PRZECIWNIKA, SĄ ŚMIGŁOWCE Z SYSTEMAMI MINOWANIA NARZUTOWEGO.
Z
decydowana większość obszaru naszego kraju stwarza dogodne warunki do ustawiania mino-wych zapór inżynieryjnych zarówno planowo, jak i sposobami manewrowymi. Na kierunkach potencjal-nych zagrożeń liczne masywy leśne stanowią natu-ralne utrudnienia dla manewru nacierających zgrupo-wań, które będą zmuszone przemieszczać się po dro-gach i przesiekach leśnych. Szczególne utrudnienie będą stwarzały rozległe tereny lesisto-jeziorne i je-ziorno-bagienne wzdłuż północnej granicy naszego państwa. W sposób naturalny będą one kształtowały korytarze manewru i ruchu wojsk, a tym samym utrudniały użycie sprzętu bojowego oraz spowalniały podejście i rozwinięcie związków taktycznych prze-ciwnika. Stwarza to dogodną sposobność do ustawia-nia zapór inżynieryjnych na drogach oraz między przeszkodami terenowymi, co umożliwi opóźnianie, blokowanie i kanalizowanie ruchu wojsk stosunkowo małym nakładem sił.Należy sądzić, że ustawianie zapór minowych spowoduje, że przeciwnik będzie wybierał inne kie-runki manewru, na których obrońcy powinni dzięki lepszej znajomości terenu zadawać mu straty, unie-możliwiając osiągnięcie zakładanych celów. Jest to szczególnie istotne, gdy opóźnianie jego działań daje szansę na wejście do walki sojuszniczych sił wzmocnienia.
Zasadne zatem jest znalezienie odpowiedzi na pyta-nia: czy Siły Zbrojne RP potrzebują zdolności do
mi-Autor jest szefem Sekcji Operacyjnej w 56 Bazie Lotniczej.
mjr mgr inż. nawig. Sylwester Lubiejewski
nowania ze śmigłowców i czy obecne śmigłowce mo-gą wykonywać te zadania.
SPOSOBY USTAWIANIA ZAPÓR MINOWYCH
W literaturze przedmiotu minowanie najczęściej jest rozumiane jako zespół czynności związanych z określeniem miejsc do zaminowania, przygotowa-niem urządzeń minujących oraz min (uzbrojenie umieszczenie ich w magazynach minowych), jak rów-nież szereg czynności związanych bezpośrednio z ustawieniem zapory minowej1. Do głównych sposo-bów minowania terenu należy zaliczyć: minowanie ręczne, wykonywane przez pododdziały wojsk (szcze-gólnie inżynieryjnych) zazwyczaj bez styczności z przeciwnikiem; minowanie mechaniczne, realizo-wane z wykorzystaniem różnego rodzaju pojazdów lub środków przenośnych (ustawiacze min), gdy ko-nieczne jest szybkie ustawienie pola minowego w te-renie w styczności lub bez styczności z przeciwni-kiem; oraz minowanie zdalne, realizowane z użyciem lotnictwa i artylerii, umożliwiające ustawienie narzu-towego pola minowego w dowolnym miejscu i w do-wolnym czasie, w tym w terenie zajętym przez prze-ciwnika oraz podczas prowadzenia działań.
Konieczność stosowania zapór inżynieryjnych, także kombinowanych z wykorzystaniem pól (zapór) mino-wych różnych typów, nadal ma bardzo istotne znacze-nie. Zastosowanie systemów zapór, w tym minowych,
1 Por.: M. Ludas, Współczesne techniki, środki i sprzęt do minowania, „Szybkobieżne Pojazdy Gąsienicowe” 2009 nr 1 (24), s. 71; M. Laprus, Leksykon wiedzy wojskowej, MON, Warszawa 1979, s. 226.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021
117
na przewidywanych kierunkach działań sił przeciwni-ka, jak również narzucanie mu własnej koncepcji działań, a także ochrona krytycznej i ważnej infra-struktury sprawiają, że Siły Zbrojne RP muszą dyspo-nować siłami i środkami do ustawiania pól minowych.
Szacuje się, że związek taktyczny w ramach rozbudo-wy inżynieryjnej pasa obrony i w zależności od miejsca w ugrupowaniu bojowym może ustawić od 27 000 do 226 800 min przeciwpancernych, w okresie prowadze-nia działań zaś do budowy zapór minowych użyje od 900 do 2100 min. W wyposażeniu naszych sił zbroj-nych znajdują się miny przeciwpancerne (przeciwgą-sienicowe, przeciwdenne, fugasowe i kumulacyjne).
Służą one do niszczenia wozów bojowych oraz pojaz-dów transportowych. Ponadto miny przeciwburtowe są przeznaczone do rażenia bocznych powierzchni wozów bojowych, a miny przeciwdesantowe – do zabezpiecze-nia potencjalnych miejsc desantów morskich.
Kolejną grupą min są miny narzutowe przenoszone i ustawiane z wykorzystaniem specjalnych pojazdów, artylerii i lotnictwa. Służą one do rażenia dennych czę-ści kadłuba i układu jezdnego wozów bojowych. Pod-czas minowania ręcznego Pod-czaso- i pracochłonne czyn-ności związane z ustawianiem min (ich donoszenie, ustawianie, maskowanie) są wykonywane przez sape-rów, natomiast podczas minowania mechanicznego wykorzystuje się ustawiacze min ciągnione (PMR-3, UMP-03), a minowania narzutowego – inżynieryjny system minowania (ISM) Kroton2. Poza tym stosowane są pojedyncze miotacze systemów narzutowych, np.
przenośny miotacz min (PMM). W wojskach lądowych
nie ma wystarczającej liczby mechanicznych i narzuto-wych ustawiaczy min, a część z nich jest już wysłużona (PMR-3) i musi być modernizowana. Dlatego od kilku lat trwają intensywne prace nad budową pojazdu mino-wania narzutowego Baobab-K3. Niestety, taki rodzaj wojsk jak artyleria nie ma obecnie zdolności do wyko-nywania minowania narzutowego. Stosowana w głowi-cy kasetowo-minowej Platan pocisku kalibru 122 mm mina powierzchniowa typu MN-121 jest konstrukcją, która nie spełnia wymogów współczesnego pola walki.
Sprawia to, że zdolności sił zbrojnych związane z usta-wianiem narzutowych pól minowych są ograniczone i nie mogą one skutecznie wspierać prowadzonych działań opóźniających, obronnych, a nawet natarcia.
Warto tu przypomnieć wnioski wyartykułowane w trakcie seminarium zorganizowanego przez Zarząd Inżynierii Wojskowej Dowództwa Generalnego Rodza-jów Sił Zbrojnych w 2016 roku i poświęconego przy-szłości wojsk inżynieryjnych. Podkreślono wtedy, że
…polska armia potrzebuje przede wszystkim nowocze-snych pojazdów do minowania4. Aby szybciej i lepiej budować zapory, potrzebne są m.in. pojazdy i śmi-głowce do minowania narzutowego, kierowane miny przeciwpancerne, a także sterowane ładunki wybu-chowe, które mają być alternatywą dla min przeciw-piechotnych wyeliminowanych przez Konwencją Ot-tawską5.
WYKORZYSTANIE ŚMIGŁOWCÓW
Nasi dowódcy, jeszcze w pierwszej dekadzie XXI wieku podczas ćwiczeń taktycznych z wojskami oraz
Śmigłowce W-3PL Głuszec podczas lotu na minowanie narzutowe
2 M. Ludas, Współczesne techniki…, op.cit., s. 78.
3 J. Reszczyński, MSPO 2019: Minowy Baobab pnie się w górę [ANALIZA], Defence24 [online], 6.09.2019, https: //www.defence 24.pl/mspo--2019-minowy-baobab-pnie-sie-w-gore-analiza/. 20.09.2020.
4 Saperzy pilnie potrzebują nowego wyposażenia, Polska Zbrojna [online], 7.04.2016, http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/19015?t=Saperzy-pilnie-potrzebuja-nowego-wyposazenia#/. 3.10.2020.
5 Ibidem.
ARCHIWUM AUTORA
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021
118
dowódczo-sztabowych, planując operację obronną do ustawiania narzutowych pól minowych uwzględniali wykorzystanie śmigłowców. Jednostki lotnictwa wojsk lądowych niejednokrotnie otrzymywały zadania pełnie-nia funkcji śmigłowcowych oddziałów zaporowych (ŚOZap), gotowych do użycia w rejonach prawdopo-dobnego podejścia przeciwnika. W tym czasie 7 Dywi-zjon Lotniczy z 25 Brygady Kawalerii Powietrznej (25 BKPow) szkolił się z wykorzystania śmigłowców W-3W Sokół do zadań specjalnych, w tym minowania narzutowego z użyciem systemów Platan. Natomiast w 49 i 56 Pułku Śmigłowców Bojowych, po wycofaniu przestarzałego systemu minowania narzutowego zbu-dowanego na platformie śmigłowca Mi-2, zaprzestano szkolenia i realizacji minowania ze śmigłowców.
W 2009 roku 56 Pułk Śmigłowców Bojowych dopo-sażono w śmigłowce W-3PL Głuszec wraz z systema-mi systema-minowania Platan. Jednak szkolenia z zakresu systema- mi-nowania nie rozpoczęto, ponieważ był to przełomowy
okres dla lotnictwa wojsk lądowych. Intensywne zaan-gażowanie naszych kontyngentów w operacjach poza granicami kraju, w Iraku i w Afganistanie, sprawiło, że załogi śmigłowców szkoliły się i przygotowywały do wykonywania zadań w specyficznych warunkach tere-nowych i pogodowych. W mniejszym stopniu nato-miast realizowano szkolenie do wsparcia działań regu-larnych w konflikcie o wysokiej intensywności.
Przewartościowanie celów, a także coraz starsze miny (MN-111, MN-121), w tym brak min ćwiczeb-nych, sprawiło, że zaniechano szkolenia załóg śmi-głowców w minowaniu narzutowym. Podobnie w trakcie ćwiczeń taktycznych z wojskami oraz do-wódczo-sztabowych coraz rzadziej angażowano śmi-głowce do tworzenia śmigłowcowych oddziałów za-porowych, aż do całkowitego zaprzestania ich użycia do tego typu zadań.
Mając na względzie uwarunkowania pola walki, w tym dynamikę prowadzenia działań oraz charakte-LEGENDA
GMiN – grupa minowania i niszczeń ŚOZap – śmigłowcowy oddział zaporowy ŚOPpanc – śmigłowcowy odwód przeciwpancerny
RYS. SCHEMAT WYKORZYSTANIA ŚMIGŁOWCOWE-GO ODDZIAŁU ZAPOROWEGO (ŚOZAP) W PASIE OBRONY DYWIZJI
Opracowanie własne.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021
119
rystykę terenu naszego kraju, elementy ugrupowania bojowego 1 BLWL i 25 BKPow powinny być wykorzy-stywane do zadań jako śmigłowcowe oddziały zaporo-we. Gotowe do użycia na najbardziej zagrożonych kierunkach byłyby wykorzystywane do osłony narzuto-wymi zaporami minonarzuto-wymi rubieży rozwijania wojsk, osłony skrzydeł, zamykania wyłomów i luk na kierun-ku natarcia przeciwnika (rys.).
Szybko postawione w newralgicznych rejonach pasa opóźniania zapory inżynieryjne zmusiłyby zgrupowa-nia zmechanizowane i pancerne do zmniejszezgrupowa-nia tempa natarcia. Jeśli nie poniosłyby one dotkliwych strat, to musiałyby poruszać się ostrożniej i wolniej lub zmienić kierunek działania. Zastosowanie jednocześnie ma-newrowej obrony przeciwpancernej i rażenia ognio-wego (powiązanie zapór inżynieryjnych z systemem ognia i przeszkodami naturalnymi) sprawiłoby, że uzy-skano by czas na wykonanie manewru odwodami wojsk własnych i umocnienie się na kolejnych rubie-żach opóźniania. Również podczas prowadzenia natar-cia śmigłowcowe oddziały zaporowe mogłyby być wy-korzystywane do stawiania narzutowych pól minowych w celu ograniczenia manewru siłom przeciwnika i za-pewnienia osłony skrzydeł wojsk własnych.
Śmigłowce W-3PL Głuszec i W-3W Sokół są przy-stosowane do wykonywania minowania narzutowego (fot.). Mają one cztery punkty podwieszeń, do których mogą być mocowane zasobniki Platan. Personel obsłu-gi śmigłowców jest przeszkolony z montowania tych zasobników i ładowania pakietów z minami do zasob-ników. Do każdego z nich można włożyć sześć pakie-tów z minami gruntowymi MN-121 lub powierzchnio-wymi MN-111. Pozwala to na to, aby jeden śmigłowiec wykonał zaporę minową ze 144 min gruntowych lub 216 min powierzchniowych6. Niestety, z uwagi na to, że są to miny przestarzałe, w niedługim czasie zostaną wycofane z użycia (zutylizowane). Sprawi to, że syste-my Platan staną się prawdopodobnie bezużyteczne, a śmigłowce pozbawione zdolności do minowania.
Manewrowy charakter współczesnych działań stawia środkom walki, także tym wykorzystywanym do sta-wiania zapór minowych, duże wymagania7. Możliwo-ści manewrowe śmigłowców (po uprzednim przygoto-waniu i utrzymaniu załóg w gotowości bojowej) pozwalają na postawienie pola minowego już po kilku-nastu minutach od zgłoszenia zapotrzebowania8. Jednak ze względu na specyfikę minowania z użyciem śmigłowców – minimalną wysokość zrzutu min oko-ło 60–80 m nad terenem i utrzymywanie stałych pa-rametrów lotu w czasie minowania, stawianie pól mi-nowych nie zawsze będzie możliwe, szczególnie w bliskiej odległości od przeciwnika. Analizując roz-wiązania amerykańskie, minowanie nie należy do
pod-stawowych zadań jednostek lotnictwa wojsk lądowych, mimo to wojska lądowe wymagają od nich tej zdolno-ści. Dlatego też śmigłowce lotnictwa wojsk lądowych armii amerykańskiej mają możliwość stawiania pól mi-nowych. UH-60 Black Hawk w ciągu ośmiu godzin może być doposażony w system minowania M139 Vol-cano. Pozwala on na ustawienie 960 min w niespełna jedną minutę, czyli utworzenie pola minowego o dłu-gości 1100 m, szerokości 120 m przy przeciętnym za-gęszczeniu 0,9 miny na metr. Co więcej, Amerykanie planują modernizację tych systemów i intensyfikują szkolenie, ponieważ mogą one odgrywać ważną rolę na polu walki. Utworzenie narzutowego pola minowego o długości 1000 m z wykorzystaniem pojazdu lądo-wego trwa, w zależności od terenu i jego prędkości, od 12 do 36 razy dłużej niż z użyciem śmigłowca.
Rosjanie również pracują nad nową generacją inte-ligentnych min narzutowych do ustawiania zapór mi-nowych z zastosowaniem śmigłowców9. Mają one być absolutnie bezpieczne dla wojsk własnych i ludności cywilnej.
BYĆ KONSEKWENTNYM
Biorąc pod uwagę znaczenie zapór inżynieryjnych w działaniach opóźniających, obronnych, a także pod-czas natarcia oraz wszechstronność (uniwersalność) śmigłowców na polu walki, należy przyjąć, że powinni-śmy dysponować śmigłowcami wielozadaniowymi i kompatybilnymi z nimi systemami minowania narzu-towego. Wydaje się być kwestią wtórną, czy nowy sys-tem minowania narzutowego zostanie pozyskany w ce-lu doposażenia śmigłowców będących w wyposażeniu lotnictwa wojsk lądowych, czy zostanie zamówiony ra-zem z nowymi śmigłowcami wielozadaniowymi.
W pierwszym wariancie pole manewru jest zawężo-ne, ponieważ ze względu na możliwy czas eksploatacji maszyn jedynie W-3PL Głuszec i W-3W Sokół mogły-by mogły-być dostosowane do nowych systemów minowania.
Musi być jednak techniczna możliwość podłączenia systemu minowania bez ingerencji w jego konstrukcję i negatywnego wpływu na właściwości lotne. Drugi wariant jest rozwiązaniem prostszym i pewniejszym.
Niemniej jednak niezbędne jest, by platformy lotnicze mogły być w kilka godzin skonfigurowane do minowa-nia narzutowego, następnie po minowaniu równie szyb-ko przezbrojone do innych zadań. Dzięki możliwości operowania z przygodnych miejsc, bez kosztownej i ła-twej do zniszczenia infrastruktury lotniskowej, szyb-kości oddziaływania, mobilności i zasięgowi śmi-głowce zapewnią ustawianie zapór minowych w krót-kim czasie w oddalonych rejonach. Tym samym będzie to jeszcze większym atutem przemawiającym za ich wykorzystaniem na polu walki. n
6 Śmigłowiec W-3PL Metodyka szkolenia lotniczego. Zastosowanie bojowe, PZL-Świdnik S.A., Świdnik 2009, s. X–1.
7 R. Bartnik, Zadania specjalne lotnictwa wojsk lądowych, AON, Warszawa 2008, s. 32.
8 Ibidem, s. 33.
9 Wiadomości: Rosyjskie układacze pól minowych Kleszcz-G, Altair Agencja Lotnicza/.30.06.2019, https://www.altair.com.pl/news/view?news_
id=28408/. 26.09.2020.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021