Z ELEMENTÓW, KTÓRY W KRÓTKIM CZASIE MOŻE ZAREAGOWAĆ NA ZAISTNIAŁĄ SYTUACJĘ, SĄ SIŁY POWIETRZNE.
płk pil. Mirosław Jakubowski
N
iesienie pomocy humanitarnej jest wyrazem so-lidarności z ludźmi i empatii w obliczu ich nie-szczęścia. Jej celem jest ratowanie życia oraz zapew-nianie poszanowania godności ludzkiej osobom za-grożonym lub dotkniętym skutkami katastrof zarówno naturalnych, jak i tych wywołanych działalnością człowieka. Obejmuje ona także działania zmierzające do zapobiegania kryzysom humanitarnym i ograni-czania ich skutków. Pomoc ta odgrywa coraz istot-niejszą rolę w budowaniu pozycji państwa na arenie międzynarodowej. Stanowi istotny element kreowaniapolityki zagranicznej Polski oraz świadczy o poten-cjale naszego państwa do niesienia pomocy innym krajom, w tym mniej rozwiniętym.
ZASADY OGÓLNE
Lotnictwo Sił Zbrojnych RP aktywnie wspiera ak-cje niesienia takiej pomocy. Zgodnie z regulaminem działań sił powietrznych niesienie pomocy humani-tarnej ludności cywilnej oraz likwidacja skutków klęsk żywiołowych i katastrof1 są zaliczane do operacji reagowania kryzysowego. Mogą one stanowić część
1 Regulamin działań sił powietrznych DD/3.3, SGWP, DWLOP, Warszawa 2004, s. 79.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021
186
DORSZ
187
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021 Żołnierze lotnictwa transportowego
Sił Zbrojnych RP każdego dnia po-dejmują wiele działań, które zapew-niają nie tylko bezpieczeństwo, lecz także niosą pomoc potrzebującym obywatelom naszego kraju i innych państw dotkniętych konfliktami, klęskami żywiołowymi czy też epi-demiami.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021
188
operacji wsparcia pokoju (tzw. humanitarian relief) lub też mogą być podejmowane jako niezależne zada-nie (humanitarian operations).
W tego rodzaju działaniach użycie lotnictwa trans-portowego sprowadza się najczęściej do przewozu środków medycznych, żywności, koców, śpiworów, namiotów, urządzeń do uzdatniania wody, materiałów budowlanych, sprzętu technicznego oraz przerzutu grup poszukiwawczo-ratowniczych z wyposażeniem, a także innego wyspecjalizowanego personelu2. Ła-dunki są dostarczane metodą lądowania na istnieją-cych lotniskach. Personel latający sił powietrznych jest przygotowany także do wykorzystania improwi-zowanych stref lądowania oraz zrzutu ładunków z po-wietrza na spadochronach. Lotnictwo transportowe jest szczególnie pozytywnie postrzegane i doceniane przez społeczność międzynarodową dzięki jego zaan-gażowaniu w niesienie pomocy ludziom dotkniętym różnego rodzaju katastrofami ekologicznymi czy klę-skami żywiołowymi. Dostarczenie pomocy drogą po-wietrzną często jest jedyną możliwością jej udziele-nia, zwłaszcza podczas powodzi, trzęsień ziemi czy huraganów. Ze względu na konieczność realizowania tego rodzaju misji w rejonach, gdzie zazwyczaj nie mogą być spełnione międzynarodowe standardy lot-nictwa cywilnego, wojskowe lotnictwo transportowe stało się praktycznie jedynym środkiem używanym do tego celu.
Dowództwo 3 Skrzydła Lotnictwa Transportowego (3 SLTr) jest związkiem szczebla taktycznego prze-znaczonym do organizowania i nadzoru zabezpiecze-nia transportu lotniczego na korzyść wszystkich ro-dzajów sił zbrojnych oraz realizacji zadań w ramach lotniczego systemu poszukiwania i ratownictwa (ASAR). Jednostki wojskowe wchodzące w skład te-go związku taktycznete-go to:
– 1 Baza Lotnictwa Transportowego (1 BLTr), – 8 Baza Lotnictwa Transportowego (8 BLTr), – 33 Baza Lotnictwa Transportowego (33 BLTr), – 1 Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza (1 GPR), – 2 Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza (2 GPR), – 3 Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza (3 GPR).
Zadania, do jakich są przeznaczone wymienione jednostki, to przede wszystkim zabezpieczenie transportu lotniczego, w tym udział w operacjach niesienia pomocy humanitarnej. Ze względu na wy-szkolenie załóg, możliwości używanych statków po-wietrznych oraz ich wyposażenie są wykorzystywa-ne w efektywny sposób do niesienia pomocy huma-nitarnej. O ile zasadniczym przeznaczeniem grup poszukiwawczo-ratowniczych jest pełnienie dyżu-rów ratowniczych w służbie poszukiwania i ratow-nictwa lotniczego (Air Search and Rescue – ASAR), o tyle doświadczenia z przeciwdziałania pandemii ko-ronawirusa udowodniły, że mogą one być wykorzy-stywane także do ewakuacji chorych na COVID-19.
Ostatnie miesiące dobitnie świadczą o wysokim
stopniu zaangażowania wojskowego lotnictwa trans-portowego w walce z pandemią wywołaną wirusem SARS-CoV-2.
MISJE EWAKUACYJNE
W tabeli 1 wymieniono niektóre z prowadzonych operacji humanitarnych wspieranych przez załogi sa-molotów transportowych 3 SLTr. Ze względu na klau-zulę niejawności nie zostały podane informacje doty-czące na przykład ewakuacji pracowników polskich ambasad z państw objętych zamieszkami czy konflik-tami zbrojnymi.
W dniu 13 stycznia 2015 roku rozpoczął się proces ewakuacji obywateli polskiego pochodzenia z tere-nów wschodniej Ukrainy. Ze względu na trwający konflikt na wyjazd z terenów w pobliżu miasta Don-bas zdecydowało się 178 osób. Inicjatorem operacji było Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Data prze-prowadzenia ewakuacji ze względów bezpieczeństwa nie była podawana do wiadomości publicznej. W ope-rację było zaangażowanych pięć samolotów C-295M Casa z 8 BLTr oraz dwa samoloty C-130 Hercules z 33 BLTr. Do transportu pasażerów wykorzystano samoloty C-295M, natomiast C-130 do przewiezienia najpotrzebniejszych do życia bagaży. Ewakuowani pasażerowie zostali dowiezieni autobusami na lotni-sko w Charkowie, gdzie po dokonaniu procedur gra-nicznych zostali przetransportowani na lotnisko woj-skowe w Malborku. Ze względu na możliwe zagroże-nie ostrzałem przez separatystów w rejozagroże-nie Charkowa załogi samolotów były przygotowane do zastosowa-nia manewrów unikowych oraz użycia środków obro-ny pasywnej. Wszystkie istotne informacje dotyczące wspomnianego niebezpieczeństwa zostały przekaza-ne załogom podczas przygotowania do wykonania lo-tu operacyjnego.
Podobny charakter miała operacja ewakuacji osób polskiego pochodzenia ze wschodniej Ukrainy, mię-dzy innymi z Mariupola i okolic, która odbyła się 23 listopada 2015 roku. Przetransportowano 149 osób wraz z 50 kg bagażu na każdą osobę dorosłą. W po-równaniu z operacją przeprowadzoną w styczniu wśród ewakuowanych była większa liczba małych dzieci oraz niemowląt. Uczestniczyły w niej cztery sa-moloty C-295M oraz jeden C-130. Załadunek pasaże-rów odbył się w międzynarodowym porcie lotniczym Zaporoże, natomiast samoloty lądowały na wojsko-wym lotnisku w Malborku, gdzie Straż Graniczna zor-ganizowała dodatkowe przejście graniczne przezna-czone tylko dla ewakuowanych osób. W organizację przedsięwzięcia było zaangażowanych kilka instytucji, m.in.: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Minister-stwo Spraw Zagranicznych, sejmowa Komisja Łączno-ści z Polakami za Granicą oraz Caritas Polska. Zapla-nowanie transportu lotniczego leżało po stronie Do-wództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych, a szczegółowy plan operacji został sporządzony przez
2 Tymczasowa taktyka lotnictwa transportowego, 3 SLTr, Powidz 2013, s. 10–15.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021
189
personel grup działań lotniczych 8 i 33 Bazy Lotnic-twa Transportowego.
Działaniem lotnictwa na rzecz Polaków mieszkają-cych w krajach ościennych były także misje lotnicze realizowane jako rządowe wsparcie dla Fundacji
„O Uśmiech Dziecka”. Zorganizowała ona kolonie dla dzieci Polonii zamieszkałej na Litwie, Ukrainie, Białorusi i w Kazachstanie. W lipcu 2015 roku oraz w lipcu 2017 roku samolot C-295M przetransporto-wał w każdym locie po 40 dzieci wraz z opiekunami ze Lwowa do Gdańska. Także w lipcu 2019 roku Fun-dacja była organizatorem wypoczynku dla dzieci Po-laków żyjących w Kazachstanie. Siły powietrzne wy-dzieliły do zabezpieczenia transportu samolot C-130 z 33 BLTr, który przewiózł 43 pasażerów wraz z ba-gażami, oraz samolot Boeing B-737 z 1 BLTr, na któ-rego pokładzie podróżowało 80 dzieci i opiekunów.
Z całą pewnością działania te pozytywnie wpły-nęły na postrzeganie naszego państwa jako kraju, który dba o interesy swoich rodaków rozsianych po całym świecie. Szczególnie istotne jest to dla osób, które zamieszkują w państwach, gdzie niska stopa życiowa nie pozwala na samodzielne podróżowanie do ojczyzny przodków. Uśmiech i zadowolenie wi-doczne na twarzach pasażerów były szczególną na-grodą dla personelu latającego biorącego udział w tych operacjach.
UDZIAŁ W LIKWIDACJI SKUTKÓW KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH
Przykładem tej misji był transport ratowników i ich wyposażenia do Nepalu po wystąpieniu tam trzęsienia ziemi 25 kwietnia 2015 roku. W wyniku kataklizmu o sile 7,8 stopni w skali Richtera prawie 9 tys. osób straciło życie, a ponad 22 tys. zostało rannych3. W obli-czu klęski żywiołowej rząd Nepalu zwrócił się do słeczności międzynarodowej z prośbą o udzielenie po-mocy ratowniczej i humanitarnej. Już następnego dnia do zniszczonego państwa zaczęła napływać pomoc z zagranicy. Na otwartym, po usunięciu największych zniszczeń, lotnisku w Katmandu zaczęły lądować sa-moloty z pomocą humanitarną.
Na podstawie decyzji ministra spraw wewnętrznych już 27 kwietnia 2015 roku o godzinie 9.00 wyczarte-rowany samolot Polskich Linii Lotniczych LOT z grupą 81 ratowników Państwowej Straży Pożarnej wylądował na lotnisku w Katmandu. Ratownicy mie-li ze sobą kilka ton specjamie-listycznego sprzętu ratowni-czego oraz 12 psów wyszkolonych do tego typu dzia-łań. W skład przetransportowanego personelu wcho-dziło także sześciu ratowników Polskiego Centrum Pomocy Międzynarodowej. Do niesienia pomocy szybko przyłączyły się takie organizacje, jak Caritas Polska, Polski Czerwony Krzyż, Polska Misja Me-dyczna oraz Polska Akcja Humanitarna.
Po uzyskaniu wymaganych międzynarodowych zgód wydawanych wojskowym statkom powietrznym
na przelot nad terytorium państw leżących na trasie lotu oraz po niezbędnych przygotowaniach 2 maja 2015 roku z lotniska Warszawa-Okęcie oraz Kraków--Balice wystartowało pięć samolotów z transportem pomocy humanitarnej. Na pokładach trzech samolo-tów C-295M oraz dwóch C-130 oprócz przedstawi-cieli wymienionych organizacji znalazło się około 30 t ładunku, głównie łóżka polowe, namioty, koce, żywność, środki czystości oraz leki. Po około 11 go-dzinach lotu C-130 oraz 15 gogo-dzinach lotu C-295M samoloty wylądowały na międzynarodowym lotnisku w New Delhi (Indie). Zostało ono bazą dla polskiego komponentu lotniczego. Port lotniczy w Katmandu ze względu na ograniczoną przepustowość oraz duży ruch samolotów z innych państw niosących pomoc nie mógł pełnić roli lotniska bazowania.
Wysoka temperatura powietrza przekraczająca w ciągu dnia 45°C oraz położenie lotniska na wyso-kości 4395 stóp spowodowały, że transport pomocy z lotniska New Delhi do Katmandu ze względu na możliwości samolotu w tak niekorzystnych warun-kach mógł być zrealizowany tylko z wykorzystaniem samolotów C-130 Hercules. Loty odbywały się w go-dzinach nocnych ze względu na niższą temperaturę powietrza umożliwiającą zabranie większej masy ła-dunku. Podczas lotów powrotnych zabierano ratowni-ków Państwowej Straży Pożarnej.
Lotnisko Katmandu jest wyposażone jedynie w nie-precyzyjne systemy podejścia do lądowania VOR.
Systemy te nie zapewniają wskazań położenia samo-lotu w płaszczyźnie poziomej, co zwiększa, w przy-padku popełnienia błędu, ryzyko zderzenia z otacza-jącymi masywami górskimi. Wymagało to zatem so-lidnych i drobiazgowych przygotowań do lotu. Ze względu na stromą ścieżkę podejścia oraz górzyste otoczenie władze lotnicze rekomendują pilotom zapo-znanie się z lotniskiem podczas sesji treningowych na symulatorze lotów (rys. 1). Takich możliwości nie by-ło z powodu nagłej i nieprzewidzianej sytuacji zwią-zanej z wystąpieniem kataklizmu, zatem bezpieczne wykonanie zadania świadczy o profesjonalizmie za-łóg lotniczych 3 Skrzydła Lotnictwa Transportowego.
Powrót samolotów na lotnisko Warszawa-Okęcie z ra-townikami Państwowej Straży Pożarnej na pokładzie nastąpił 6 maja 2015 roku.
Przykładem wsparcia naszego państwa dla poszko-dowanych w wyniku trzęsienia ziemi w Albanii w listo-padzie 2019 roku był lot samolotu C-295M z dziesię-cioma pasażerami na pokładzie, biorącymi udział w ak-cji udzielania pomocy społeczeństwu albańskiemu.
Kilkakrotnie w ciągu ostatnich lat dary z pomocą humanitarną dotarły także do mieszkańców pochło-niętego wewnętrznymi konfliktami Iraku. Z wykorzy-staniem samolotów C-130 dostarczono najbardziej potrzebne do życia towary.
W styczniu 2020 roku samolot C-130 w ramach pomocy humanitarnej dla Libanu przewiózł przybory
3 Trzęsienie ziemi w Nepalu, UNICEF 2015, https://www.unicef.pl/nmaction/akcja/trzesienie-ziemi-w-nepalu/79/. 4.07.2020.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021
190
RYS. 1. KARTA PODEJŚCIA DO LOTNISKA KATMANDU – INFORMACJE OGÓLNE
Źródło: Airport Information, Kathmandu, Nepal (Jeppesen, 17 stycznia 2020 roku).
JEPPESEN A BOEING COMPANY
W obliczu klęski żywiołowej rząd Nepalu zwrócił się do społeczności międzynarodowej z prośbą o udziele-nie pomocy ratowniczej i humanitar-nej. Już następnego dnia do zniszczo-nego państwa zaczęła napływać po-moc z zagranicy. Na otwartym, po usu-nięciu największych zniszczeń, lotni-sku w Katmandu zaczęły lądować sa-moloty z pomocą humanitarną.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021