Geneza Polonii słowackiej

Wśród Polaków zamieszkujących dziś Republikę Słowacką można wy-różnić dwie podstawowe grupy: ludność autochtoniczną oraz emigrantów przybyłych tu w XX wieku i na początku wieku XXI. Pierwszą falę osadni-czą ludności polskiej na Słowacji stanowili górale z Żywiecczyzny i chłopi ze Śląska. Osiedlali się w Czadeckiem – obszarze graniczącym poprzez Przełęcz Jabłonkowską ze Śląskiem Cieszyńskim. Przybywali na ziemie sło-wackie, począwszy od XVII wieku. Część potomków tych osadników prze-niosła się w XVIII wieku na Bukowinę¹.

Ludność autochtoniczna polskiego pochodzenia zamieszkuje zwłaszcza na obszarze polsko-słowackiego pogranicza, przede wszystkim zaś na Spi-szu, Orawie i w Czadeckiem. Dzisiejsi mieszkańcy tych regionów uważają jednak sami siebie przede wszystkim za „ludzi gór”, czyli górali, zaś dopie-ro na drugim miejscu określają się jako Słowacy lub Polacy. Długotrwałe procesy asymilacyjne doprowadziły do tego, iż obecnie do starej, autochto-nicznej polskości na Słowacji mało kto się przyznaje². Niewielka liczeb-ność polskiej ludności autochtonicznej na obszarze Spiszu i Orawy oraz jej

1 Z. Jasiński, Polska diaspora w Czechach..., s. 271.

2 Współcześnie w powiatach na omawianych tu obszarach występuje co prawda stosunko-wo najwyższy na Słowacji procentowy udział ludności polskiej (powiaty Tvrdošín, Námesto-vo i Dolný Kubín na Orawie oraz Stará Ľubovňa, Kežmarok i Poprad na Spiszu), jednakże ilościowo są to zbiorowości nieliczne, dochodzące maksymalnie do 140 osób w powiecie

102 IV RozdzIał

podobieństwo do kultury górali słowackich sprzyjały postępowi asymilacji.

Przebiegała ona znacznie szybciej niż wśród Polaków na Zaolziu³. Wyni-kało to z niskiego poczucia świadomości narodowej, zakazu działalności organizacji i szkół polskich. Ponadto brak prawa stałego pobytu zmuszał ludność polskiego pochodzenia do przyjęcia obywatelstwa słowackiego, a z czasem także i słowackiej narodowości⁴.

Oprócz Spiszu i Orawy ludność polskiego pochodzenia zamieszkuje tak-że na Liptowie oraz w regionie Horehronie. Na południu tego drugiego re-gionu znajduje się miejscowość Pohorelá, do której w XVII wieku przybyli osadnicy z Polski. Do dziś zachowała się tam ciekawa językowo gwara lu-dowa, posiadająca wiele elementów polskich. Jednakże niewielu potomków tych kolonistów zachowało polską tożsamość⁵.

Problematykę polskiej ludności autochtonicznej na Słowacji podejmują współcześnie m.in. doc. Tadeusz Trajdos z Instytutu Historii PAN w War-szawie, dr Jerzy Marian Roszkowski z Muzeum Tatrzańskiego w Zakopa-nem oraz dr Marek Skawiński z UJ. Przypominają, iż historia polskiego osadnictwa na Spiszu i Orawie sięga XIII wieku. Autorzy ci twierdzą, iż po słowackiej stronie Spiszu i Orawy oraz w Czadeckiem mieszka kilku-tysięczna grupa Polaków. Powołują się przy tym na cechy etniczno-kultu-rowe, m.in. na gwary używane przez mieszkańców tych ziem. Gwary te należą ich zdaniem do gwar języka polskiego⁶.

W wyniku polityki asymilacyjnej Węgrów, a następnie Słowaków świa-domość narodowa ludności Spiszu, Orawy i Czadeckiego stopniowo zmie-rzała w kierunku tożsamości słowackiej⁷. Przebieg akcji asymilacyjnej wobec osób narodowości polskiej opisuje Jerzy Marian Roszkowski. Za-uważa, iż do roku 1880 w spisach ludności Zamagórza spiskiego domino-wał polski element osadniczy, który przybył na te tereny w średniowieczu,

Kežmarok (wg danych z 2011 roku). Por. tab. 6. Obywatele narodowości polskiej w okre-sach (powiatach) Słowacji wg spisów powszechnych z lat 1991, 2001 i 2011.

3 T. Siwek, op. cit., s. 85.

4 Z. Jasiński, Polska diaspora w Czechach..., s. 271.

5 Na podstawie informacji uzyskanych z korespondencji z panem Waldemarem Oszczędą z Żyliny. Listy z 12.03.2003 i 25.05.2003 (w posiadaniu autora). Inną miejscowością na Ho-rehroniu zamieszkałą przez ludność polskiego pochodzenia jest Pohronská Polhora (we-dług informacji uzyskanych od Marka Hrycia – ówczesnego doktoranta z Instytutu Slawisty-ki Uniwersytetu WarszawsSlawisty-kiego).

6 Z. Jasiński, Polska diaspora w Czechach..., s. 271.

7 Zob. m.in.: T.M. Trajdos, Polacy na Słowacji, [w:] Regionalizm – regiony – Podhale, red. J.M. Roszkowski, Zakopane 1995; idem, Spisz północny i środkowy w naszym stuleciu,  Warszawa 1987; J.M. Roszkowski, Przyczyny i przebieg procesu słowakizacji ludności pol-skiej na Górnych Węgrzech do 1918 roku, „Orawa” 2000, nr 38; idem, Problem świadomości  narodowej mieszkańców Górnej Orawy do 1914 roku, „Rocznik Orawski” 1997, Zakopane.

103

Położenie Polaków na Słowacji – hiStoria i wSPółczeSność

z przeludnionej Małopolski. Oprócz Polaków ziemie te zamieszkiwali także Węgrzy, Żydzi i Niemcy. Fakt, iż między dwoma spisami ludności z roku 1870 i 1880 ze statystyk zniknęła ludność polska, Roszkowski tłumaczy poli-tyką słowakizacji prowadzoną w drugiej połowie XIX wieku⁸. W XIX wieku Węgrzy nasilili politykę madziaryzacji na terenie Górnych Węgier. Ponie-waż jednak Polacy nie poddawali się jej tak łatwo, jak zakładano, Wę-grzy przyjęli przewrotny plan. Postanowili bowiem dać Słowakom wolną rękę w zasymilowaniu ludności polskiej, wychodząc z założenia, iż łatwiej jest Słowakowi słowakizować górala polskiego pochodzenia, niż Węgrowi go zmadziaryzować. Następnym krokiem miała być madziaryzacja owych zesłowakizowanych Polaków⁹. Jednakże na początku XX wieku rozwinął się słowacki ruch narodowy, co pokrzyżowało węgierskie plany. Postawa Węgrów wobec Polaków zamieszkujących tzw. Górne Węgry zaczęła się zmieniać. Grupa polskich „budzicieli” – Jana Bednarskiego, Feliksa Gwiż-dża, Eugeniusza Streculi i Aleksandra Mantonoga – podjęła działania na rzecz równouprawnienia Polaków wobec innych mniejszości zamieszku-jących Węgry. Działacze ci dążyli do oficjalnego uznania mniejszości pol-skiej przez władze w Budapeszcie. W tym celu wystąpili z wnioskiem, aby w trakcie spisu powszechnego w roku 1910 uwzględnić w formularzach statystycznych usuniętą w 1880 roku rubrykę „narodowość polska”. Postulat ten spełniono jedynie w przypadku powiatu trzciańskiego, obejmującego Górną Orawę. Okazało się wówczas, iż w czternastu z dwudziestu kilku wiosek tam położonych dominuje ludność polska. Prawie 16 tysięcy osób, czyli 98,6% ogółu mieszkańców, podało się za Polaków. Pozostałą część stanowili Węgrzy, Żydzi i Słowacy. Wynik ten został opublikowany przez węgierski urząd statystyczny i przyjęty przez władze i opinię publiczną¹⁰.

Nie wszyscy polscy naukowcy podzielają powyższe poglądy. Zaciętą pole-mikę na temat obecności Polaków na Słowacji prowadził Marek Skawiński z Krakowa, z Antonim Krohem i Piotrem Krzywdą, na łamach Almana-chu Karpackiego „Płaj”¹¹. Z kolei ze strony słowackiej obecność polskiej ludności autochtonicznej na Słowacji wielokrotnie podważał emerytowany

8 Zob. J.M. Roszkowski, O zagadnieniach polsko-słowackiego pogranicza, „Orawa” 1995, nr 33.

9 J.M. Roszkowski, Rola Kościoła na Spiszu i Orawie w podtrzymywaniu polskości oraz  słowakizacji, [w:] Spisz i Orawa w 75. rocznicę powrotu do Polski północnych części obu  ziem, [red. T.M. Trajdos.], Kraków 1995, s. 31. Por. także T.M. Trajdos,  Spisz  północny  i   środkowy...

10 J.M. Roszkowski, Rola Adoriána Divékyego w polskiej akcji „budzicielskiej” na Gór-nych Węgrzech 1910–1920, „Rocznik Orawski” 1998, Zakopane.

11 M. Skawiński, W kwestii Polaków na Słowacji. Odpowiedź panom: Antoniemu Kroho-wi i Piotrowi Krzywdzie, „Płaj” 1999, z. 19.

104 IV RozdzIał

dyplomata Matej Andraš w tygodnikach „Slovo” i „Kultura”¹². Zdaniem Wal-demara Oszczędy badaczom śladów polskości Spiszu strona słowacka sta-wia współcześnie znaczne utrudnienia¹³.

Drugą grupę ludności polskiej na Słowacji tworzą emigranci, przede wszystkim z Polski, ale także z Czech, przybywający tu w XX i na począt-ku XXI wiepocząt-ku. Pierwsza fala polskiej emigracji miała miejsce w latach 1890–1910 i koncentrowała się na terenach wschodniej Słowacji. Więk-szość osadników pochodziła z Małopolski, a zwłaszcza z powiatów: jaro-sławskiego, samborskiego, nowosądeckiego i nowotarskiego. Przybywali do parcelowanych majątków, wystawionych na sprzedaż, z nadzieją na lepsze niż u siebie warunki gospodarowania. Warunki te w praktyce okazywały się jednak dosyć trudne. Polacy natrafiali na brak domów i zabudowań go-spodarczych, wyjałowioną ziemię, często od lat leżącą odłogiem, czy też na konieczność karczowania lasu. Z tych powodów część z polskich osadników decydowała się na dalszą emigrację i wyjeżdżała ze Słowacji do Ameryki.

Na początku XX wieku największą polską kolonią na Słowacji była miejsco-wość Krompachy. Mieszkali w niej Polacy sprowadzeni tu do pracy w fabry-kach żelaza przez firmę „Rimamuraňska společnost”. W 1900 roku zamiesz-kiwało w Krompachach aż 300 polskich rodzin. Kryzys gospodarczy wywo-łany I wojną światową oraz zamknięcie fabryki żelaza w 1922 roku, a co za tym idzie zwolnienie 300 osób, spowodowały wyjazdy Polaków. Część z nich zdecydowała się powrócić do Polski, inni zaś w poszukiwaniu pracy wyemigrowali do Francji. W roku 1930 w Krompachach pozostało już tylko 65 polskich rodzin. W omawianym okresie polscy osadnicy zamieszkiwali także m.in. w Topolówce, Vitažovcach, Duplinie, Kojeticach, Nižnych Slovin-kach k./Krempach, Slancu Udavskim i Polomie. Warto wspomnieć, iż nie posiadali prawa do stałego pobytu, zarówno w czasach Monarchii Austro--Węgierskiej, jak i po powstaniu I Republiki Czechosłowackiej¹⁴.

12 Na podstawie informacji uzyskanych z korespondencji z panem Władysławem Sidorem, korespondentem „Naszego Dziennika” na Słowacji. List z 11.06.2003 r. (w posiadaniu autora).

13 Świadczy o tym niniejszy fragment listu Waldemara Oszczędy z Żyliny, jaki otrzyma-łem 25.05.2003: „poszukiwanie i dotarcie do zachowanych dokumentów związanych z pol-skością Spiszu i Jaworzyny w oficjalnych instytucjach słowackich zwłaszcza znajdujących się w rejonowym archiwum państwowym w Lewoczy może się okazać trudno lub zupełnie niemożliwe. Mam pod tym względem (Lewocza) bardzo złe doświadczenie ponieważ, gdy cokolwiek od nich potrzebuję w różny wyrafinowany sposób odmawiają mi dostępu do tego typu dokumentów historycznych. Przypuszczam, że z upływem czasu niektóre jeszcze nam nieznane i cenne dokumenty dotyczące historycznych związków niniejszych obszarów z Pol-ską zostaną wyłączone spod zasięgu badaczy, zniszczone lub w najlepszym przypadku dobrze schowane” (list w posiadaniu autora).

14 Z. Jasiński, Tradycje oświatowe Polaków w Republice Słowackiej, [w:] Oświata etnicz-na w Europie Środkowej, red. Z. Jasiński. T. Lewowicki, Opole 2001, s. 153–154.

105

Położenie Polaków na Słowacji – hiStoria i wSPółczeSność

Śledząc dalsze dzieje Polaków na Słowacji, należy wspomnieć okres II wojny światowej. W pierwszych latach wojny Słowacja była krajem, w którym nie toczyły się działania wojenne, stąd liczni Polacy chronili się tam przed represjami w okupowanej Polsce. Po upadku słowackiego powstania narodowego (SNP) większość z nich wywieziono do Niemiec, pozostali wrócili do kraju¹⁵. Po wybuchu II wojny światowej część żołnie-rzy polskiej armii została internowana w obozach węgierskich na obszarze południowej Słowacji, zajętym w 1939 roku przez Węgry, w pobliżu daw-nej granicy węgiersko-czechosłowackiej. Polskie obozy wojskowe powstały w 34 miejscowościach, ponadto w 13 miejscowościach w zorganizowany sposób przyjęto polskich cywilów. Władze węgierskie umożliwiły dyskretną ewakuację polskiego wojska do Francji i na Bliski Wschód. Część żołnie-rzy nielegalnie wracała przez państwo słowackie do okupowanego kraju.

Szacuje się, iż w ten sposób powróciło około 12 tysięcy osób. Równocześnie w odwrotnym kierunku podążali nowi uchodźcy, zmierzający do polskiego wojska. Polacy przybywali na Słowację także z kierunku południowego.

W końcowej fazie wojny, począwszy od wiosny 1944 roku, po rozpoczęciu przez Niemców okupacji Węgier, grupa polskich uchodźców z tego kraju znalazła schronienie na Słowacji. Po zakończeniu wojny obszary zajęte w 1939 roku przez Węgry powróciły w granice Czechosłowacji, a mario-netkowe państwo słowackie przestało istnieć. Wówczas niektórzy z polskich żołnierzy pozostali na Słowacji i założyli tu rodziny¹⁶.

Opisując losy Polaków na Słowacji w okresie II wojny światowej, na-leży także wspomnieć o ich udziale w słowackim powstaniu narodowym (29 sierpnia – 28 października 1944). Słowaccy autorzy szacują, iż wzięło w nim udział od 70 do 100 Polaków. Z kolei zdaniem polskich historyków liczba ta mogła być znacznie wyższa i sięgać 230, a nawet 300 osób. Dokład-ne szacunki są niemożliwe, ponieważ Polacy biorący udział w SNP przyby-wali na Słowację pojedynczo bądź w niewielkich grupkach, a ponadto nie utworzyli własnej reprezentacji ani odrębnej jednostki wojskowej. Jak napi-sał Juraj Marušiak: „Polscy uczestnicy Słowackiego Powstania Narodowego rekrutowali się z różnych środowisk. Najczęściej chodziło o uciekinierów z prac przymusowych w Niemczech, inni uciekali z obozów koncentracyj-nych lub jenieckich, jeszcze inkoncentracyj-nych wybuch powstania zastał w czasie służ-by kurierskiej między okupowaną przez Niemców Polską a Budapesztem.

Nie byli wyjątkami również dezerterzy – Polacy z terenów bezpośrednio

15 Jedną z Polek, której udało się uniknąć wywózki, była pani Maria Hryc. Po zakończe-niu wojny poślubiła Słowaka i pozostała na Słowacji. Zob. 55 lat na Słowacji. Rozmowa  z panią Marią Hryc, „Monitor Polonijny” 1999, nr 4, s. 6.

16 Z. Jasiński, Tradycje oświatowe..., s. 163. Zob. też: M. Gniazdowski, Polscy uchodźcy na  pograniczu słowacko-węgierskim, „Monitor Polonijny” 2010, nr 7–8, s. 38–39.

106 IV RozdzIał

włączonych do Trzeciej Rzeszy, którzy jako obywatele niemieccy zostali powołani do służby w Wehrmachcie. [...] Wśród polskich uczestników SNP znaleźli się ludzie o przeróżnych życiorysach. Do słowackiego ruchu oporu włączali się z różnych powodów – niektórzy schronili się na Słowacji, inni znaleźli się w tym kraju przypadkowo, jeszcze inni jako przekonani anty-faszyści czy nawet komuniści, walczyli w szeregach Armii Czerwonej. [...]

Wielu obywateli polskich biorących udział w SNP nie powróciło po wojnie do swych rodzin. Zginęli na ziemi słowackiej”¹⁷.

Podczas II wojny światowej Słowacja była także państwem tranzytowym dla kurierów tatrzańskich. W latach 1939–1944 przekraczali oni z nara-żeniem życia granicę ze Słowacją i docierali na Węgry do Budapesztu, utrzymując w ten sposób łączność między Polskim Państwem Podziemnym a Rządem RP na Uchodźstwie w Londynie. Przenosili korespondencję, meldunki dla władz polskich i instrukcje od nich dla organizacji konspi-racyjnych w okupowanej Polsce. Według Wojciecha Bilińskiego udało się dotychczas ustalić nazwiska 40 kurierów tatrzańskich, w tym 5 kobiet, jed-nak w rzeczywistości było ich znacznie więcej¹⁸.

Po II wojnie światowej miała miejsce kolejna fala polskiej emigracji.

Nasilenie tego procesu nastąpiło szczególnie w latach 70. i 80.¹⁹ Polacy przy-bywali na Słowację w ramach kontraktów, które były szczególnie atrakcyjne w latach 70. Ich zawieranie było możliwe dzięki podpisaniu dwustronnych porozumień rządowych między PRL a ČSRS. Polacy przybywający wówczas na Słowację pochodzili właściwie z każdego regionu Polski²⁰. Jednak naj-więcej Polaków przyjechało z Polski południowej²¹. Emigracja na Słowację wynikała głównie z przyczyn ekonomicznych i osobistych („sercowych”). Sy-tuacja ekonomiczna w Polsce Ludowej zmuszała niektórych do poszukiwania pracy za granicą. Czechosłowacja tak jak i Polska znajdowała się w bloku

17 J. Marušiak, Polacy w Słowackim Powstaniu Narodowym, [w:] Stosunki polsko-słowac-kie w I połowie XX wieku (materiały pokonferencyjne), red. J. Głowińska, Wrocław 2006, s. 102, 107–109.

18 W. Biliński, Kurierzy tatrzańscy na ziemiach słowackich podczas II wojny światowej,

„Monitor Polonijny” 2005, nr 11, s. 18–19. Więcej na ten temat zob. A. Filar, Opowieści  tatrzańskich kurierów, Warszawa 1973.

19 W latach 1973–1981 co roku na Słowacji osiedlało się od 80 do 120 Polaków, a w la-tach następnych – przeciętnie 80 Polaków. Zob. Z. Jasiński, Tradycje oświatowe..., s. 163.

Por. tab. 5. Obywatele narodowości polskiej na Słowacji wg spisów powszechnych. Także większość respondentów z przeprowadzonych przeze mnie badań wśród słowackiej Polonii osiedliła się na Słowacji w tym okresie (tj. w latach 70. i 80.). Zob. wykres 1. Respondenci według okresu osiedlenia się na Słowacji.

20 Potwierdzają to wywiady przeprowadzane z przedstawicielami pierwszego pokolenia sło-wackiej Polonii, jakie zostaną omówione w rozdziale VI.

21 Z. Jasiński, Tradycje oświatowe..., s. 163.

107

Położenie Polaków na Słowacji – hiStoria i wSPółczeSność

państw socjalistycznych. Jednakże jej sytuacja ekonomiczna, dostęp do dóbr, takich jak produkty żywnościowe, mieszkania, zachęcała do poszukiwania lepszych warunków życia. Polacy przyjeżdżali zatem na Słowację w celach zarobkowych. Część z nich, poznawszy tu swego życiowego partnera, zawie-rała związek małżeński i zostawała na stałe. Porównanie sytuacji ekono-micznej obu krajów często wpływało na decyzję osiedlania się małżeństw mieszanych na Słowacji. Innym powodem przyjazdów na Słowację była chęć podjęcia w tym kraju studiów wyższych. I w tym przypadku część polskich studentów, poznawszy w trakcie studiów swego przyszłego małżonka i / lub znalazłszy pracę, pozostawała na Słowacji. Tym samym byłe ośrodki studiów Polaków (w Bratysławie, Koszycach, Bańskiej Bystrzycy, Żylinie, Martinie i Nitrze) stawały się miejscami ich zamieszkania.

Część dzisiejszej Polonii słowackiej to skutek migracji wewnątrz fede-racji czechosłowackiej, które objęły także Polonię czeską, żyjącą głównie na Zaolziu. Czescy Polacy przybywali na Słowację z tych samych powodów, co ich rodacy z Polski – w poszukiwaniu pracy lub na studia. Niekiedy wynikało to także z faktu zawarcia małżeństwa z osobą narodowości sło-wackiej²². Tym, co wyróżnia Zaolziaków, jest silne przywiązanie do polsko-ści, wynikające z doświadczenia walki o zachowanie polskiej tożsamości w okresie zamieszkiwania na Zaolziu²³.

Trzeba pamiętać, iż miało to miejsce w trakcie istnienia Czechosłowacji, a więc zmiana miejsca zamieszkania była migracją wewnątrz jednego pań-stwa. Wśród Polaków przybyłych na Słowację z Zaolzia znalazło się kilka wybitnych osobistości ze świata kultury i nauki. Warto wymienić tu m.in.

dyrygenta i skrzypka Bohdana Warchala, kompozytora Romana Bergera, reżysera Franka Chmiela czy zoologa Eugeniusza Bałona. Także z Zaolzia pochodzą b. prezes KP na Słowacji Anna Tóthová oraz Zbigniew Podleśny, prezes KP Środkowe Poważe²⁴.

Jak twierdzi Danuta Meyza-Marušiaková: „prześledzenie wszystkich dróg osiedlenia się Polaków na Słowacji po II wojnie światowej jest bardzo trudne”²⁵. Jednakże, aby uzupełnić obraz kierunków emigracji Polaków na Słowację, na-leży dodać, iż w pojedynczych przypadkach ich droga na Słowację wiodła przez ZSRR, Bułgarię i inne kraje. Poznanie w trakcie studiów w tych krajach przy-szłego małżonka – Słowaka – skutkowało decyzją osiedlenia się na Słowacji²⁶.

22 Ibidem, s. 165.

23 M. Wojcieszyńska, Zaolziacy, „Monitor Polonijny” 2009, nr 7–8, s. 28–29.

24 T. Siwek, op. cit., s. 85; M. Wojcieszyńska, Zaolziacy..., s. 28–29.

25 D. Meyza-Marušiaková, Poliací (maszynopis), cyt. za Z. Jasiński, Tradycje oświatowe..., s. 165.

26 Nauczyć polskości, „Monitor Polonijny” 1999, nr 10, s. 6; Romaná Gregušková – pre-zes Klubu Polskiego Region Nitra, „Monitor Polonijny” 2001, nr 3, s. 2; Irena Zacharová 

108 IV RozdzIał

Liczba Polaków na Słowacji zaczęła wzrastać po przystąpieniu Słowacji do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku, w związku z otwarciem słowackie-go rynku pracy m.in. dla Polaków²⁷. Według przedstawicieli słowackiego Głównego Urzędu Pracy, Spraw Socjalnych i Rodziny ilość Polaków zatrud-nionych na Słowacji będzie w dalszym ciągu stopniowo wzrastać, co jest wynikiem m.in. realizacji programów transgranicznych współfinansowa-nych ze środków UE, systematycznego wzrostu płac w gospodarce słowac-kiej, napływu inwestycji zagranicznych w sektorach nowoczesnych tech-nologii i w sferze usług oraz korzystnej relacji euro (wprowadzonego na Słowacji 1 stycznia 2009 roku) do złotówki²⁸.

Emigracja poakcesyjna na Słowację wyróżnia się tym, iż zasadniczym jej powodem jest praca, nie zaś „przyczyna sercowa”. W związku z tym wśród Polaków przybywających na Słowację w ostatnich latach nie dominują (jak wśród wcześniejszych emigrantów) osoby zawierające małżeństwa mieszane polsko-słowackie (choć oczywiście i takie w ostatnich latach się zdarzają)²⁹. Polacy przybywający na Słowację do pracy to w większości ludzie młodzi – bądź stanu wolnego, bądź też pozostający w związkach jednolitych naro-dowo (polskich). Zasadne jest zatem pytanie, na ile emigracja ta okaże się emigracją trwałą. W przypadku małżeństw polskich nie istnieją bowiem (jak u większości wcześniejszych emigrantów) rodzinne związki ze Słowacją. Kraj ten nie musi być więc traktowany jako miejsce emigracji stałej, jako kraj osiedlenia, lecz tylko jako miejsce czasowego pobytu ze względu na pracę, jako jeden z etapów „kariery emigracyjnej”³⁰. Jak zauważył Bartosz Pieczyń-ski, jeden z Polaków zatrudnionych w bratysławskiej siedzibie Philipsa:

„Wielu Polaków traktuje ofertę pracy na Słowacji jako ciekawe wyzwanie, które oznacza zarazem niepowtarzalną przygodę, jak i szansę na rozwój zawodowy.

– prezes Klubu Polskiego Region Martin, „Monitor Polonijny” 2001, nr 3, s. 2; M. Wojcie-szyńska, Możliwości trzy, „Monitor Polonijny” 2008, nr 7–8, s. 19–11.

27 „Na podstawie Traktatu o Przystąpieniu Republiki Słowackiej do Unii Europejskiej, z dniem 1 maja 2004 r. obywatele Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego uzy-skali całkowity dostęp do słowackiego rynku pracy. Zatrudnianie obywateli UE/EOG realizowa-ne jest wg takich samych zasad jak obywateli Republiki Słowackiej, za wyjątkiem obowiązku monitorowania napływu i odpływu pracowników zagranicznych oraz członków ich rodzin”.

Zob. J. Stokłosa, Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego  – Słowacja, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Departament Rynku Pracy, 2008, zob.

http://www.eures.praca.gov.pl/zal/warunki_zycia/slowacja/ Slowacja.pdf (pobrano 4.08.2012).

28 Informacja w sprawie zatrudnienia obywateli polskich w państwach Europejskiego  Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii oraz obywateli państw EOG w Polsce, Warszawa, maj 2011, zob. http://www.mpips.gov.pl/gfx/mpips/userfiles/_public/1_NOWA%20STRONA/Analizy%20 i%20raporty/przeplyw%20pracownikow/Monitoring_maj%202011_korekta.pdf (pobrano 4.10.2011).

29 M. Wojcieszyńska, Nasza klasa w Bratysławie, „Monitor Polonijny” 2008, nr 7–8, s. 7–9.

30 M. Wojcieszyńska, Polskie małżeństwa na Słowacji, „Monitor Polonijny” 2011, nr 9, s. 12–13.

109

Położenie Polaków na Słowacji – hiStoria i wSPółczeSność

Nikt przecież nie każe wyjeżdżać na stałe. Jak jest okazja, warto skorzystać, popracować tu rok czy dwa, a później się zobaczy. Zwłaszcza, że z pobytem w Bratysławie w CV Polak ma większą szansę na znalezienie w przyszłości cie-kawej pracy w Polsce, niż gdyby cały czas siedział w rodzinnym mieście”³¹.

Nikt przecież nie każe wyjeżdżać na stałe. Jak jest okazja, warto skorzystać, popracować tu rok czy dwa, a później się zobaczy. Zwłaszcza, że z pobytem w Bratysławie w CV Polak ma większą szansę na znalezienie w przyszłości cie-kawej pracy w Polsce, niż gdyby cały czas siedział w rodzinnym mieście”³¹.