Wpływ kultury na rozwój miasta w opinii mieszkańców Krakowa

Badanych zapytano także o to, czy ich zdaniem kultura wpływa na rozwój miasta. Wszyscy dostrzegali taki wpływ, znaczne natomiast były różnice w częstości wskazywanych efektów tego wpływu. Próbując dokonać generaliza-cji, uzyskane odpowiedzi można podzielić na cztery podstawowe kategorie:

wpływ na rozwój społeczny, ekonomiczny oraz jakość przestrzeni miasta.

133 W ostatniej kategorii znalazły się odpowiedzi, które mają związek ze wszystki-mi wyżej wywszystki-mienionywszystki-mi kategoriawszystki-mi (tab. 36).

Tabela 36 Wpływ kultury na rozwój poszczególnych sfer miasta

Sfery Poniżej 25 26–35 36–50 Powyżej

Odpowiedzi dość znacznie różnicował wiek badanych. Uogólniając, wpływ kultury na rozwój miasta we wszystkich kategoriach najsilniej dostrzegały oso-by w wieku 26–35 lat. W tej grupie wiekowej wskazywano na konkretne eko-nomicznie efekty, jakie niesie kultura dla miasta. Osoby te mówiły nie tylko o wpływie kultury na rozwój turystyki, ale także wskazywały na jej udział w generowaniu zysków lokalnych przedsiębiorców, tworzeniu miejsc pracy czy przyciąganiu inwestorów. Podobnie szeroko postrzegano wpływ kultury na roz-wój społeczny miasta, w tym przede wszystkim poprzez przyciąganie ludzi kreatywnych. Tylko w tej grupie wiekowej pojawiły się opinie o wpływie kultu-ry na innowacyjność gospodarki miasta, udział w rozwoju reklamy, mody czy design. Najsłabiej wpływ kultury na rozwój miasta uświadamiali sobie ludzie młodzi, poniżej 25 roku życia. Osoby te wprawdzie także zgodnie uznawały pozytywny wpływ kultury na rozwój miasta, jednakże rzadziej potrafiły podać konkretne rezultaty tego wpływu. W grupie tej dominowały osoby, które wcze-śniej atrakcyjność miasta postrzegały głównie poprzez pryzmat jego witalności (jego „życia” 24 godziny na dobę oraz dużych możliwości organizowania wol-nego czasu).

Bezpośredni wpływ kultury na rozwój ekonomiczny miasta mieszkańcy upa-trywali przede wszystkim w podnoszeniu jego atrakcyjności turystycznej i wynikających z tego dla miasta korzyści (m.in. dochody, tworzenie miejsc pracy) (tab. 37). Wskazywano także wpływ kultury na przyciąganie inwestorów oraz tworzenie miejsc pracy zarówno w sektorze kultury, jak i poza nim.

Oddziaływanie na sferę społeczną sprowadzało się głównie do wpływu kul-tury na podnoszenie atrakcyjności miasta jako miejsca zamieszkania. Atmosfera kulturalna miasta powszechnie postrzegana była jako powód, dzięki któremu ludzie pozostają tu oraz przyjeżdżają nowi, kreatywni i otwarci na zmiany. Po-wszechnie wskazywano na ważność kultury w organizowaniu wolnego czasu i rozwoju osobowościowego.

134

Tabela 37 Wpływ kultury na rozwój miasta w opinii badanych mieszkańców

Kategoria Liczba wskazań

A) Sfera ekonomiczna

Rozwój turystyki kulturalnej krajowej i zagranicznej 88

Podnoszenie dochodów miasta 75

Przyciąganie inwestorów 29

Tworzenie miejsc pracy w sektorze kultury i poza nim 20

B) Sfera społeczna

Organizowanie wolnego czasu mieszkańców 76

Przyciąganie i zatrzymywanie ludzi młodych, kreatywnych 63 Zaspokajanie potrzeby uczestnictwa w życiu kulturalnym 43

Możliwości rozwoju osobowościowego 22

C) Przestrzeń

Poprawa jakości przestrzeni miasta 5

Wpływ na wygląd centrum 12

D) Związane z każdą ze sfer

Promocja miasta 51

Innowacyjność, udział w rozwoju reklamy, mody, design i innych

sekto-rów 8

Tworzenie pozytywnego wizerunku Krakowa jako miasta kultury 67

Tworzenie atmosfery miasta 85

Źródło: opracowanie własne.

Podsumowując wyniki badania przeprowadzonego wśród mieszkańców Kra-kowa, można stwierdzić, że życie kulturalne podnosi atrakcyjność miasta jako miejsca zamieszkania. Wyraża się to na wielu poziomach potrzeb, jakie ludzie chcą realizować i zaspokajać w miejscu, w którym mieszkają. Środowisko, które tworzy w mieście sektor kultury, rozumiany jako działalność wszystkich pod-miotów i osób, które biorą udział w tworzeniu dóbr i usług kultury, daje możli-wość wyboru, dzięki któremu każdy może realizować swoje zindywidualizowa-ne aspiracje, dążenia i potrzeby.

Mówiąc o kulturze w Krakowie, o wydarzeniach kulturalnych i atmosferze miasta, badani mieszkańcy mówili zarówno o działalności instytucji publicz-nych, organizacji pozarządowych, jak i przemysłów kultury. Wyraźnie zauważa-li sektor przemysłów kultury, chociaż oczywiście nie definiując go tym termi-nem. Podkreślano szczególnie jego znaczenie dla tworzenia atmosfery miasta, wzbogacania oferty kulturalnej w kategoriach ilościowych i jakościowych, ge-nerowania miejsc pracy, kreowania mody i design.

ZAKOŃCZENIE

Rewolucja informacyjno-technologiczna oraz postępujące ograniczanie wy-datków z budżetu państwa na finansowanie kultury doprowadziły do znaczącej zmiany znaczenia i pozycji sektora kultury we współczesnej gospodarce. Efek-tem tych zmian jest postępująca ekonomizacja kultury, której coraz większe obszary podlegają urynkowieniu, stając się samodzielną dziedziną gospodaro-wania. Jak pisze M. McLuhan, „z ery, w której biznes był naszą kulturą, znaleź-liśmy się w erze, w której kultura staje się naszym biznesem”. Postępujące urynkowienie sektora kultury – rozwój przemysłów kultury dotyczy przede wszystkim tych branż, w których produkcja dóbr kultury opiera się na wykorzy-staniu technik przemysłowych (przemysł wydawniczy, muzyczny, filmowy, media), odnosi się jednak w coraz większym stopniu także do innych dziedzin kultury (m.in. sztuk scenicznych, działalności wystawienniczej).

Przemysły kultury dzięki nowym technikom powielania, rosnącym kompe-tencjom kulturalnym społeczeństwa, a co za tym idzie, wzrastającemu popytowi na dobra symboliczne stają się jednym z najszybciej się rozwijających sektorów współczesnej gospodarki – źródłem dochodów i rentownych miejsc pracy.

Zmiany, jakie obejmują współcześnie sektor kultury, a zwłaszcza rozwój przemysłów kultury, mają szczególne znaczenie z punktu widzenia rozwoju miast, będących głównymi centrami innowacji, przemian i głównymi ośrodkami kulturalnymi każdego kraju. Ważność kultury i jej przemysłów w rozwoju mia-sta oraz podnoszeniu jego atrakcyjności można rozpatrywać w różnych aspek-tach, przy czym wpływ ten coraz częściej odnosi się nie tylko do korzyści po-średnich, takich jak np. udział kultury w tworzeniu produktów dla innych dzia-łów gospodarki (np. turystyki), przyciąganiu inwestorów, pomoc w tworzeniu pozytywnego wizerunku miasta i jego promocji, ale także bezpośrednich korzy-ści ekonomicznych i społecznych.

Kultura staje się coraz częściej punktem centralnym strategii rozwoju wielu miast i sposobem budowy trwałych przewag konkurencyjnych. Przemysły kultu-ry należą do najbardziej nowoczesnych, twórczych działów gospodarki, łączą-cych gospodarkę opartą na wiedzy z gospodarką opartą na twórczości – klucza-mi współczesnego sukcesu. Siła przemysłów kultury tkwi w ich kreatywności, innowacyjności, oparciu na dziedzictwie kulturowym, wysokim stopniu

specja-136

lizacji, szerokim powiązaniom z innymi sektorami gospodarki, bazowaniu na sieci współzależnych małych i średnich firm, możliwościach generowania ren-townych miejsc pracy i zysków, produkcji dóbr i usług nie tylko na rynek we-wnętrzny, ale także na rynki zewnętrzne. Przemysły kultury mogą się tym sa-mym przyczyniać do dywersyfikacji pełnionych przez miasto funkcji i profilo-wać jego funkcje egzogeniczne, Znaczenie przemysłów kultury, podkreślają-cych specyfikę kraju, rośnie także wraz z postępującym procesem globalizacji i „zapotrzebowaniem” na symbole kulturowe będące wyróżnikiem naszego miejsca w globalnej wiosce. Przemysły kultury, oprócz bezpośrednich korzyści ekonomicznych wpływających na atrakcyjność miasta i jego pozycję w sieci osadniczej, mają także do odegrania znaczącą rolę w kształtowaniu estetyki przestrzeni miasta (narzędzie rewitalizacji urbanistycznej oraz rewitalizacji obiektów poprzemysłowych) oraz jakości życia mieszkańców. Ostatni postulat realizowany jest poprzez poszerzanie oferty dóbr i usług kultury, kreowanie atmosfery wpływającej na tworzenie identyfikacji, satysfakcji i dumy z miasta jako miejsca zamieszkania.

Wykorzystanie tkwiących w przemysłach kultury szans wymaga określenia wizji tego sektora i wspierającej ich rozwój zintegrowanej polityki nie tylko ze strony państwa, ale także władz samorządowych (regionalnych i lokalnych), które w przemysłach kultury upatrują swoją szansę na budowę przewagi konku-rencyjnej. Oznacza to, w ramach polityki miejskiej, konieczność opracowania strategii łączących sfery kultury, gospodarki i zarządzania przestrzenią miejską.

Programy wsparcia przemysłów kultury na poziomie lokalnym najczęściej przyjmują formę konkretnych udogodnień i preferencji administracyjnych, fi-nansowych i lokalowych dla prowadzących działalność w tym sektorze. Do typowych form pomocy lokalnej należy zaliczyć też inicjatywy zmierzające do tworzenia przyjaznego klimatu dla rozwoju sektora przemysłów kultury oraz działania na rzecz wsparcia edukacji związane przede wszystkim z doskonale-niem umiejętności twórczych oraz przygotowywadoskonale-niem kadr do pracy w przemy-słach kultury.

Nie wszystkie miasta mogą budować swoją strategię, opierając się na prze-mysłach kultury. Miejsc, które kumulują w sobie czynniki niezbędne do rozwoju tego rodzaju działalności, jest bardzo mało. Szczególne warunki do rozwoju przemysłów kultury występują w miastach o bogatych tradycjach kulturowych i znaczącej pozycji w sieci osadniczej, w miastach o dużym nasyceniu twórczo-ścią i innowacją, bogatym środowisku edukacyjnym, dużym popycie na dobra i usługi przemysłów kultury generowanym zarówno przez mieszkańców, jak i turystów (odnosi się to zwłaszcza do małych przemysłów kultury). Miejsca, które czynniki takie posiadają, szansy tej nie powinny więc zmarnować. Do miejsc tych należy Kraków, stąd przemysły kultury powinny się stać podstawą budowy strategii przewagi konkurencyjnej miasta na mapie Polski, a także w jednoczącej się Europie. Za postawieniem w rozwoju Krakowa na przemysły kultury przemawiają tradycje miasta, jego wizerunek, elitarne środowisko

arty-137 styczne, potencjał szkół artystycznych, klimat miasta, jego miejsce na kultural-nej i turystyczkultural-nej mapie Polski i Europy oraz istniejący potencjał tego sektora.

Kraków dla Polaków to stolica kulturalna kraju. Miasto w większości identy-fikowane jest z dużymi publicznymi instytucjami kultury o bogatych tradycjach i uznanej renomie. Znaczącym współtwórcą życia kulturalnego Krakowa są również krakowskie przemysły kultury. Wpływają one nie tylko na ofertę kultu-ralną miasta, ale także stanowią ważne ogniwo krakowskiej bazy gospodarczej, przyczyniają się do dywersyfikacji pełnionych przez miasto funkcji, profilują jego funkcje egzogeniczne, znacząco uczestniczą w generowaniu nowych miejsc pracy. Opierając się na lokalnej kulturze, tradycjach miasta, bogatym środowi-sku artystycznym i kreatywności, podnoszą rangę Krakowa jako ośrodka kultu-ry. Według przeprowadzonych badań, ok. 4% podmiotów gospodarczych zare-jestrowanych w krakowskim urzędzie statystycznym można zaliczyć do sektora przemysłów kultury. Jest to jednak liczba znacznie zaniżona, nie uwzględnia bowiem sieci dystrybucji oraz wielu podmiotów, dla których działalność na polu kultury nie jest podstawowym rodzajem prowadzonej aktywności. W strukturze krakowskich przemysłów kultury dominują podmioty działające bez szczególnej formy prawnej oraz w formie spółki cywilnej.

Krakowskie przemysły kultury tworzą miejsca pracy dla ponad 6% wszyst-kich zatrudnionych w mieście. Jeżeli do liczby tej dodać osoby pracujące w publicznych instytucjach kultury, to wkład sektora kultury w krakowski rynek pracy sięga ok. 8% całkowitego zatrudnienia. Liczba ta, ze względu na przyjętą metodę szacunku, opatrzona jest błędem statystycznym, pokazuje jednak skalę potencjału tkwiącego w tym sektorze. Podkreślić także należy, że z pewnością podany szacunek wielkości zatrudnienia w krakowskich przemysłach kultury jest znacznie zaniżony. Nie uwzględnia bowiem zatrudnionych w organizacjach pozarządowych działających na polu kultury, nie obejmuje również całości sek-tora przemysłów kultury (m.in. podmiotów, dla których kultura nie jest podsta-wowym rodzajem działalności, całej sieci dystrybucji). Dane te nie uwzględnia-ją również osób zatrudnionych na kontrakty, umowy zlecenia czy pracowników samodzielnych, którzy stanowią dużą grupę osób związanych z tym sektorem.

Zdecydowana większość, bo aż 92%, działających w Krakowie podmiotów należących do przemysłów kultury to firmy małe, zatrudniające do 5 osób. Tyl-ko 0,1% to firmy zatrudniające powyżej 251 osób, należą one do branży poligra-ficznej i medialnej. Taka struktura wielkości podmiotów działających na tym polu jest charakterystyczna dla sektora przemysłów kultury, który w większości opiera się na systemie małych i średnich przedsiębiorstw.

Najsilniej rozwiniętą branżą przemysłów kultury w Krakowie pod względem ilości zarejestrowanych podmiotów jest przemysł wydawniczy i poligraficzny, działalność reklamowa, usługi kulturalne oraz twórczość artystów i rzemieślni-ków artystycznych. Do kategorii usługi kulturalne zaliczono działalność impre-sariatów oraz przedsięwzięcia związane z organizowaniem aukcji dzieł sztuki, wystaw, a także wypożyczaniem kaset wideo, kostiumów, instrumentów itp.

W branży rzemiosła artystycznego szczególnie dobrze rozwinięte jest

jubiler-138

stwo. Znacząco wyróżnia się także działalność związana z konserwacją zabyt-ków.

Pozycję Krakowa na mapie przemysłów kultury w Polsce wyznaczają krajo-wi potentaci medialni mający tutaj swoje siedziby: Radio RMF FM, portale internetowe onet.pl i interia.pl oraz silnie identyfikowane z Krakowem TVN Południe, elitarne renomowane wydawnictwa krakowskie, które reprezentuje m.in. Wydawnictwo Znak i Wydawnictwo Literackie, oraz firmy z branży poli-graficznej, na czele z jedną z największych polskich drukarni prasowych Dru-karnią Donnelley. Najsłabiej rozwiniętymi ogniwami przemysłów kultury w Krakowie są przemysł filmowy i muzyczny.

Szanse, jakie tkwią w istniejącym potencjale krakowskich przemysłów kultu-ry, wizerunku miasta, jego tradycjach i środowisku artystycznym, nie są jednak w pełni wykorzystane. Nadal brakuje m.in. nowoczesnej sali koncertowej, du-żych nadawców telewizyjnych, którzy byliby źródłem bezpośrednich zamówień na produkcje filmowe, prężnych wydawnictw wysokonakładowych, które były-by w stanie konkurować z największymi potentatami w tej branży. Jedną z przy-czyn takiego stanu rzeczy jest brak jasno sprecyzowanej polityki samorządo-wych władz miasta wspierającej rozwój przemysłów kultury.

Przemysły kultury, obok bezpośrednich korzyści ekonomicznych, wpływają także na charakter miasta, współtworzą jego atmosferę, kształtują wizerunek, zwiększają ofertę dóbr i usług kultury na rynku, dając możliwość większego i bardziej satysfakcjonującego wyboru – podnoszą atrakcyjność miasta jako miejsca zamieszkania. Aspekt ten ma dzisiaj szczególne znaczenie. Zwiększają-ca się rywalizacja na rynku miast Europy, obserwowane procesy przemian współczesnych miast pozwalają bez żadnej wątpliwości stwierdzić, że miasta, które nie stwarzają atrakcyjnych warunków życia dla swoich mieszkańców, nie będą odgrywać ważnej ekonomicznie roli w przyszłości. Atrakcyjność miejsca zamieszkania ma bowiem podstawowe znaczenie dla utrzymania i przyciągania ludzi kreatywnych, zdolnych do innowacji, tworzących najwyższą wartość do-daną, będących głównym motorem rozwoju. Tezę tę potwierdzają wyniki badań autorki. Wszyscy z zapytanych mieszkańców Krakowa wymienili kulturę jako ważny czynnik atrakcyjności miasta i element krakowskiej atmosfery.

Czynniki decydujące o atrakcyjności Krakowa wymieniane przez badanych można podzielić na pięć podstawowych kategorii: cechy charakterystyczne dla większości dużych miast, życie kulturalne Krakowa, życie naukowe (edukacja), jakość przestrzeni miasta, niepowtarzalność i atmosfera Krakowa.

Za najważniejszy element stanowiący o atrakcyjności miasta, który daje mu znaczącą przewagę nad innymi miastami Polski, zostało uznane szeroko rozu-miane życie kulturalne. W opinii badanych mieszkańców to najważniejszy ele-ment przyciągający ludzi do Krakowa. Dzięki bogatej ofercie kulturalnej miasto tętni życiem, wytwarza specyficzny klimat, umożliwia ciekawe spędzenie wol-nego czasu, pozwala się uczyć i rozwijać własną osobowość, a także daje satys-fakcję z miejsca zamieszkania. Opinie te powtarzały się zarówno u osób, które aktywnie uczestniczą w życiu kulturalnym miasta, jak i u tych, które z oferty

139 korzystają sporadycznie. Przedstawiciele drugiej z wymienionych grup podkre-ślali, iż chociaż rzadko aktywnie uczestniczą w życiu kulturalnym miasta, świa-domość tego, że mogą w każdej chwili z oferty tej skorzystać, daje im dużą satysfakcję i znacząco podnosi atrakcyjność miasta.

Zdaniem badanych krakowian, kultura silnie wpływa na rozwój miasta. Naj-częściej wskazywano wpływ na sferę ekonomiczną, przy czym pod hasłem tym dla większości kryło się głównie oddziaływanie sektora kultury na rozwój tury-styki oraz wynikające z tego podnoszenie dochodów miasta. Rzadziej pojawiały się opinie dotyczące wpływu kultury i jej przemysłów na tworzenie miejsc pracy czy przyciąganie inwestorów. Oddziaływanie na sferę społeczną postrzegano głównie w kategoriach organizowania wolnego czasu oraz związku z miejscem zamieszkania. Najwięcej wskazań zaliczyć można do kategorii, która sytuuje się na pograniczu podstawowych sfer miasta: tworzenie wizerunku, promocja mia-sta, przyciągnięcie i zatrzymanie ludzi młodych i kreatywnych. Wśród elemen-tów życia kulturalnego Krakowa, które najbardziej są widoczne w krajobrazie miasta, mieszkańcy najczęściej wskazywali festiwale i imprezy plenerowe, twórczość artystów oraz działalność teatrów. Kraków określali także w katego-riach ważnego ośrodka wydawniczego i radiowego.

Mówiąc o kulturze w Krakowie, mieszkańcy wyraźnie zauważali sektor przemysłów kultury (choć oczywiście nie definiując go tym terminem), uznając jego znaczenie dla atmosfery miasta, kreowania jego pozytywnego wizerunku, lepszych możliwości samorozwoju, tworzenia miejsc pracy czy kreowania mody i design.

Na podstawie przeprowadzonych badań można wysunąć wniosek, że kultura i przemysły kultury znacząco wpływają na rozwój Krakowa i podnoszenie jego atrakcyjności nie tylko dla turystów i inwestorów, ale także jego mieszkańców.

Przemysły kultury zajmują ważną pozycję w strukturze gospodarczej miasta.

Wydaje się jednak, że potencjał Krakowa w tej dziedzinie nie jest w pełni wyko-rzystany.

ZAŁĄCZNIK NR 1

FINANSOWANIE KULTURY ZE ŚRODKÓW FUNDUSZY STRUKTURALNYCH

Według badań przeprowadzonych na zlecenie Komisji Europejskiej w latach 1989–1993 w 12 krajach członkowskich UE środki finansowe przekazane z budżetu UE na finansowanie projektów z zakresu kultury w 82,7% pochodziły z Funduszy Strukturalnych. Badania wskazały także, że w omawianym okresie 2,8% środków z Funduszy Strukturalnych przekazane było na realizację projek-tów z dziedziny kultury. Chociaż od tego czasu nie prowadzono kompleksowych badań w tym zakresie, można uznać, że także obecnie największe środki na pro-jekty z zakresu kultury w krajach członkowskich Unii pochodzą z Funduszy Strukturalnych oraz finansowanych z ich budżetów Inicjatyw Wspólnotowych.

Fundusze Strukturalne wraz z Funduszem Spójności i Europejskim Bankiem Inwestycyjnym² są podstawowymi instrumentami finansowania polityki struktu-ralnej UE, której celem jest wzmacnianie wewnętrznej spójności Unii oraz zmniejszanie różnic gospodarczych i społecznych między najbiedniejszymi i naj-bogatszymi regionami Unii. W skład Funduszy Strukturalnych wchodzą cztery fundusze:

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF – European Regional Development Fund)

• Europejski Fundusz Społeczny (ESF – European Social Fund)

• Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF – European Agriculture Guidance and Guarantee Fund)

• Instrument Finansowy Rozwoju Rybołówstwa (FIFG –Financial Instrument for Fisher Guidance)

Nadrzędne cele Funduszy Strukturalnych to:

1 Tekst jest fragmentem materiałów przygotowanych przez autorkę na konferencję Unia Euro-pejska: czy naprawdę chodzi tylko o pieniądze, organizator: Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych, Warszawa 2003.

2 Pomoc udzielana poprzez Europejski Bank Inwestycyjny dotyczy m.in. wspierania przedsię-biorców, przedsiębiorczości i MŚP. Ma to szczególnie znacznie dla przemysłów kultury.

142

Cel 1: wspieranie rozwoju i dostosowań strukturalnych regionów słabiej roz-winiętych

Koncentruje się na regionach, w których PKB na mieszkańca nie przekracza 75% średniej unijnej. Dodatkowo pomoc udzielana jest regionom zagrożonym poważnym bezrobociem. Do regionów objętych celem 1 należą także regiony najbardziej oddalone (np. francuskie departamenty zamorskie).

Cel 2: wspieranie przekształceń społecznych i gospodarczych obszarów z problemami strukturalnymi

Koncentruje się na regionach o zaburzonej strukturze, które przechodzą pro-cesy przekształceń gospodarczych i społecznych. Dotyczy zwłaszcza obszarów przechodzących przemiany w sektorach przemysłu, usług, rolnictwa oraz obsza-ry rolnicze dotknięte poważnym kobsza-ryzysem wynikającym z braku zróżnicowania gospodarczego i okolice miejskie dotknięte utratą działalności gospodarczej.

Cel 3: wspieranie dostosowań i modernizacji polityki oraz systemów edukacji, szkoleń i zatrudnienia

Obszary kwalifikujące się do finansowania w ramach celu 3 to regiony nie-objęte celem 1 i 2. Ukierunkowany na pomoc krajom w modernizacji systemów edukacji, kształcenia zawodowego, dostępie do pracy, w walce z bezrobociem i wykluczeniem społecznym.

Z Funduszy Strukturalnych UE finansowane są dwa rodzaje projektów:

• tzw. programy krajowe – przygotowywane przez kraj członkowski i po uzgodnieniu z Komisją Europejską samodzielnie przez ten kraj realizowane;

• tzw. inicjatywy wspólnotowe i działania innowacyjne – programy dotyczą-ce zagadnień kluczowych dla Unii jako całości, opracowywane przez właściwe służby Komisji i po uzgodnieniach z krajami członkowskimi realizowane bez-pośrednio przez Komisję.

Wydatki na Fundusze Strukturalne stanowią ponad 40% ogólnych wydatków budżetu UE. Środki przeznaczone na Fundusze Strukturalne UE na lata 2000–

2006 to 195 mld €. Środki z funduszy w 95% przeznaczane są na finansowanie programów krajowych, a w 5% na inicjatywy wspólnotowe. Po rozszerzeniu Unii w latach 2004–2006 zostanie przekazane ok. 23 mld € z Funduszy Struktu-ralnych i Funduszu Spójności dla nowych członków UE, w tym ok. 12,4 mld €

2006 to 195 mld €. Środki z funduszy w 95% przeznaczane są na finansowanie programów krajowych, a w 5% na inicjatywy wspólnotowe. Po rozszerzeniu Unii w latach 2004–2006 zostanie przekazane ok. 23 mld € z Funduszy Struktu-ralnych i Funduszu Spójności dla nowych członków UE, w tym ok. 12,4 mld €