W roku 1972 we wnętrzach Muzeum Historycznego zdecydowano o urzą-dzeniu działu Muzeum dla Dzieci i Młodzieży. W ten sposób postanowiono zadbać o swoich przyszłych widzów, otwierając dla nich muzeum, aby po-zbawić ich lęku przed tą instytucją, który często towarzyszy „nieoswojonym”
dorosłym. Na początku sześcioosobowa grupa osób wychowujących przez sztukę oraz grafi ków prowadziła kursy i warsztaty plastyczne dla dzieci
253 Por. www.machmitmuseum.de. [dostęp: 15.05.2014].
137 Muzea dla dzieci i młodzieży – studium przypadku
w wieku od czterech do ośmiu lat. Celem ich było wspieranie rozwoju kre-atywności oraz rozwijanie zdolności i umiejętności krytycznego myślenia wśród dzieci254.
Wkrótce w roku 1972 na podstawie działań warsztatowych powstała przy Muzeum Historycznym we Frankfurcie galeria dla dzieci „Kindergalerie”
– z pomieszczeniami na pracownie i sale wystawowe. W pierwszej ekspo-zycji zaprezentowane zostały zabawki, ilustrowana literatura dziecięca oraz ubrania pochodzące z końca XIX wieku. Pedagogiczne i historyczne funkcje prezentowanych obiektów pokazano w wystawie za pomocą zdjęć i licznych reprodukcji. Przedstawiona została sytuacja dzieci w rodzinie mieszczań-skiej i robotniczej. Wystawa cieszyła się dużym zainteresowaniem, jednak ze względów fi nansowych po roku działalności prace w muzeum dla dzieci zo-stały zawieszone.
Dopiero w roku 1975 wznowiono prace pedagogiczne w muzeum dla dzieci, którego kierownikiem została Heike Kraft , z wykształcenia pedagog i historyk sztuki. Jej ówczesne cele koncentrowały się na zorganizowaniu (zbudowaniu) muzeum – miejsca spotkania dla dzieci, w którym mogły-by zrozumieć i połączyć przeszłość z teraźniejszością255. Kraft – założyciel-ka muzeum – widziała jego rolę jako miejsce eduzałożyciel-kacji, animacji kulturalnej dzieci, w którym miałyby one możliwość spotkania się, spędzenia czasu wol-nego w sposób aktywny, poznania historii swojego miasta, jego przodków przez grę i zabawę. Miejsca, w którym dorośli są mile widziani, ale głównymi
„aktorami” spotkania (uprzywilejowaną grupą) są dzieci:
Das Kindermuseum zu einem Treff punkt für Kinder machen, wo Geschichte etwas mit den Kindern selbst zu tun hat. Wo man andere Kinder treff en, spielen, Spaß haben, reden, etwas ansehen und Selbermachen kann. Wo Erwachsene gern gesehen sind, aber nicht die Hauptpersonen sein sollen256.
Wraz z odejściem dyrektor Kraft muzeum zostało zamknięte (1982), a jego pomieszczenia wynajęto „Akademii Sztuki dla Młodzieży” („Jugend-akademie Kunst”), która pracowała zupełnie niezależnie od muzeum, prowa-dząc kursy rysunku i malarstwa.
W latach osiemdziesiątych pedagodzy muzealnictwa Muzeum Historycz-nego skierowałi swoją działalność na tematy historyczne związane ze zbiora-mi muzeum.
254 Selbstdarstellung des Kindermuseums des Historischen Museums Frankfurt a. M., Pres-semitteilung zur Preisverleihung, Kindermuseum des Historischen Museum Frankfurt/Main 1994.
255 M. Wheite-Scholz, Museum für Kinder, Darmstadt 1997, s. 37; P.L. Kolb, Das Kinder-museum in den USA. Tatsachen…, s. 295.
256 H. Kraft , Kindermuseum des Historischen Museums, Frankfurt/Main 1978, s. 1.
W roku 1986 muzeum dla dzieci wznowiło swoją działalność, a kierowa-nia nim podjęła się Ursula Kern, rozwijając i przekształcając spotkakierowa-nia dzieci z kulturą w forum „uczenia się kultury”.
Po sześciu latach działalności, w swojej dokumentacji napisała:
Okres pomiędzy pierwotnym pomysłem muzeum dla dzieci z 1986 roku a obec-nym sposobem działalności i celem muzeum dla dzieci, którego zadaniem stało się przygotowanie historycznej wystawy dla grupy wiekowej od 8 do 16 lat, obejmuje wiele lat różnorodnych doświadczeń, eksperymentów i alternatywnych rozwiązań.
Dotyczą one zarówno metodologii wystawiennictwa, jak i praktyki pedagogiki mu-zealnictwa. W tym czasie ukształtował się profi l muzeum dla dzieci, jego zadań, celów i możliwości, ale także ograniczeń257.
W roku 1998 kierownictwo w muzeum objęła Susanne Gesser. W ciągu ostatnich lat działalność muzeum została rozszerzona o liczne kursy i działa-nia zewnętrzne. We współpracy z instytucją pedagogiczną – Abenteuerspiel-platz Riederwald e.V. W 1999 roku rozpoczęło działalność muzeum mobilne Kindermuseum unterwegs, które rocznie odwiedza 15 frankfurckich szkół.
Muzeum proponuje szkołom program towarzyszący wystawie w muzeum stacjonarnym, poszerzony o zajęcia proponowane przez „Abenteuerspiel-platz”: aktywności ruchowe, sportowe – mobilne gry i zabawy. Połączenie zajęć muzealnych, warsztatów kreatywności proponowanych przez muzeum jest dobrym uzupełnieniem. Ta mobilna i otwarta na szerszą społeczność praca muzeum pozwala na dotarcie z programem muzeum do dzieci i mło-dzieży z nisz socjalnych, które nie mają możliwości odwiedzenia muzeum znajdującego się w centrum miasta. Podczas spotkań z dziećmi w ramach zajęć mobilnego muzeum w roku 2000 roku przygotowana została wystawa
„Familiengeschichte(n)”, do której uczniowie przygotowywali elementy aran-żacji, obiekty i ich opisy na temat „Forschungsstation Familie”. W ten sposób muzeum dociera mniej więcej do 1500 dzieci rocznie258.
Od roku 2000 muzeum prezentuje swoją działalność również na stronach internetowych www.kindermuseum.frankfurt.de.
Do każdej wystawy w muzeum wydawany jest katalog wraz z materiałami dydaktycznymi dla dzieci oraz nauczycieli.
Podstawowym zadaniem Muzeum dla Dzieci we Frankfurcie jest przed-stawienie związków wydarzeń historycznych i kulturotwórczych w sposób atrakcyjny, ożywiony i przyswajalny. Zadanie to wynika ze specyfi ki muze-um, jego zbiorów, umiejętności obchodzenia się z materialną kulturą czło-wieka oraz dobrami kultury dnia codziennego259.
257 U. Kern, op.cit., s. 94.
258 S. Gesser, Kindermuseum des Historischen Museums, Jahresbericht 2000.
259 U. Kern, Kindermuseum des Historischen Museums 1986–1992 – Rückblick und Pers-pektiven, Bd. 48 Kleine Schrift en des Historischen Museum Frankfurt/Main 1992, s. 95.
139 Muzea dla dzieci i młodzieży – studium przypadku
Wśród założeń przyjętych przez pracowników Kindermuseum des Hi-storischen Museums Frankfurt można wyznaczyć cztery główne dziedziny, w których ogniskuje się ich praca: zbieranie, przechowywanie historycznych zabawek i obiektów związanych ze światem kultury dziecięcej, szeroko roz-winięta działalność związana z pośrednictwem muzealnym, która przejawia się w przygotowaniu dydaktycznym wystawy (personalnym, osobowym), przekazie ustnym, kształceniu praktykantów i „pracowników z wolnej sto-py” (wolontariuszy), w przygotowaniu kursów dla nauczycieli i wychowaw-ców przed każdą wystawą (dydaktyczne wprowadzenie do wystawy), opra-cowaniu i przygotowaniu walizki muzealnej, Öff entlichkeitsarbeit – praca związana z publiczną działalnością muzeum: reklama, public city, public relation (wysyłanie informacji do prasy, przygotowywanie folderów, rekla-mówek, sporządzanie dokumentacji, katalogów wystaw, regularne publiko-wanie programów, publikacji, udział w świętach, takich jak „otwarte drzwi muzeum”, Museumsuferfest i Międzynarodowy Dzień Dziecka, prowadzenie dokumentacji własnej pracy w formie zdjęć, nagrań wideo i katalogów.
Metodyczne założenia pracy pedagogów muzealnictwa w Kindermuse-um znalazły swoje odzwierciedlenie w tematyce wystaw, których celem było umożliwienie dzieciom i młodzieży odkrycia historii miasta, regionu, twór-ców sztuki, a także poznanie innych obcych kultur. W programie muzeum znalazły się też tematy z zakresu kultury dziecięcej, czasu wolnego, zjawisk społecznych, takich jak obcość, granice itp.
Nowy okres działalności muzeum zainicjowała wystawa „Struwwelpeter garstig, macht die Kinder artig” (czerwiec 1976). W koncepcji nowego mu-zeum postanowiono wyjść do dzieci, włączając je i bezpośrednio angażując w przygotowanie wystawy. Kilkunastoosobowa grupa dzieci przez pół roku zajmowała się jej problematyką i opracowaniem. Wspólnie z pedagogami muzealnictwa dzieci przygotowały nie tylko samą wystawę, lecz także towa-rzyszący jej plakat, katalog i podpisy pod obiekty. Miały też możliwość zapo-znania się z pracą w muzeum na jego zapleczu.
Z bardzo dobrym przyjęciem spotkała się wystawa przygotowana w roku 1978 – „Robinson am Main”. Aranżacja wystawy znacznie odbiegała od tra-dycyjnie pojmowanych i znanych wystaw z muzeum historycznego. W pro-stokącie o wymiarach 7 x 6 metrów stworzono pełen fantazji, morski kra-jobraz z „wyspą Robinsona”, po której widz mógł się poruszać, bawiąc się i doświadczając historii Robinsona. Na jej środku znajdowała się atrapa ja-skini, która dostępna była tylko dla najmłodszych widzów. Przez dyskusję, gry i zabawy pedagodzy muzealnictwa chcieli zwrócić tu uwagę na związek literatury z rzeczywistością, przedstawiając historyczną postać Robinsona w odniesieniu do współczesnych mu czasów. Wystawa – chociaż cieszyła się dużą frekwencją zwiedzających – spotkała się z krytyką historyków i
niektó-rych nauczycieli. Ich zdaniem, zabawie i przyjemności (rozrywce) poświęco-no więcej miejsca niż dydaktyce i nauczaniu historii260.
Nowatorski sposób przekazu muzealnego – połączenie metody poglądo-wości z doświadczeniem wynikającym z zabawy i bezpośredniego kontaktu widza z obiektem – okazał się kontrowersyjny. Krytyka wystaw w Kinder-museum przez pracowników naukowych Muzeum Historycznego dotyczyła przede wszystkim sposobu przekazu i stosowanych metod dydaktycznych.
Podano w wątpliwość wymierny rezultat edukacyjny i sens prowadzenia tego typu działań. Wystawa „Anno Kindermal” została skrócona z czterech lat do czterech miesięcy. Nie pomogły interwencje społeczne ani pozytywne recen-zje w gazetach – wystawa została zamknięta, a działalność muzeum dla dzieci zawieszona.
Reasumując, w pierwszym okresie swojej działalności muzeum pokazało następujące wystawy: „Struwwelpetergarstig, macht die Kinder artig” („Beze-cny Struwwellpeter czyni dzieci grzecznymi i posłusznymi”, czerwiec 1976),
„Kind und Kunst” („Dziecko i sztuka”, kwiecień 1977), „Schulgeschiechte(n)”
(„Historia(e) szkoły”, lipiec 1977), „Ich erfi nde eine bessere Welt” („Wynajdę lepszy świat”, marzec 1978), „Robinson am Main” („Robinson nad Menem”, 1978), „Anno Kindermal – Was Knaben und Madelein zur Goethezeit spiel-ten und sonst noch erlebspiel-ten” („Anno Kindermal – W co chłopcy i dziewczęta grały i bawiły się w czasach Goethego”, 1979), „Die Sache mit dem lieben Gott” („Sprawa z kochanym Bogiem”, 1980), „Felix strickt und Katrin kickt”
(„Feliks robi na drutach, a Kasia kopie piłkę”, 1981), „Hoch zu Ross – Ritter und Tross” („Na rumaku – rycerze i świta”, 1982).
Od roku 1986 pokazano wystawy: „Cirkuskinder – Kindercircus” (1986),
„Kleine Welten aus Papier” („Małe światy z papieru”, 1987), „Gesamelte Schatze von Kindern, Künstlern und Kunstliebhabern” („Skarby zebrane przez dzieci, artystów i miłośników sztuki”, 1988), „Arche Noa – Spielzeug-tiere aus zwei Jarhunderten” („Arka Noego – zabawki z dwóch stuleci”, 1989–1990), „Überal ist Entenhausen” („Wszędzie jest Entenhausen”, 1991),
„Kinder fotografi eren” („Dzieci fotografują”, 1992), „Komm wir reissen Za-une ein” („Chodź, rozbierzemy ogrodzenia”, 1992–1993), „Exil – Kinder-zeichnungen aus Kurdistan” („Emigracja – dziecięce rysunki z Kurdystanu”, 1993), „Spiele mit – Geselschaft sspiele gestern, heute, anderswo” („Zagraj z nami – gry towarzyskie wczoraj, dzisiaj, gdzie indziej”, 1993–1994), „Kunst, Design & Barbie” („Sztuka, Design & Barbie”, 1994–1995), „Frankfunter Kin-derleben um 1900” („Życie dzieci frankfurckich w 1900 roku”, 1994–1997),
„Vom Brei zum Buch” („Od masy papierowej do książki”, 1998–1999), „Spie-gelwelten” („Świat luster”, 1998), „Kindermuseum Unterwegs” („Muzeum dla dzieci w drodze” – program mobilny muzeum przygotowujący
wysta-260 P. Kolb, op.cit., s. 299.
141 Muzea dla dzieci i młodzieży – studium przypadku
wę „Familiengeschichte(n)”, 1999), „Familiengeschichte(n)” („Historia(e) rodzinna(e)”, 1999–2000), „Umwelt & Natur in der Stadt” („Środowisko na-turalne i przyroda w mieście” – 2001), „Von der Dombauhütte zum Wolken-krazer” („Od budowy lepianki do drapaczy chmur”, 2001), „Leben im, am, auf dem Main” („Życie w, nad i na rzece Men”, 2001–2003), „Mainwerkstät-ten” („Warsztaty nad Menem” z okazji Wielkiego Jubileuszu 30-lecia Muzeum dla Dzieci we Frankfurcie nad Menem, 2002)261.
Metodycznym założeniem wszystkich wyżej wymienionych wystaw było pokazanie i uzmysłowienie dzieciom przez ich własną aktywność (warsztaty plastyczne, odgrywanie ról, teatrzyk lalek) klasycznych zadań muzeum: oglą-dania, rozumienia i wykorzystania obiektów muzealnych.
Zbieranie, kolekcjonowanie jest ważnym aspektem dziecięcej kultury. Tak jak później dorośli, dzieci gromadzą różne przedmioty: kolorowe kamyki, guziki, papierki, plastikowe puszki… Wziąwszy tę naturalną potrzebę dzieci pod uwagę, przygotowując wystawę w muzeum dla dzieci, pracownicy dają im możliwość wypowiedzenia się i zaprezentowania swoich zbiorów. Zbie-ranie czy kolekcjonowanie jest metodą pracy muzealnej, ale też wprowadza dzieci w tajniki przyswajania wiedzy, pracy z obiektem, badania go, klasyfi -kowania i opisywania. Proces ten był widoczny w wystawie „Skarby zebrane przez dzieci, artystów i kolekcjonerów”. Pokazane zostały nie tylko dziecięce zbiory, ale wykorzystano ekspozycję muzeum, nawiązując do historii i zna-czących dla historii miasta kolekcjonerów. W ten sposób problematyka zbie-rania, gromadzenia, która konstytuuje instytucję muzeum, została dzieciom przybliżona, włączona w ich własny świat (gromadzonych przedmiotów, któ-re chciały uchronić od zapomnienia, zniszczenia lub mieć je w posiadaniu ze względu na ich wartość estetyczną czy też unikatową). Gromadzone zbio-ry posiadają też wartość emocjonalną, dokumentują wspomnienia, stają się symbolami przeżytych chwil historii.
Metody pracy stosowane w muzeum dla dzieci są typowe dla metody-ki muzealnictwa smetody-kierowanej do dzieci i młodzieży. Ursula Kern, metody-kierownik muzeum, w publikacji stwierdza, że najważniejszym celem muzeum jest two-rzenie przyjaznej atmosfery, która umożliwi dzieciom zajęcie twórczej, zaan-gażowanej postawy, uczenie się przez zabawę, poznawanie historii, a także porównywanie życia przodków ze współczesnym. Stworzenie miejsca, któ-re da dzieciom i młodzieży odwagę do eksperymentowania, pewność siebie w formułowaniu własnych poglądów, przeświadczenie o swojej tożsamości, zaufanie własnym zmysłom i możliwość pogłębionego
polisensoryczne-261 S. Gesser, Dokumentation zum 30. Jubiläum des Kindermuseums, Kleine Schrift en des historischen Museums in Frankfurt/Main, Bd. 53, Frankfurt/Main 2003, s. 36–37 oraz Spra-wozdania Roczne Kindermuseum des Historischen Museum Frankfurt/Main.
go poznawania świata, wolnego od stawiania ocen i paraliżującego strachu przed błędną odpowiedzią.
Ursula Kern podkreśla, że w muzeum dla dzieci mają one możliwość do-świadczania w sposób im właściwy, a także poznania kultury. Przez zabawę i grę, badanie przedmiotów, inscenizację, rozmowę oraz wymianę doświad-czeń dzieci otrzymują w muzeum pełne poparcie animatorów, którzy poma-gają im w znalezieniu odpowiedzi na frapujące pytania. To dzieci formułują problemy (pytania) dotyczące historii, tradycji ich przodków czy wyglądu miasta. Tworzą swoje ekspozycje przedmiotów, a wydarzenia, konteksty hi-storyczne są opracowywane i opisywane z ich punktu widzenia, w muzeum znajdując swój wyraz262.
Proponowane przez muzeum aktywności, takie jak kursy, warsztaty, po-gadanki muzealne, projekty tygodniowe, zabawy w czasie ferii, skierowane są do instytucji sprawujących opiekę nad dziećmi i młodzieżą, a mianowicie do:
szkół, przedszkoli, grup dzieci, rodzin oraz indywidualnych widzów. Mają one umożliwić aktywny udział w wystawie, poznanie i przyswojenie tematu wystawy oraz związanych z nią problemów, nie tylko przez ogląd, lecz przede wszystkim przez własne doświadczenie (il. 13).
Jako detektywi lub reporterzy minionego wieku widzowie w muzeum dla dzieci wypełniają liczne zadania. Opisując historię dwóch frankfurckich ro-dzin żyjących w końcu XIX wieku czy przedstawiając postać kolekcjonera, nie tylko przyswajają wiedzę historyczną, ale przez zabawę uczą się zbierać informacje, formułować spostrzeżenia i dzielić się nimi z publicznością. Pra-cownicy Kindermuseum des Historischen Museum in Frankfurt dbają o to, aby praca, jaka wykonywana jest w muzeum, została dzieciom przekazana w przyjemny, zabawowy i przystępny sposób. Dlatego dzieci są często włącza-ne w proces tworzenia wystawy. Przygotowują, wybierają i opisują obiekty.
Aranżują pomieszczenie wystawowe, są autorami katalogu do wystawy:
Do podstawowych reguł naszej pracy należy zarówno integracja prac wykonanych przez dzieci, jak i ich aktywność oraz udział w tworzeniu wystawy263.
Dzieci i młodzież są podmiotami muzeum dla dzieci. Są autorami pre-zentowanych na wystawach pomysłów, sposobu postrzegania związków i kontekstów historycznych, ale też artystami tworzącymi obrazy, rzeźby czy kolekcjonerami prezentującymi własne zbiory. W wystawie „Arche Noa – Spielzeuge aus zwei Jahrhunderten” (1989–1990) jej część została skompono-wana przez dzieci, które według własnych wyobrażeń i wiedzy przedstawiły temat „Urwald der Tiere” („Puszcza zwierząt”).
262 Ibidem.
263 U. Kern, Das Kindermuseum im historischen Museums Frankfurt: Kindheit um 1900 zwischen bürgerlichem Kinderzimmer und Hinterhof [w:] Kinder und Jugendmuseum. Kulturort mit Zukunft , red. N. Worm, Unna 1994, s. 172.
Zapoznawanie się z historią miasta w odniesieniu do współczesności umożliwiło dzieciom poznanie związków społecznych i sytuacji socjalnej dzieci żyjących w XIX wieku oraz współcześnie. Dzięki wywiadom, anali-zom, porównaniom, odgrywanym rolom umożliwiono widzom wczucie się w sytuacje dzieci z różnych grup społecznych (rodzin) żyjących w dwóch stuleciach. Wyniki tych badań znalazły odzwierciedlenie w projekcie „Wir Kinder von 1994” towarzyszącym wystawie „Frankfurter Kinderleben von um 1900”.
Dzieci odgrywają w muzeum najważniejszą rolę. Są traktowane poważnie, mają tutaj możliwość przedstawienia własnych życzeń i pomysłów264. Ważnym celem, który stawiają sobie pracownicy muzeum dla dzieci, jest sprzyjanie rozwojowi struktur społecznych, komunikacji, samodzielności i indywidu-alności myślenia każdego dziecka. W specjalnych pomieszczeniach, pracu-jąc w grupach maksymalnie 12-osobowych, dzieci mają wystarczapracu-jąco dużo przestrzeni do pracy i zabawy, by przez pracę w grupie, wzajemną pomoc i sporne dyskusje rozwiązywać wspólnie problemy, odpowiadać na nurtujące
264 Ibidem, s. 173.
Muzea dla dzieci i młodzieży – studium przypadku 143
Il. 13. Na zdjęciu grupa dzieci, która prowadzi sklep kolonialny podczas projektu do wystawy
„Frankfurter Kinderleben um 1900” (1994–1997). Działania podejmowane przez dzieci są do-browolne i wynikają naturalnie z sytuacji zabawy w sklep kolonialny: opisywanie i uzupełnia-nie towarów, ważeuzupełnia-nie na wadze z odważnikami, sprzedaż, zapisywauzupełnia-nie w książce inwentarzo-wej. Są to doświadczenia, które ćwiczą i sprawdzają praktyczne umiejętności np. dodawania i odejmowania, pisania itp. Fot. Renata Pater
je pytania, a także wypróbować umiejętność komunikacji i społecznych in-terakcji.
Rozpoznanie dziecięcych wyobrażeń, sposobów wyrażania się i rozwią-zywania problemów jest ważne dla wzmocnienia samoświadomości dziecka.
Jedną z istotnych form pracy frankfurckiego muzeum dla dzieci są Fe-rienspiele (gry i zabawy organizowane w czasie ferii szkolnych)265. Muzeum jako kulturalna instytucja organizuje co roku projekty, które są przeznaczo-ne dla dzieci i młodzieży pozostającej podczas ferii i wakacji w mieście. Za-jęcia w muzeum trwają zazwyczaj od poniedziałku do piątku, w godzinach przedpołudniowych od 10 do 14 (to czas, kiedy rodzice są pracy). Udział w zajęciach jest dobrowolny, można przyjść raz lub dwa razy w tygodniu lub wziąć udział w całym projekcie, który zazwyczaj trwa cztery tygodnie. Pro-jekty są tak pomyślane, aby dzieci przychodzące codziennie miały możliwość uczestniczyć w różnych zajęciach, a ich aktywności składały się w całość, da-jąc końcowy rezultat np. we wspólnie przygotowanej wystawie. Dzieci jednak mają prawo wyboru pomiędzy różnymi stacjami. Podczas pobytu w muzeum mogą zdecydować się na zmianę (każdego dnia inny temat) lub na kontynu-ację jednego tematu, np. drukarnia.
W 1992 zrealizowano po raz pierwszy projekt „Reise in die Vergangenheit 1892” („Podróż do przeszłości 1892”) nawiązujący do wystawy „Spiel mit – Gesellschaft sspiele gestern, heute, anderswo” („Zabawy i gry społeczne wczo-raj, dzisiaj, gdzie indziej”). Na powierzchni około 200 metrów kwadratowych zainscenizowano pomieszczenia, w których w nawiązaniu do historycznych obiektów odbywały się warsztaty tematyczne umożliwiające zapoznanie się z problematyką wystawy i pogłębienie prezentowanych w niej treści dzięki własnej aktywności (odgrywanie ról, sposób i produkcja gier dawniej a dziś, wymyślanie nowych gier świetlicowych, grupowych itp.). Jednocześnie dzieci zapoznawały się z kulturą dnia codziennego dawniej i dziś, a swoje własne pomysły i przemyślenia mogły przedstawić, stosując dostępne, różnorodne media.
Projekt „podróży historycznych” ma we frankfurckim muzeum dla dzieci swoją krótką historię. Rozwijał się z roku na rok, przyjmując małe innowacje i zmiany w formach odbywania podróży oraz związanych z nią aktywności266. Projekt prowadzony był w ramach akcji Ferienspiele (il. 13 i 14).
A oto przebieg tego projektu. Na dziedzińcu przed muzeum zebrało się około 40 dzieci w wieku od 6 do 13 lat. Zanim dzieci mogły udać się w podróż i wsiąść do wspaniałej „maszyny do przenoszenia w czasie”, musiały zostać spełnione stosowne formalności, takie jak kontrola paszportów, kontrola cel-na. Ustawiona przed wejściem na wystawę czarna wielka skrzynia
oświet-265 S. Gesser, Ferienspiele im Kindermuseum [w:] Kinder und Jugendmuseum…, s. 174.
266 U. Schreiber, Kinder und Jugendmuseum als Institution, Frankfurt/Main 1996, s. 76–84.
145 Muzea dla dzieci i młodzieży – studium przypadku
lona żarówkami była śluzą łączącą przeszłość z teraźniejszością. Po drugiej stronie owej „maszyny czasu” czekała na dzieci postać z XIX wieku. Ubrana w kostium z epoki osoba witała dzieci, a następnie opowiadała im o swoim dzieciństwie i między innymi o fascynującym przeżyciu, którym była po-dróży koleją do miasta Frankfurtu. Zadając pytania, dzieci mogły się od niej dowiedzieć o życiu w minionym wieku, np. jak dawniej było w szkole, jak mieszkano, co jedzono itp. Wytworzona w ten sposób atmosfera pozwala-ła na wprowadzenie dzieci do dalszych stacji i wpozwala-łasnych aktywności. Dzieci dzieliły się na cztery grupy i w ciągu 2,5 godziny brały udział w warsztatach:
„Blaues Augenwunde”, „Sausebraus”, „Klebt–wie–nix” i w zajeździe „Zum Blauen Hecht”. Na warsztacie „Blaues Augenwunde” zajmowano się tematyką kina, fi lmem i grami wizualnymi. Dzieci mogły zobaczyć pierwsze kalejdo-skopy, prototypy kamer fi lmowych, pierwsze kino mechaniczne (Mutoskope – mechanisches Daumenkino, Zoetrope – Wundertrommeln, Traumatrope – optische Drehscheiben, Guckkasten). Istotną wartością tego warsztatu było stworzenie następujących możliwości: zapoznania się z zasadą funkcjonowa-nia tych przedmiotów, budowy własnych modeli, rozwoju oraz wzmacfunkcjonowa-niafunkcjonowa-nia własnej kreatywności dzieci w posługiwaniu się zabawkami i grami.
Il 14. Zabawy muzealne w czasie ferii. Na zdjęciu grupa dzieci pracujących w pralni – warsztat muzealny do wystawy „Frankfurter Kinderleben um 1900” (1994–1997), Muzeum Historyczne Miasta Frankfurtu nad Menem. Działania przebiegają pod czujnym okiem animatora, który czu-wa nad całością czu-warsztatu i proczu-wadząc narrację historyczną odgryczu-wa (rekonstruuje) rolę praczki.
Fot. Renata Pater
Warsztat „Sausebraus” miał za zadanie wprowadzić dzieci w świat gier i zabawek wykonywanych głównie z drewna. Zapoznając się z historycznymi obiektami i ich funkcjonowaniem, dzieci mogły tutaj wymyślać i
Warsztat „Sausebraus” miał za zadanie wprowadzić dzieci w świat gier i zabawek wykonywanych głównie z drewna. Zapoznając się z historycznymi obiektami i ich funkcjonowaniem, dzieci mogły tutaj wymyślać i