Ochrona prawna mniejszości narodowych na Słowacji Powstała 1 stycznia 1993 roku Republika Słowacka oprócz problemów

związanych z transformacją gospodarczo-ustrojową stanęła także przed kwestią ułożenia stosunków z mniejszościami narodowymi. W państwie czechosłowackim mniejszości narodowe stanowiły 5,5% ogółu ludności. Po rozpadzie federacji sytuacja nie zmieniła się pod tym względem w Repu-blice Czeskiej – mniejszości narodowe i dziś stanowią tu ok. 5,5% obywa-teli (jeśli nie traktować jako mniejszości Morawian i Ślązaków). Jednakże w niepodległej Słowacji mniejszości narodowe obejmują aż 12,3% ogółu społeczeństwa (wg danych ze spisu powszechnego z roku 2011). Stąd też współczesna Słowacja jest państwem o najbardziej heterogenicznej struk-turze ludności w Europie Środkowej¹.

Status prawny w zakresie ochrony mniejszości narodowych na Słowacji jest wynikiem porozumień międzypaństwowych zawartych przez niepod-ległą Słowację z sąsiadami oraz efektem procesu dostosowywania prawa krajowego do ustawodawstwa Unii Europejskiej w zakresie ochrony mniej-szości. Położenie mniejszości narodowych i kształt dotyczącego ich prawa wynika także z aktualnego kursu polityki państwa słowackiego (zmieniają-cych się rządów) wobec mniejszości.

1 T. Grabiński, Ugrupowania polityczne mniejszości węgierskiej w Republice Słowac-kiej, [w:] J. Kupczak, Z badań nad współczesną problematyką państw Europy Środkowej  i Wschodniej, Wrocław 2000, s. 139–140.

74 III RozdzIał

Uchwalona 1 września 1992 roku Konstytucja RS mniejszościom naro-dowym i etnicznym poświęca osobny rozdział zatytułowany Prawa mniej-szości narodowych i grup etnicznych. Zamieszczony w tym rozdziale art.

33 stanowi, iż „przynależność do jakiejkolwiek mniejszości narodowej lub grupy etnicznej nie może prowadzić do dyskryminacji”. Z kolei art. 34 gwarantuje mniejszościom prawo do rozwijania własnej kultury, powoływa-nia organizacji narodowościowych oraz zakładapowoływa-nia instytucji kulturalnych oraz instytucji oświatowych z własnym językiem nauczania. Artykuł ten zapowiadał również ustawowe uregulowanie kwestii języków mniejszości². Dokonało się to poprzez uchwalenie w 1999 roku ustawy o stosowaniu ję-zyków mniejszości narodowych, która zostanie omówiona w dalszej części tekstu. Proces uchwalania ustaw w zakresie praw mniejszości narodowych i grup etnicznych zależny był od polityki kolejnych słowackich rządów.

Warto więc pokrótce wspomnieć, jak poszczególne ekipy, sprawujące wła-dzę w niepodległej Słowacji, postrzegały i traktowały zamieszkałe w tym kraju mniejszości narodowe i etniczne.

W pierwszych latach istnienia niepodległej Słowacji, za sprawą rządów Vladimíra Mečiara, doszło do wzrostu napięć narodowościowych. Polityka Mečiara wobec mniejszości narodowych spotkała się z krytyką na arenie międzynarodowej i stała się jedną z przyczyn niezaproszenia Słowacji do negocjacji w sprawie jej członkostwa w UE i NATO. W okresie rządów Me-čiara praktycznie nie istniał dialog rządu z mniejszościami narodowymi.

Ze strony polityków partii rządzących³ dość często dochodziło do wystą-pień skierowanych przeciwko członkom mniejszości narodowych. Ruch na rzecz Demokratycznej Słowacji (Hnutie  za  demokratické  Slovensko, HZDS) i Słowacka Partia Narodowa (Slovenská národná strana, SNS) po-sługiwały się antywęgierską retoryką podczas kampanii wyborczych. Vla-dimír Mečiar w trakcie swej rozmowy z premierem węgierskim Gyulem Hornem zaproponował, aby słowaccy Węgrzy przeprowadzili się na Węgry, zaś węgierscy Słowacy przenieśli się na Słowację⁴. Świadectwem swoistej

„kultury politycznej” ówczesnych słowackich elit jest także wypowiedź wi-ceprzewodniczącego parlamentu i zarazem przedstawiciela koalicyjnej SNS Jana Sloty, który stwierdził, iż „z Cyganami można tylko z batem w ręku rozmawiać”. Znamienny był także fakt, iż przedstawiciel rządu wziął udział

2 K. Walczuk, Sytuacja  prawna  mniejszości  narodowych  i etnicznych  w Polsce  i na  Słowacji, Warszawa 2007, s. 22–23.

3 W latach 1992–1998 władzę na Słowacji sprawowała populistyczno-nacjonalistyczna koalicja HZDS (Hnutie za demokratické Slovensko) Vladimíra Mečiara i SNS (Slovenská  národná strana) Jana Sloty.

4 Postoje k národnosným a etnickým otázkam, [w:] M. Veslič, Zmena politického reži-mu na Slovensku v perspektíve verejnej mienky, Bratislava 2001, s. 80–81.

75

Mniejszości narodowe na słowacji i ich ochrona prawna

w pogrzebie człowieka zabitego przez Cygana, natomiast na pogrzebie Cy-gana zabitego przez Słowaka już się nie pojawił⁵.

Wyrazem nieprzychylnej polityki ekipy Mečiara wobec mniejszości na-rodowych było także przyjęcie 15 listopada 1995 roku ustawy o języku pań-stwowym Republiki Słowackiej (zákon o štátnom jazyku Slovenskej repu-bliky). Wprowadzała ona znaczne ograniczenie zakresu używania języków mniejszości narodowych i tym samym przekreśliła nadzieje Węgrów na uzyskanie autonomii językowej i kulturalnej⁶. W preambule tej ustawy za-pisano, że język jest najważniejszym elementem określającym tożsamość narodu, największą wartością jego dziedzictwa kulturowego oraz wyrazem suwerenności Republiki Słowackiej. Z tego względu język słowacki ma pierwszeństwo przed pozostałymi językami używanymi na terenie Słowacji i powinien być stosowany w urzędach na terenie całego kraju⁷.

We wrześniu 1998 roku, a zatem u schyłku rządów Mečiara, znoweli-zowano ustawę o symbolach państwowych. Odtąd każde odegranie hymnu obcego państwa na terytorium Słowacji miało być karane, chyba że miało miejsce podczas oficjalnej wizyty dyplomatycznej. Nowelizacja ta wywołała protesty mniejszości narodowych⁸. Innym przykładem działania skierowa-nego przeciw mniejszościom narodowym było także obniżenie dotacji na ich kulturę, wywoływanie konfliktów wokół szkolnictwa mniejszościowego, m.in. poprzez zlikwidowanie w 1997 roku dwujęzycznych świadectw funk-cjonujących od 75 lat. Jako wymierzony przeciw prawom mniejszości uzna-no wprowadzony przez rząd Mečiara w 1996 roku uzna-nowy podział admini-stracyjny kraju. Zwiększenie liczby powiatów uznano bowiem za dążenie do zmiany proporcji między ludnością słowacką i węgierską na południowej Słowacji na niekorzyść tej drugiej. Z kolei granice krajów (województw) wyznaczono tak, aby w żadnym z nich Węgrzy nie stanowili więcej niż 30%

mieszkańców, choć oczywiście nikt nie powiedział tego oficjalnie⁹. Eki-pa Mečiara uzasadniała zmiany administracyjne obawami, jakoby Węgrzy

5 M. Kusy, Prawa człowieka w Słowacji, [w:] Słowacja w pięć lat po rozpadzie Czecho--Słowacji, red. P. Bajda, Warszawa 1999, s. 66–70.

6 Zob. Ustawa Rady Narodowej Republiki Słowackiej z 15 XI 1995 r. o języku państwo-wym Republiki Słowackiej w brzmieniu późniejszych przepisów, [w:] J. Kupczak, op. cit., s. 351–361. Por. Zákon NR SR o štátnom jazyku Slovenskej republikyv znení neskorších  predpisov, „Zbierka zákonov” 1995, nr 270.

7 K. Walczuk, op. cit., s. 23.

8 M. Jarecki, Węgrzy na Słowacji i w krajach sąsiednich, zob. Portal Spraw Zagranicz-nych psz.pl – http://www.psz.pl/content/view/5252/109/1/3/, artykuł zamieszczony 9.07.2007 (pobrano 14.12.2012).

9 M. Kusy, op. cit., s. 66–70. Zob. też: T. Grabiński, op. cit., s. 152–153.

76 III RozdzIał

usiłowali oderwać część terytorium państwa, co niektórych obywateli prze-konało¹⁰.

Antywęgierska polityka władz słowackich nie uległa zmianie nawet po zawarciu w marcu 1995 roku traktatu o przyjaźni i nienaruszalności gra-nic z Węgrami. Został on ratyfikowany w marcu 1996 roku. Oba państwa potwierdziły nienaruszalność swoich granic, ponadto – z inicjatywy strony węgierskiej – do traktatu włączono zalecenie Rady Europy dotyczące mniej-szości narodowych¹¹.

Sytuacja mniejszości narodowych uległa poprawie po wyborach 1998 roku i odsunięciu Mečiara od władzy przez koalicję, którą utworzyły cztery ugrupowania: Słowacka Koalicja Demokratyczna (Slovenská demokratická  koalícia, SDK), Partia Demokratycznej Lewicy (Strana demokratickej ľa-vice, SDĽ), Partia Koalicji Węgierskiej (Strana Maďarskej Koalície, SMK) i Partia Porozumienia Obywatelskiego (Strana  občianskeho  porozumie-nia,  SOP). Na czele nowego rządu stanął przewodniczący SDK Mikuláš Dzurinda.

Wyrazem zmian w polityce narodowościowej było także powołanie przez nowe władze w 1999 roku Rady Rządu Republiki Słowackiej ds. Mniejszo-ści Narodowych i Grup Etnicznych (Rada vlády SR pre národnostné me-nšiny a etnické skupiny). Rada ta jest organem doradczym i inicjatywnym rządu RS w dziedzinie polityki narodowościowej. Jej pierwszym przewodni-czącym został wicepremier Pál Csáky z Partii Koalicji Węgierskiej (SMK).

W skład rady weszli przedstawiciele 11 oficjalnie uznanych przez państwo mniejszości narodowych i etnicznych, w tym m.in. Polaków (reprezentan-tem polskiej narodowości został członek „Klubu Polskiego – Stowarzysze-nia Polaków i ich Przyjaciół na Słowacji”). Jednym z pierwszych efektów działania rady ds. mniejszości narodowych i grup etnicznych było dopro-wadzenie do przyjęcia przez parlament ustawy o używaniu języków mniej-szości narodowych (zákon o používaní jazykov národnostných menšín), blokowanej wcześniej przez Mečiara. Zezwalała ona na stosowanie języka mniejszości w kontaktach urzędowych w tych gminach, w których dana mniejszość, według ostatniego spisu powszechnego, liczy co najmniej 20%

ogółu mieszkańców. Ponadto w gminach tych wprowadzono możliwość sto-sowania oznaczeń ulic i innych nazw geograficznych w języku mniejszości, czyli w praktyce podwójnego nazewnictwa. Ponadto ustawa znosiła sankcje

10 P. Bukalska, Węgrzy za Dunaj! Śmierć Słowakom! Na południu Słowacji wraca anta-gonizm słowacko-węgierski, „Tygodnik Powszechny”, 5.09.2006, zob. http://tygodnik2003-2007.

onet.pl/1547,1356690,0,dzial.html (pobrano 14.12.2012).

11 M. Jarecki, op. cit.

77

Mniejszości narodowe na słowacji i ich ochrona prawna

za nieprzestrzeganie ustawy o języku państwowym Republiki Słowackiej, wprowadzonej w okresie rządów Mečiara w 1995 roku¹².

Rada ds. mniejszości narodowych i grup etnicznych rekomendowała także władzom RS przyjęcie Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub Mniejszościowych (Európskej  charty  regionálnych,  alebo  menšinových  jazykov). Po podpisaniu Karty w marcu 2001 roku przez ministra spraw zagranicznych RS status języka regionalnego lub mniejszościowego uzy-skały języki: bułgarski, czeski, chorwacki, niemiecki, polski, romski, ru-siński, ukraiński i węgierski. Rada ds. mniejszości doprowadziła także do unormowania kwestii finansowania mniejszości narodowych na Słowacji.

Do 1998 roku nie istniały bowiem przejrzyste kryteria w tym zakresie.

W efekcie działań rady mniejszościom narodowym i etnicznym zagwaran-towano finansowanie z dotacji Ministerstwa Kultury SR, przeznaczonych na działalność kulturalną stowarzyszeń, fundacji i osób prawnych¹³. Środki te przeznaczane są na konkretne projekty kulturalne organizacji mniej-szościowych, w tym na: rozwój prasy i wydawnictw nieperiodycznych oraz muzeów państwowych orientowanych na problematykę mniejszościową, działalność zespołów folklorystycznych, działalność regionalnych ośrodków oświatowych i bibliotek, a także emisję programów radiowych i telewizyj-nych w języku poszczególtelewizyj-nych mniejszości. Wysokość środków finanso-wych przydzielanych corocznie przez ministerstwo mniejszościom narodo-wym uzależniona jest od ich liczebności według danych z ostatniego spisu ludności¹⁴.

Instytucją podejmującą problematykę mniejszości narodowych jest rów-nież powołana 10 grudnia 1998 roku sekcja kultur mniejszościowych Mini-sterstwa Kultury RS (Sekcia menšinových kultúr MK SR). W swych działa-niach dąży ona do zapewnienia możliwości swobodnego działania i rozwoju mniejszości narodowych i grup etnicznych. Czyni to m.in. poprzez wspiera-nie rozwoju tożsamości, kultury, języka narodowego i działalności wydawni-czej. Za pośrednictwem mediów informuje również społeczeństwo w kraju i za granicą o warunkach rozwoju mniejszości narodowych na Słowacji.

Sekcja kultur mniejszościowych współpracuje w zakresie ochrony praw

12 Zákon NR SR č. 184 z 10. júla 1999 o používaní jazykov národnostných menšín, zob. http://

www.ucps.sk/Zakon_184_1999_o_pouzivani_jazykov_narodnostnych_mensin (pobrano 5.12.2012).

Tekst ustawy w j. polskim zob. Ustawa Rady Narodowej Republiki Słowackiej z 10.07.1999 r. 

o używaniu języków mniejszości narodowych, [w:] J. Kupczak, op. cit., s. 362–366.

13 Prehľad  činnosti  Rady  vlády  SR  pre  národnostné  menšiny  a  etnické  skupiny  za  uplynulé štyri roky, zob. http://www.government.gov.sk/csaky/prehlad_c_rvm.doc (pobrano 31.10.2004).

14 Małe  jest  ważne.  Z konferencji  Współczesność  i Perspektywy  Kultury  Mniejszości  Narodowych, „Monitor Polonijny” 2000, nr 12, s. 4–5.

78 III RozdzIał

mniejszości z instytucjami krajowymi, a także z Radą Europy, OBWE oraz Unią Europejską¹⁵.

Rozwojowi tożsamości, kultury i języka mniejszości narodowych służyć miały także ustawy medialne. W ustawie z 2003 roku o Słowackim Radio (zákon o Slovenskom rozhlase) zagwarantowano nadawanie audycji w języ-kach mniejszości narodowych i grup etnicznych zamieszkałych na Słowa-cji. Analogiczne prawo wpisano do przyjętej rok później ustawy o Telewi-zji Słowackiej. Z kolei zasadnicze znaczenie w zakresie edukacji i oświaty dotyczącej mniejszości narodowych i etnicznych na Słowacji ma ustawa o systemie szkół podstawowych i średnich, czyli tzw. ustawa szkolna (zákon o sustave základných a strednych škol – školský zákon). Zgodnie z usta-wą wychowanie i edukacja na Słowacji dokonują się w języku słowackim.

Jednak wybranym mniejszościom narodowym, a dokładnie obywatelom słowackim narodowości czeskiej, węgierskiej, polskiej, ukraińskiej i rusiń-skiej, zagwarantowano prawo do edukacji w językach narodowych. Edu-kacja może się odbywać również (ale nie wyłącznie) w języku innym niż słowacki, po uzyskaniu uprzedniej zgody ministra szkolnictwa. W szkołach lub klasach, w których edukacja prowadzona jest w języku mniejszości, obowiązkowo muszą być nauczane język i literatura słowacka¹⁶.

Świadectwem normalizacji w stosunkach między słowackimi elitami a mniejszościami narodowymi są także spotkania prezydenta RS z przedstawi-cielami tych mniejszości. Odbywają się one rokrocznie na początku stycznia od czasu objęcia urzędu prezydenta RS przez Rudolfa Schustera 15 czerwca 1999 roku¹⁷ i kontynuowane są przez jego następcę Ivana Gašparoviča¹⁸.

Po przyspieszonych wyborach z 17 czerwca 2006 roku na czele nowe-go rządu stanął Robert Fico, lider zwycięskiej socjaldemokratycznej partii SMER (Kierunek). Jego koalicjantami zostały nacjonalistyczna Słowacka Partia Narodowa (SNS) Jana Sloty oraz populistyczna Ludowa Partia – Ruch na rzecz Demokratycznej Słowacji (Ľudová  strana  –  Hnutie  za  demo-kratické  Slovensko, ĽS-HZDS) Vladimíra Mečiara. W trakcie kampanii przedwyborczej wykorzystywano kwestie mniejszości narodowych dla po-zyskania wyborców. Przewodniczący SNS Jan Slota w swych wypowiedziach uznawał słowackich Węgrów za „zmadziaryzowanych Słowaków”. Za swój podstawowy cel uznał usunięcie z rządu Węgrów (z SMK). Między innymi

15 Hlavné  úlohy  a zámery  sekcie  menšinových  kultúr  MK  SR  v  oblasti  menšinovej  politiky, zob. http://www.culture.gov.sk/main/index.php3?ida=508 (pobrano 31.10.2004).

16 K. Walczuk, op. cit., s. 26–28. Por. też: Zákon NR SR o sústave základných a stred-ných škôl (školský zákon). „Zbierka zákonov” 1994, nr 350.

17 Spotkanie w pałacu prezydenckim, „Monitor Polonijny” 2002, nr 2, s. 2.

18 M. Wojcieszyńska, Noworoczne spotkanie u prezydenta RS Ivana Gašparowiča, „Mo-nitor Polonijny” 2010, nr 2, s. 2.

79

Mniejszości narodowe na słowacji i ich ochrona prawna

dzięki temu nacjonaliści z SNS, po 4-letniej przerwie, ponownie znaleźli się w parlamencie. Wejście SNS do parlamentu, a następnie w skład rządu, wzmocniło pozycję nastawionej antywęgiersko części społeczeństwa¹⁹.

Rządy nowej koalicji niejednokrotnie prowadziły do napięć między sło-wacką większością a mniejszościami narodowymi, zwłaszcza zaś mniejszo-ścią węgierską. Przyczyniały się do nich m.in. liczne antywęgierskie wy-powiedzi Jana Sloty z SNS²⁰ czy ministra spraw zagranicznych Jan Kubiša, który oskarżył Partię Koalicji Węgierskiej o prowadzenie w porozumieniu z politykami z Węgier kampanii mającej zdyskredytować Słowację²¹. Z ko-lei minister szkolnictwa Jan Mikolaj z SNS zakazał używania podwójnych, słowackich i węgierskich, nazw w podręcznikach. Przedstawiciele współ-rządzących Słowacją SNS i HZDS niejednokrotnie odwoływali się także do retoryki antyromskiej, przestrzegając przed eksplozją demograficzną Romów oraz postulując utworzenie dla nich rezerwatów na wzór ame-rykański. Jesienią 2007 roku słowacki parlament przyjął uchwałę stwier-dzającą niepodważalność uchwalonych po zakończeniu II wojny światowej dekretów Beneša, na mocy których z terenów Czechosłowacji wysiedlono i skonfiskowano majątki prawie 70 tysięcy Węgrów i 3 milionów Niem-ców. Ostro protestowali przeciw tej ustawie posłowie Partii Koalicji Wę-gierskiej²².

Pod koniec czerwca 2009 roku, z inicjatywy SNS, do słowackiej ustawy językowej wprowadzono przepis nakazujący osobom prawnym i fizycznym używanie w pierwszej kolejności języka słowackiego w kontaktach urzę-dowych oraz w miejscach publicznych (np. w szkołach czy u lekarza). Za jego nieprzestrzeganie wprowadzono grzywnę w wysokości od 100 do 5000 euro. Dotyczyła ona nie osób fizycznych, lecz wyłącznie osób prawnych bądź przedsiębiorców, np. za nieumieszczenie słowackich napisów na swych produktach. Poprawka do ustawy językowej zaczęła obowiązywać 1 stycznia 2010 roku. Zdaniem Fico ochrona języka narodowego winna być pierw-szym punktem oparcia każdego słowackiego rządu, a wprowadzona noweli-zacja ustawy miała chronić Słowację przed niebezpiecznym irredentyzmem.

Z kolei 2 marca 2010 roku w słowackim parlamencie uchwalono ustawę o „wspieraniu wartości patriotycznych”, która nakazywała m.in. odśpiewanie słowackiego hymnu państwowego przed rozpoczęciem zajęć we wszystkich

19 P. Bukalska, op. cit.

20 Np. w lipcu 2006 roku w wywiadzie dla czeskiego dziennika „Lidove Noviny”, mówiąc o mniejszości węgierskiej na Słowacji, Slota stwierdził, iż zazdrości Czechom tego, jak po-radzili sobie po wojnie z Niemcami, zob. ibidem.

21 Ibidem.

22 Słowacja.  Wizytacja  parlamentarzystów  europejskich, informacja z 19.11.2007, zob.

http://www.psz.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=7260 (pobrano 1.08.2012).

80 III RozdzIał

szkołach podstawowych, w tym także w 264 placówkach z wykładowym wę-gierskim. Badzo krytyczna wobec ustawy była słowacka opozycja, zwłaszcza zaś mniejszość węgierska; protestowali przeciwko niej także uczniowie, stu-denci i nauczyciele. Ostatecznie ustawa patriotyczna nie weszła w życie w wy-niku zawetowania jej przez prezydenta Ivana Gašparowiča²³.

Jan Slota wraz z działaczami kierowanej przezeń SNS prowadzili także akcję na rzecz podkreślania słowackości południowych kresów republiki, choćby poprzez stawianie symbolicznych tzw. krzyży patriarszych na tere-nach przy granicy z Węgrami. Z kolei premier Robert Fico w marcu 2010 roku ostro skrytykował prezydenta Węgier László Sóyloma, według którego mniejszość węgierska zamieszkująca Serbię, Rumunię i Słowację powinna korzystać tylko z podręczników węgierskich, zaś języków tych krajów po-winna się uczyć jako języków obcych. Słowacki premier uznał te żądania za atak na integralność Słowacji²⁴. W czerwcu 2010 roku, na kilka dni przed wyborami parlamentarnymi, Fico odsłonił u stóp zamku w Bratysła-wie 8-metrowy pomnik Świętopełka, władcy państwa Wielkomorawskiego.

Przeciwstawiał go w ten sposób Węgrom, określając go jako władcę, który rządził tymi ziemiami na długo zanim pojawiał się tu św. Stefan, król wę-gierski²⁵. Mimo podejmowanych działań czy przytaczanych tu wypowiedzi oficjalnie premier Fico deklarował jednak, iż ochrona praw mniejszości jest dla niego priorytetem²⁶.

Najgłośniejszy incydent w ówczesnych relacjach słowacko-węgierskich miał miejsce 21 sierpnia 2009 roku. Prezydent Węgier László Sóyloma, który na zaproszenie mniejszości węgierskiej miał w przygranicznym Ko-marnie odsłonić pomnik patrona Węgier św. Stefana, nie został wpuszczo-ny na słowacką stronę (dotarł tylko do połowy granicznego mostu, gdzie został zatrzymany przez słowackich policjantów). Ambasada Węgier w Bra-tysławie otrzymała notę dyplomatyczną, w której informowano o braku zgody na wjazd prezydenta Sóyloma na Słowację. Zdaniem premiera Fico zlekceważenie noty stanowiłoby „poważne naruszenie zwyczajów między-narodowych i akt nieposzanowania suwerenności państwowej”²⁷. Słowacki premier jako prowokacyjną uznał datę przyjazdu węgierskiego prezydenta.

23 A. Niewiadowski, Spór o język słowackich Węgrów, „Rzeczpospolita”, 16.03.2010, zob.

http://www.rp.pl/artykul/37,447630.html (pobrano 1.08.2012).

24 Ibidem.

25 P. Semka, Słowacja żegna epokę Fico, „Rzeczpospolita”, 14.06.2010, zob. http://blog.rp.pl/

semka/2010/06/14/slowacja-zegna-epoke-fico (pobrano 12.07.2012).

26 P. Bukalska, op. cit.

27 Władze Słowacji: Prezydent Węgier nie może wjechać do naszego kraju, „Gazeta Wy-borcza” 21.08.2009, zob. http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,6953313,Wladze_Slo-wacji_ Prezydent_Wegier_nie_moze_wjechac.html (pobrano 12.07.2012).

81

Mniejszości narodowe na słowacji i ich ochrona prawna

21 sierpnia Słowacy obchodzą rocznicę inwazji wojsk Układu Warszawskie-go, w czasie której obszary południowej Słowacji zajęły wojska Węgierskiej Republiki Ludowej. U schyłku działalności gabinetu premiera Fico stosunki słowacko-węgierskie uległy dalszemu zaostrzeniu. Tym razem stało się to na skutek przyjęcia w maju 2010 roku, przez nowy węgierski rząd Viktora Orbana, ustawy o podwójnym obywatelstwie (zaczęła ona obowiązywać od 1 stycznia 2011 roku). Umożliwia ona uzyskanie węgierskiego obywatelstwa przez każdego, kto udowodni swe węgierskie pochodzenie i znajomość ję-zyka węgierskiego, nawet jeśli nie jest zameldowany na terenie Węgier.

Odpowiedź strony słowackiej była natychmiastowa. Już kilka godzin po przegłosowaniu ustawy o obywatelstwie przez węgierski parlament 26 maja, słowacki rząd uchwalił projekt ustawy, w myśl której przyjęcie węgierskie-go obywatelstwa będzie automatycznie skutkowało pozbawieniem obywa-telstwa słowackiego. Ustawa ta – w toku trwającej na Słowacji kampanii wyborczej – w ciągu 3 dni przeszła w słowackim parlamencie, a 31 maja została podpisana przez prezydenta Ivana Gašparoviča²⁸.

Niespełna dwa tygodnie później, 12 czerwca 2010 roku, na Słowacji od-były kolejne wybory parlamentarne. Choć formalnie wygrał je ponownie SMER, to faktyczne zwycięstwo przyniosły liberalno-konserwatywnej koali-cji, którą utworzyły 4 partie: Słowacka Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna – Partia Demokratyczna (Slovenská  demokratická  a kresťanská  únia  –  Demokratická strana, SDKU-DP), Wolność i Solidarność (Sloboda a Soli-darita, SaS), Ruch Chrześcijańsko-Demokratyczny (Kresťanskodemokratic-ké hnutie, KDH) i „Most–Híd”, centroprawicowy ruch Słowaków i Węgrów.

Tym samym po 4 latach przerwy ponownie jednym z koalicjantów zostało ugrupowanie związane z mniejszością węgierską²⁹. Na czele nowego rządu stanęła Iveta Radičova z SDKU-DP.

Rząd Ivety Radičovej, w okresie 21 miesięcy swego urzędowania, de-klarował i realizował politykę bardziej przychylną wobec mniejszości w porównaniu ze swymi poprzednikami. Od samego początku swej dzia-łalności próbował doprowadzić do poprawy stosunków i zmniejszenia napięć z mniejszością węgierską. Tuż po zaprzysiężeniu swego gabinetu premier Radičova zapowiedziała ograniczenie ważności uchwalonej przed wyborami ustawy pozbawiającej słowackiego obywatelstwa Węgrów, którzy

Rząd Ivety Radičovej, w okresie 21 miesięcy swego urzędowania, de-klarował i realizował politykę bardziej przychylną wobec mniejszości w porównaniu ze swymi poprzednikami. Od samego początku swej dzia-łalności próbował doprowadzić do poprawy stosunków i zmniejszenia napięć z mniejszością węgierską. Tuż po zaprzysiężeniu swego gabinetu premier Radičova zapowiedziała ograniczenie ważności uchwalonej przed wyborami ustawy pozbawiającej słowackiego obywatelstwa Węgrów, którzy