Towarzystwo Społeczne „Polonus” w Żylinie

Od 2007 roku istnieje także na Słowacji druga organizacja polonijna – Towarzystwo Społeczne „Polonus” (Občianske združenie „Polonus”). Po-czątkowo organizacja działała w ramach Klubu Polskiego Stowarzyszenia Polaków i ich Przyjaciół na Słowacji¹⁶³ jako Klub Regionalny Region Żyli-na¹⁶⁴. Polonia z Żyliny należała wcześniej do Klubu Regionalnego w Mar-tinie i z niego się wyodrębniła, tworząc kolejny oddział regionalny Klubu Polskiego. Oba kluby nadal ściśle ze sobą współpracowały. Pierwszym pre-zesem Klubu Polskiego w Żylinie została Katarzyna Bieliková.

Jedną z przyczyn wyjścia ze struktur Klubu Polskiego większości człon-ków Klubu Regionalnego w Żylinie (a także w Martinie) był spór o roz-dzielenie funduszy z grantów pozyskiwanych z Ministerstwa Kultury RS.

Działacze Klubu Polskiego twierdzili, iż o istnieniu „Polonusa” dowiedzie-li się w styczniu 2009 roku, kiedy to po raz pierwszy złożył on wnioski do ministerstwa o dofinansowanie swych projektów. Zostało to przez nich odebrane jako działanie konkurencyjne w stosunku do Klubu Polskiego i sprzeczne z jego interesami, ponieważ „Polonus” ubiegał się o te same, ograniczone środki przeznaczone dla polskiej mniejszości narodowej na Słowacji. Zdziwienie członków Klubu Polskiego wywołał fakt, iż „Polonus”

reprezentowały w ministerstwie prezeski KP z Żyliny i Martina – Katarzy-na Bieliková i IreKatarzy-na Zacharová. O rejestracji „Polonusa” nie poinformowa-ły one władz Klubu Polskiego, twierdząc, iż według nich „Polonus” nie jest organizacją polonijną, ponieważ „zrzesza on różne narodowości” (faktycznie członkami Stowarzyszenia oprócz Polaków są ich słowaccy współmałżon-kowie, a także jedna Macedonka, Węgierka i jeden Serb)¹⁶⁵. Według Kata-rzyny Bielikovej „Polonus” powstał jako organizacja ogólnego charakteru,

162 A. Krcheň, Z. Podleśny, Spotkanie zielonoświątkowe, „Monitor Polonijny” 2011, nr 7–8, s. 12–13; M. Zawistowska-Olszewska, Zielone Świątki i Dzień Dziecka, „Monitor Polonijny”

2012, nr 6, s. 14–15.

163 W związku z tym potocznie do dziś bywa też stosowana nazwa Polski Klub „Polonus”, co jednak nie jest ścisłym tłumaczeniem słowackiej oficjalnej nazwy stowarzyszenia.

164 Podczas VIII Kongresu Klubu Polskiego w grudniu 2008 roku wprowadzono zmianę w statusie tej organizacji, na mocy której w skład KP wchodziły odtąd kluby z regionów:

Bratysława, Koszyce, Martin, Nitra, Środkowe Poważe i Żylina. Zob. M. Wojcieszyńska, VIII  Kongres Klubu Polskiego, „Monitor Polonijny” 2008, nr 12, s. 17.

165 M. Wojcieszyńska, Obradowała Rada Klubu Polskiego na Słowacji, „Monitor Polonij-ny” 2009, nr 3, s. 2; zob. też: I. Zacharová, List otwarty do działaczy Klubu Polskiego, list dodany 20.01.2010, zob. http://www.polonus.sk/news.php?rowstart=11 (pobrano 10.04.2010).

150 IV RozdzIał

z odmiennymi w stosunku do Klubu Polskiego celami działalności. Mimo tego przez 3 lata „Polonus” finansował nowo powstały Klub Polski Region Żylina, ponieważ nie otrzymywał na swą działalność żadnych środków od Klubu Polskiego. Zdaniem Bielikovej działacze starszych Klubów Regio-nalnych KP, decydujący dotąd o przydzielaniu wszystkich grantów i dotacji głównie sobie, dość agresywnie reagowali na osoby będące równocześnie we władzach „Polonusa” i Klubu Polskiego. Wyrazem tego negatywnego nastawienia była m.in. medialna nagonka na działaczy „Polonusa” na ła-mach „Monitora Polonijnego” – nieopublikowanie listów protestacyjnych po odejściu z KP niektórych aktywistów, w których wyjaśniali motywy swych decyzji¹⁶⁶.

Podczas Rady Klubu Polskiego w lutym 2009 roku Katarzyna Bieli-ková i Irena Zacharová zrezygnowały z członkostwa w Klubie Polskim.

W związku z tym w marcu tegoż roku nowym prezesem KP w Żylinie wybrano Leszka Dłużniewskiego, zaś prezesem w Martinie została Izabela Šichtová-Litwoń¹⁶⁷. Jednak już w kwietniu 2010 roku nowi prezesi z Żyliny i Martina przesłali na ręce Ireny Cigaňovej listy, w których poinformowali członków Rady Klubu Polskiego o podjętych decyzjach, dotyczących obu Klubów Regionalnych. Z listów wynikało, iż „Klub Polski Żylina zawie-sza swoją działalność, a jego prezes rezygnuje z funkcji oraz członkostwa w Klubie Polskim. Klub Polski Martin zaprzestaje swojej działalności, przy czym dotychczasowi jego członkowie pozostają zrzeszeni w Stowarzyszeniu

«Polonus», a prezes martińskiej organizacji regionalnej rezygnuje z człon-kostwa w Radzie Klubu Polskiego”. Tym samym doszło do ostatecznego uniezależnienia się „Polonusa” od Klubu Polskiego¹⁶⁸.

Powstałe na bazie Klubów Polskich w Żylinie i Martinie Towarzystwo Społeczne „Polonus” skupia Polaków, osoby polskiego pochodzenia i mi-łośników polskiej kultury z kraju żylińskiego, głównie z Żyliny i Martina, oraz z Dolnego Kubina, Bytczy, Czadcy, Kysuckiego Nowego Miasta i Ky-suckiego Lieskovca. W październiku 2009 roku liczyło 99 członków (69 w Żylinie i 30 w Martinie)¹⁶⁹, obecnie (zaś rok 2012) zrzesza 135 stałych członków. Większość z nich stanowią małżeństwa mieszane

(polsko-słowac-166 Na podstawie informacji uzyskanych z korespondencji z panią Katarzyną Bielik, prezes Stowarzyszenia „Polonus” w Żylinie (e-mail z 17.01.2010).

167 M. Wojcieszyńska, Spotkanie aktywistów Klubu Polskiego, „Monitor Polonijny” 2009, nr 4, s. 11.

168 M. Wojcieszyńska, Posiedzenie Rady Klubu, „Monitor Polonijny” 2010, nr 4, s. 2.

169 A. Porubcová, „To, v čom sme iní, nás vlastne obohacuje a zbližuje” Hovorí o sloven-sko-poľských vzťahoch zakladateľka OZ Polonus Katarzyna Bielik, (wywiad z 12.10.2009), zob. http://www.zilinskyvecernik.sk/index.php?option=com_content&task=view&id=16085 (pobrano 8.08.2012).

151

Położenie Polaków na Słowacji – hiStoria i wSPółczeSność

kie) i ich dzieci. Prezesem Stowarzyszenia jest nadal pani Katarzyna Bieli-ková. Spotkania polonijne odbywają się w siedzibie Słowacko-Polskiej Izby Przemysłowo-Handlowej (Slovensko-poľska obchodna komora) lub w bu-dynku szkoły podstawowej Romualda Zaymusa w Żylinie. Oprócz kwestii organizacyjnych poświęcone są polskiej literaturze i projekcji polskich fil-mów. Okazją do integracji członków i sympatyków „Polonusa” są Zjazdy Polonii Województwa Żylińskiego, które odbyły się dotychczas dwukrotnie (ostatni w 2010 roku)¹⁷⁰.

Do inicjatyw podjętych przez „Polonus” należy otwarcie pięciu Bibliotek Polskich, w ramach projektu pod nazwą „Czytanie drogą do odnajdywa-nia korzeni i utwierdzaodnajdywa-nia tożsamości narodowej”. Pierwsza z nich zosta-ła otwarta w październiku 2007 roku w Żylińskiej bibliotece wojewódzkiej (Žilinska krajska knižnica). Kolejne powstały w miejscowych bibliotekach w Dolnym Kubinie, Martinie, Liptowskim Mikulaszu i Czadcy. Służą one szerzeniu polskiej kultury i literatury (także współczesnej) w kraju żyliń-skim, zarówno wśród miejscowych Polaków, jak i zainteresowanych polską literaturą Słowaków. Ich otwarcie było możliwe dzięki wsparciu uzyskane-mu od władz samorządowych kraju żylinskiego (Žilinského samosprávne-ho kraja) oraz polskich bibliotek z Żywca, Bielska-Białej i Limanowej¹⁷¹. Popularyzacji polskiego języka i literatury służy także internetowa akade-mia języka polskiego i literatury, w której przy pomocy polskich nauczycie-li kursanci uczą się języka polskiego¹⁷².

Znaną postacią żylińskiej Polonii jest Waldemar Oszczęda, pochodzący z Opoczna pisarz, zamieszkały w Żylinie od 1979 roku. W 2011 roku „Polo-nus” zorganizował serię spotkań z tym autorem, podczas których promowa-no jego najpromowa-nowsze publikacje: Moje wędrówki i Wędrówki doliną Wagu –  miasto Bytča i jego okolica. Rok wcześniej ukazała się książka Po drugiej  stronie Tatr, zawierająca najpiękniejsze słowackie bajki przetłumaczone na język polski. Pozycje te ukazały się nakładem wydawnictwa Biblioteka „Po-lonusa”, w którym Stowarzyszenie zamierza publikować i gromadzić twór-czość autorów polonijnych na Słowacji, wzbogacającą nie tylko słowacką kulturę narodową, lecz również kulturę polską na obczyźnie”¹⁷³.

170 Ibidem; U. Szabados, Polonia w Żylinie i okolicy, „Monitor Polonijny” 2010, nr 1, s.

14–15.

171 K. Bielik, Biblioteka Polska w Żylinie, „Monitor Polonijny” 2007, nr 12, s. 16–17. Zob.

też: U. Szabados, Polonia w Żylinie i okolicy..., s. 14–15.

172 Na podstawie informacji uzyskanych z korespondencji z panią Katarzyną Bielik, prezes Stowarzyszenia „Polonus” w Żylinie (e-mail z 10.12.2012).

173 O. Tulejko, Co słychać w Żylinie?, „Monitor Polonijny” 2011, nr 6, s. 12.

152 IV RozdzIał

Projektem realizowanym przez „Polonusa” jest również „Festiwal Polskiej Muzyki w Żylinie” (od 2009 roku)¹⁷⁴. Począwszy od 2007 roku, każdej je-sieni „Polonus” organizuje także Żylińskie Forum Mniejszości Narodowych.

W imprezie uczestniczą przedstawiciele mniejszości narodowych z kraju żylińskiego – Bułgarzy, Czesi, Niemcy, Rosjanie, Węgrzy, Serbowie, Mace-dończycy, Białorusini, Azerowie i Wietnamczycy. Finansowana jest ona ze środków finansowych Biura Rządu Republiki Słowacji w ramach programu

„Kultura mniejszości narodowych”. Pierwsze spotkania Żylińskiego Forum Mniejszości Narodowych były organizowane w bardziej oficjalnej formie – były łączone z konferencjami, seminariami i dyskusjami młodzieży. Jednak po latach doświadczeń i przy ciągle zmniejszających się środkach Stowarzy-szenie „Polonus” było zmuszone kontynuować to przedsięwzięcie w formie bezpośrednich spotkań i prezentacji kultur różnych narodów¹⁷⁵.

Ponadto w lipcu 2010 roku Stowarzyszenie „Polonus” było współgospo-darzem (wespół z konsul Urszulą Szulczyk-Śliwińską) Zlotu Polonii Sło-wackiej w Strecznie¹⁷⁶. Do inicjatyw „Polonusa” należą także „Integracyj-ne gry sportowe młodzieży polonij„Integracyj-nej”, czyli spotkanie dzieci i młodzie-ży polonijnej z młodzieżą specjalnej troski z upośledzeniem umysłowym lub fizycznym¹⁷⁷. Stowarzyszenie brało także udział jako partner sieciowy w projektach realizowanych w ramach Programu Współpracy Transnicznej Polska–Słowacja 2007–2013 (program „Przedsiębiorczość bez gra-nic”). Działacze „Polonusa” kontynuują także organizację Zlotów Młodzieży Polonijnej, zapoczątkowanych przez Klub Polski w Martinie¹⁷⁸.

3.3. Finansowanie działalności organizacji polonijnych