Relacje między grupami zawodowymi personelu medycznego
5.5. Ocena komunikacji międzygrupowej
Aspekt jakości relacji na poziomie intergrupowym należy analizować na podstawie istniejących konfliktów, stereotypów, jak również jakości procesów komunikacji za-chodzących w organizacji� Z pewnością ich istnienie ma wpływ na poziom i często-tliwość relacji�
We wcześniejszych podrozdziałach potwierdzono istnienie tych zjawisk w szpi-talach oraz ich istotny wpływ na funkcjonowanie pracowników w organizacjach�
W tej części analizie poddano częstotliwość oraz zachowania behawioralne pomiędzy przedstawicielami grup zawodowych� I tak, przy mierzeniu częstotliwości kontaktów dokonano zsumowania wszystkich wyników w danej grupie odpowiedzi� Przedstawia to poniższy wzór:
Σ odpowiedzin= Ln + Pn + PAn + PTn + PLn,
gdzie: L – lekarze, P – pielęgniarki, PA – pracownicy administracyjni, PT – pracownicy tech-niczni, PL – pracownicy laboratoriów, n – liczba odpowiedzi w danej grupie wyboru
Ocena częstotliwości kontaktów na poziomie grupy pokazuje ich wzajemne nasta-wienie� Analizując dane, należy pamiętać, że badamy organizację, której prawidło-we i skuteczne działania oparte są na relacjach, komunikacji oraz dobrej atmosferze w miejscu pracy�
Dane zawarte w tabeli 95 pokazują, że pracownicy kontaktują się z przedstawicie-lami innych grup zawodowych zazwyczaj rzadko, umiarkowanie bądź określają, że kontakty w ogóle nie istnieją� Częstszy kontakt intergrupowy zauważa się w szpitalach jednospecjalistycznych aniżeli w wielospecjalistycznych�
Tabela 95. Częstotliwość kontaktów międzygrupowych według kryterium organizacyjnego
Forma Ciągłe Częste Umiarkowane Rzadkie Żadne Brak odpowiedzi
Jednospecjalistyczne 203 206 204 204 206 202
Wielospecjalistyczne 795 785 796 808 805 646
Razem 998 991 1000 1012 1011 848
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Pogrupowanie szpitali według ich wielkości pokazuje, że częstotliwość spotkań jest na podobnym poziomie we wszystkich szpitalach� Z tego wynika, że po pierw-sze, w procesie organizacji pracy zminimalizowano relacje pomiędzy pracownikami różnych grup zawodowych� Po drugie, sami pracownicy świadomie dokonują takiego wyboru, ograniczając kontakty z przedstawicielami innych grup zawodowych�
Tabela 96. Częstotliwość kontaktów międzygrupowych według kryterium wielkości organizacji
Wielkość Ciągłe Częste Umiarkowane Rzadkie Żadne Brak odpowiedzi
Duże 727 717 729 740 734 438
Średnie 180 180 177 177 182 179
Małe 91 94 94 95 95 231
Razem 998 991 1000 1012 1011 848
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Analizując częstotliwość kontaktów intergrupowych w szpitalach pogrupowanych według kryterium własnościowego, zauważa się, że w szpitalach publicznych przewa-żają kontakty rzadkie, a nawet stwierdza się brak kontaktów międzyludzkich pomię-dzy pracownikami różnych grup zawodowych� Z kolei w niepublicznych szpitalach kontakt jest częstszy i ogólnie są one częste bądź umiarkowane�
Tabela 97. Częstotliwość kontaktów międzygrupowych według kryterium własnościowego
Własność Ciągłe Częste Umiarkowane Rzadkie Żadne Brak odpowiedzi
Publiczne 923 914 923 936 935 839
Niepubliczne 75 77 77 76 76 9
Razem 998 991 1000 1012 1011 848
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Podział szpitali ze względu na ich lokalizację pozwala podzielić je na trzy grupy�
Do pierwszej grupy zaliczamy te szpitale, w których pracownicy rzadko lub w ogó-le nie kontaktują się na poziomie międzygrupowym (województwa: lubelskie, pod-karpackie, śląskie)� W drugiej znajdują się jednostki, w których kontakt jest umiar-kowany (województwa: dolnośląskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie)� Do trzeciej zakwalifikować można organizacje charakteryzujące się częstymi kontakta-mi intergrupowykontakta-mi (dotyczy to szpitali z województw: lubuskiego, małopolskiego, opolskiego)�
Tabela 98. Częstotliwość kontaktów międzygrupowych według kryterium geograficznego
Województwo Ciągłe Częste Umiarkowane Rzadkie Żadne Brak odpowiedzi
Dolnośląskie 155 146 156 156 148 494
Lubelskie 138 140 139 143 143 67
Lubuskie 91 91 91 90 93 69
Małopolskie 75 75 73 73 74 10
Opolskie 38 40 40 39 40 13
Podkarpackie 143 143 144 151 147 82
Śląskie 128 127 127 130 130 48
Wielkopolskie 171 169 171 171 176 57
Zachodniopomorskie 59 60 59 59 60 8
Razem 998 991 1000 1012 1011 848
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Aspekt zachowań behawioralnych został uproszczony do występowania następu-jących odczuć: zaufania, sprawiedliwości oraz solidarności� Podstawą rozważań było określenie, czy w szpitalach, w których w relacjach intergrupowych funkcjonują tego typu negatywne zjawiska, grupy zawodowe mogą się darzyć takimi odczuciami�
I tak, w szpitalach wielo- i jednoodziałowych występuje wysoki poziom zaufania wewnątrzgrupowego, czyli intragrupowego� Jednakże 26,5% osób w szpitalach jed-nospecjalistycznych wskazało, że darzą tymi odczuciami przedstawicieli innych grup zawodowych�
Tabela 99. Płaszczyzna istnienia zaufania, solidarności oraz sprawiedliwości w szpitalu według kryterium organizacyjnego
Forma Tak, wewnątrz grup
Jednospecja-listyczne 100 40,9 65 26,5 65 26,5 15 6,1
Wielospecja-listyczne 425 45,8 156 16,8 294 31,8 52 5,6
Razem 525 44,8 221 18,9 359 30,6 67 5,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
W szpitalach pogrupowanych ze względu na ich wielkość nasuwają się następujące wnioski� We wszystkich szpitalach występują pozytywne relacje na poziomie intragru-powym� Z kolei w małych jednostkach jednocześnie dużo osób wskazało na występo-wanie życzliwych zachowań behawioralnych w relacjach intergrupowych� Pracowni-cy dużych szpitali wskazali na brak takich cech w relacjach wewnątrzorganizaPracowni-cyjnych�
Tabela 100. Płaszczyzna istnienia zaufania, solidarności oraz sprawiedliwości w szpitalu według kryterium wielkości organizacji
Wielkość Tak,
Razem 525 44,8 221 18,9 359 30,6 67 5,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Określenie poziomu zaufania, solidarności oraz sprawiedliwości z uwzględnie-niem kryterium własnościowego pokazuje, że w jednostkach niepublicznych występu-ją pozytywne relacje wewnątrz grup oraz z przedstawicielami pozostałych grup zawo-dowych� W jednostkach publicznych najwięcej pracowników wskazało na pozytywne relacje wewnątrz grup, z kolei aż 30,9% stwierdziło, że takie odczucia nie występują�
Wskazuje to na niski stan zaufania, solidarności i sprawiedliwości w samym szpitalu, a grupy nie darzą się szacunkiem i tzw� nieograniczonym zaufaniem�
Tabela 101. Płaszczyzna istnienia zaufania, solidarności oraz sprawiedliwości w szpitalu
Publiczne 498 45,5 195 17,8 338 30,9 63 5,8
Niepubliczne 27 34,6 26 33,3 21 27,0 4 5,1
Razem 525 44,8 221 18,9 359 30,6 67 5,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Przy podziale szpitali według kryterium przestrzennego, czyli na województwa, w których funkcjonują, można dostrzec, że wnioski z wcześniejszych analiz mają bar-dziej uniwersalny charakter� Na podstawie danych dzielimy je na dwie grupy�
Pierwsza najliczniejszejsza grupa obejmuje wszystkie województwa oprócz opol-skiego� Występują w nich pozytywne relacje wewnątrz grup, na dużo niższym pozio-mie zaufania funkcjonują relacje intergrupowe, często w ogóle nie występują omawia-ne cechy behawioralomawia-ne�
Województwo opolskie stanowi drugą grupę szpitali, w których wysokie wskaźniki zaufania, solidarności oraz sprawiedliwości osiągnęły relacje na poziomie wewnątrz-grupowym, jak i zewnątrzgrupowym�
Tabela 102. Płaszczyzna istnienia zaufania, solidarności oraz sprawiedliwości w szpitalu według kryterium geograficznego
Dolnośląskie 82 32,7 35 13,9 115 45,8 19 7,6
Lubelskie 82 53,3 33 21,4 29 18,8 10 6,5
Lubuskie 42 40,0 25 23,8 29 27,6 9 8,6
Małopolskie 36 47,4 15 19,7 13 17,1 12 15,8
Opolskie 13 31,0 18 42,8 11 26,2 0 0,0
Podkarpackie 79 48,7 40 24,7 40 24,7 3 1,9
Śląskie 62 44,9 20 14,5 49 35,5 7 5,1
Wielkopolskie 97 53,0 21 11,5 60 32,8 5 2,7
Zachodniopo-morskie 32 52,4 14 23,0 13 21,3 2 3,3
Razem 525 44,8 221 18,9 359 30,6 67 5,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Podejmując się hierarchizacji grup zawodowych, należy się zastanowić, jaką meto-dę należy wybrać� Ze względu na przyjęty w kwestionariuszu charakter odpowiedzi wybrano zasadę oceny zaufania od najniższej oceny (1 pkt) do najwyższej (5 pkt)�
Zgodnie z tą zasadą wzór wygląda następująco:
Σ cechN = (LWSK x 5) + (LWSK x 4) + (LWSK x 3) + (LWSK x 2) + (LWSK x 1)
gdzie: N – liczba grup zawodowych, LWSK – liczba wskazań pracowników, liczby w zakresie 1–5 oznaczają poziom zaufania
Aspekt zaufania pomiędzy grupami zawodowymi jest bardzo ważny dla pra-widłowości funkcjonowania szpitali, a w szczególności jakości usług świadczo-nych pacjentom� Jeśli weźmiemy pod uwagę wynik z tabeli 103, największym zaufaniem darzone są dwie grupy, według kolejności: pielęgniarki i lekarze� Nale-ży pamiętać o jednym: grupa pielęgniarek jest dominująca pod względem liczeb-ności nad pozostałymi� Rzutuje to na ostateczny wynik�
Tabela 103. Przedstawiciele grup zawodowych, którym najbardziej ufamy według kryterium organizacyjnego
Forma
Lekarze Pielęgniarki Pracownicy administracyjni Pracownicy techniczni Pracownicy laboratoriów
Jednospecjalistyczne 618 712 408 220 274 Wielospecjalistyczne 1997 2723 1400 894 1185
Razem 2615 3435 1808 1114 1459
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Rozpatrując kolejne kryterium podziału szpitali, zauważa się, że w dużych jed-nostkach największym zaufaniem niezmiennie cieszą się pielęgniarki i lekarze� Jednak analizując dane według klucza głosu oddanego na inną niż własna grupa zawodowa, największym zaufaniem darzeni są lekarze� Na podobnym poziomie są przedstawicie-le z grup pielęgniarek i pracowników administracyjnych�
Pracownicy szpitali średniej wielkości darzą zaufaniem te same grupy zawodo-we� Natomiast w jednostkach najmniejszych na pierwsze miejsce wysuwa się grupa lekarska�
Przy zastosowaniu klucza „głos oddany na przedstawiciela innej grupy zawodo-wej” bezapelacyjnie wygrywają lekarze, drugie miejsce zajmują pracownicy admini-stracyjni i pielęgniarki, trzecie laboranci�
Tabela 104. Przedstawiciele grup zawodowych, którym najbardziej ufamy według kryterium wielkości organizacji
Wielkość
Lekarze Pielęgniarki Pracownicy administracyjni Pracownicy techniczni Pracownicy laboratoriów
Duże 1862 2459 1313 815 1137
Średnie 372 597 354 221 215
Małe 381 379 141 78 107
Razem 2615 3435 1808 1114 1459
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Tabela 105 zawiera wyniki ze szpitali jedno- i wielooddziałowych� Na ich podsta-wie zauważa się następującą tendencję: w szpitalach podsta-wielospecjalistycznych dominuje grupa pielęgniarek przed lekarzami oraz pracownikami administracyjnymi� W jed-nostkach niepublicznych lekarze są darzeni większym zaufaniem�
Tabela 105. Przedstawiciele grup zawodowych, którym najbardziej ufamy według kryterium własnościowego
Własność
Lekarze Pielęgniarki Pracownicy administracyjni Pracownicy techniczni Pracownicy laboratoriów
Publiczne 2329 3217 1639 1013 1375
Niepubliczne 286 218 169 101 84
Razem 2615 3435 1808 1114 1459
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Uwzględniwszy w analizie szpitali podział przestrzenny, zwraca uwagę przewaga w aspekcie zaufania dwóch grup zawodowych� W dużej mierze wynika ona z faktu, że w szczególności pielęgniarki są bardzo liczną grupą zawodową i w znacznej części przede wszystkim stawiają na swoją grupę�
W przypadku województwa lubuskiego po lekarzach największym zaufaniem darzeni są pracownicy administracyjni�
Tabela 106. Przedstawiciele grup zawodowych, którym najbardziej ufamy według kryterium geograficznego
Województwo
Lekarze Pielęgniarki Pracownicy administracyjni Pracownicy techniczni Pracownicy laboratoriów
Dolnośląskie 521 623 395 198 264
Lubelskie 407 563 255 176 217
Lubuskie 233 144 169 128 140
Małopolskie 183 132 122 103 110
Opolskie 96 143 90 59 75
Podkarpackie 307 495 263 163 147
Śląskie 258 439 180 56 204
Wielkopolskie 471 660 266 157 233
Zachodniopomorskie 139 236 68 74 69
Razem 2615 3435 1808 1114 1459
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Analiza ogólnych wyników wykazuje następującą prawidłowość: w mniejszych szpitalach relacje są bardziej znormalizowane i poprawne� W dużych jednostkach pracownicy nastawieni są do siebie często wrogo, nieprzyjaźnie i tak też odnoszą się do siebie; nie darzą się zaufaniem�
W szpitalach obserwuje się wysoki poziom zaufania, sprawiedliwości i solidar-ności, jednakże głównie w relacjach intragrupowych� Prawidłowe pozytywne cechy behawioralne na poziomie intergrupowym występują w małych, zazwyczaj niepu-blicznych jednospecjalistycznych szpitalach�
Konsekwencją częstotliwości spotkań oraz poziomu ufności są dane dotyczące wskazania grupy cieszącej się największym uznaniem� Analizując pełne wyniki bez dodatkowych kryteriów, można uznać, że najbardziej ufamy pielęgniarkom, leka-rzom, pracownikom administracyjnym, laborantom oraz pracownikom technicznym�