R
ozpad Związku Radzieckiego (ZSRR) impliko-wał powstanie 15 niepodległych państw, a nowy podział granic spowodował narastanie konfliktów na-rodowościowych i politycznych. Nie chcąc rezygno-wać z wpływów, jakie były utrzymywane w Azji Środkowej i Europie Wschodniej, Rosja angażowała się w zbrojne interwencje w państwach ościennych ogłaszających deklaracje niepodległościowe. Takimi przykładami są jej działania w Mołdawii, Abchazji i Tadżykistanie oraz w Gruzji i na Ukrainie, podczas których szeroko wykorzystywano śmigłowce i lotnic-two szturmowe.Wymienione konflikty pokazały wzrost znaczenia lotnictwa wojsk lądowych (LWL) i zastosowanie go nie tylko do transportu ludzi i sprzętu, lecz praktycz-nie w pełnym spektrum realizowanych zadań bojo-wych (wsparcie ogniowe zgrupowań taktycznych, pro-wadzenie rozpoznania, dezorganizacja systemu dowo-dzenia i kierowania, patrolowanie dróg i osłona prze-mieszczających się kolumn itp.).
UKRAINA
1 marca 2014 roku premier Republiki Autonomicz-nej Krymu, Siergiej Aksjonow, zwrócił się z oficjalną prośbą do Władimira Putina o zapewnienie bezpie-czeństwa mieszkańcom Krymu. Kreml zapowiedział, że nie zignoruje prośby premiera Aksjonowa i w re-zultacie zainicjował przyjęcie Krymu i Sewastopola do Federacji Rosyjskiej. W ukraińskim obwodzie łu-gańskim i donieckim prorosyjscy separatyści, wspie-rani militarnie przez Rosję, po zbrojnym zajęciu klu-czowych miast Donbasu ogłosili w maju 2014 roku
konfederację obu samozwańczych republik jako Federacyjną Republikę Noworosji. Gdy uzbrojone oddziały separatystów opanowały część miast re-gionu, ukraińskie siły zbrojne rozpoczęły tzw. ope-rację antyterrorystyczną (ATO), której celem było rozbicie ugrupowań zbrojnych separatystów i zli-kwidowanie samozwańczych republik ludowych na terytorium Ukrainy.
Większość obserwatorów z całego świata konsta-tuje, że konflikt ukraiński, mimo że nie jest typową wojną, generuje nie tylko klasyczne znane nam zagro-żenia. Wnikliwa analiza ukazała nowe, nieszablo-nowe działania zaangażowanych podmiotów, zdradza-jące nieco inny charakter zagrożeń – novum ostatnich konfliktów zbrojnych, czyli działań hybrydowych. Po-wszechnym zjawiskiem stało się uzależnianie ekono-miczno-gospodarcze przez potencjalnego agresora.
Ponadto widoczne jest szerokie spektrum oddziały-wania na społeczeństwa, grupy narodowe, etniczne czy religijne z wykorzystaniem środków informacji i zabiegów dyplomatycznych.
Interesujące nas śmigłowce armii ukraińskiej w mo-mencie aneksji Krymu wchodziły organizacyjnie w skład trzech jednostek: 11 i 16 Samodzielnej Bry-gady (Chersoń, Brody) oraz 7 Samodzielnego Pułku (Nowy Kalinów). Były one wyposażone w śmigłowce transportowo-bojowe Mi-8 oraz bojowe Mi-24.
W marcu 2014 roku platformy te miały za zadanie wzmocnić kontrolę i obronę wschodniej granicy. Gdy 15 kwietnia rozpoczęły się aktywne działania w ra-mach operacji antyterrorystycznej, część z nich poja-wiła się w Donbasie. Główną ich bazą było lotnisko płk dr hab. inż. Adam Wetoszka
Autor jest profesorem w Lotniczej Akademii Wojskowej.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021
197
w Kramatorsku, a także lądowiska polowe w rejonie Artemowska (północna flanka) i Mariupola (połu-dniowa flanka).
Od 15 kwietnia działania zgrupowań ukraińskich biorących udział w ATO wspierano śmigłowcami i samolotami głównie w rejonie Kramatorsk–Sło-wiańsk. W ich trakcie zgrupowania lądowe były wspomagane grupami śmigłowców w składzie dwa Mi-8, które desantowały pododdziały wojsk lądo-wych. Przynajmniej jeden Mi-24 zapewniał im osło-nę i wsparcie z powietrza. Platformy te zostały uzbro-jone w cztery przeciwpancerne pociski kierowane Szturm-W, dwa zasobniki rakiet niekierowanych B-8W20A (kalibru 80 mm) i dwa dodatkowe zbiorni-ki paliwa. Na belce ogonowej śmigłowce miały na-malowane podwójne białe pasy, które pozwalały na ich szybką identyfikację. 26 kwietnia na nieubezpie-czane lotnisko w Kramatorsku separatyści wykonali uderzenie, w wyniku którego zniszczono śmigłowiec Mi-8 i samolot An-2.
W maju, w trakcie wysadzania desantu w rejonie Góry Karaczun (maszt telewizyjny), rebelianci, wy-korzystując przenośne przeciwlotnicze zestawy rakie-towe (PPZR), zestrzelili dwa Mi-24. W wyniku ataku zginęło pięciu członków załóg, a jeden żołnierz dostał się do niewoli. Straty były poważne, tym bardziej że na pokładach obu zestrzelonych platform znajdowali się wyżsi oficerowie, w tym trzech majorów (zastępca do-wódcy eskadry i dwóch dowódców klucza). Po drugie, załogi były trzyosobowe, nie wyciągnięto więc
wnio-sków z działań w Afganistanie, gdzie załogi Mi-24 były dwuosobowe. Aby ograniczyć straty, na pokład nie zabierano techników pokładowych1.
W kolejnych dniach nad Słowiańskiem ogniem bro-ni strzeleckiej został uszkodzony Mi-24, w wybro-niku czego awaryjnie lądował w niedogodnym terenie.
W trakcie walk w porcie lotniczym w Doniecku stwierdzono coraz skuteczniejszą obronę przeciwlot-niczą separatystów. Początkowo dysponowali oni ka-rabinami maszynowymi, zestawami przeciwlotni-czym ZU-23-2 oraz PPZR 9K38 Igła i 9K338 Igła-S.
Później pojawiły się eksukraińskie zdobyczne zestawy Strieła-10M. Następnie informowano o przejęciu ukraińskich Osa-AKM oraz zestawów Pancyr-S1.
Separatyści dysponowali też prawdopodobnie zesta-wami przeciwlotniczymi Buk-M1.
W kolejnych miesiącach w trakcie prowadzonych walk separatyści zniszczyli trzy śmigłowce Mi-8 i taką samą liczbę Mi-24. Ponadto, korzystając z PPZR, ze-strzelili dwa Su-25.
W czasie konfliktu loty wykonywano na wysokości 5–10 m, a w ekstremalnych warunkach nawet 3 m.
Nabyte doświadczenia pozwoliły ustalić, że śmigłow-ce w rejonach wysadzania desantów powinny lądować pojedynczo, a pozostałe – ubezpieczać je z powietrza.
Na pokładach Mi-8 powinni się znajdować strzelcy pokładowi, którzy będą wspierać walkę sił desantu i niszczyć strzelców przeciwlotników.
Zaobserwowano także brak możliwości prowadze-nia skutecznej misji poszukiwaprowadze-nia i ewakuacji
człon-Ostatnie konflikty na świecie pokazały wzrost znaczenia lotnic-twa wojsk lądowych i wykorzystanie go nie tylko do transportu ludzi i sprzętu, lecz praktycznie w pełnym spektrum realizowa-nych zadań bojowych.
1 M. Gawęda, Ukraińskie lotnictwo w walce o Donbas, „Lotnictwo” 2014 nr 11, s. 55.
ARCHIWUM AUTORA
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021
198
ków załóg zestrzelonych statków powietrznych. Prak-tycznie nie było warunków do wykorzystania znajdują-cych się w dyspozycji środków radiowego namierzania i łączności, gdyż próba użycia radiostacji ratunkowej przez pilota zestrzelonego samolotu lub śmigłowca skutkowała zdemaskowaniem jego pozycji, reakcją ogniową przeciwnika lub wysłaniem przez niego wła-snej grupy poszukiwawczej. Z tego też powodu lotnicy, którzy katapultowali się z zestrzelonych samolotów nad terenem kontrolowanym przez separatystów, nie-rzadko przebywali na nim dziesięć i więcej dni2.
Obecnie decyzję o wykorzystaniu śmigłowców lot-nictwa wojsk lądowych w rejonach opanowanych przez separatystów mogą podjąć tylko dowódcy tych jednostek lub dowódcy wydzielonych grup lotni-czych. Przy sztabach zgrupowań biorących udział w operacji antyterrorystycznej utworzono stanowiska dowodzenia lotnictwem wojsk lądowych, które pla-nują udział komponentu lotniczego, dokopla-nują podzia-łu zadań między jednostkami i wydzielonymi gru-pami, a także stawiają zadania wyznaczonym do udziału w misji załogom.
Aby utrzymać zadanie w tajemnicy, załogi decyzję o jego wykonaniu otrzymywały ustnie, z później-szym pisemnym potwierdzeniem. Załoga mogła użyć broni tylko za zgodą swojego dowódcy i jedynie po wykryciu stanowisk ogniowych przeciwnika. W od-niesieniu do śmigłowców Mi-24 zakazano wykony-wania lotów bojowych z technikiem na pokładzie.
Jeśli zadanie przeprowadzały Mi-24, w ich ugrupo-waniu musiał się znajdować śmigłowiec Mi-8 z gru-pą poszukiwawczo-ratowniczą na pokładzie, która w razie zestrzelenia maszyny bojowej mogłaby udzielić pomocy jej załodze3.
Zmieniono też procedury planowania misji, roz-środkowanie maszyn na lotniskach i lotniskach polo-wych. Skrócono maksymalnie wskaźniki możliwości czasowych, w tym czas pasywny, co przełożyło się m.in. na ograniczenie czasu międzylądowań podczas dolotu w rejon wykonywania zadania. Szczególną uwagę zwrócono na zmianę wysokości lotów (zaleca-na to 2,5–3 m) oraz manewr kierunkiem, prędkością i wysokością lotu. Atakowanie obiektów realizowano bez powtórnych manewrów do ponownego ataku oraz starano się przebywać w rejonach działań maksymal-nie krótko, a do bazy należało wracać inną trasą.
Zalecano, aby nie wykonywać lotów wzdłuż dróg i nad większymi miejscowościami oraz miastami.
Miano je oblatywać w odległości 2–3 km i większej.
To samo dotyczyło innych większych skupisk ludz-kich, lasów i pasów wiatrochronnych, które mogłyby sprzyjać organizowaniu przez przeciwnika pułapek przeciwlotniczych. Zakazano wykonywania lotów po-wrotnych tą samą trasą co dolotu do rejonu misji. Zej-ście do lądowania również należało wykonywać z
róż-nych kursów, bez ich powtarzania w kolejróż-nych lotach.
Tam, gdzie było to możliwe, należało używać uzbro-jenia pokładowego z maksymalnej odległości, aby nie dopuszczać do wejścia w strefę ognia środków prze-ciwlotniczych4.
Śmigłowce doposażono w nowe systemy samo-obrony, które dostarczył rodzimy przemysł, czyli sta-cję zakłóceń Adros KT-01AW, wyrzutnie termicznych nabojów zakłócających Adros KUW 26-50 i system rozpraszania gazów wylotowych EWU.
Działania lotnictwa wojsk lądowych Ukrainy bu-dzą zastrzeżenia co do skuteczności atakowania obiektów naziemnych. Przede wszystkim brakowało precyzyjnych środków rażenia. Praktycznie oddziały-wanie z powietrza odbywało się z użyciem bomb kla-sycznych i niekierowanych pocisków rakietowych.
Przypominało to zastosowanie uzbrojenia lotniczego rodem z wojny wietnamskiej, a nawet koreańskiej.
Mało było też precyzyjnych naprowadzeń śmigłow-ców i samolotów na obiekty uderzeń przez przygoto-wanych do tego typu zadań wysuniętych nawiga-torów naprowadzania lotnictwa (Joint Terminal Atack Controller – JTAC). Odnajdywanie obiektów uderzeń spoczywało więc na pilotach, którzy realizo-wali to po dolocie do strefy działań. Połączenie tego z krótkim przebywaniem nad strefą działań (silna obrona przeciwlotnicza) powodowało znaczne obni-żanie ich skuteczności bojowej.
Konflikt jednak zaowocował tym, że Ukraińcy zmodyfikowali system szkolenia, powracając do lotów na bardzo małych wysokościach, natomiast Rosjanie rozpoczęli intensywne treningi w naprowadzaniu lot-nictwa z wykorzystaniem systemów wskazywania celów dla uzbrojenia precyzyjnego odpalanego z sa-molotów oraz śmigłowców.
CZECZENIA
Pierwsza wojna w Czeczenii to konflikt między se-paratystami usiłującymi utworzyć niepodległe pań-stwo a rosyjskimi wojskami federalnymi. Trwał on od 11 grudnia 1994 roku do 31 sierpnia 1996 roku i objął swym zasięgiem głównie Czeczenię i w niewielkim stopniu Kraj Stawropolski, Osetię Północną, Ingusze-tię i Dagestan. Jego przyczyn należy się doszukiwać w kilku źródłach i zbiegach okoliczności. Po pierw-sze, nasilenie się nastrojów nacjonalistycznych i reli-gijnych w wyniku kryzysu ekonomicznego i rozpadu ZSRR. Po drugie, dążenia separatystyczne i rewolucja czeczeńska, w trakcie której doszło do instytucjonali-zacji czeczeńskiego ruchu niepodległościowego pod przywództwem emerytowanego generała lotnictwa Dżochara Dudajewa. Dodatkowo ogłoszenie niepod-ległości Czeczenii przez Dudajewa na krótko przed rozpadem ZSRR było sprzeczne z obowiązującym prawem federalnym.
2 W. Pistriuga, Doświadczenia z wykorzystania śmigłowców w operacji antyterrorystycznej, „Lotnictwo Aviation International” 2016 nr 2, s. 28.
3 Ibidem.
4 Ibidem.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021
199
Rosja potraktowała oderwanie się republiki jako niezgodne z konstytucją, w dążeniach niepodległo-ściowych Czeczenii zaś dostrzegła główne zarzewie ewentualnej destabilizacji Kaukazu Północnego. Nic dziwnego, że podjęto decyzję o natychmiastowym przywróceniu republiki do macierzy, rolą zasadniczą w tych działaniach obarczając lotnictwo5.
Problem Rosji polegał na tym, że lata dziewięćdzie-siąte ubiegłego wieku to dla Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej okres najgłębszego kryzysu. Głęboka za-paść dotknęła też rosyjskie siły powietrzne, które bo-rykały się z uziemionym lotnictwem, niewyszkolony-mi załoganiewyszkolony-mi oraz całą masą niedostatków finanso-wych wpływających na utrzymanie i szkolenie personelu lotniczego.
Skompletowanie komponentu lotniczego było nie lada wyzwaniem dla całych sił zbrojnych. Kryzys do-tyczył w szczególności lotnictwa armijnego (śmi-głowce), którego wartość bojowa po rozpadzie ZSRR gwałtownie spadła6. Zły stan techniczny statków po-wietrznych, brak części zamiennych i kłopoty z pali-wem spowodowały znaczny spadek stopnia wyszko-lenia pilotów. Średni nalot z tego okresu wynosił około 25–30 godzin na jednego pilota. Jeszcze bar-dziej krytyczne analizy mówiły o rocznym nalocie rzędu 10–15 godzin dla pilotów samolotów bojowych oraz 40–50 godzin dla pilotów śmigłowców, podczas gdy norma była określona jako 100–120 godzin dla lotnictwa frontowego i 100–150 godzin dla armij-nego. W efekcie doprowadziło to do sytuacji, w któ-rej wielu pilotów straciło zdolność do lotów w trud-nych warunkach atmosferycztrud-nych i przy ograniczo-nej widzialności7.
W 1997 roku na stanie Wojskowych Sił Powietrz-nych ZSRR (Wojenno-Wozdusznyje Siły – WWS) było około 4500 samolotów, z czego w stanie podsta-wowym w zdatności do lotu była jedna trzecia. Przy-gotowanie do wojny w Czeczenii obejmowało zorga-nizowanie połowy potrzebnych części zamiennych, amunicji, paliwa i żywności. Niektóre części ściągano z okręgów wojskowych w całej Rosji. Na szczęście dla Rosji, Czeczeni nie dysponowali lotnictwem my-śliwskim, dlatego też odpadło bardzo istotne zadanie wywalczenia przewagi w powietrzu. Rosjanie zamie-rzali zdobyć panowanie w powietrzu, rozbić podod-działy czeczeńskie, opanować ośrodki kierowania państwem i siłami zbrojnymi, a także stolicę, obalić prezydenturę Dudajewa i odzyskać w sposób „demo-kratyczny” utraconą republikę. Przed inwazją lądową zamierzano całkowicie zniszczyć lotnictwo bazujące na lotniskach, następnie przejść do wsparcia wojsk lą-dowych, realizując zadania izolacji lotniczej. W dużej mierze planowano zaangażowanie lotnictwa transpor-towego, które przerzucało w rejon konfliktu sprzęt i żołnierzy. Do realizacji zadań Rosjanie zamierzali
użyć trzech zgrupowań wojsk lądowych, a do sił po-wietrznych wydzielić 140–150 samolotów. Zgrupo-wania przeznaczone do działań ześrodkowano w Pół-nocnokaukaskim Okręgu Wojskowym. W skład kom-ponentu powietrznego wchodziły samoloty Su-25 i Su-24. Z kolei na lotniskach Mozdok, Biesłan i Ki-zlar skoncentrowano lotnictwo armijne. Było to około 35 śmigłowców: Mi-24, Mi-28, Mi-8 i Mi-26. Wojska MSW wystawiły też 12 śmigłowców Mi-8MT. Lot-nictwo transportowe przerzuciło w rejon konfliktu żołnierzy wojsk powietrznodesantowych, piechoty morskiej oraz ich sprzęt. W trakcie planowania dzia-łań założono, że do przerzutu wojsk i sprzętu będą wykorzystywane lotniska czeczeńskie. Dlatego w cza-sie konfliktu unikano niszczenia ich infrastruktury:
pasów startowych, oświetlenia, hangarów, urządzeń łączności, składów paliw. Dzięki temu szybko przy-wracano je na własny użytek.
Strona czeczeńska była zdolna wystawić szkolno--bojowe samoloty L-29 Delfin i L-39 Albatros, które mogły przenosić jedynie dwie bomby o masie 100 kg lub dwa szesnastolufowe zasobniki UB-16 z niekiero-wanymi rakietami S-5 kalibru 57 mm. Rosjanie oba-wiali się jednak użycia tych samolotów i możliwości podjęcia ataków samobójczych na strategiczne obiekty w Rosji. Ogólnie liczbę samolotów czeczeńskich oce-niano na około 260 sztuk. Znikome w stosunku do przeciwnika siły czeczeńskie miały ulec zwielokrot-nieniu przez przeprowadzanie skrytych i szybkich ma-newrów, zaskakujących ataków na rosyjskie kolumny marszowe, maskowanie pododdziałów partyzanckich w terenie i w końcu uporczywą obronę stolicy.
Pierwszy atak na lotnisko w Groznym Rosjanie wy-konali 30 września 1994 roku. Użyto wówczas śmi-głowców Mi-24. Wynikiem ataku było zniszczenie kilku samolotów. Wkrótce potem zaatakowano lotni-sko Kalinowskaja, na którym Rosjanie zniszczyli trzy samoloty. 16 listopada, w godzinach porannych, osiem czterosamolotowych grup samolotów Su-25 wykonało ześrodkowane, gwiaździste uderzenia na lotniska Grozny i Chankała, niszcząc wszystkie zgro-madzone tam samoloty i śmigłowce. W ten sposób jednym nalotem uzyskano całkowite panowanie w po-wietrzu nad obszarem konfliktu.
Mimo zdobytego panowania w powietrzu, na ziemi Rosjanom szło niewspółmiernie ciężko. Tempo natar-cia wyniosło 10–15 km na dobę. W ciągu 15 dni osią-gnięto odległość 160–190 km od rejonów wyjścio-wych. Czeczeni umiejętnie kanalizowali i opóźniali ruchy rosyjskich wojsk.
Do wsparcia działań wojsk lądowych używano przede wszystkim bombowców Su-24 oraz szturmo-wych samolotów Su-25 i śmigłowców Mi-24. Celem lotniczych ataków były strategiczne obiekty, w tym mosty na rzece Argun, punkty umocnione i
strate-5 J. Gotowała, Lotnictwo we współczesnych konfliktach zbrojnych 194strate-5–2003, Warszawa 2004, s. 21strate-5.
6 W 1994 roku dostarczono armii tylko dziesięć śmigłowców: dwa Ka-50 bez kompletnego wyposażenia, cztery Mi-24 i cztery Mi-8.
7 M. Gawęda, Lotnictwo rosyjskie w pierwszej wojnie czeczeńskiej, „Lotnictwo” 2010 nr 11, s. 60.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2021
200
giczne cele w Groznym, m.in. stacja telewizyjna i pa-łac prezydencki. Tymczasem działania z powietrza pokrzyżowała zima. W grudniu odnotowano zaledwie dwa dni możliwe na wykonywanie operacji z powie-trza. Skuteczność takich lotów znacznie zmalała. Od grudnia 1994 roku do lutego 1995 roku 95% dni uznano za nielotne.
Tymczasem walki na przedmieściach Groznego trwały prawie cały styczeń. W nocy z 31 grudnia na 1 stycznia 1995 roku 38 rosyjskich pojazdów bojo-wych przedarło się do wewnętrznego pasa obrony miasta. Jednak kolumna została zablokowana, a pododdziały czeczeńskie rozpoczęły jej niszcze-nie. Rosjanie cały czas wzywali wsparcie z powie-trza, ale pierwsze samoloty Su-25, a następnie śmi-głowce pojawiły się dopiero o godzinie 8.27, kiedy większość czołgów i bojowych wozów piechoty była już zniszczona. Trudność realizacji wsparcia lotniczego polegała na tym, że śmigłowce bojowe musiały manewrować między wysoką zabudową Groznego i dlatego nie wszystkie grupy bojowni-ków mogły być skutecznie zwalczane. Podobnie przedstawiały się walki o dworzec kolejowy, który został odbity z rąk Rosjan.
Zajęcie Groznego przerwało na chwilę działania operacyjne. Rosyjskie źródła podały, że straty cze-czeńskie od 1 grudnia do 17 marca 1995 roku wynio-sły: 265 samolotów szkolno-bojowych, trzy śmigłow-ce, 20 czołgów, 25 bojowych wozów piechoty, sześć armat przeciwlotniczych, dziesięć środków artyleryj-skich, 130 samochodów i siedem mostów. W tym sa-mym czasie Rosja utraciła dwa samoloty, 14 uszko-dzono, stracono też pięć śmigłowców: dwa Mi-8 i trzy Mi-24. 59% pilotów śmigłowców stanowili we-terani wojny w Afganistanie. Wszyscy mieli pierw-szą klasę pilota z uprawnieniami do wykonywania lotów bojowych przy widzialności powyżej 1000 m i dolnej podstawie chmur 100 m.
Maj to miesiąc walk o odzyskanie Groznego, a tak-że próby niszczenia pozycji czeczeńskich bojowni-ków w rejonach górskich. W tym też czasie doszło po raz pierwszy do desantu śmigłowcowego na tyły wojsk czeczeńskich w rejonie Szotaja.
W konflikcie tym zaobserwowano również wyko-rzystanie przeciwko śmigłowcom strzelców wyboro-wych. Rosjanie odnotowali powroty kilku śmigłow-ców z potrzaskanymi owiewkami kabin. Do ich zwal-czania stosowano też granatniki przeciwpancerne RPG-7. W czasie walk o Grozny jeden ze śmigłow-ców Mi-24 ledwo zdołał wrócić do bazy, gdy został trafiony pociskiem z granatnika.
W trakcie walk rejony potencjalnych czeczeńskich baz i punktów oporu były atakowane przez Mi-24, Su-25, a także Mi-8MT z wojsk wewnętrznych. Stra-ty Rosjan oraz zbliżające się wybory prezydenckie w Rosji doprowadziły do zaprzestania działań. Jed-nak w okresie pokoju Czeczenia popadła w potężny chaos, spowodowany konfliktami między muzułmań-skimi bojówkami.
Zgodnie z opracowaniami rosyjskimi w ciągu sied-miu miesięcy działań lotnictwo armijne podczas pierwszego konfliktu czeczeńskiego było wykorzysty-wane do transportu zaopatrzenia i ubezpieczania z po-wietrza przemieszczających się kolumn marszowych.
Ważne i niebezpieczne zadanie stanowiło też wspar-cie walczących pododdziałów. Istotnym faktem jest, że śmigłowce nie zostały odpowiednio wyposażone do wykonywania lotów w nocy i w trudnych warun-kach atmosferycznych. Były też pozbawione skutecz-nych systemów obrony przed pociskami naprowa-dzanymi na podczerwień. Czynniki te znacznie ograniczały skuteczność bojową lotnictwa. Załogi śmigłowców bojowych generalnie wykonywały zda-nia przy widzialności przekraczającej 1500 m i gdy cel był dobrze widoczny. Największe zagrożenie dla lotnictwa stanowiła broń strzelecka kalibru 12,7 mm (DSzK, Utios) i artyleria przeciwlotnicza. Szczegól-nie zagrożone były śmigłowce Mi-24, wykonujące ataki na małych wysokościach, oraz śmigłowce Mi-8, pozostające na chwilę w zawisie w celu desantowa-nia sił desantu. W ciągu sześciu miesięcy rosyjskie lotnictwo armijne utraciło trzy–cztery Mi-8 i cztery Mi-24. Do końca lipca 1995 roku zniszczono lub zde-cydowano, by nie remontować po uszkodzeniach pięć Mi-8 i siedem Mi-24.
W śmigłowcach zginęło w sumie 20 żołnierzy z ich załóg, a 30 maszyn odniosło różne uszkodze-nia. Ogólnie został zestrzelony co dziesiąty śmigło-wiec, a co czwarty uszkodzony. Od początku sierp-nia 1995 roku śmigłowce lotnictwa armijnego wyko-nały 16 547 wylotów, przebywając w powietrzu 13 198 godzin. 36% misji było misjami uderzenio-wymi, 44% – transportowo-desantouderzenio-wymi, 8% – roz-poznawczymi, a 12% – specjalnymi. Dane rosyjskie podają, że 90% rannych ewakuowano z rejonu dzia-łań właśnie śmigłowcami. Platformy te zniszczyły też 215 punktów oporu, 31 środków ogniowych, pięć wyrzutni artyleryjskich i 52 pojazdy. Według nie-których źródeł, wojna w Czeczenii skończyła się w lipcu 1995 roku. Jednak w sierpniu 1996 roku zgrupowania bojowników ruszyły na Grozny w celu jego odbicia. Ponownie rozgorzały zaciekłe walki.
Rosjanie stracili w tym okresie dwa samoloty i dzie-więć śmigłowców.
GRUZJA
Wojna w Osetii Południowej w 2008 roku to kon-flikt zbrojny między siłami wojskowymi Gruzji a wojskami separatystycznej Osetii Południowej, Ab-chazji i Rosji. Wybuchł on w nocy z 7 na 8 sierpnia 2008 roku, 16 lat po zakończeniu poprzedniej wojny, w wyniku której Osetia Południowa uniezależniła się od Gruzji i ukierunkowała na Rosję.
Wojna w Osetii Południowej w 2008 roku to kon-flikt zbrojny między siłami wojskowymi Gruzji a wojskami separatystycznej Osetii Południowej, Ab-chazji i Rosji. Wybuchł on w nocy z 7 na 8 sierpnia 2008 roku, 16 lat po zakończeniu poprzedniej wojny, w wyniku której Osetia Południowa uniezależniła się od Gruzji i ukierunkowała na Rosję.