Koncepcja fazowa aspektu gramatycznego

Jak pisałam wyżej, analiza aspektu gramatycznego w językach innych niż słowiańskie jest często przeprowadzana według wskazania jednej z faz sytuacji (Vet 1980, Dik 1989). Generalnie wyróżnia się ich pięć, jak pokazuje poniższy schemat. Fazy inicjalna, centralna oraz terminalna

należą do sytuacji, zaś fazy preinicjalna i postterminalna są w stosunku do niej zewnętrzne.

f. preinicjalna f. inicjalna f. centralna f. terminalna f. postterminalna interwał sytuacji

Schemat 1. Fazy sytuacji

Dik (1989: 190) dodaje dla angielskiego dwie fazy. Czyni to, rozbija-jąc najpierw fazę preinicjalną na dwie, które nazywa prospektywnością (Prospective) i  prospektywnością bliską (Immediate Prospective), co ma się wyrażać kolejno w zdaniach John is going to cry i John is about to cry. Czyni podobnie z  fazą postterminalną: rozbija ją na perfectum (Perfect) i  perfectum bliskie (Recent Perfect), co ilustruje za pomocą kolejno: John has cried i John just has cried.

Nie wchodząc w dyskusję z Dikiem na temat języka angielskiego, po-każę, za pomocą jakich środków językowych wskazuje się w języku fran-cuskim i polskim te fazy sytuacji.

1.1.3.1. Faza preinicjalna

Jak pisał Dik (1989), wskazanie na fazę preinicjalną (fr. phase prépa-ratoire) oznacza się terminem „prospektywność”. Chodzi tu o wskaza-nie fazy poprzedzającej początek sytuacji. Żeby polofonowi przybliżyć to znaczenie, można się uciec do czasownika frazeologicznego zbiera się (na) łączącego się z pewną ograniczoną liczbą rzeczowników, takich jak, m.in. deszcz, burza czy awantura19. Gdy zatem mówimy, że zbiera się na deszcz, to wskazujemy na interwał poprzedzający początek desz-czu. Jak widać, język polski nie gramatykalizuje tego znaczenia. Używa do tego celu albo różnych czasownikowych zwrotów frazeologicznych, albo mniej czy bardziej skomplikowanych konstrukcji (zob. Apothéloz & Nowakowska 2016, w druku; Nowakowska 2017a).

19 Lisczyk-Kubina (2015) pomija tę konstrukcję w swojej pracy poświęconej anali-zmom werbo-nominalnych oznaczających fazowość, zaś uznaje zabierać się do za fazę preinicjalną, co jednak nie pokrywa się z moją analizą: według mnie jest to faza inicjalna, gdyż Zabieram się do artykułu można sparafrazować za pomocą

Zaczynam pisać artykuł. Należy tu dodać, że czasownik frazeologiczny zbiera się

(na) tworzy paradygmat z zanosi się, idzie i ma się, przy czym idzie i ma się łączą się też z przyimkiem ku. Wszystkie te wyrażenia czasownikowe oznaczają sytu-acje nieintencjonalne, tzn. bez kontroli podmiotu. Zacytujmy jeszcze wyrażenie oznaczające sytuację intencjonalną: X zbiera się (do). Zwrot ten występuje też w użyciu absolutnym: Zbieram się.

interwał sytuacji

Wskazanie fazy preinicjalnej jest natomiast zgramatykalizowane w  języku francuskim za pomocą czasu przyszłego peryfrastycznego (futur périphrastique), zwanego tradycyjnie „bliskim” (futur proche)20. Składa się z czasownika posiłkowego aller (znaczącym przed deseman-tyzacją ‘iść / jechać’) i  bezokolicznika21. I  tak wyżej podany przykład o deszczu wyraża się właśnie za pomocą tej formy werbalnej:

(8) Il va pleuvoir.

zm.n.os. aller.3sg.pres. padać.bz (o deszczu) Zbiera się na deszcz.

To znaczenie aspektowe zostało opisane przez Reichenbacha (1947) jako wyznaczenie jednocześnie dwóch punktów według jego koncepcji czasu i aspektu22 opartego na trzech punktach. Chodzi tu o punkt wydarzenia E (point of the event), punkt odniesienia R (point of reference) oraz mo-ment wypowiedzenia (point of speech). Przy czym, symbol R interpre-tuję nie jako referencję temporalną (lokalizację temporalną), lecz jako punkt odniesienia, który niekoniecznie jest jawnie komunikowany23.

Prospektywność, nazywana przez Reichenbacha „posterior pre-sent”, „posterior past”, czy „posterior future”, jest określonym układem tych trzech punktów, w którym R zawsze poprzedza E24 (stąd moje wy-tłuszczenie w poniższych schematach). Według konwencji

Reichenba-20 Futur proche znaczy czas przyszły „bliski”. Nazwa ta z pewnością została nadana z myślą o powiązaniu tego czasu z momentem wypowiedzenia, co może być my-lące, jak wiele tradycyjnych terminów gramatycznych. O podobnym problemie w nazwach czasów w gramatykach włoskich pisze Squartini (2015). Podważa on trafność dwóch nazw: passato prossimo (przeszły „bliski”) i passato remoto

(prze-szły „daleki”) i zauważa, że nic nie stoi na przeszkodzie, żeby zdanie I dinosauri

si sono estinti milioni di anni fa (Dinozaury wyginęły miliony lat temu) zawierało tzw. czas przeszły bliski, czyli passato prossimo.

21 Czasownik posiłkowy aller nie odmienia się przez wszystkie czasy: może być uży-ty uży-tylko w czasie teraźniejszym présent i w czasie przeszłym imperfekuży-tywnym

imparfait. Ta druga forma jest wymagana, gdy występuje w narracji prowadzonej w czasach przeszłych, a także gdy występuje w mowie zależnej po czasowniku mowy w czasie przeszłym. Wyraża tu, jak to przedstawiają gramatyki francuskie, tzw. przyszłość w przeszłości. Oczywiście czasownik aller w znaczeniu ‘iść’ czy ‘jechać’ jest użyty we wszystkich czasach bez restrykcji.

22 Refleksja Reichenbacha polega właściwie na opisie znaczenia czasów gramatycz-nych. Dlatego nie używał on terminu aspekt.

23 Reichenbach nie definiuje terminu point of reference. Nie wiadomo, czy oznaczał on punkt odniesienia, czy lokalizację czynności (zob. Bertinetto 1991; Azzopar-di & Bres 2017; Gosselin 2017; Vetters 2017; Apothéloz 2017b). Dla mnie jest to punkt odniesienia, który czasem może się odnosić do lokalizatora czasowego lub momentu wypowiedzenia. Takie postawienie sprawy jest szczególnie istotne dla analizy rezultatywności, jak pokażę w rozdziale trzecim.

24 Prospektywność jest lustrzanym odbiciem wskazania fazy postterminalnej, czyli wyrażeniem rezultatywności, którą Reichenbach ilustruje za pomocą angielskich

cha przecinek oznacza równoczesność a pozioma kreska – jej brak, czyli następstwo w czasie. Powtarzam za autorem konfiguracje wskazujące na prospektywność (1947: 297):

(9) posterior present S,R–E

(10) posterior past R–E–S / R–E,S / R–S–E

(11) posterior future S–R–E

Jak widać, Reichenbach przewidywał tylko jedną konfigurację dla pro-spektywności „teraźniejszej” (posterior present) i dla propro-spektywności „przyszłej” (posterior future). W pierwszej punkt odniesienia R pokry-wa się z momentem wypowiedzenia S, a w drugiej punkt odniesienia R następuje po momencie wypowiedzenia S. Zaś dla punktu odniesienia R poprzedzającego moment mówienia S (posterior past) przewidział aż trzy konfiguracje25. Nie chodzi mi tu o dokładną analizę wszystkich moż-liwości wygenerowanych przez model Reichenbacha, ale o definicję pro-spektywności. Dla prospektywności nie jest istotne umiejscowienie R w stosunku do S, ale brak równoczesności punktu wydarzenia E z punk-tem odniesienia R: punkt odniesienia R zawsze poprzedza wydarzenie E wyrażone przez czasownik26. Jak widzimy w (9), (10) i (11), obecność punktu odniesienia R jest konieczna dla pokazania prospektywności: wydarzenie jest pokazane z punktu odniesienia R usytuowanego przed wydarzeniem27. Prospektywność charakteryzuje się zatem dwuczłono-wością lub tzw. dwu-czasodwuczłono-wością.

Odchodząc od symboli angielskich, prospektywność można określić w następujący sposób:

(F) ‘sytuacja Syt, wyrażona przez czasownik, jest pokazana z punktu odnie-sienia R, poprzedzającego sytuację Syt’

Francuski czas futur périphrastique wyznacza właśnie te dwa punkty, czyli gramatykalizuje prospektywność. Wyrażenie tzw. prospektywności czasów złożonych Perfect. Jak zobaczymy poniżej, rezultatywność jest zaznaczona tym, że E poprzedza R.

25 Reichenbach pisał o francuskim czasie futur proche w przypisie 1 na str. 296. Za-uważmy, że język francuski nie gramatykalizuje prospektywności w przyszłości, czyli układu S – R – E.

26 Zacytujmy samego Reichenbacha: “We say, for instance, ‘I shall be going to see him’ and thus express the posterior future S – R – E by speaking, not directly of the event E, but of the act of preparation for it […]” (1947: 297).

27 Z tego zdania wynika, że „punkt odniesienia” jest swego rodzaju „punktem wi-dzenia”. Nie używam tego terminu, gdyż można go używać do oznaczenia innych sytuacji. Tutaj punkt odniesienia R stanowi konstytutywną część znaczenia fran-cuskiego czasu przyszłego futur périphrastique.

właściwej następuje wtedy, gdy używa się tego czasu z intencją położenia nacisku na interwał prowadzący do początku sytuacji wyrażanej przez czasownik leksykalny. Takie znaczenie posiada następujący przykład:

(12) Quand il va pleuvoir, l’air a une odeur particulière.

kiedy zm.n.os. aller.3sg.pres. padać.bz (o deszczu)

Kiedy ma padać28 / Kiedy zbiera się na deszcz, powietrze ma szczegól-ny zapach.

Nie wchodząc w szczegóły (zob. Apothéloz & Nowakowska 2016), zauwa-żę jedynie, że we współczesnym języku francuskim czas futur périphra-stique może też położyć nacisk nie na interwał, który prowadzi do sytua- cji, ale na samą sytuację, tak jak to wyraża następujące zdanie:

(12a) Il va pleuvoir tout le weekend.

zm.n.os. aller.3sg.pres. padać.bz (o deszczu) Będzie padać (przez) cały weekend.

Położenie nacisku na sytuację Syt jest możliwe dzięki lokalizatorowi temporalnemu tout le weekend w  znaczeniu ‘najbliższy weekend’. To znaczenie widać od razu w tłumaczeniu na język polski: musimy tu użyć czasu przyszłego. Mimo, że nie jest to prospektywność właściwa, pro-spektywnością pozostaje, gdyż nadal implikuje dwa punkty, i punkt od-niesienia R, i sytuację Syt. Gdyby zaszło zetknięcie się obu punktów na skutek gramatykalizacji, czas ten stałby się identyczny z czasem przy-szłym prostym futur simple.

Ponadto, jak pamiętamy, Dik (1989: 190) rozróżnia prospektywność tout court od prospektywności bliskiej. Czy w wypadku czasu futur péri-phrastique chodzi o jedną z nich? Zauważmy, że pozostałe czasy przy-szłe, futur simple i futur antérieur, nie odnoszą się do fazy preinicjal-nej29. Skoro futur périphrastique nie konkuruje tutaj z  żadnym innym czasem, wydaje się wyrażać prospektywność tout court. Z drugiej strony, zastanówmy się, jak można oddać angielskie przykłady cytowane przez Dika (1989: 190). Nie będzie nadużyciem, jeśli powiem, że można je traf-nie przetłumaczyć na język francuski. I tak zwrot <to be going to + bez-

okoliCznik> odpowiada francuskiemu czasowi futur périphrastique nato-miast <to be about to + bezokoliCznik> odpowiada peryfrazie <être sur le point de + bezokoliCznik>. Ta peryfraza jest bez wątpienia rozumiana jako prospektywność bliska dzięki znaczeniu jej składników. Tłumacząc dosłownie na polski oznacza ‘być w punkcie’. Pomimo gramatykalizacji,

28 Zob. analizę konstrukcji opartej na peryfrazie werbalnej <mieć + bezokoliCznik> w: Nowakowska (2017a).

29 Czas futur simple, jako czas prosty, wyznacza sytuację następującą po sytuacji mówienia i nie jest ani perfektywny ani imperfektywny. Zaś futur antérieur jest czasem złożonym, zatem wyznacza fazę postterminalną (zob. poniżej).

jaką przeszła ta peryfraza, znaczenie jej składników pozostaje czytelne dla użytkowników języka, a co za tym idzie, pasuje do wyrażenia pro-spektywności bliskiej30.

Jeśli już wprowadziliśmy, oprócz czasów o znaczeniu fazy preinicjal-nej, także zwroty frazeologiczne, dodajmy francuski zwrot <s’apprêter à + bezokoliCznik>. Czasownik frazeologiczny s’apprêter (à), pomimo częściowej desemantyzacji, jest rozumiany jako wykonywanie jakichś działań przygotowujących do tego, co jest wyrażone przez bezokolicznik. Ta peryfraza nie dotyczy zatem prospektywności bliskiej, lecz trafnie oddaje znaczenie prospektywności właściwej, znaczenie, które pokaza-łam w zdaniu (13). Użyjmy zatem tego zwrotu zamiast czasu futur péri-phrastique:

(13) Quand il va pleuvoir, l’air a une odeur particulière.

kiedy zm.n.os. aller.3sg.pres. padać.bz (o deszczu)

Kiedy ma padać / Kiedy zbiera się na deszcz, powietrze ma szczególny zapach.

(13b) Quand il s’apprête à pleuvoir, l’air a une odeur particulière.

kiedy zm.n.os. 3sg.Cz.fraz.pr. padać.bz (o deszczu)

Kiedy zbiera się na deszcz, powietrze ma szczególny zapach.

Obydwa sposoby wyrażenia prospektywności są prawie identyczne: jest to prospektywność właściwa. Frankofon jednak może wyczuć różnicę spowodowaną różnym stopniem gramatykalizacji czasowników aller w  czasie futur périphrastique i  s’apprêter konstytuującego omawianą peryfrazę werbalną. To ten drugi dostarcza znaczenia „czynności”, któ-ra prowadzi od punktu R do sytuacji Syt, czyli w (13b) do deszczu. Żeby polofon zrozumiał o co chodzi, to powiem, że polskie zbiera się (na) jest lepszym tłumaczeniem tej peryfrazy niż ma się (na), gdyż w tym pierw-szym nie znikło znaczenie czynnościowe31. Podobnie zresztą jak w idzie (na) i zanosi się (na), gdzie oprócz znaczenia czynności jest jeszcze znacze-nie ‘zbliżaznacze-nie się do’. To mam na myśli mówiąc o znaczeniu „czynnościo-wym” interwału pomiędzy R a Syt. Tym właśnie peryfraza <s’apprêter à + bezokoliCznik> różni się zarówno od czasu futur périphrastique jak i od <être sur le point de + bezokolicznik>.

Podsumujmy krótko wyrażenie fazy preinicjalnej w  języku francu-skim za pomocą następującej tabeli:

30 Uwaga osobista Denisa Apothéloza.

31 Jeszcze lepszym tłumaczeniem w sensie dosłownym byłoby szykować się do, jed-nak polski zwrot ma swoje ograniczenia co do pierwszego aktanta, czego nie ma

prospektywność właściwa

R – Syt

prospektywność procesualna

R – Syt prospektywność bliska prospektywność

<être sur le point de + bez- okoliCznik>

<s’apprêter à + bezokoliCz -nik>

(znaczenie czynnościowe)

futur périphrastique

Tabela 1. Prospektywność w języku francuskim

Czas futur périphrastique może wyrazić zarówno prospektywność właściwą, jak i procesualną, co w tabeli jest zaznaczone wytłuszczeniem albo R, albo Syt. Ta różnica była zilustrowana odpowiednio przykłada-mi (12) i (12a). Natoprzykłada-miast peryfraza werbalna <s’apprêter à + bezoko

-liCznik>, w  sposób dla niej szczególny, wyraża tylko prospektywność właściwą. Jedynym wykładnikiem prospektywności bliskiej jest pery-fraza <être sur le point de + bezokoliCznik>.

W studiach diachronicznych dotyczących gramatykalizacji prospek-tywności podkreśla się to, że biorą w niej udział czasowniki ruchu typu go. Widać to w  strukturze francuskiego czasu futur périphrastique, a także w peryfrazie angielskiej <to be going to + bezokoliCznik>, czy też w polskim zwrocie frazeologicznym <idzie na + nazwaabstrakCyjna nieintenCjonalna>32. Inne znane mi peryfrazy werbalne i zwroty fraze-ologiczne są zbudowane na czasownikach stanu. I tak jest w przypadku cytowanej wyżej peryfrazy angielskiej <to be about to + bezokoliCznik>, czy polskich wyrażeń <ma się na + nazwaabstrakCyjnanieintenCjonal

-na> i <mieć + bezokoliCznik>, a także we włoskiej peryfrazie <stare per + bezokoliCznik>33.

Wszystkie powyżej cytowane przykłady pokazują struktury, które w sposób prawie zupełny (czas gramatyczny futur périphrastique) lub częściowy (peryfrazy werbalne i  inne zwroty frazeologiczne) zgrama-tykalizowały znaczenie prospektywności. Nie uważam, żeby partykuła właśnie miała to czynić w języku polskim (por. Włodarczyk & Włodar-czyk 2003). Co prawda może być użyta w tłumaczeniu pewnych typów semantycznych czasowników w czasie futur périphrastique, jak przykła-dowo Właśnie wychodzę, ale z czasownikiem padać nie pomaga w wyra-żeniu fazy preinicjalnej, lecz centralnej: Właśnie pada (por.

tłumacze-32 Nazwy abstrakcyjne nieintencjonalne oznaczają sytuacje bez kontroli podmiotu, takie jak: burza, lepsze, gorsze, itp.

33 Włoska peryfraza <accingersi a + bezokoliCznik> odpowiada francuskiej wyżej opisanej peryfrazie <s’apprêter à + bezokoliCznik>.

nie przykładu (13)). Podobnie analizuję partykułę nieomal, czy zwrot o mało (co) nie (por. Włodarczyk & Włodarczyk, 2003: 7). To, że sytuacja Syt następująca po R nie miała miejsca jest możliwą informacją kon-tekstową, lecz nie jest komunikowana przez futur périphrastique (zob. Apothéloz & Nowakowska 2016).

1.1.3.2. Faza inicjalna

Do wskazania fazy inicjalnej większość języków używa wyspecjalizowa-nych czasowników fazowych. W języku francuskim i polskim są to takie czasowniki jak zacząć / zaczynać i fr. commencer oraz zwroty frazeolo-giczne <wziąć się / zabrać się do + rzeCzownikabstrakCyjny> i <se met-tre à + bezokoliCznik / rzeCzownikabstrakCyjny>. Czasowniki fazowe, jak i zwroty frazeologiczne o tym znaczeniu są wyrażeniami czasownikowy-mi pół-posiłkowyczasownikowy-mi, podobnie jak czasowniki modalne. Jako wyrażenia synsemantyczne dopiero w połączeniu z czasownikiem leksykalnym lub jego nominalnym odpowiednikiem tworzą znaczenie kompletne.

W  języku polskim występuje pewną regularność w  tworzeniu tego kompletnego znaczenia. Polega ona na tym, że zaczynać / zacząć łączy się jedynie z bezokolicznikiem imperfektywnym. Dlatego polofon nie po-wie nigdy: *zaczęła / *zaczynała stuknąć czy *zaczęła / *zaczynała od-powiedzieć. Podobna restrykcja nie istnieje w języku francuskim, gdyż bezokolicznik nie jest wyposażony we wskaźnik opozycji perfektywny vs imperfektywny34. Ten brak łączliwości w języku polskim wynika praw-dopodobnie z  łączliwości semantycznej elementów, gdyż wyznaczamy w ten sposób początek sytuacji duratywnej, a nie chwilowej. Czasowniki stuknąć czy odpowiedzieć z  pewnością nie są duratywne, ale napisać (książkę) czy zbudować (dom) są duratywne, gdyż można powiedzieć: napisać (książkę) w  dwa lata, czy zbudować (dom) w  dwa lata (zob. rozdział drugi). Pomimo tego, te czasowniki też nie łączą się z czasowni-kiem fazowym (*zacząć napisać (książkę), *zacząć zbudować (dom))35. Decydującym kryterium jest tu zatem aspekt perfektywny czasownika leksykalnego pod warunkiem, że jest definiowany tak jak to widać po-wyżej w (D). Ta definicja mówi, że wizja globalna sytuacji wyklucza wy-szczególnienie jej faz.

Należy dodać, że język francuski, podobnie jak inne języki, dysponuje czasownikowymi zwrotami frazeologicznymi o znaczeniu fazy inicjalnej

34 Nie biorę tu pod uwagę innych wariantów leksykalnych czasownika zacząć ani

commencer, takich jak rozpocząć oraz recommencer i entamer.

35 Według Wierzbickiej (1967: 2246) ich brak łączliwości wynika z tego, że czasow-nik perfektywny zawiera w sobie znaczenie ‘początku’, jak widać z następującego cytatu “[...] the semantic element of ‘beginning’ is already present in the meaning of perfective verbs” (Wierzbicka 1967: 2246).

(zob. Borillo, 2006). Cytuję kilka z nich. W poniższych przykładach poda-ję znaczenie czasownika frazeologicznego przed zdeleksykalizowaniem:

(14) tomber malade upaść.bz. chory zachorować

(15) tomber amoureux upaść.bz. zakochany pokochać / zakochać się (16) tomber dans l’oubli

upaść.bz. w zapomnienie popaść w zapomnienie

(17) éclater de rire

wybuchnąć.bz. prep. śmiać się.bz

roześmiać się / wybuchnąć śmiechem (18) fondre en larmes

stopić się.bz. w łzy

rozpłakać się / wybuchnąć płaczem

Jak widać, podane przeze mnie przykłady są fundowane na takich cza-sownikach frazeologicznych, które podkreślają gwałtowny charakter ak-cji. Takie znaczenie jest oddane przez niektóre polskie zwroty frazeolo-giczne (popaść w zapomnienie, wybuchnąć płaczem / śmiechem).

1.1.3.3. Faza centralna36

Zacznę od refleksji nad paralelizmem między reprezentacją wewnętrz-ną sytuacji (zob. powyżej) a wyznaczeniem fazy centralnej. Jak pisałam, reprezentacja wewnętrzna sytuacji polega na abstrahowaniu od jej po-czątku i  końca. Pokazałam, jak gramem czasów typu continous języka angielskiego umożliwia taką reprezentację. Pozwala on na przedstawie-nie sytuacji w  trakcie rozwoju, stąd termin aspekt progresywny37. Czy wskazanie fazy centralnej właśnie na tym polega? Odpowiedź na to pyta-nie pyta-nie jest trudna: znaczepyta-nie progresywne jest bogatsze od wyznaczenia fazy centralnej, gdyż kładzie nacisk na charakter dynamiczny sytuacji. W  przeciwieństwie do stanów (których nie da się tak przedstawić, nie zmieniając ich znaczenia38), te sytuacje podlegają rozwojowi w czasie.

36 W pracach slawistycznych używa się terminów faza intraterminalna i faza

prze-biegu (zob. Stawnicka 2007).

37 Jest jeszcze używany termin „kursywny”, a  w  języku francuskim używa się tu terminu „sécant”.

38 Nie podejmuję się tutaj dyskusji na temat tego, które leksemy werbalne mogą być tak przedstawione, a które nie. Sądzę, że, jak w wypadku wielu podobnych

Wskazania fazy centralnej w sposób najbardziej neutralny dokonu-ją czasowniki fazowe, takie jak francuskie continuer i polskie kontynu-ować. Czasowniki te różnią się co do łączliwości: continuer łączy się z bezokolicznikiem za pomocą przyimka à lub de (i jego wariantów) lub z rzeczownikiem abstrakcyjnym, a polski – tylko z rzeczownikiem abs-trakcyjnym. Z  tego ograniczenia wynika niemożność przetłumaczenia każdego continuer za pomocą kontynuować, jak pokazuję w (19) i (20), wziętych z Internetu:

(19) J’ai été élevé dans le respect de notre système de justice, et je continue d’ en être très fier. ja kontynuować.1sg.prés. prep. zm. być bardzo dumny

Byłem wychowany w poszanowaniu naszego systemu sprawiedliwości i nadal / wciąż / ciągle jestem z niego bardzo dumny. (tłumaczenie MN) (20) Comme à cette époque,

je continue d’ être impressionné ja kontynuować.1sg.prés. prep. być pod wrażeniem de voir tous ces gens merveilleux qui…

Podobnie jak w tych czasach, nadal / wciąż / ciągle jestem pod wraże-niem, gdy widzę tych wszystkich wspaniałych ludzi, którzy… (tłuma-czenie MN)

To tłumaczenie pokazuje różnicę między dwoma językami. Nie wydaje się, żeby continuer miało jakieś ograniczenia w  łączliwości: łączy się nawet z czasownikiem stanu être (być). Jak widać, znaczenie fazy cen-tralnej jest oddawane w  języku polskim za pomocą czasownika leksy-kalnego imperfektywnego połączonego z adwerbiami, takimi jak nadal, wciąż czy ciągle39. Warto popatrzeć na rzeczowniki występujące po cza-sowniku kontynuować w „Słownikach kolokacji HASK” czy w „Wielkim słowniku języka polskiego”: nie znajdziemy tu bycia dumnym czy bycia pod wrażeniem40.

Nie wchodzę w  szczegółowy opis łączliwości czasownika fazowego kontynuować, bo nie jest to celem tej pracy. Jednak tłumaczenie na język polski francuskiego continuer ma dla moich rozważań szersze

znacze-restrykcji, użytkownicy danego języka przekraczają normę wynikającą z systemu aspektowego, tworząc w ten sposób nowe interpretacje.

39 W intuicji polonofona są to warianty stylistyczne, choć nie są tu wykluczone sub-telne różnice znaczeniowe (por. Grzegorczykowa 1975).

40 Zacytujmy hasło kontynuować z „Wielkiego słownika języka polskiego” (online):

kontynuować akcję, działania, prace, współpracę; debatę, dyskusję, obrady, pre-zentację, rozmowę, rozważania, wypowiedź; opowieść; wspomnienia; rozpatry-wanie; budowę, inwestycję, remonty; edukację, naukę, studia; służbę; walkę; grę, wędrówkę, zabawę; leczenie; przesłuchanie, pytanie, zadawanie pytań.

nie. Chodzi o to, że w badaniach typologicznych jest czymś naturalnym uznanie adwerbiów za jednostki niosące znaczenie aspektowe. Aspekto-lodzy polscy, którzy opisują użycia form czasownikowym w kontekście dyskursywnym, zauważają ich wpływ na znaczenie czasownika, choć często chodzi tylko o ich rolę w kwantyfikowaniu czasowego interwału.

W dokumencie Rezultatywność w języku francuskim i polskim (Stron 31-43)