Pary aspektowe i pary aspektowo-leksykalne

Przypomnę krótko, że uznanie czasowników telicznych (terminatyw-nych) za podstawę do tworzenia prawdziwej pary aspektowej nie jest jedyną postawą polonistów49.

Najbardziej ograniczającą koncepcją opozycji aspektowej wydaje się ta, która ogranicza pary aspektowe do imperfektywów wtórnych i  ich podstaw derywacyjnych (np. przepisać i przepisywać). Jest ona nazy-wana „koncepcją fleksyjną” i  została przeniesiona na grunt polski od badaczy rosyjskich (zob. Łaziński 199550). Jak widać wykluczała ona tworzenie par przez prefiksację (np. pisać → napisać). Pomimo tego koncepcja ta była dość długo uznawana za dominującą w  badaniach polonistycznych i  slawistycznych (zob. Młynarczyk 2004). Jak pisze Cockiewicz (2007), na szczęście sami jej autorzy powoli wycofywali się z takiego stanowiska.

Kolejną koncepcją dotyczącą par aspektowych, choć historycznie prawdopodobnie pierwszą, jest koncepcja autorstwa Agrella (1908). Zdawał on sobie sprawę z trudności oddzielenia aspektu od Aktionsartu, gdyż język polski posługuje się w obu afiksami słowotwórczymi. Uznał, że najlepszym kryterium pary aspektowej (a więc takiej, która nie nale-ży do Aktionsartu) będą związki formalno-słowotwórcze. Według tego kryterium pisać tworzy parę z napisać, gdyż napisać nie tworzy z kolei sekundarnego imperfectiva, co zaznaczam symbolem Ø. Podkreślenia używam, żeby oznaczyć dwie formy czasownikowe tworzące parę aspek-tową.

(13) pisać → napisać → Ø

Zwróćmy uwagę, że to kryterium zostało zastosowane do tzw. imperfek-tywów wtórnych, jak widać poniżej:

49 Zob. szczegółowy przegląd definicji par aspektowych w  rozprawie doktorskiej Młynarczyk, napisanej pod kierunkiem Swart, Verkuyla i Blackburna (2004). 50 Jak pisze Łaziński (1995), taką koncepcję reprezentował Laskowski w pierwszym

wydaniu tomu Morfologia Gramatyki współczesnego języka polskiego z  roku 1984.

(14) pisać → przepisać → przepisywać pisać → zapisać → zapisywać pisać → wypisać → wypisywać pisać → odpisać → odpisywać

Przykładowo, forma pisać nie tworzy pary z przepisać, bo stanowi ona z  kolei podstawę derywacyjną dla przepisywać. Natomiast przepisać i przepisywać tworzą parę aspektową. Składa się na nią forma perfek-tywna i forma wtórnie imperfekperfek-tywna, czyli derywowana nie od formy prostej, ale derywowanej. Jak pisze Cockiewicz (2007), kryterium to po-zwala na uznanie za parę aspektową pisać i popisać, gdyż nie istnieje *popisywać. Na poziomie semantycznym czasowniki typu popisać, po-jeździć, pogadać czy popracować nazywa się „delimitatywnymi”51.

Jedną z najbardziej aktualnie uznanych koncepcji jest koncepcja opar-ta na kryteriach semantycznych, a nie formalnych. Chodzi o to sopar-tanowi- stanowi-sko, które zasygnalizowałam omawiając czasowniki teliczne. Według tej koncepcji para pisać – popisać, podpadająca pod kryterium Agrella, nie mogłaby być parą według kryterium semantycznego, gdyż przedrostek po-, oprócz funkcji czysto gramatycznej polegającej na perfektywizacji, dodaje znaczenie delimitacyjne, uznane arbitralnie za leksykalne.

2.1.4.1. Para aspektowa a czasowniki teliczne

Pomimo tego, że wielu polonistów i slawistów wyznaje koncepcję pary aspektowej opartej na czasownikach telicznych, to przytoczę omówienie tej kwestii na podstawie tekstu Laskowskiego (1998), gdyż nie traktuje on tego stanowiska jako czegoś oczywistego, i przeprowadza wiele ana-liz językowych, pokazując swoją postawę metodologiczną. Zacznijmy od jego stwierdzenia, że tylko czasowniki teliczne, tj. takie, które oznaczają zmianę stanu, zachowują identyczność semantyczną różniąc się jedy-nie aspektem (1998: 161). Wymienia tu czasowniki oznaczające procesy i działania, według swojej klasyfikacji:

(15) procesy: milknąć – zamilknąć, zasypiać – zasnąć, próchnieć – spróch-nieć, siwieć – osiwieć;

(16) działania: usypiać – uśpić, psuć – zepsuć, stawiać – postawić, uczyć – nauczyć, wlewać – wlać, burzyć – zburzyć.

Laskowski pokazuje, że te czasowniki mają trzy komponenty semantycz-ne, które są inaczej akcentowane w  formie imperfektywnej, a  inaczej w perfektywnej. Zdanie w formie imperfektywnej Jan zdrowieje ozna-cza stopniowy proces przejścia od ‘Jan jest chory’ do ‘Jan jest zdrowy’. Proces ten to stopniowa poprawa zdrowia Jana, czyli z każdą chwilą na

osi czasu Jan jest zdrowszy. Laskowski pisze, że te trzy składniki se-mantyczne nie mają tego samego statusu komunikacyjnego. Tylko pro-ces zdrowienia jest komunikowany bezpośrednio, czyli jest składnikiem asertorycznym52. Pozostałe składniki nie są dane bezpośrednio. Stan po-czątkowy Jana, ‘Jan jest chory’, jest składnikiem semantycznym presu-ponowanym. Stan końcowy, ‘Jan jest zdrowy’, czyli rezultat zdrowienia, nie jest też bezpośrednio komunikowany, lecz jedynie implikowany53. Laskowski przedstawił te trzy składniki w sposób graficzny:

stan początkowy

(presuponowany) ^{akcja rzeczywista} (orzekalna) (implikowany)^{stan końcowy}

Jan jest chory Jan jest zdrowy

Schemat 2. Czasownik imperfektywny: Jan zdrowieje.

Od razu zaznaczmy, że termin implikowany nie ma tu na pewno znacze-nia przyjętego przez logikę. Mówiąc prosto, jeśli x implikuje y to y musi istnieć, a w tekście Laskowskiego chodzi o możliwość istnienia czy poja-wienia się. Ja w obecnym tekście używam terminu implikować w sensie logicznym. Nie chodzi też o implikować w sensie implikatury Grice’a, bo polega ona na świadomym tworzeniu znaczenia implicytnego (not said). Przejdźmy do formy perfektywnej wyzdrowieć. Jak pisze Laskowski, „ogniskuje” ona „uwagę uczestników aktu mowy” inaczej niż forma im-perfektywna. Składnik orzekany to stan końcowy, który jest rezultatem procesu zdrowienia. Stan początkowy jest presuponowany, jak to było przy formie imperfektywnej, a  środkowy proces zdrowienia jest tzw. akcją wymaganą.

stan początkowy

(presuponowany) ^{akcja (wymaganie) stan końcowy} (asercja)

Jan jest chory Jan jest zdrowy

Schemat 3. Czasownik perfektywny: Jan wyzdrowiał.

Dla Laskowskiego proces środkowy jest warunkiem koniecznym, pozwa-lającym na osiągniecie naturalnego kresu, czyli doprowadzenia do po-wstania nowej sytuacji, jaką jest ‘Jan jest zdrowy’.

52 Dlatego też niezrozumiałe jest, dlaczego w schemacie graficznym Laskowski na-zywa ten składnik akcja rzeczywista (orzekalna), a nie akcja rzeczywista

(orze-kana).

53 Laskowski nie używa tu terminu implikacja tylko implikatura, czego nie wyjaś- nia. Prawdopodobnie chodzi o identyfikację z implikaturą Grice’a, a nie z impli-kacją logiczną.

Jak widać powyżej, do pokazania struktury semantycznej czasow-ników telicznych Laskowski wybrał czasownik procesywny zdrowieć – wyzdrowieć. Jest oczywiste, jak pisze Laskowski (1998: 164), że taką strukturę semantyczną posiadają też teliczne czasowniki działania (psuć – popsuć), z wyjątkiem tego, że ich znaczenie jest bogatsze o komponent kauzatywny. Zatem proces psucia przebiega analogicznie: od ‘obiekt A jest niezepsuty’ do ‘obiekt A jest zepsuty’. Różnica polega na tym, że ta zmiana jest powodowana przez działanie jakiegoś subiektu; np. Jan psuje radio / Jan popsuł radio. Ten dodatkowy komponent nie wpływa na analizę aspektu pary psuć – popsuć54.

Reasumując analizę Laskowskiego, można powiedzieć, że prawdzi-wa para aspektoprawdzi-wa składa się z  czasowników perfektywnego i  imper-fektywnego, które zawierają te same trzy składniki semantyczne: stan początkowy jest różny od końcowego; od jednego do drugiego prowadzi proces (lub subiekt go powoduje), który jest ukierunkowany na cel koń-cowy. Składniki te nie mają takiego samego statusu komunikacyjnego: w  formie perfektywnej komunikuje się osiągniecie kresu i  powstanie nowej sytuacji, a w formie imperfektywnej jest komunikowany proces, który prowadzi do powstania nowej sytuacji. Przypomnę jeszcze termin używany przez Laskowskiego do oznaczenia tego rodzaju czasowników: chodzi tu czasowniki oznaczające ‘zmianę stanu’.

Zanim przejdę do odniesienia się do „uprzywilejowania” czasowni-ków telicznych w stosunku do innych, podzielę się jedną refleksją na te-mat przedstawionej analizy czasowników telicznych. Refleksja dotyczy trzech elementów semantycznych mających być, według Laskowskiego, częściami konstytutywnymi i  czasownika perfektywnego, i  imperfek-tywnego. Nie budzi wątpliwości stwierdzenie, że czasownik perfektyw-ny komunikuje osiągnięcie końcowej granicy, a imperfektywperfektyw-ny – tylko proces, który ma do niej prowadzić. Nie przeszkadza tu też pokazanie komponentu presuponowanego, stanu poprzedzającego sytuację wyra-żoną przez czasownik, choć wydaje się, że każdy leksem czasownikowy będzie miał w ten sposób jakieś znaczenie presuponowane. Za to wąt-pliwość budzi obecność granicy końcowej w strukturze czasownika im-perfektywnego. Co prawda, to się sprawdza na przykładach wyżej ana-lizowanych zdrowieć i psuć. Jest tak, gdyż leksemy te nie specyfikują procesu czy czynności, które prowadzą do wyzdrowienia czy do zepsucia czegoś. Inaczej mówiąc, nie komunikujemy dokładnie, co się dzieje z Ja-nem, gdy używamy czasownika zdrowieć. Nazywamy tym czasownikiem spodziewany rezultat procesu (Jan będzie zdrowy). Analogicznie, nie komunikujemy tego, co robi Jan, gdy używamy czasownika psuć. Ko-munikujemy możliwy rezultat tego działania (np. radio będzie zepsute).

Inaczej jest z  czasownikami telicznymi (i  uznanymi za takowe przez Laskowskiego), które nazywają czynności, a nie ich rezultat, jak np. pisać, czytać, budować, uczyć itp. Jest wątpliwe, czy te czasowniki oznacza-ją działanie ukierunkowane na jakąkolwiek końcową granicę, tak jak to jest w Kiedy zadzwoniłaś, pisałam artykuł. Znane są przecież ich użycia absolutne lub nieaktualne (Jan pisze piórem, W twoim wieku Janek już czytał, Jan buduje mosty, Jan uczy matematyki). Te użycia nie są wcale wyjątkowe, co najmniej równie częste jak użycie progresywne. Tej pro-gresywnej wizji czasowników telicznych wymyka się też tzw. użycie faktualne; np. Kiedy Jan budował ten most?55. Innymi słowy, teliczne czasowniki imperfektywne implikują końcową granicę tylko w ich uży-ciu progresywnym. W wypowiedzi Kiedy zadzwoniłaś, pisałam artykuł forma pisać implikuje napisanie całego artykułu, choć końcowa granica jawi się jako czysto wirtualna56. Dlatego też nie jest do końca pewne, czy pisać i napisać mają taką samą trójczłonową strukturę semantyczną. To pisać wymyka się takiemu traktowaniu: czasownik imperfektywny nie jest jednoznaczny. Inaczej jest z napisać.

Zgodnie z  analizą Wierzbickiej (1967), czasowniki teliczne perfek-tywne są używane przez polonofonów wtedy, gdy dopełnienie oznacza cały obiekt lub wszystkie obiekty danego rodzaju; np. napisać książkę oznacza ‘napisać całą książkę’. Piszę „oznacza”, gdyż polofon ma to na myśli, choć mówi całą książkę tylko wtedy, gdy chce podkreślić znacze-nie całości. Może jeszcze lepiej to widać w użyciu dopełznacze-nienia w licz-bie mnogiej. Mówimy napisać trzy / te książki oraz napisać książki pod tytułem „...” i  „...” / które ………, ale powiemy pisać książki, gdy chodzi o książki jako typ pisanych tekstów. Innymi słowy, używamy formy perfektywnej napisać tylko w połączeniu z dopełnieniem

55 Koschmieder (1934) podał przykład, cytowany nieustannie w literaturze przed-miotu, Czy panowie już zamawiali?, który jest podobny do przykładu Kiedy Jan

budował ten most? Koschmieder zastanawia się, dlaczego polofoni nie używają tu-taj formy perfektywnej, która, wydawałoby się, bardzo dobrze pasuje do sytuacji (zob. Nowakowska 2008a). Więcej o użyciach faktualnych w dalszej części pracy oraz w: Bogusławski (2004).

56 Jest jeszcze inny parametr, który przeszkadza w uznaniu formy imperfektywnej czasowników „telicznych” za implikujące wewnętrzną granicę. Myślę, że część użyć typu <czasownik imperfektywny „teliczny” + dopełnienie> nie oznacza czynności ukierunkowanej na dojście do granicy wyznaczonej przez dopełnienie. Myślę tu o skonwencjonalizowanym znaczeniu ‘typu czynności’ czy ‘typu działal-ności’. I tak przykładowo, wyrażenie czytam książkę / czytałam książkę / będę

czy-tała książkę, pomimo tego, że chodzi o sytuację aktualną, możemy z powodzeniem zrozumieć jako oznaczające ‘samą czynność’, czyli czytanie typu tekstu a nie

okre-ślonego tekstu. Jest mniejsze prawdopodobieństwo, że czytam artykuł / czytałam

artykuł / będę czytała artykuł może skonwencjonalizować podobną interpretację. Nie jest to jednak wykluczone. Zauważę jeszcze, że w wypowiedzi czytam książki /

czytałam książki / będę czytała książki też chodzi o typ aktywności (ze względu na dopełnienie w liczbie mnogiej), przy czym jest to użycie nieaktualne.

oznaczającym ograniczone ilościowo lub referencyjnie uszczegółowione teksty57.

Wierzbicka (1967: 2235) jest jeszcze bardziej radykalna w powyższej dyskusji. Wyróżnia ona dwa znaczenia pisać:

(17a) pisać₁ = ‘to be fixing speech on the surface of something with the hand’

(17b) pisać₂ = ‘to be performing actions of such a sequence of actions, that if all the actions of this sequence have been performed, something would have been written’58

O  różnicy semantycznej form perfektywnych vs imperfektywnych czasowników telicznych (terminatywnych) świadczy test proponowany przez Vendlera59 (zob. wyżej 2.1.3.). Wyrażenie <w + miaraCzasu> łączy się tylko z formą perfektywną:

(18) napisać książkę w trzy lata * pisać książkę w trzy lata (19) wyzdrowieć w trzy dni

* zdrowieć w trzy dni

Brak łączliwości z formami imperfektywnymi pokazuje, że tak naprawdę nie implikują one wewnętrznej granicy. Innymi słowy, wyrażenie <w +

miaraCzasu> wymaga „punktu zaczepienia”: w trzy lata, czy w trzy dni od czego? Ten punkt zaczepienia jest dany przez formy perfektywne: od zakończenia pisania książki (książka istnieje) i  od wyzdrowienia (su-biekt jest zdrowy).

Ta analiza pokazuje skądinąd jak Vendlerowska klasyfikacja seman-tyczna czasowników nie przystaje do języka polskiego: jego test ma wynik pozytywny nie w stosunku do bezokolicznika w ogóle, lecz tylko perfektywnego. Zatem przykład angielski to draw a  circle musi być przetłumaczony na polski za pomocą narysować koło, bo w języku an-gielskim, który nie posiada rozróżnienia perfektywny vs imperfektywny,

57 Statut referencyjny dopełnienia czasownika jest zauważony przez Comrie’ego (1976 : 45), a w pracach Verkuyla odgrywa rolę podstawową (1989). Jest on zda-nia, że analiza aspektowa nie powinna się zatrzymywać na analizie samego cza-sownika: należy od razu brać pod uwagę czasownik ze swoimi uzupełnieniami (dopełnieniem i podmiotem).

58 pisać₁ = ‘utrwalać mowę na powierzchni czegoś za pomocą ręki’

pisać₂ = ‘wykonywać czynności pewnej sekwencji tak, że jeśli wszystkie czynno-ści tej sekwencji będą wykonane, to coś będzie napisane (tłum. MN).

59 Jak pokażę poniżej, ten test jest stosowany przez Vendlera dla identyfikowania dokonań (accomplishment terms), co można uznać za czasowniki teliczne, jeśli się je definiuje jako duratywne i implikujące obecność wewnętrznej granicy (zob. inna definicja w: Bertinetto 1991).

to dopełnienie bliższe stanowi wewnętrzną granicę. Dlatego też polskie rysować podpada pod inną klasę czasowników w klasyfikacji Vendlera, jest to czynność (activity term)60. Krótko mówiąc, widzimy tu, jak para aspektowa utworzona przez czasowniki teliczne rozpada się na dwie ka-tegorie semantyczne.

Ten rozpad pokrywa się w jakiś sposób z dwoma definicjami pisać (17a) i  (17b), jakie podała Wierzbicka. Problem w  tym, że czasownik napisać odpowiada tylko definicji (17b), która przewiduje powstanie na-pisanego obiektu. Nazywam to problemem, gdyż można się zastanawiać, czy pisać i napisać stanowią ten sam leksem, jeśli tylko w użyciu prze-chodnim ich znaczenia są identyczne. Przyjęta przeze mnie dyskursywna perspektywa badawcza nie zmusza mnie do odpowiedzi na to pytanie61, lecz sygnalizuję problem, jaki się pojawia podczas analizy semantyczno- -składniowej takich czasowników perfektywnych i imperfektywnych.

2.1.4.2. Czasowniki oznaczające „zmianę skokową” a czasowniki inchoatywne

Konsekwencją przyjętych przez Laskowskiego (1998) kryteriów jest wy-kluczenie z par aspektowych czasowników perfektywnych oznaczającą tzw. zmianę skokową. Rozumiem to określenie jako ‘czasowniki chwilo-we (nieduratywne) implikujące obecność chwilo-wewnętrznej granicy’. Zgod-nie z  terminologią wprowadzoną przez Comrie’ego (1976), Laskowski nazywa je „nietelicznymi”. Czasowniki te należą do wypadków i aktów, dwóch grup semantycznych według klasyfikacji Laskowskiego:

(19) wypadki: utkwić, runąć, przewrócić się, rozbić się, spotkać (się), zgubić, ocknąć się

(20) akty: przestraszyć, pokazać, zadzwonić, zaświecić, zabić, przemówić, zasyczeć, osiągnąć, okłamać, ocenić, potępić

W  przeciwieństwie do czasowników telicznych, składają się one tylko z dwóch komponentów semantycznych: presuponowanego stanu począt-kowego i rzeczywistego stanu końcowego. Nie dają informacji, jak doszło do stanu końcowego. Oto schemat tych czasowników, które są inaczej nazywane „inchoatywnymi” (zob. wyżej). Laskowski wybrał przykład zamieszkać:

60 Zob. podobną postawę Verkuyla (1989) w stosunku do zastosowania Vendlerow-skiej klasyfikacji czasowników do języków słowiańskich.

61 Skądinąd, ważną konsekwencją tej dyskusji może być pytanie dotyczące składni semantycznej, a mianowicie, czy czasownik pisać reprezentuje predykat dwuar-gumentowy, czy też dwa oddzielne predykaty: dwuargumentowy i jednoargumen-towy (zob. Maciuś coś pisze. vs Maciuś już pisze – ‘umie pisać’).

stan początkowy stan końcowy presuponowany rzeczywisty

Schemat 4. Czasownik perfektywny „skokowej zmiany stanu”:

Jan zamieszkał w Krakowie.

Rozumiem, że w tym schemacie graficznym element pod asercją to zmia-na stanu Jazmia-na, która jest zilustrowazmia-na za pomocą styku stanu początko-wego i  końcopoczątko-wego. Stan początkowy presuponowany oznacza ‘Jan nie mieszka w Krakowie’, a stan końcowy ‘Jan mieszka w Krakowie’. Skądi-nąd nie wiemy, jaki status komunikacyjny ma stan końcowy; dowiadu-jemy się, że jest „rzeczywisty”, tzn., że wynika z elementu pod asercją, jakim jest ‘stan X-a uległ zmianie’. Właściwie nie jest jasne, dlaczego nie ma tu analogii do Jan wyzdrowiał, gdzie jasno widać, że to stan końcowy jest pod asercją.

Jak już widzieliśmy wcześniej, czasowniki skokowej zmiany stanu tworzą pary z partnerem oznaczającym stan (zamieszkać – mieszkać, za-chorować – chorować, utkwić – tkwić, pokochać – kochać). Jako czasow-niki nieteliczne, nie są uznawane za pary aspektowe, tylko aspektowo- -leksykalne.

Oprócz tego stwierdzenia, Laskowski proponuje analizę, która ma pokazać różnicę między czasownikami telicznymi a inchoatywnymi, czyli oznaczającymi zmianę skokową. Analizę przeprowadza na przykładzie zachorować – chorować, prawdopodobnie chcąc je przeciwstawić zdro-wieć – wyzdrowieć, które są teliczne. Twierdzenie, że zachorować – cho-rować nie są parą aspektową opiera się na analizie dwóch zdań, które według Laskowskiego są tylko pozornie synonimiczne (1998: 163–164).

(22a) Jan zachorował rok temu. (22b) Jan od roku choruje.

Choć mają wspólne znaczenie ‘Jan jest chory’ i  ‘ta sytuacja powstała przed rokiem’, to zachodzi między nimi różnica w sposobie podania tych informacji. Po pierwsze, (22a) informuje, że początek choroby miał miej-sce rok temu, natomiast w (22b) czasownik chorować nie określa granic czasowych tego stanu i nie informuje o początku (Jan mógł być chory od urodzenia)62; tylko wyrażenie przysłówkowe od roku daje tą informację.

62 W tym rozumowaniu Laskowskiego (1998: 163) spotykamy dwa kryteria różnej natury: jedno – językowe, drugie – pozajęzykowe. I tak, dyskusja, czy ktoś zacho-rował w łonie matki czy nie, nie przynosi żadnych ustaleń natury językoznawczej. Skądinąd rzeczywistość pozajęzykowa uczy, że każda sytuacja ma swój początek i swój koniec. Jednak to nie znaczy, że lokutor nie może od tej informacji abstra-hować. Innymi słowy, czasownik stanowy chorować może być zewnętrznie

ograni-Po drugie, (22b) informuje o aktualności stanu w momencie mówienia natomiast (22a) nie zawiera takiej informacji. Stan ‘Jan jest chory’ może, ale nie musi być aktualny w momencie mówienia (por. Jan zachorował rok temu, ale na szczęście wkrótce potem wyzdrowiał). Zdanie (22a) „orzeka jedynie, że opisywany stan rzeczy był aktualny w  momencie jego powstania (i może być aktualny nadal, tzn. także w momencie mó-wienia, jeśli kontekst nie wskazuje inaczej)” (Laskowski 1998: 164).

Podstawową wątpliwość, jaką budzi ta analiza, jest uzależnienie ana-lizy semantycznej samego czasownika (zachorować – chorować) od wy-rażeń oznaczających lokalizację temporalną (rok temu) czy miarę czasu (od roku). To kombinacja Jan zachorował z lokalizatorem rok temu nie pozwala na zrozumienie, że choroba jest aktualna w momencie mówie-nia. Zatem, gdy wyeliminuję lokalizator temporalny i  powiem Wiesz, Jan zachorował, otrzymam interpretację ‘aktualny stan Jana wynika-jący z zachorowania’, czyli ‘Jan jest chory’. Rola lokalizatora temporal-nego polega na tym, że czasownik, który jest w jego zasięgu, traci swoją interpretację czysto rezultatywną. Dzieje się tak, jak już wspominałam w pierwszym rozdziale pisząc o fazie postterminalnej, nawet w języku francuskim, który posiada rezultatywne czasy złożone. W takiej sytuacji nie są interpretowane jako czysty rezultat, tylko jako proces. Mamy tutaj wrażenie, że Laskowski chciał podkreślić różnicę interpretacji między zachorował a wyzdrowiał: tylko wyzdrowiał miał wyrażać stan aktualny wynikający z sytuacji wyrażonej przez czasownik.

Drugą trudnością, jaką spotykamy w analizie Laskowskiego, jest uży-cie czasownika zachorować w czasie przeszłym a chorować w czasie te-raźniejszym. Zastanówmy się, jak różna byłaby interpretacja chorować w  czasie przeszłym (Jan chorował od roku). Nie można tu już mówić o aktualności choroby Jana.

Czy rzeczywiście istnieje tak znaczna różnica między czasownikami telicznymi i inchoatywnymi? Przecież jedne i drugie można sparafrazo-wać w ten sam sposób, jak widać w (23a) i (24a). Co ważniejsze, jeśli ich użyjemy w  czasie przeszłym, implikują stan, który jest konsekwencją wyrażonej przez nie sytuacji, jak widać w (23b) i (24b):

(23a) (czasownik teliczny) Jan wyzdrowiał. = ‘Jan stał się zdrowy’. (24a) (czasownik inchoatywny) Jan zachorował. = ‘Jan stał się chory’. (23b) (czasownik teliczny) Jan wyzdrowiał. implikuje rezultat: ‘Jan jest

zdrowy’.

czony lub nie. Jeśli jest, to czynią to wyrażenia przysłówkowe choruje / chorował

od urodzenia, chorował do matury, chorował od urodzenia do wieku 3 lat lub

(24b) (czasownik inchoatywny) Jan zachorował. implikuje rezultat: ‘Jan jest chory’.

Możliwość implikowania rezultatu wynikającego z  sytuacji wyrażonej przez czasownik nie jest związana z  procesem prowadzącym to tzw. zmiany stanu, ale z  samą zmianą stanu, tj. z  obecnością wewnętrznej granicy w strukturze semantycznej czasownika. I tak, zarówno