Relacje między grupami zawodowymi personelu medycznego
5.3. Wpływ funkcjonujących stereotypów i konfliktów w organizacji
Wcześniejsze rozważania były wstępem do zastanowienia się, czy w szpitalu istnieją zjawiska powodujące i wzmacniające negatywne relacje między grupami zawodowy-mi� Aspekt nieformalnego dzielenia pracowników jest skutkiem istnienia negatyw-nych stereotypów, których nie można wyeliminować, lecz w tym przypadku należy je skorygować bądź zneutralizować�
Na pytanie, w którym respondent miał odpowiedzieć, czy widzi zależność między podziałem pracowników na grupy (zarówno w aspekcie formalnym, jak i nieformal-nym) a powstawaniem z tego powodu kompleksów niższości w szpitalach kilkuoddzia-łowych 68,8% badanych potwierdziło tę hipotezę� Z kolei w jednostkach jednood-działowych była to grupa 57,6% respondentów� Jednocześnie tylko 10,8% badanych ogółem w ogóle nie widzi związku między tymi zjawiskami�
Tabela 71. Podziały na grupy pracownicze są przyczyną kompleksów niższości według kryterium organizacyjnego
Forma Tak (%) Nie (%) Nie wiem (%)
Jednospecjalistyczne 141 57,6 39 15,9 65 26,5
Wielospecjalistyczne 638 68,8 88 9,5 201 21,7
Razem 779 66,5 127 10,8 266 22,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
W szpitalach zaliczanych do grupy dużych jednostek 70,5% pracowników dostrze-ga powiązanie pomiędzy podziałem na grupy a zjawiskiem kompleksu niższości pra-cowników administracyjnych i technicznych w stosunku do lekarzy i pielęgniarek�
W przypadku pracowników laboratoriów sprawa jest bardziej skomplikowana i szcze-gółowo zostanie omówiona w dalszej części opracowania�
Zależność jest następująca – im większy szpital, tym więcej osób dostrzega powią-zanie między tymi zjawiskami�
Tabela 72. Podziały na grupy pracownicze są przyczyną kompleksów niższości według kryterium wielkości organizacji
Wielkość Tak (%) Nie (%) Nie wiem (%)
Duże 576 70,5 75 9,2 166 20,3
Średnie 129 60,0 24 11,2 62 28,8
Małe 74 52,8 28 20,1 38 27,1
Razem 779 66,5 127 10,8 266 22,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Podział jednostek szpitalnych według kryterium własnościowego pokazuje, że w jednostkach niepublicznych duża grupa osób nie widzi zależności� Na podsta-wie badań szczegółowych stpodsta-wierdza się, że osoby te nie dostrzegają tych podziałów�
Wynika to z faktu, że zatrudnione są w małych jednostkach, w których pracownicy administracyjni oraz techniczni w ogóle bądź w niewielkim stopniu stanowią udział w zatrudnieniu�
Tabela 73. Podziały na grupy pracownicze są przyczyną kompleksów niższości według kryterium własnościowego
Własność Tak (%) Nie (%) Nie wiem (%)
Publiczne 743 67,9 104 9,5 247 22,6
Niepubliczne 36 46,2 23 29,5 19 24,3
Razem 779 66,5 127 10,8 266 22,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Analiza szpitali na płaszczyźnie województw pokazuje prawidłowość trendu, który ma ogólnokrajowy charakter (występuje we wszystkich dziewięciu twach, w których są zlokalizowane zbadane szpitale)� Jedynie w dwóch wojewódz-twach (lubuskie, małopolskie) ponad 30% pracowników nie wie, czy takie powiązanie istnieje bądź czy w ogóle dochodzi do podziału na grupy�
Tabela 74. Podziały na grupy pracownicze są przyczyną kompleksów niższości według kryterium geograficznego
Województwo Tak (%) Nie (%) Nie wiem (%)
Dolnośląskie 158 63,0 39 15,5 54 21,5
Lubelskie 83 53,9 12 7,8 59 38,3
Lubuskie 73 69,5 10 9,5 22 21,0
Małopolskie 42 55,3 9 11,8 25 32,9
Opolskie 27 64,3 3 7,1 12 28,6
Podkarpackie 125 77,2 15 9,2 22 13,6
Śląskie 89 64,5 14 10,1 35 25,4
Wielkopolskie 146 79,8 12 6,5 25 13,7
Zachodniopomorskie 38 62,3 13 21,3 10 16,4
Razem 779 66,5 127 10,8 266 22,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Kompleks niższości jest zjawiskiem, które jest odczuwane przez pracowników pomocniczych, w przeciwieństwie do manii wyższości charakteryzujących pracowni-ków z grupy personelu medycznego�
Zjawisko manii wyższości jest przypisane do grupy pracowników medycznych�
Biorąc pod uwagę dane ze szpitali podzielonych ze względu na liczbę oddziałów, to w jednostkach jednospecjalistyczncyh 51% przebadanych zgodziło się tą tezą�
W wielospecjalistycznych organizacjach była to grupa 70,3% pracowników� Dane szczegółowe potwierdzają, że zjawisko to jest w większym stopniu dostrzegane przez pracowników administracyjnych i technicznych, którzy odpowiednio w 78,2% oraz 84,6% zauważają istnienie tej zależności�
Tabela 75. Podziały na grupy pracownicze powodują zjawisko „manii wyższości”
według kryterium organizacyjnego
Forma Tak (%) Nie (%) Nie wiem (%)
Jednospecjalistyczne 125 51,0 51 20,8 69 28,2
Wielospecjalistyczne 652 70,3 79 8,5 196 21,2
Razem 777 66,3 130 11,1 265 22,6
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Jeszcze wyraźniej dostrzegalne jest to zjawisko w dużych szpitalach, w których 72,9% respondentów potwierdziło istnienie zjawiska niczym nieuzasadnionej wyż-szości w relacjach na poziomie grup zawodowych� Powoduje to zapewne negatyw-ne nastawienie, co skutkuje nieprawidłową, zawierającą błędy i szumy komunikacją intergrupową, a wręcz unikaniem kontaktów (minimalizowanie relacji między przed-stawicielami różnych grup zawodowych)�
Małe jednostki w przeciwieństwie do dużych oraz średnich szpitali są organiza-cjami wykazującymi się niższym poziomem występowania tego zjawiska� Największą grupę stanowią pracownicy, którzy nie widzą istnienia takiej zależności� Tym samym nie można założyć, że pracownicy szpitali nie dostrzegają istnienia podziałów na gru-py zawodowe oraz manii wyższości u przedstawicieli zawodów medycznych, w szcze-gólności lekarzy�
Tabela 76. Podziały na grupy pracownicze powodują zjawisko „manii wyższości”
według kryterium wielkości organizacji
Wielkość Tak (%) Nie (%) Nie wiem (%)
Duże 596 72,9 71 8,7 150 18,4
Średnie 136 63,3 28 13,0 51 23,7
Małe 45 32,1 31 22,2 64 45,7
Razem 777 66,3 130 11,1 265 22,6
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Pogrupowanie szpitali zgodnie z kryterium własnościowym pokazuje, że w szpita-lach publicznych i niepublicznych odpowiednio 67,4% i 51,3% pracowników twierdzi, że jedno zjawisko wynika z drugiego� Mania wyższości jest skutkiem, z kolei podział na grupy pracownicze przyczyną zaistnienia zjawiska wywyższania się�
Tabela 77. Podziały na grupy pracownicze powodują zjawisko „manii wyższości”
według kryterium własnościowego
Własność Tak (%) Nie (%) Nie wiem (%)
Publiczne 737 67,4 106 9,7 251 22,9
Niepubliczne 40 51,3 24 30,8 14 17,9
Razem 777 66,3 130 11,1 265 22,6
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Analizując zależność pomiędzy zjawiskami na poziomie województw, potwierdza się, że jest to zależność występująca we wszystkich szpitalach bez względu na lokali-zację jednostki� Jedynie w szpitalach z dwóch województw (dolnośląskie i lubelskie) duża grupa respondentów nie wie, czy podziały wywołują takie konsekwencje�
Tabela 78. Podziały na grupy pracownicze powodują zjawisko „manii wyższości”
według kryterium geograficznego
Województwo Tak (%) Nie (%) Nie wiem (%)
Dolnośląskie 113 45,0 56 22,3 82 32,7
Lubelskie 94 61,0 12 7,8 48 31,2
Lubuskie 76 72,4 8 7,6 21 20,0
Małopolskie 47 61,8 12 15,8 17 22,4
Opolskie 29 69,1 5 11,9 8 19,0
Podkarpackie 125 77,2 13 8,0 24 14,8
Śląskie 103 74,6 7 5,1 28 20,3
Wielkopolskie 154 84,1 8 4,4 21 11,5
Zachodniopomorskie 36 59,0 9 14,8 16 26,2
Razem 777 66,3 130 11,1 265 22,6
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Błędne postrzeganie jednej grupy przez drugą wynika często z negatywnych ste-reotypów przyswojonych przez jedną bądź obie grupy, jak również konfliktów wyni-kających z niezgodnych z normami relacji na poziomie intergrupowym, co często wynika, jak i ma wpływ na relacje interpersonalne między przedstawicielami „wro-gich” sobie grup zawodowych�
W przypadku wielospecjalistycznych szpitali większa część pracowników ze wszystkich grup zawodowych (oczywiście bez grupy lekarskiej) negatywnie odebra-ła podwyżkę tylko dla jednej grupy zawodowej� W jednospecjalistycznych jednost-kach również duża grupa pracowników źle przyjęła takie działanie, jednakże mniejsze niezadowolenie udzieliło się przedstawicielom grup pielęgniarek oraz pracownikom administracyjnym�
Tabela 79. Negatywne postrzeganie lekarzy przez inne grupy zawodowe w kontekście podwyżek wynagrodzeń według kryterium organizacyjnego
Forma Pielęgniarki (%) Pracownicy administra-cyjni
(%) Pracownicy techniczni
(%) Laboranci (%)
Wsk. Całk. Wsk. Całk. Wsk. Całk. Wsk. Całk.
Razem 661 710 93,1 142 167 85,0 25 30 83,3 138 152 84,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Inne są odczucia w szpitalach podzielonych ze względu na wielkość� Jedna grupa zawodowa (laboranci) we wszystkich typach szpitali prezentuje nastawienie bardzo negatywne – w dużych szpitalach na poziomie 94,2% negatywnych wskazań� Najbar-dziej pozytywnie nastawioną grupą są pracownicy techniczni, w dużych szpitalach
„negatywny” wskaźnik jest na poziomie 91,3%� Wśród pielęgniarek oraz pracowni-ków administracyjnych odczucia w tym względzie są na podobnym poziomie (tabela 80)�
Tabela 80. Negatywne postrzeganie lekarzy przez inne grupy zawodowe w kontekście podwyżek wynagrodzeń według kryterium wielkości organizacji
Wiel-kość
Pielęgniarki (%) Pracownicy administra-cyjni
(%) Pracownicy techniczni
(%) Laboranci (%)
Wsk. Całk. Wsk. Całk. Wsk. Całk. Wsk. Całk.
Duże 528 543 97,2 81 93 87,1 21 23 91,3 81 86 94,2
Średnie 87 105 82,3 37 41 90,2 3 5 60,0 37 42 88,1
Małe 46 62 74,2 24 33 72,7 1 2 50,0 20 24 83,3
Razem 661 710 93,1 142 167 85,0 25 30 83,3 138 152 84,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Bardzo interesująco przedstawiają się wyniki postrzegania lekarzy przez pryzmat wzrostu ich wynagrodzeń w szpitalach publicznych i niepublicznych�
W tych pierwszych nastawienie pozostałych grup zawodowych jest bardzo nega-tywne, od 94,8% u pielęgniarek do 83,3% u pracowników technicznych�
Natomiast w drugim typie jednostek poziom niezadowolenia wśród pracowników jest na dużo niższym poziomie, na przykład wśród pielęgniarek negatywne odczucia ma 61,1% przebadanych osób w tej grupie zawodowej�
Tabela 81. Negatywne postrzeganie lekarzy przez inne grupy zawodowe w kontekście podwyżek wynagrodzeń według kryterium własnościowego
Włas- ność
Pielęgniarki (%) Pracownicy administra-cyjni
(%) Pracownicy techniczni
(%) Laboranci (%)
Wsk. Całk. Wsk. Całk. Wsk. Całk. Wsk. Całk.
Publicz-ne 639 674 94,8 135 155 87,1 25 30 83,3 124 134 92,5
Niepu-bliczne 22 36 61,1 7 12 58,3 0 0 0,0 14 18 77,8
Razem 661 710 93,1 142 167 85,0 25 30 83,3 138 152 84,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
Jeśli weźmiemy pod uwagę wyniki ze szpitali uwzględniające kryterium prze-strzenne, to zwraca uwagę fakt, że odbiór grupy lekarskiej w kontekście wzrostu wynagrodzenia przez pozostałe grupy zawodowe jest bardzo negatywny� Z pewnością ma to przełożenie na bezpośrednie kontakty�
Tabela 82. Negatywne postrzeganie lekarzy przez inne grupy zawodowe w kontekście podwyżek wynagrodzeń według kryterium geograficznego
Wojewódz-two
Pielęgniarki (%) Pracownicy administra-cyjni
(%) Pracownicy techniczni
(%) Laboranci (%)
Wsk. Całk. Wsk. Całk. Wsk. Całk. Wsk. Całk.
Dolnośląskie 151 156 96,8 35 37 94,6 3 3 100,0 28 29 96,6
Lubelskie 90 94 95,7 18 21 85,7 2 3 66,7 21 22 95,5
Razem 661 710 93,1 142 167 85,0 25 30 83,3 138 152 84,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych
W tej części wykazano, że w szpitalach funkcjonują negatywne stereotypy na poziomie intergrupowym� Nie jest to fakt zaskakujący, lecz ze względu na optymaliza-cję oraz jakość pracy ważne jest unikanie podziału na grupy na poziomie formalnym bądź też nieformalnym�
Skutkiem tych negatywnych stereotypów są dwa zjawiska� Pierwsze objawia się w tzw� grupach pomocniczych i związane jest z istnieniem poczucia niższości w sto-sunku do pracowników zaliczanych do grupy medycznej� Drugie zjawisko dotyczy grupy zawodów medycznych, w której funkcjonuje „mania wyższości”, skutkująca pogłębianiem się negatywnych relacji pomiędzy grupami zawodowymi, wzmacniają-ca różnice w postawach między grupami zawodowymi�
Dodatkowym powodem pogorszenia się relacji intergrupowych jest podwyżka wynagrodzenia lekarzy� W przypadku istnienia „lepszej” atmosfery w miejscu pra-cy zmiana wysokości wynagrodzenia nie wywołałaby takich negatywnych reakcji�
W obecnej sytuacji wzmacnia i zaognia to konflikt na podłożu emocjonalnym na poziomie grupowym�