Wprowadzenie do badań głównych

W systemie ochrony zdrowia zgodnie z zapisami zawartymi w ustawie wyróżnia się wiele jednostek organizacyjnych� Największymi i najbardziej rozpoznawalnymi spo-śród nich są szpitale� Mają one istotny wpływ na kreowanie wizerunku służby zdrowia w społeczeństwie zarówno na płaszczyźnie mikrootoczenia, jak i makrootoczenia�

Na około 754 szpitale funkcjonujące w Polsce¹³⁶ przebadano 21 jednostek� Bada-nie zostało przeprowadzone w okresie od grudnia 2010 roku do listopada 2011 roku, w sumie zbieranie danych trwało 12 miesięcy, objęto nim ponad 2000 pracowników�

Należy podziękować osobom, bez których nie byłoby możliwe uzyskanie wyników badawczych� W tym miejscu autor pragnie podziękować tym pracownikom szpita-li, którzy wykazali się poważnym stosunkiem do badania, oraz pozostałym osobom, które wypełniły otrzymane kwestionariusze ankiety�

Autor wyselekcjonował do badania jednostki z obszaru 9 województw, o różnej wielkości, specjalizacji oraz formie właścicielskiej�

W sumie w badaniach uczestniczyło 2130 pracowników szpitali, z czego prawi-dłowo wypełnione ankiety zwróciły 1172 osoby� Stanowi to 55,02% rozdanych ankiet�

Udział zwrotów ankiet w szpitalach jest zróżnicowany� I tak, w szpitalach niepu-blicznych wskaźnik zwrotów jest niższy aniżeli w  szpitalach puniepu-blicznych� Może to wynikać z większej formalizacji i centralizacji działań w szpitalach publicznych� Dzia-łania badawcze realizowane były za pośrednictwem kierownictwa szpitali oraz działu kadr, z pewnością miało to wpływ na zwiększenie odsetka zwrotów ankiet�

W  szpitalach niepublicznych kierownictwo szpitala jest skupione na realizacji zadań operacyjnych, funkcjonowaniu szpitali� Relacje w  układzie pionowym mają często nieformalny charakter, ma to pozytywny wpływ na atmosferę w organizacji, a gorszy na egzekwowanie zadań niemieszczących się w podstawowych obowiązkach pracowników�

Tabela 1. Szpitale z uwzględnieniem kryterium własnościowego Własność

Niepubliczne 4 78 153 50,98  (niższy)

Publiczne 17 1094 1977 55,34  (wyższy)

Razem 21 1172 2130 55,02

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych

136 Główny Urząd Statystyczny, Podstawowe dane z zakresu ochrony zdrowia w 2009 roku.

Uwzględniając kryterium liczebności oddziałów w szpitalu, w badaniu uczestni-czyło 11 szpitali jednospecjalistycznych oraz 10 jednostek typu wielospecjalistyczne-go� Różnica w liczbie przebadanych pracowników wynika z wielkości zatrudnienia w szpitalu� Jednospecjalistyczne szpitale są to zazwyczaj jednostki niepubliczne, prze-ciętnie zatrudniające około 200 pracowników�

Tabela 2. Szpitale z uwzględnieniem kryterium specjalizacji (jedno- lub wielospecjalistyczne)

Rodzaj szpitala Liczba jednostek

Liczba zwrotów ankiet

Liczba wydanych ankiet

Odsetek zwrotów

Porównanie do

średniego wyniku

Jednospecjalistyczne 11 245 406 60,34  (wyższy)

Wielospecjalistyczne 10 927 1724 53,77  (niższy)

Razem 21 1172 2130 55,02

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych

Z  kolei szpitale wielospecjalistyczne są organizacjami publicznymi o  średniej liczbie zatrudnionych na poziomie przeciętnie 500 osób� Wynik zwrotów ankiet jest wyższy w szpitalach jednospecjalistycznych, ponieważ pracownicy nie boją się wypowiadać na temat innych osób ze względu na lepszą atmosferę w miejscu pracy�

W szpitalach wielospecjalistycznych sytuacja nie jest już tak dobra� Tworzą się różne grupy, które często mają przeciwstawne interesy i się zwalczają� Cierpią na tym relacje oraz proces komunikowania się w organizacji�

Szpitale podobnie jak przedsiębiorstwa można podzielić ze względu na liczbę zatrudnionych osób na duże, średnie i małe� Jednakże ze względu na specyfikę służ-by zdrowia w związku z liczbą zatrudnionych osób oraz ograniczonym wpływem na przychód zmieniono kryteria podziału� I tak, do szpitali „małych” zaliczono organi-zacje zatrudniające do 200 pracowników, do szpitali z grupy „średnich” wliczono te jednostki, które liczą od 201 do 499 pracowników� Grupę „dużych” szpitali tworzą te organizacje, które liczą co najmniej 500 pracowników lub więcej� Najlepsze wyniki zwrotów osiągnięto w szpitalach małych i średnich, odpowiednio 69,65% i 56,28%�

W  szpitalach dużych zwrot wyniósł poniżej średniego wyniku badań� Wynik ten może świadczyć o niechęci pracowników do jakichkolwiek ocen oraz o negatywnej atmosferze�

Tabela 3. Szpitale z uwzględnieniem kryterium liczby zatrudnionych

Średnie 7 215 382 56,28  (wyższy)

Małe 7 140 201 69,65  (wyższy)

Razem 21 1172 2130 55,02

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych

Jak już wspomniano, badaniem objęto 21 szpitali, zlokalizowanych w  9 woje-wództwach� Spośród badanych jednostek najwięcej funkcjonuje w  województwie dolnośląskim� W sumie w trzech województwach (dolnośląskie, wielkopolskie oraz małopolskie) zlokalizowanych jest 57,14% wszystkich przebadanych szpitali� W woje-wództwach lubelskim, lubuskim oraz podkarpackim przebadano pojedyncze szpitale�

Dostępność szpitali dla badaczy była bardzo ograniczona� Środowisko ochrony zdro-wia i kierownictwa szpitali nie są zainteresowane diagnozą i wskazaniem złych prak-tyk� Badaczowi odmówiono badań w szpitalach zlokalizowanych w województwach:

wielkopolskim, zachodniopomorskim, podkarpackim oraz śląskim� Autor jako czło-nek zespołu badawczego natknął się nawet na utrudnienia w szpitalach działających w województwie dolnośląskim�

Tabela 4. Szpitale z uwzględnieniem kryterium geograficznego Położenie szpitala Liczba

jednostek

Dolnośląskie 6 251 512 49,02  (niższy)

Lubelskie 1 154 231 66,67  (wyższy)

Lubuskie 1 105 232 45,26  (niższy)

Małopolskie 3 76 131 58,02  (wyższy)

Opolskie 2 42 72 58,33  (wyższy)

Podkarpackie 1 162 245 66,12  (wyższy)

Śląskie 2 138 222 62,16  (wyższy)

Wielkopolskie 3 183 361 50,69  (niższy)

Zachodniopomorskie 2 61 124 49,19  (niższy)

Razem 21 1172 2130 55,02

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych

Tabela 5 umożliwia pełniejsze ukazanie problemów wynikających z  trudności z uzyskaniem informacji oraz dostępem do szpitali� Ukazuje ona jednostkowe wyniki zwrotów ankiet w przebadanych szpitalach� Najniższy poziom zwrotów autor uzyskał

w szpitalach E2, I1, I2, A1 oraz H1� Na pięć szpitali dwa z nich to jednostki zlokali-zowane na terenie województwa zachodniopomorskiego� Do szpitali z najwyższym wskaźnikiem zwrotów zaliczane się jednostki z oznaczeniem: G2, F1, B1, H2 oraz G1� Dwa szpitale (na dwa przebadane) działają w województwie śląskim� Wskazuje to na pozytywne nastawienie pracowników, dobrą atmosferę w miejscu pracy bądź na wysoki profesjonalizm kadry zarządzającej i  zatrudnionej w  szpitalach� Autor w trzech na siedem dużych szpitali uzyskał wysoki wynik zwrotów ankiet�

Tabela 5. Wyniki badań w pojedynczych szpitalach z uwzględnieniem kryterium geograficznego

Szpital

Województwo Liczba zwrotów ankiet

Liczba wydanych ankiet

Odsetek zwrotów

Porównanie do średniego wyniku

A1 dolnośląskie 83 189 43,92  (niższy)

A2 dolnośląskie 15 23 65,22  (wyższy)

A3 dolnośląskie 95 211 45,02  (niższy)

A4 dolnośląskie 22 33 66,67  (wyższy)

A5 dolnośląskie 21 31 67,74  (wyższy)

A6 dolnośląskie 15 25 60,00  (wyższy)

B1 lubelskie 154 231 66,67  (wyższy)

C1 lubuskie 105 232 45,26  (niższy)

D1 małopolskie 30 53 56,60  (wyższy)

D2 małopolskie 20 28 71,43  (wyższy)

D3 małopolskie 26 50 52,00  (niższy)

E1 opolskie 27 48 56,25  (wyższy)

E2 opolskie 15 24 62,50  (wyższy)

F1 podkarpackie 162 245 66,12  (wyższy)

G1 śląskie 106 185 57,30  (wyższy)

G2 śląskie 32 37 86,49  (wyższy)

H1 wielkopolskie 112 254 44,09  (niższy)

H2 wielkopolskie 39 55 70,91  (wyższy)

H3 wielkopolskie 32 52 61,54  (wyższy)

I1 zachodniopomorskie 22 54 40,74  (wyższy)

I2 zachodniopomorskie 39 70 55,71  (niższy)

Razem 1172 2130 55,02

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań pierwotnych