niezbędnym jego elementem jest ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi. Istotne staje się też motywowanie dziecka do podejmowania prób pokonywania trud-ności, otoczenie go akceptacją, wsparciem i mobilizacją do dalszej pracy przez okazywanie radości z każdego, nawet najmniejszego sukcesu. Sukces ten bywa bowiem niejednokrotnie okupiony dużym wysiłkiem, czasami niewspółmier-nym do wyników. Należy pamiętać, że pozytywne nastawienie osoby pracującej z dzieckiem oraz wiara w jego postępy jest miarą sukcesu każdej pracy mającej na celu wspomaganie jego rozwoju.
Cały proces wspomagania, począwszy od obserwacji dzieci, przez przepro-wadzenie diagnozy i analizy wyników, po wdrożenie na ich podstawie działań
30 S. Włoch, A. Włoch: Diagnoza całościowa…, s. 119–120.
Barbara Cygan
168
wspomagających, wymaga bardzo dużego wkładu pracy nauczyciela, jego wy-siłku i zaangażowania. Wiedza, umiejętności oraz doświadczenie nauczyciela są w tym procesie niezbędne.
Bibliografia
Adamek I.: Metody i formy wspierania uczniów w uczeniu się. Kraków 2007.
Bogdanowicz M.: Metoda Dobrego Startu. Warszawa 2008.
Brzezińska A.I.: Droga do samodzielności. Jak wspomagać rozwój dzieci i młodzieży z ograniczeniami sprawności. Gdańsk 2009.
Brzezińska A.I.: Jak przebiega rozwój człowieka? W: Psychologiczne portrety człowieka.
Red. A.I. Brzezińska. Gdańsk 2005.
Cytowska B.: Idea wczesnej interwencji wspomagania rozwoju małego dziecka. W:
Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka. Red. B. Cytowska, W. Winczura. Kraków 2006.
Czeglik A.: Pierwsza pomoc w diagnozie przedszkolnej. „Bliżej Przedszkola”. 2010, nr 10.
Dennison P., Dennison G.: Gimnastyka mózgu: przewodnik dla rodziców i nauczycieli.
Tłum. i red. M. Wilczyńska, P. Hawryluk, S. Masgutowa. Międzynarodowy Instytut NeuroKinezjologii Rozwoju Ruchowego i Integracji Odruchów 2000.
Górniewicz E.: Trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci. Olsztyn 2000.
Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E.: Dziecięca matematyka. Książka dla rodzi-ców i nauczycieli. Warszawa 1977.
Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E.: Nauczycielska diagnoza gotowości do podję-cia nauki szkolnej. Jak prowadzić obserwacje dzieci, interpretować wyniki i formuło-wać wnioski. Kraków 2011.
Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E.: Wspomagania dzieci w rozwoju zdolności do skupiania uwagi i zapamiętywania. Warszawa 2005.
Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E.: Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla dzieci, które rozpoczynają naukę w szkole. Warszawa 2009.
Guziuk-Tkacz M.: Badania diagnostyczne w pedagogice i psychopedagogice. Warszawa 2011.
Jarosz E.: Diagnoza psychopedagogiczna – ogólne założenie teoretyczne. W: Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe problemy i rozwiązania. Red. E. Jarosz, E. Wyso-cka. Warszawa 2006.
Kruk-Lasocka J., Krajewski J., Bartosik B.: Wspieranie rozwoju dziecka przedszkol-nego w świetle koncepcji psychomotoryki. W: Edukacja (dla) dziecka – od trzylatka do sześciolatka. Red. J. Bałachowicz, Z. Zbróg. Kraków 2011.
Lisowska E.: Wprowadzenie do diagnozowania pedagogicznego. Kielce 2003.
Sherborne W.: Ruch rozwijający dla dzieci. Tłum. M. Bogdanowicz, red. nauk. przekł.
B. Kisiel, M. Bogdanowicz. Warszawa 2002.
Skałbania B.: Diagnostyka pedagogiczna. Wybrane obszary badawcze i rozwiązania praktyczne. Kraków 2011.
Skuteczna diagnoza jako podstawa pomocy pedagogicznej dzieciom w przedszkolu 169 Starsze przedszkolaki. Jak skutecznie je wychowywać i kształcić w przedszkolu i w domu.
Red. E. Gruszczyk-Kolczyńska. Kraków 2014.
Włoch S., Włoch A.: Diagnoza całościowa w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej.
Warszawa 2009.
Wysocka E.: Diagnoza w resocjalizacji. Warszawa 2009.
Netografia
http://ebookbrowse.com/diagnoza-przedszkolna-pdf-d367549206, Materiały przygoto-wane dla nauczycieli przez Ministerstwo Edukacji Narodowej Podniesienie efektyw-ności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi 2011.
Effective Diagnosis as a Basisi for
Pedagogical Assistance Provided to Kindergarten Children Abstract
This thesis is concerned with the issue of diagnosis at kindergarden and its role in the early detec-tion of problems/retardaidetec-tions/disharmony or other developmental disorders children may have at this age. Pre-school diagnosis supported by observation can often be the first analysis on the basis of which the development of a child is determined as normal or abnormal. It is the duty of teachers to take action supporting the development of a child diagnosed with problems/retardations/disharmo-nies or disorders in order to reduce them. The faster children are diagnosed, the faster actions can be taken in order to help them to reduce problems/retardations/disharmonies and delays allowing children to function properly in family and social life.
Keywords: disorders, difficulties, diagnosis, development.
Barbara Cygan, doktor nauk społecznych z zakresu pedagogiki. Asystent w Instytucie Peda-gogiki Specjalnej Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, specjalista socjoterapeuta, nauczyciel, certyfikowany diagnosta i terapeuta SI w Poradni Terapii Sensorycznej INTENSO, członek Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycznej.
Jej zainteresowania naukowe skupiają się wokół zaburzeń rozwojowych dzieci, w szczególności z zakresu psychopatologii i psychiatrii, oraz ich diagnozy.