Nieuczciwa konkurencja

Ochrona produktów przed naśladownictwem, wynikająca z ustawy o zwal-czaniu nieuczciwej konkurencji również nie wymaga ich rejestracji. Na podsta-wie jej przepisów można dochodzić praw, których z braku przesłanek indywidu-alności produktu nie udało się uzyskać na podstawie ustawy prawnoautorskiej,

40 Orzeczenie SN z dnia 23 czerwca 1936 r., sygn. IK 336/36.

41 Orzeczenie SN z dnia 27 marca 1965 r., sygn. ICR 39/65.

42 J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie, Warszawa 2016, s. 31.

43 Orzeczenie SN z dnia 29 września 1977 r., sygn. IV CR 349/77, OSNC 1978/10/180 za K. Jasińska, Naśladownictwo…, s. 237.

co częste jest zwłaszcza w przypadku reklamy, ale także opakowań, a kwa-lifikowane jest jako nieuczciwa konkurencja. W art. 3 u.z.n.k. nieuczciwa konkurencja zdefiniowana jest jako działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta, gdzie przesłanki muszą być spełnione kumulatywnie.

Odniesienie do naśladownictwa znajdziemy w artykule 13 ust. 1 u.z.n.k.:

„Czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowanie gotowego produktu, pole-gające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd, co do tożsamości producenta lub produktu”. Jednocześnie w ustępie 2 ustawodawca wykluczył, jako niebędące nieuczciwym wykorzystywanie cech funkcjonalnych produktu, w szczególności budowy, konstrukcji i formy zapewniającej jego użyteczność, jeśli nie wprowadzi to w błąd potencjalnego odbiorcy.

Ustawa przewiduje ochronę dla „gotowego produktu”, zatem nie będą chronione przed naśladownictwem produkty nieukończone, nieprzeznaczone do wprowadzenia ich do obrotu, a więc wszelkiego rodzaju projekty, makiety czy szkice⁴⁴.

Ochrona wynikająca z tego przepisu jest dość szeroko dyskutowana. Zarzuca się, iż tylko ścisłe kopiowanie produktu (tzw. niewolnicze naśladownictwo) może kwalifikować się jako naruszenie z art. 13 u.z.n.k. Tymczasem w przy-padku opakowań zdecydowanie częściej występuje „opracowanie” produktu markowego. Do egzekwowania ochrony z przywołanego artykułu nie jest ko-nieczne, aby produkt naśladowany był identyczny z oryginałem – „wystarczy, jeśli stopień podobieństwa jest tak wysoki, że przeciętny nabywca, na podsta-wie całościowego wrażenia, nie odróżnia go od wyrobu oryginalnego”⁴⁵, przy czym „przeciętny nabywca” to konsument, który jest przeciętnie zorientowany w danej grupie towarów, uważny i rozsądny⁴⁶.

Ilustratywnym przykładem jest spór, jaki toczył się o czekoladę orzechową

„z okienkiem” pomiędzy firmami Terravita a Kraft Foods⁴⁷. Opakowania obu czekolad były łudząco do siebie podobne – oprócz wykrojnika, jednakowa była kolorystyka opakowania oraz jego elementy graficzne. Ostatecznym „zwycięz-cą” na rynku czekolad „z okienkiem” był Wedel, który wprowadził do swojej oferty podobny produkt (czekoladę z całymi orzechami), aczkolwiek wyróżnił go szatą graficzną opakowania, a zwłaszcza kolorystyką, która jednoznacznie odróżniała produkt od konkurencyjnych i nie powodowała ryzyka pomyłki.

44 M. Poźniak ‑Niedzielska [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. J. Szwaja, Warszawa 2006, s. 521.

45 E. Nowińska, M. Du Vall, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Warszawa 2013, s. 161.

46 Nie istnieje legalna definicja przeciętnego nabywcy – została ona wykształcona na pod-stawie orzecznictwa.

47 Orzeczenie NSA z dnia 20 lutego 2007, sygn. II GSK 247/06.

Charakterystyczne opakowanie może wskazywać na pochodzenie produktu i dlatego też może nastąpić zbieg przepisów art. 13 i art. 10 u.z.n.k.⁴⁸. Na gruncie art. 10 u.z.n.k. można także dochodzić ochrony przed naśladownictwem:

„1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników […]. 2. Czynem nieuczciwej konkurencji jest rów-nież wprowadzenie do obrotu towarów w opakowaniu mogącym wywołać skutki określone w ust. 1, chyba że zastosowanie takiego opakowania jest uzasadnione względami technicznymi”.

Ustawa nie przewiduje generalnego zakazu naśladownictwa w świetle art. 13 u.z.n.k. Jest ono co do zasady dozwolone, jeśli nie zachodzi niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd co do pochodzenia produktu⁴⁹. Istotne jest to, żeby ko-piowana, zewnętrzna postać produktu, m.in. opakowanie, nie mogła wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości produktu lub producenta⁵⁰. Jak orzekł SN:

„Wyczerpujące i wyraźne oznaczenie producenta na opakowaniu towaru oraz trwałe umieszczenie znaku towarowego bezpośrednio na produkcie wprowadza-nym do obrotu wyłącza możliwość wywołania błędu”⁵¹.

Z punktu widzenia konkurencji rynkowej, całkowity zakaz naśladownictwa byłby właściwie niepożądany i sprzeczny z zasadami funkcjonowania rynku.

Ograniczałby swobodę działalności gospodarczej oraz postęp. „Przyjęcie od-miennego poglądu doprowadziłoby do sytuacji, w której monopol korzystania z określonego dobra intelektualnego mógłby trwać nieskończenie długo. Co z kolei pozostaje w sprzeczności z podstawowymi zasadami ochrony tych dóbr.

Prowadzi to do wniosku, że samo naśladownictwo produktów innego przedsię-biorcy, niekorzystającego ze szczególnej ochrony jego praw wyłącznych, nie jest sprzeczne z zasadami prowadzenia konkurencji i nie uzasadnia przyjęcia istnienia czynu nieuczciwej konkurencji”⁵².

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, podobnie jak prawo autor-skie, nie zastępuje ochrony wynikającej z rejestracji znaku i uzyskanego doń prawa ochronnego, nie przyznaje monopolu. W przypadku rejestracji czy to wzoru, czy znaku towarowego, produkt jest chroniony prawem bezwzględnym i nie ma znaczenia, w jakim stopniu doszło do naśladownictwa, a także czy fakt dokonania kopii może wprowadzić w błąd klientów co do tożsamości producenta bądź produktu⁵³.

48 P. Podrecki, E. Traple, Przejęcie lub naśladownictwo formy zewnętrznej cudzego produktu jako czynu nieuczciwej konkurencji, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, nr 77, s. 51.

49 E. Nowińska, M. Du Vall, Komentarz do ustawy…, s. 164.

50 Orzeczenie SA z dnia 27 maja 1999 r., sygn. I ACa 147/99.

51 Orzeczenie SN z dnia 11 lipca 2002 r., sygn. I CKN 1319/00.

52 Orzeczenie SN z dnia 11 lipca 2002 r., sygn. I CKN 1319/00.

53 Orzeczenie SA z dnia 31 maja 1995 r., sygn. I ACr 148/95.

Celem zakazu nieuczciwej konkurencji jest eliminacja wszelkich działań, mogących w jakikolwiek sposób powodować pomyłki co do przedsiębiorcy lub jego wyrobu, albo wprowadzać w błąd przez używanie fałszywych oznaczeń, a także podawanie innych danych. Nie może on zastępować ochrony wynikają-cej z przepisów regulujących prawa bezwzględne (patent, znak towarowy, itp.) ani powodować ochrony wynikającej z tych przepisów⁵⁴.

3. Jakie zagrożenia dla marki oryginalnej związane są