Informacji o środowisku i jego ochronie

Podstawowym aktem prawnym, stanowiącym podstawę normatywną partycypacji społecznej w ochronie środowiska, jest ustawa z 3 października 2008 r. o udostęp-nianiu informacji o  środowisku i  jego ochronie, udziale społeczeństwa w 

ochro-nie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.16 Zgodnie z przyjętą

w ustawie systematyką wyodrębnione zostały w niej takie zagadnienia partycypacyjne jak: udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie oraz udział społeczeń-stwa w  ochronie środowiska, który realizowany jest poprzez udział społeczeńspołeczeń-stwa w  podejmowaniu decyzji, udział społeczeństwa w  opracowaniu dokumentów oraz uprawnienia organizacji ekologicznych. W zakresie dostępu do informacji o środo-wisku, ustawa ta stanowi uszczegółowienie, wyrażonego w art. 74 ust. 3 Konstytucji RP prawa do informacji o stanie środowiska. Jak słusznie zauważa P. Korzeniowski prawo do otrzymania wiadomości o stanie środowiska podniesione zostało więc do

rangi normy konstytucyjnej17. Na poziomie ustawy o udostępnianiu informacji

o śro-13 Ibidem, s. 30.

14 P. Matczak, Formy partycypacji w procesie politycznym w zakresie ochrony środowiska, [w:] Partycypacja publiczna. O uczestnictwie obywateli w  życiu wspólnoty lokalnej, (red.) A. Olech, Warszawa 2011, s. 131.

15 Zob. P. Korzeniowski, Zasady prawne ochrony środowiska, Łódź 2010, s. 465 i n.

16 Tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1235 ze zm. zwana dalej ustawą o udostępnianiu informacji o śro-dowisku lub określana skrótem u.u.i.ś.

17 W literaturze przedmiotu wskazuje się m.in. na zasadę partycypacji publicznej – P. Korzeniowski, Zasady prawne ochrony środowiska, Łódź 2010, s. 461, zasadę uspołeczniania polityki ekologicznej

dowisku, przyjęto dwa zasadnicze tryby udostępniania informacji: upublicznienie oraz udostępnienie na wniosek. Obowiązek upublicznienia ustawowo określonych informacji o środowisku obciąża podmioty administracji publicznej, w których po-siadaniu dane informacje się znajdują. Upublicznienie to dokonywane jest bądź to poprzez zamieszczenie w publicznie dostępnych wykazach danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie wymienionych w art. 21 ust. 2 u.u.i.ś. bądź to poprzez udostępnienie informacji, o których mowa w art. 24 ust. 1 u.u.i.ś., za pośrednictwem systemów teleinformatycznych, w szczególności przy wy-korzystaniu elektronicznych baz danych. Podstawową formą dostępu do informacji o środowisku jest jej udostępnienie na wniosek. Zgodnie z art. 8 u.u.i.ś. organy ad-ministracji są obowiązane do udostępniania każdemu informacji o środowisku i jego ochronie, znajdujących się w ich posiadaniu lub które są dla nich przeznaczone. Wy-jątek od tej zasady określają przepisy rozdziału 2 działu II ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku, w których uregulowano przesłanki odmowy udostępnienia informacji o środowisku.

Szczególnym instrumentem informowania społeczeństwa o  działaniach mo-gących oddziaływać na środowisko jest instytucja podania informacji do publicz-nej wiadomości. Podanie do publiczpublicz-nej wiadomości stanowi ustawowo uregulowane narzędzie przekazywania społeczeństwu informacji w związku z gwarancją udziału społeczeństwa w niektórych postępowaniach administracyjnych (sensu largo), przez które rozumie się zarówno postępowania jurysdykcyjne, jak i postępowania związane

z opracowaniem dokumentów.18 Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 11 u.u.i.ś. na gruncie

ana-lizowanej ustawy przez podanie do publicznej wiadomości należy rozumieć: 1) udo-stępnienie informacji na stronie Biuletynu Informacji Publicznej, organu właściwego w sprawie, 2) ogłoszenie informacji, w sposób zwyczajowo przyjęty, w siedzibie or-ganu właściwego w  sprawie, 3) ogłoszenie informacji przez obwieszczenie w  spo-sób zwyczajowo przyjęty w  miejscu planowanego przedsięwzięcia, a  w przypadku projektu dokumentu wymagającego udziału społeczeństwa – w prasie o odpowied-nim do rodzaju dokumentu zasięgu, 4) w  przypadku gdy siedziba organu właści-wego w sprawie mieści się na terenie innej gminy niż gmina właściwa miejscowo ze względu na przedmiot postępowania – także przez ogłoszenie w prasie lub w sposób zwyczajowo przyjęty w miejscowości lub miejscowościach właściwych ze względu na przedmiot postępowania.

Element przekazywania społeczeństwu informacji związanych z ochroną śro-dowiska, w  tym gospodarowaniem zasobami śrośro-dowiska, jest zauważalny również

– G. Grabowska, Europejskie prawo środowiska, Warszawa 2001, s. 201, czy zasadę partycypacji pu-blicznej w rozwiązywaniu problemów środowiskowych – J. Stelmasiak, A. Wąsikowska, [w:] Prawo ochrony środowiska, (red.) J. Stelmasiak, Warszawa 2009, s. 45 i n.

18 Na temat pojęcia postępowania wymagającego udziału społeczeństwa zob. A. Haładyj, Konsultacje czy partycypacja? Refl eksje terminologiczne w odniesieniu do udziału społeczeństwa w ochronie środo-wiska, [w:] Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym, (red.) B. Dolnicki, Warszawa 2014, s. 675 i n.

w  regulacjach sektorowych. Przykładem takich regulacji może być między innymi

prawo wodne19, ustawa o  ochronie przyrody20, ustawa o  organizmach genetycznie

zmodyfi kowanych21, czy ustawa o  lasach.22 Podstawę normatywną przekazywania

społeczeństwu informacji o gospodarowaniu zasobami środowiska stanowią również akty prawne o charakterze ogólno administracyjnym (znajdujące się poza obszarem prawa ochrony środowiska w ścisłym tego słowa znaczeniu). Przykładem tego typu regulacji może być w szczególności ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu

prze-strzennym23, ustawa o dostępie do informacji publicznej24, czy ustawa o ogłaszaniu

aktów normatywnych25.

Analiza obowiązującego stanu prawnego pozwala na sformułowanie tezy, iż na gruncie prawa polskiego istnieją szerokie podstawy normatywne przekazywania społeczeństwu informacji o  środowisku, w  tym o  gospodarowaniu jego zasobami. Stan ten determinowanym jest w  głównej mierze przyznaniem jednostce

konsty-19 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r., Prawo wodne, tekst jednolity (dalej: t.j.) Dz.U. z 2012 r., poz. 145 ze zm. zwana dalej prawem wodnym lub określana skrótem p.w. Zgodnie z art. 119 ust. 7, zapewniając aktywny udział wszystkich zainteresowanych w osiąganiu celów środowiskowych, w szczególności w opracowywaniu, przeglądzie i uaktualnianiu planów gospodarowania wodami na obszarze do-rzecza, Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej podaje do publicznej wiadomości, w trybie określonych w  ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowi-sko, w celu zgłaszania uwag: 1) harmonogram i program prac związanych ze sporządzaniem planu, w tym zestawienie działań, które należy wprowadzić w drodze konsultacji, co najmniej na 3 lata przed rozpoczęciem okresu, którego dotyczy plan; 2) przegląd istotnych problemów gospodarki wodnej określonych dla danego obszaru dorzecza, co najmniej na 2 lata przed rozpoczęciem okresu, którego dotyczy plan; 3) kopię projektu planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, co najmniej na rok przed rozpoczęciem okresu, którego dotyczy plan.

20 Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 627 ze zm, zwana dalej ustawą o ochronie przyrody lub określana skrótem u.o.p.

21 Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfi kowanych, t.j. Dz.U. z 2007 r., Nr 36, poz. 233 ze zm. Zgodnie z art. 50 tej ustawy Minister prowadzi Rejestr Produktów GMO. Rejestr, o którym mowa w ust. 1, zawiera: 1) wnioski o wydanie zezwolenia na wprowadzenie do obrotu produktu GMO wraz z dokumentacją; 2) zezwolenia na wprowadzenie do obrotu produktu GMO wraz z uzasadnieniami oraz informacje o cofnięciu lub zmianach tych zezwoleń; 3) decyzje w sprawie zakazu lub ograniczenia obrotu handlowego produktem GMO wraz z uzasadnieniem; 4) opinie Komisji; 5) informacje o zagrożeniach dla zdrowia ludzi lub dla środowiska i podjętych działaniach interwencyjnych, o których mowa w art. 45. Rejestr jest prowadzony w formie elek-tronicznej. Rejestr jest jawny; przepisy art. 14 ust. 2 i art. 14a stosuje się odpowiednio. Wgląd do rejestru jest zwolniony z opłat.

22 Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach, t.j. Dz.U. z 2011 r., Nr 12, poz. 59 ze zm. Zgodnie z art. 21 ust. 4 tej ustawy projekt uproszczonego planu urządzenia lasu wykłada się do publicznego wglądu na okres 60 dni w siedzibie urzędu gminy.

23 Ustawa z  dnia 27 marca 2003  r. o  planowaniu i  zagospodarowaniu przestrzennym, t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 647 ze zm.

24 Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 782.

25 Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów praw-nych, t.j. Dz.U. z 2011 r., Nr 197, poz. 1172.

tucyjnego prawa do informacji o środowisku, które to realizowane jest zarówno na poziomie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku, jak i rozległych regulacji szczegółowych. Jednocześnie należy podkreślić, iż informowanie stanowi najniższy, a tym samym najsłabszy poziom partycypacji społecznej. Ograniczenie partycypacji do przekazu informacji jest charakterystyczne dla asymetrycznego modelu partycy-pacji, zakładającego pierwszeństwo stanowiska władzy publicznej i jej dominującej roli na każdym etapie tworzenia polityk publicznych, którego istotą jest jednostronny

przekaz komunikatów od władz lokalnych do obywateli.26

3. Udziału społeczeństwa w postępowaniach dotyczących