Metody realizacji założeń europejskiego wymiaru edukacji w opinii badanych studentów

W celu zbadania, jakie metody uczenia się i nauczania są najbardziej efektywne

w budowaniu i rozwijaniu europejskiego wymiaru edukacji, w trakcie prowadzenia

badań z wykorzystaniem kwestionariusza wywiadu zadałam respondentom z trzech krajów Unii Europejskiej następujące pytanie: ”Name three methods of teaching/learning which you experienced while studying in the Erasmus Programme, and which you think were the most effective in building and developing the European dimension in education” (Wymień trzy metody nauczania/uczenia się, których doświadczył(a)eś na Erasmusie i które według Ciebie są najbardziej efektywne w budowaniu i rozwijaniu europejskiego wymiaru edukacji.)

W trzech badanych grupach studentów jedna i ta sama metoda uczenia się/nauczania została uznana za najbardziej efektywną w budowaniu i realizacji założeń europejskiego wymiaru edukacji i jest nią dyskusja (23 Belgów, 19 Litwinów i 13 Polaków). Respondenci wskazywali zarówno na interakcyjny element w dyskusji, jak również na jej międzynarodowy charakter, o czym świadczą przykładowe wypowiedzi: „Interactive discussion (asking questions and answer questions from others)”

188 (interaktywna dyskusja (zadawanie pytań i odpowiadanie na pytania innych)), (Belgijka, Erasmus w Grecji, lat 22); „group discussion to active look at the different techniques and why they work in one country and think if they could work in the other and if not, why and which would” (grupowa dyskusja w celu przyjrzenia się różnorodnym technikom i powodom ich stosowania w jednych krajach i zastanowienie się czy sprawdziłyby się również w innych krajach, a jeżeli nie to, dlaczego, a które mogłyby się sprawdzić), (Belgijka, Erasmus w Irlandii, lat 21); „discussing with teachers and students” (dyskutowanie z nauczycielem i studentami), (Litwinka, Erasmus na Węgrzech, lat 22); „discussions about differences between countries” (dyskusje o występujących różnicach pomiędzy krajami), (Polka, Erasmus w Turcji, lat 21). Dyskusja jest według Cz. Kupisiewicza⁴⁰¹ jedną z metod opartych na posługiwaniu się słowem, natomiast według W. Okonia⁴⁰² metodą asymilacji wiedzy.

Drugą, najczęściej wymienianą w trzech grupach badanych studentów programu Erasmus, metodą uczenia się i nauczania jest prezentacja (14 Belgów i po 12 Litwinów i Polaków). Podkreślano, że przygotowywanie i przeprowadzanie prezentacji własnej jest bardziej efektywne, niż jej bierny odbiór oraz, że powinna ona przebiegać z aktywnym włączeniem w nią grupy odbiorców, co odzwierciedlają następujące wypowiedzi badanych: „oral presentations by yourself” (ustne prezentacje prowadzone przez siebie), (Belgijka, Erasmus w Austrii, lat 20); „presentations with comments of audience after it” (prezentacje wzbogacone o komentarz odbiorców), (Litwinka, Erasmus na Łotwie, lat 22);

„preparing presentations” (przygotowywanie prezentacji), (Polka, Erasmus

w Finlandii, lat 23). Prezentacja wg wyżej wymienionych autorów jest metodą opartą na obserwacji.

Kolejną metodą, którą wymienili tylko respondenci z Litwy (10 badanych) i Polski (9 badanych) są metody oparte na działalności praktycznej czy metody

praktyczne. Oto przykładowe wskazania: „learning by practical experience” (uczenie się

poprzez praktyczne doświadczenie), (Litwinka, Erasmus w Belgii, lat 22); „learning by practice” (uczeni się przez praktykę), (Polka, Erasmus w Bułgarii, lat 21). Respondenci wypowiadają się dość enigmatycznie odnośnie tego typu metod, natomiast skoro zostały one wymienione przez badanych studentów z Litwy i Polski, może to świadczyć, o tym, że

401 Cz. Kupisiewicz, Dydaktyka. Podręcznik akademicki, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2012, s. 138-139; Cz. Kupisiewicz, Podstawy dydaktyki ogólnej , Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1994, s. 145-155.

189 respondenci z tych krajów dostrzegają potrzebę uzupełnienia czy rozbudowania metod uczenia się i nauczania, o te, które dotyczą szeroko rozumianego odwołania do praktyki.

We wszystkich wymienionych metodach uczenia się i nauczania respondenci podkreślają potrzebę aktywnego uczestnictwa zarówno podmiotów dyskusji, osób przygotowujących i prowadzących prezentację z odbiorcami oraz osób zaangażowanych w działania praktyczne. We współczesnej edukacji, kładzie się coraz większy nacisk na metody wykorzystujące zaangażowanie, podejmowanie inicjatywy, powodowanie zmiany przez jednostkę, co związane jest z przesunięciem akcentu z nauczania, na uczenie się, które zakłada aktywność podmiotu uczącego się. Związane jest to ze stosowaniem w praktyce naukowej metody indukcji, którą opisałam w podrozdziale 2.5.2.w teoretycznej części pracy. „Uczenie się oznacza dla nas rodzaj takiej postawy zarówno wobec wiedzy, jak i wobec życia, w której akcentuje się znaczenie ludzkiej inicjatywy. Obejmuje ono opanowywanie i wdrażanie nowych metodologii, nowych umiejętności, postaw i wartości niezbędnych do życia w świecie pełnym zmian”⁴⁰³.

W tym miejscu na uwagę zasługuje fakt, że wśród metod najbardziej efektywnych w budowaniu i rozwijaniu europejskiego wymiaru edukacji, we wszystkich grupach badanych wymieniana jest praca grupowa (27 Litwinów, 17 Polaków i 12 Belgów). Praca grupowa nie jest metodą uczenia się, nauczania, ale formą organizacyjną kształcenia Charakter udzielonych odpowiedzi świadczy o tym, że respondenci cenią sobie pracę w zespołach zróżnicowanych kulturowo: „group work with people from other countries and other study background” (praca grupowa z ludźmi pochodzącymi z różnych kultur i reprezentujących różne kierunki studiów), (Belgijka, Erasmus w Szwajcarii, lat 22); „working with foreigners in a group, sharing knowledge and experience” (praca z obcokrajowcami w grupie, dzielenie się wiedzą i doświadczeniem), (Polka, Erasmus we Włoszech, lat 22); „multicultural groups” (międzynarodowe grupy), (Litwin, Erasmus w Danii, lat 23).

Chcąc uzyskać odpowiedź na pytanie, jakie metody uczenia się, nauczania są

najmniej efektywne w budowaniu i rozwoju europejskiego wymiaru edukacji,

prowadząc badania z zastosowaniem kwestionariusza wywiadu, poprosiłam respondentów o odpowiedź na pytanie: „Name three methods of teaching/learning which you experienced in the Erasmus Programme and which you think were the least efficient/effective in building

403 J. W. Botkin, M. Elmandjr, M. Malitz, Uczyć się bez granic. Jak zewrzeć „lukę ludzką”?. Raport

190 and developing the European dimension in education (Wymień trzy metody nauczania i uczenia się, których doświadczył(a)eś na Erasmusie i które według Ciebie są najmniej efektywne w budowaniu i rozwijaniu europejskiego wymiaru edukacji.)

Badani studenci belgijscy (23 osoby) i respondenci z Polski (17 osób) najczęściej uznali, że do najmniej efektywnych metod realizacji założeń europejskiego wymiaru edukacji zalicza się wykład. Podkreślili, że wykład stanowi jedynie bierną formę odbioru teoretycznych informacji, na co wskazują przykładowe wypowiedzi: „lectures, just listening to a teacher without possibilities to ask questions” (wykłady, tylko słuchanie nauczyciela bez możliwości zadawania pytań), (Belgijka, Erasmus w Danii, lat 20); „lectures because it is only theory, without expamples” (wykłady ze względu na to, że jest to tylko teoria, która nie została poparta przykładami), (Polka, Erasmus w Holandii, lat 21). Cz. Kupisiewicz zaliczył wykład do metod opartych na posługiwaniu się słowem, natomiast W. Okoń do metod asymilacji wiedzy. Natomiast badani studenci z Litwy najczęściej (10 osób) za najmniej efektywną metodę budowania i rozwoju europejskiego wymiaru edukacji uznają pisanie prac, w tym esejów, raportów i dzienników. Fakt ten zobrazowany został w przytoczonych poniżej wypowiedziach: „writing essays” (pisanie esejów), (Litwinka, Erasmus w Bułgarii, lat 21); „writing reports” (pisanie raportów), (Litwinka, Erasmus na Łotwie, lat 22).

W przypadku wszystkich badanych, drugą najmniej efektywną metodą realizacji europejskiego wymiaru została uznana prezentacja (13 Belgów, 9 Polaków i Litwinów). Wynik ten może stanowić zaskoczenie, szczególnie, że metoda ta została również uznana za jedną z bardziej efektywnych przy budowaniu i rozwijaniu europejskiego wymiaru edukacji. Jednak charakter udzielonych odpowiedzi świadczy o tym, że za najmniej efektywne uznano te prezentacje, które są czytane, podczas których nie przewiduje się aktywnego uczestnictwa audytorium i te, które przygotowywane są przez innych studentów, co można odnaleźć w wypowiedziach badanych: „presentations from other students (less good) „ (prezentacje przygotowane przez innych studentów (słabszej jakości), (Belgijka, Erasmus we Francji, lat 20); „just watching the presentation” (tylko oglądanie prezentacji), (Litwinka, Erasmus w Bułgarii, lat 21); „reading presentations” (czytanie prezentacji), (Polak, Erasmus w Hiszpanii, lat 21).

Dodatkowo, w opinii badanych Litwinów (8 osób) i Polaków (6 osób) najczęściej najmniej efektywne jest uczenie się na pamięć: „learnig theory by heart” (uczenie się na pamięć teorii), (Litwinka, Erasmus w Portugalii, lat 21); „memorising methods for example

191 learning definitions” (metody oparte na zapamiętywaniu, przykładowo uczenie się definicji), (Polka, Erasmus w Hiszpanii, lat 23).

Większość wskazywanych przez badanych nieefektywnych metod budowania i rozwoju europejskiego wymiaru edukacji odnosi się do biernego lub też bezrefleksyjnego odbioru prezentowanych czy też przyswajanych treści. Ponadto, podobnie jak w przypadku metod o najwyższej efektywności, tak też w przypadku tych o najmniejszej skuteczności była wymieniana nie metoda, a forma kształcenia, a mianowicie praca indywidualna (po 3 badanych Belgów i Polaków). Może to świadczyć o tym, że w opiniach badanych dużo bardziej skuteczna jest praca w grupie, szczególnie tej zróżnicowanej kulturowo, gdzie można doświadczać wielości punktów widzenia i perspektyw, niż próba samodzielnego studiowania.

192

Rozdział 6. Wartości europejskie w opinii badanych studentów Programu