Media

Media stanowią najszybciej się rozwijającą branżę przemysłów kultury. Ich rola rośnie wraz z rozwojem nowych technologii i przemianami społeczno- -cywilizacyjnymi świata. Sektor mediów obejmuje: radio i telewizję, prasę oraz tzw. nowe media. Pozycja Krakowa na rynku mediów w porównaniu z Warsza-wą także nie jest silna. W mieście ma jednak swoje siedziby kilku krajowych potentatów medialnych. Są to przede wszystkim silnie identyfikowane z Krako-wem: Radio RMF FM, portale internetowe onet i interia oraz TVN Południe.

103 5.3.2.1. Telewizja

Telewizja w Polsce charakteryzuje się znaczną koncentracją, czego dowo-dem jest fakt, iż trzech największych nadawców i producentów telewizyjnych ma swoją siedzibę w Warszawie. W Krakowie działają oddziały regionalne dwóch z nich: TVP, z którą związane jest Studio TVP w Łęgu, oraz TVN Połu-dnie. TVN posiada w Krakowie studia produkcyjne oraz studio grafiki kompute-rowej.

Oddział TVP w Krakowie specjalizuje się w realizacji koncertów, widowisk artystycznych, programów rozrywkowych, teleturniejów, reportaży, filmów dokumentalnych oraz spektakli Teatru Telewizji. Oferta obejmuje także pro-gramy publicystyczne, informacyjne, sportowe, dziecięce, młodzieżowe, filmy i seriale telewizyjne. Krakowski Oddział TVP produkuje programy na antenę ogólnopolską oraz współtworzy program Telewizji Regionalnej, uzupełniając go własnymi pozycjami. Telewizja Kraków ma trzy studia telewizyjne (o powierzchni 350, 600 i 1000 m²), studio emisyjne, newsroom oraz nowocze-sny dział postprodukcji. Studio S-3 w Łęgu o powierzchni 1000 m² należy do największych i najnowocześniejszych w Europie. Jego wyposażenie umożliwia realizację zaawansowanych technologicznie produkcji telewizyjnych. Dysponu-je nowoczesną bazą techniczną umożliwiającą zrealizowanie dużych form pro-gramowych (np. z udziałem publiczności do 600 osób). Oddział dysponuje wo-zami transmisyjnymi, łączowymi, dźwiękowymi i profesjonalnymi kamerami.

Krakowski ośrodek TVP w 2000 roku zatrudniał 381 osób.

Telewizją regionalną w pełnym tego znaczeniu miała być powstała w 1995 roku telewizja TV Wisła, która jednak po ponadrocznej działalności została wchłonięta przez stację komercyjną TVN, której siedzibę przeniesiono do War-szawy. Przykład telewizji Wisła nie jest odosobniony. Podobna sytuacja zdarzy-ła się z Polską Telewizją Kablową, która po fuzji z Wizją TV wycofazdarzy-ła się z Krakowa, czy lokalną stacją telewizyjną Krater, która nie otrzymała koncesji na nadawanie programów.

Brak w Krakowie niezależnych nadawców telewizyjnych, którzy byliby bez-pośrednim źródłem zamówień na programy i filmy telewizyjne, jest jedną z podstawowych przyczyn złej kondycji branży telewizyjnej i filmowej w mie-ście. Produkcja telewizyjna prowadzona jest w Krakowie przede wszystkim przez wspomniane filie wielkich nadawców telewizyjnych TVP i TVN. Produk-cja filmów i programów telewizyjnych przez obydwa podmioty uzależniona jest jednak od decyzji podejmowanych w warszawskich centralach.

Wspomniani producenci są równocześnie największymi podmiotami zajmu-jącymi się produkcją telewizyjną, którzy działają w mieście i zatrudniają specja-listów związanych z produkcją telewizyjną i filmową. Wydaje się, że jednym z najważniejszych zadań na dzień dzisiejszy jest podjęcie starań o przyciągnię-cie przemysłu związanego z produkcją telewizyjną. Niewątpliwie Kraków ze swym kulturalnym potencjałem i już istniejącym zapleczem, nie w pełni wyko-rzystanym, powinien podjąć działania zmierzające do wzrostu jego znaczenia w tej branży.

104

5.3.2.2. Radio

W 2000 roku swoją siedzibę w Krakowie miały: jedna stacja o zasięgu ogól-nopolskim – Radio RMF FM, trzy o zasięgu lokalnym – Polskie Radio Oddział Kraków, Radio Alfa i Radio Plus, oraz trzy o zasięgu miejskim – Radio Mu-zyczne Opera FM, Radio Akademickie RAK i Radio Wanda.

W 1999 roku jako jedyna rozgłośnia radiowa RMF FM znalazła się na liście 100 polskich firm prywatnych o największej wartości rynkowej. Według danych Businessman Magazine wartość rynkowa radia w 1999 roku wynosiła 63,4 mln zł, co stawiało go na 83 miejscu pod względem wielkości wśród firm prywat-nych¹³. W 2000 roku radio zatrudniało 305 osób. Radio RMF FM, według da-nych magazynu „Press”¹⁴, cieszy się największą popularnością w Polsce, obej-mując ok. 20% rynku¹⁵. W Małopolsce udziały RMF FM na rynku wzrastają do ok. 31%. Wokół radia RMF FM od kilku lat budowana jest grupa medialna.

Większość wchodzących w jej skład spółek zajmuje się działalnością wspie-rającą radio (reklama, produkcja muzyczna). Właściciele RMF FM inwestują także na zewnątrz. W 2000 roku RMF FM wspólnie z giełdowym ComArch uruchomili internetowy portal interia. pl, w którym spółki holdingu RMF FM mają łącznie ok. 42% udziałów.

Drugą krakowską stacją radiową jest Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Krakowie – Radio Kraków SA. Rozpoczęło swoją działalność w 1927 roku, obecnie jest spółką akcyjną, w której 100% udziałów ma Skarb Państwa.

W 1996 roku deklarowało obroty w wysokości 10 mln zł i zatrudniało 95 osób, w 2000 roku zatrudniało 99 osób. Udział Radia Kraków w rynku lokalnym wy-nosił w 2001 roku zaledwie 2,3%. W 2000 roku radio zarobiło na reklamach 1,17 mln zł. Rok 2001 zakończyło zyskiem 84 tys. zł¹⁶.

Pozostałe radiostacje adresują swoją ofertę do węższego kręgu słuchaczy.

Wśród nich szczególną rolę odgrywa Radio Plus, powstałe w 1996 roku z przekształcenia Radia Mariackiego, jego właścicielem jest Archidiecezja Kra-kowska.

5.3.2.3.Prasa

Krakowski rynek prasy od kilku lat charakteryzuje się postępującą stabiliza-cją i umacnianiem pozycji liderów. Największą gazetą codzienną jest „Dziennik Polski”. Jego właścicielem jest spółka akcyjna Wydawnictwo Jagiellonia, w której 55% akcji należy do Wydawnictwa Pracowników „Dziennika Polskie-go” (spółki zdominowanej przez 5 udziałowców), 25% do szwajcarskiego Inter-publication AG, kontrolowanego przez niemiecką grupę prasową Passau, 10%

do spółki z o.o. Drukarnia Polska (własność Jagiellonii), 5% do UJ i 5% do

13 „Businessman Magazine”, lipiec 1999, 100 największych polskich firm prywatnych pod względem wartości rynkowej.

14 Magazyn „Press”, nr 11/2000.

15 W 2002 roku Radio Track SMG/KRC Media Poland szacowało udział radia RMF FM na 25% rynku.

16 Goczał B., Marka publiczna, „Press”, 6/2002.

105 Funduszu Gospodarczego Regionu Małopolska. „Dziennik Polski” największą popularnością cieszy się w Krakowie. W regionie pozycję lidera oddaje „Gaze-cie Krakowskiej”, która umocniła swoją pozycję po ostatniej reformie admini-stracyjnej. Wzrost znaczenia gazety związany był bezpośrednio z otwarciem terenowych biur gazety we wszystkich powiatach przyłączonych do Małopolski z dawnych województw bielskiego i katowickiego. Kolejną pozycję zajmuje

„Gazeta Wyborcza” z dodatkiem „Gazeta w Krakowie”. Dominację „Dziennika Polskiego” ilustruje wielkość sprzedaży tego pisma w I półroczu 2000 roku w porównaniu z lokalnymi konkurentami (ryc. 10).

Źródło: opracowanie własne na podstawie Media w Polsce, „Rzeczpospolita” 21. 11. 2000.

Ryc. 10.

Ważne miejsce w krajobrazie kulturalnym Krakowa zajmowały też od lat m.in. „Tygodnik Powszechny” i „Przekrój”. Dlatego też przeniesienie w 2001 roku do Warszawy działającego w Krakowie od 1945 roku wydawnictwa tygo-dnika „Przekrój” należy uznać za jedną z największych strat Krakowa w ostat-nich latach.

Według danych WUS na terenie miasta w 2000 roku działo 67 firm zajmują-cych się wydawaniem prasy i czasopism. Wśród nich największy kapitał posia-dają wydawcy największych dzienników: Wydawnictwo Jagiellonia SA – wy-dawca „Dziennika Polskiego”, Wydawnictwo Gazeta Krakowska Sp. z o.o. oraz Wydawnictwo Tygodnik Powszechny Sp. z o.o. Z działalnością prasową ściśle związana jest praca agencji informacyjnych i firm dziennikarskich. W Krakowie działa regionalny oddział PAP oraz według danych WUS – 39 innych agencji informacyjnych i firm dziennikarskich.

0 20 40 60 80

Dziennik Polski Gazeta Krakowska

Gazeta Wyborcza

tys.

Średnia wielkość sprzedaży prasy w Małopolsce w tys.

egzemplarzy

106

Dobrym zapleczem dysponuje krakowska branża druku prasy. W przeglądzie największych polskich drukarni prasowych w 2000 roku, opublikowanym przez dziennik „Rzeczpospolita”¹⁷, wymienione zostały aż cztery krakowskie drukar-nie: Donnelley Europe Sp. z o.o. – drukująca kolorowe magazyny, katalogi i broszury, Centrum Prasowo-Poligraficzne w Krakowie – drukujące czasopisma i gazety, Drukpress Sp. z o.o. Krakowska Drukarnia Prasowa – zajmująca się drukiem prasy oraz Marquard Press. Donnelley jest jednym z trzech potentatów na rynku wydawców prasy w Polsce, wartość inwestycji szacuje się na 46 mln $.

W 2001 roku Donnelley przejęła od Unipromu druk wszystkich tytułów Pol-skiego Domu Wydawniczego. Rozwój drukarni możliwy był dzięki wybudowa-niu kosztem 60 mln $ zakładu na terenie krakowskiej strefy ekonomicznej.

W 2001 roku 35–40% przychodu drukarni pochodziło z eksportu. W 2002 roku udział ten ma wzrosnąć do 50%¹⁸.

5.3.2.4. Internet

W Krakowie, według danych WUS, w 2000 roku działało 96 firm interneto-wych. Z całą pewnością liczby tej nie można traktować wiążąco, przy prężnie rozwijającym się rynku, wzroście popytu na usługi firm internetowych nie bę-dzie przesadą stwierdzenie, że każdego roku powstaje kilkabę-dziesiąt nowych firm tej branży. Zdecydowana większość to firmy nowo powstałe, działające na ryn-ku od 6–7 lat. Podstawowa działalność firm internetowych sprowadza się do usług w zakresie podłączeń do sieci, administracji sieci – obsługi kont e-mailowych oraz projektowania, wykonywania i zamieszczania w sieci stron internetowych. Rozwój technologii i wyzwania cywilizacyjne sprawiają, że rynek firm internetowych należy do najprężniej się rozwijających. Internet zdo-minował życie codzienne w wielu aspektach, jest niezastąpionym źródłem in-formacji i jej szybkiej wymiany, za pośrednictwem klawiatury daje możliwość sprawnego załatwiania wielu spraw codziennych, możliwość rozrywki, kontaktu z innymi.

W Krakowie mają swoją siedzibę dwa z największych ogólnopolskich portali internetowych: onet.pl, którego właścicielem jest firma Optimus Pascal z No-wego Sącza i ITI Holdings, oraz interia.pl założona przez RMF FM i ComArch SA.

Dynamikę rozwoju branży pokazuje przykład portalu interia.pl. Struktura akcjonariatu spółki przedstawia się następująco: ComArch SA – 42%, RMF FM – 25%, Broker FM – 25% , osoby fizyczne – 4,5%, program opcji pracowni-czych – 3,5%. Udziałowcy Spółki – zarówno ComArch, jak i RMF FM – są liderami w reprezentowanych przez siebie branżach. ComArch SA jest wiodącą, dynamiczną spółką przemysłów wysokich technologii, zajmującą się produkcją zaawansowanego oprogramowania i integracją systemów informatycznych.

Interia. pl pojawiła się w sieci w lutym 2000 roku. W ciągu zaledwie kilku

17Raport – Papier, poligrafia, opakowania, „Rzeczpospolita” 19.09. 2000.

18 Tokarz D., Zamiany, „Press”, 11/2001.

107 sięcy interia.pl znalazła się w czołówce polskich portali. Już w marcu 2001 roku liczba odwiedzin strony głównej przekroczyła 15 milionów. Obecnie trwają rozmowy dotyczące pozyskania inwestora strategicznego dla Spółki. Pakiet przeznaczony dla potencjalnego inwestora oscyluje między 20 a 33% udziałów, a środki z ich sprzedaży mają zostać przeznaczone na dalszy rozwój portalu.

W 2001 roku INTERIA.PL SA zadebiutowała na Giełdzie Papierów Warto-ściowych¹⁹.

Do największych krakowskich prowiderów należą: KKI – Krakowski Ko-mercyjny Internet Sp. z o.o., Multinet, Kraknet – Internetowy Serwis Informa-cyjny, Cybernet i Ceti – Koncesjonowany Operator Internetu. Krakowski rynek dostawców interentowych podzielił się wyraźnie na dwie zasadnicze grupy:

duże firmy oferujące pełny zakres usług (np. KKI, Multinet) oraz firmy średnie i małe skupiające się na wybranym rodzaju usługi (np. Peter Pan, Inter-Spider).

Tabela 23 Produkty i usługi oferowane przez krakowskie firmy internetowe

Rodzaj produktu lub usługi % badanych firm

Serwisy www 86,25

Skrzynki e-mail 75,50

Szkolenia, doradztwo 70,00

Rejestracja domen 57,50

Oprogramowanie 52,50

Instalacja sieci 41,25

Sprzęt komputerowy 36,25

Reklama internetowa 23,75

Sklepy internetowe 15,00

Systemy zabezpieczeń 11,25

Serwisy informacyjne 6,25

Telnet 6,25

Systemy płatnicze 5,00

Źródło: B. Zarzycka, Rozwój firm internetowych i ich wpływ na przeobrażanie wizerunku Krakowa, ISP UJ, praca dyplomowa, Kraków 2001.