Odpowiednie służby – o obowiązkach Policji i lekarzy weterynarii

Odesłanie w art. 25 u.o.z. do art. 33 ust. 3 nie jest przypadkowe, ponieważ służby wymienione w tym artykule są kompetentne do stwierdzenia koniecz-ności bezzwłocznego uśmiercenia zwierzęcia w celu zakończenia jego cierpień.

Zgodnie z definicją legalną zawartą w art. 4 pkt 3 u.o.z., przez „konieczność bezzwłocznego uśmiercenia”¹⁸ rozumie się obiektywny stan rzeczy

16 T. BOJARSKI: Komentarz do art. 91 Kodeksu wykroczeń. W: Kodeks wykroczeń. Komentarz. Red.

T. BOJARSKI. LEX 2015.

17 B. KURZĘPA: Komentarz do art. 91 Kodeksu wykroczeń. W: IDEM: Kodeks wykroczeń. Komentarz.

LEX 2008.

18 W dniu 11 marca 2016 roku rozpoczął się rządowy proces legislacyjny w sprawie projektu usta-wy o zmianie ustausta-wy o ochronie zwierząt, usta-wykonującego orzeczenie TK z dnia 10 grudnia 2014 r., K 52/13. Celem projektowanej ustawy jest zapewnienie prawidłowego i jednolitego stosowania

prze-dzony, w miarę możliwości, przez lekarza weterynarii, polegający na tym, że zwierzę może dalej żyć, jedynie cierpiąc i znosząc ból, a moralnym obowiązkiem człowieka staje się skrócenie cierpień zwierzęcia. Przepis art. 33 ust. 4 u.o.z pre-cyzuje ponadto, że czynności tej dokonuje się przez podanie środka usypiające-go – przez lekarza weterynarii; zastrzelenie zwierzęcia wolno żyjąceusypiające-go (dzikie-go) – przez osobę uprawnioną do użycia broni palnej.

Policjanci, którzy w pierwszej kolejności wzywani są do tego typu zdarzeń, unikają używania broni¹⁹. Dane statystyczne uzyskane w ramach dostępu do informacji publicznej potwierdzają sporadyczność użycia broni palnej celem skrócenia cierpienia zwierząt²⁰. Pomimo jawnego upoważnienia

funkcjonariu-pisów rozporządzenia Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwie-rząt podczas ich uśmiercania (Dz. Urz. UE L 303 z 18.11.2009), w związku z czym zakres zmian ma obejmować m.in. dostosowanie pojęć występujących w ustawie do pojęć występujących w rozpo-rządzeniu. W konsekwencji pojęcie „konieczność bezzwłocznego uśmiercenia” ma zostać zastąpio-ne pojęciem „uśmiercenia z konieczności”. Nowelizacja nie wprowadza rozstrzygnięcia podobzastąpio-nego jak w obecnie obowiązującym art. 33 ust 4 u.o.z. W samym rozporządzeniu przewidziano jedynie, że w przypadku uśmiercania z konieczności posiadacz danych zwierząt powinien podjąć wszelkie konieczne działania, aby jak najszybciej uśmiercić zwierzę. Wydaje się, że regulacja ta jest nie-wystarczająca i może rodzić praktyczne wątpliwości, np. nie jest jasne, czy osoba mająca stwier-dzić konieczność uśmiercenia jest „posiadaczem” zwierzęcia, ani też jak w praktyce rozumiany bę-dzie zwrot „wszelkie konieczne działania, aby jak najszybciej uśmiercić zwierzę”. Projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie zwierząt, nr UC59, http://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12283056 [do-stęp: 20.04.2016].

19 „Z otrzymywanych informacji wynika, że osoby uprawnione do uśmiercenia zwierzęcia ze wzglę-dów humanitarnych, np. funkcjonariusze Policji, odmawiają dokonania tej czynności”. Opinia De-partamentu Prawnego Ministerstwa Środowiska w sprawie postępowania ze zwierzętami łownymi w szczególnych przypadkach z dnia 26 marca 2013 r. (DP-024-10/6037/12AVB); http://pzl.szczecin.

pl/druki/opinia_dep_ms.pdf [dostęp: 20.04.2016].

20 Dane uzyskane w związku z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej, w którym zapy-tano o statystyki z lat 2010–2014 odnoszące się do liczby strzałów oddanych przez funkcjonariusza Policji w związku z koniecznością bezzwłocznego uśmiercenia zwierzęcia, które ucierpiało w wypad-ku: Komenda Wojewódzka Policji we Wrocławiu – „KPP w Bolesławcu odnotowała jeden przypa-dek, KPP w Ząbkowicach Śląskich odnotowała 7 przypadków wykorzystania broni służbowej, KPP w Kłodzku wykorzystała broń palną jeden raz. Łącznie na przestrzeni czterech lat funkcjonariusze Policji wykorzystali 9 razy broń palną celem skrócenia cierpienia zwierzęcia”; KWP w Białymsto-ku – „w latach 2010–2014 przeprowadzono ogółem 6 czynności wyjaśniających w sprawach o wy-kroczenia (2 sprawy w 2010, 4 sprawy w 2014)”. Jak wskazano w piśmie, odpowiedź ta odnosi się do czynów zabronionych z art. 33 w zw. z art. 25 u.o.z. KWP w Gorzowie Wielkopolskim – „w latach 2010–2014 wystąpiło 7 przypadków”; KWP w Katowicach odniosła się w odpowiedzi do możliwości wykorzystania broni palnej celem unieszkodliwienia zwierzęcia z art. 45 pkt 5 ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej; 2013 – 1, 2014 – 2, 2015 – 1; KWP w Olsztynie – „w la-tach 2010–2011 funkcjonariusze Policji wykorzystali broń palną celem humanitarnego uśmierce-nia zwierzęcia 5 razy, natomiast w roku 2014 – 4, co do lat 2012–2013 brak jest informacji na te-mat takiego użycia broni”; Komenda Stołeczna Policji – „Z posiadanych informacji wynika jednak, że na obszarze działania KSP doszło do co najmniej jednego takiego zdarzenia. W 2010 r. policjant oddał jeden strzał do rannej sarny, która została potrącona przez samochód osobowy”. Komendy wojewódzkie Policji w Bydgoszczy, Kielcach, Gdańsku i Krakowie, a także Komenda Główna Poli-cji nie dysponują takimi danymi.

szy do oceny zasadności bezzwłocznego uśmiercenia rannego zwierzęcia, a tak-że do oddania strzału, policjanci wolą czynność tę pozostawić w gestii innych.

Dowodem na to jest stanowisko Wydziału do spraw Zabezpieczenia Prewencyj-nego Biura Prewencji Komendy Głównej Policji dotyczące sposobu postępowa-nia policjantów ze zwierzętami, które uczestniczyły w zdarzepostępowa-niach drogowych.

Zobowiązuje się w nim policjantów, aby w celu wydania opinii o stanie zdrowia zranionych zwierząt, podjęcia decyzji o ich leczeniu lub uśmierceniu na miej-sce wzywać urzędowych lekarzy weterynarii. Natomiast w razie podjęcia przez urzędowego lekarza weterynarii decyzji o uśmierceniu zwierzęcia – jak wskaza-no w tym policyjnym dokumencie – czynwskaza-ność ta powinna zostać wykonana przez weterynarza przy użyciu środków farmakologicznych²¹. Niepewność, a w konse-kwencji brak zdecydowanych działań ze strony Policji, często powoduje, że na-wet w sytuacji uregulowanej (odnoszącej się do zwierząt, które należy uśmier-cić) nie można realnie skrócić ich cierpienia.

Zdecydowanie trudniejsze jest udzielenie pomocy zwierzęciu, którego stan zdrowia nie wypełnia przesłanek „konieczności bezzwłocznego uśmiercenia”, np. kiedy jedynym obrażeniem zwierzęcia jest połamana kończyna. Niestety u.o.z. – akt prawny ustanowiony dla zapewnienia humanitarnej ochrony zwie-rząt – milczy na ten temat. Analiza innych aktów prawnych również nie oka-zuje się pomocna. Stwierdzić zatem należy, że w obecnym stanie prawnym nie ma żadnych przepisów, które określałyby formę, podmioty obowiązane do dzia-łania, a także źródło finansowania działań mających na celu ratowanie ranne-go zwierzęcia.

We wspomnianym stanowisku Wydziału do spraw Zabezpieczenia Prewen-cyjnego stwierdzono, że „należy wzywać urzędowych lekarzy weterynarii, któ-rymi w rozumieniu art. 5 ust. 2 i 4 oraz art. 12 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku o Inspekcji Weterynaryjnej […] są lekarze weterynarii i inne osoby zatrud-nione w Inspekcji Weterynaryjnej oraz lekarze weterynarii wyznaczeni do wy-konywania określonych czynności. Są oni finansowani z budżetu państwa i nie powinni pobierać opłat za wypełnianie zadań z zakresu ochrony zdrowia zwie-rząt”. Twierdzeń tych nie sposób uznać za prawidłowe. Przepis art. 3 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej²² stanowi bowiem, że Inspekcja co prawda realizu-je zadania z zakresu ochrony zdrowia zwierząt oraz bezpieczeństwa produktów pochodzenia zwierzęcego, ale w celu zapewnienia ochrony zdrowia publiczne-go, a nie humanitarnej pomocy rannym zwierzętom. Wbrew treści wyżej wsmnianego stanowiska urzędowi lekarze weterynarii nie są zobowiązani do po-dejmowania działań ratowniczych.

21 Stanowisko Wydziału do spraw Zabezpieczenia Prewencyjnego Biura Prewencji Komendy Głów-nej Policji dotyczące sposobu postępowania policjantów ze zwierzętami, które uczestniczyły w zda-rzeniach drogowych, zaakceptowane przez Zastępcę Komendanta Głównego Policji nadinsp. Wal-demara Jarczewskiego, materiały własne.

22 Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 1482 ze zm.).