tryb powszechny, polegający na zbieraniu, przetwarzaniu i publikowaniu informacji i wykazów źródeł tych informacji – zwany aktywnym (czynnym)

udostępnianiem informacji czy też upowszechnianiem (upublicznianiem) in-formacji o środowisku³².

W dalszej części rozwinięta zostanie jedynie problematyka udzielania infor-macji obu rodzajów w trybie wnioskowym, do którego sięga się w razie nieza-mieszczenia interesujących danych w formie elektronicznej. Takie zorientowa-nie nizorientowa-niejszej publikacji wynika z tego, że to właśzorientowa-nie ten sposób budzi najwięcej wątpliwości praktycznych, z nim też wiąże się naczelny, przedstawiony na po-czątku problem. Pominięty zatem będzie tutaj nieraz niezadowalający stan nie-których stron internetowych BIP, ich nieprzejrzystość, trudności w precyzyjnym wyszukiwaniu oraz zupełny brak systemu kontroli działania tych publikatorów, chociaż nietrudno zauważyć, iż lepsze funkcjonowanie tych mechanizmów oraz ogłaszanie w ten sposób większej liczby informacji zmniejszyłoby niewątpliwie liczbę i ograniczyłoby zakres wpływających wniosków.

5. Wniosek

Ustawa nie określa formy właściwej dla wniosku o udostępnienie informa-cji publicznej, dlatego przyjmuje się jej dowolność. Można również wnioskować ustnie i uzyskać informację niezwłocznie (czyli „od ręki”) po złożeniu takiego żą-dania. Wiadome jest jednak, iż brak pisemnego wniosku ogranicza możliwość

28 O przyjętym w doktrynie nazewnictwie trybów udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie: B. BOMANOWSKI: Tryby udostępniania informacji o środowisku. Ogólny zarys i propozycje systematyzacyjno-terminologiczne. „Studenckie Zeszyty Naukowe”, z. 21/2011, s. 116.

29 Terminologia zaproponowana w B. BOMANOWSKI: Tryby udostępniania informacji…, s. 118.

30 Podział na bierne i aktywne udostępnienie informacji przyjmują M. BAR, J. JENDROŚKA: Prawo ochrony środowiska. Podręcznik. Warszawa 2005, s. 119.

31 Tak: M. GÓRSKI: Zarządzanie sprawami ochrony środowiska. W: Prawo ochrony środowiska.

Red. M. GÓRSKI. Warszawa 2009, s. 121–122.

32 Konstrukcja udostępniania informacji o środowisku zasadniczo przystaje do rozwiązań odno-szących się do informacji publicznej – obok trybu wnioskowego przewidziano jednak aż trzy rodzaje zbiorów tego rodzaju komunikatów: są to wykazy dokumentów, elektroniczne bazy danych i biule-tyny informacji publicznej; szerzej zob. A. LIPIŃSKI: Prawne podstawy ochrony środowiska. Warsza-wa 2010, s. 42.

dowodzenia, iż zainteresowany podjął rzeczywiste działania w celu uzyskania informacji³³. Praktyka wskazuje na to, że nadal zdarzają się trudności w zdo-bywaniu przez obywateli konkretnych i wyczerpujących informacji, dlatego zgłoszenie pisemnego wniosku jest zdecydowanie formą najbardziej użyteczną ze względu na fakt, iż daje dużo więcej możliwości udowadniania swoich racji w ewentualnym postępowaniu odwoławczym czy o bezczynność.

Z uwagi na odformalizowanie i uproszczenie trybu udostępniania informacji pojawiają się w doktrynie liczne głosy, iż organ winien odpowiedzieć także na wniosek złożony drogą mailową, nawet jeśli nie ujawniano w nim prawdziwych danych, nie ma podpisu itd. (np. wniosek z adresu mis_uszatek88@gmail.com, w którym wnioskodawca nie podał ani swojego nazwiska, ani adresu zamieszka-nia itp.). Pogląd ten rodzi jednak wiele wątpliwości, przede wszystkim z uwagi na niemożność weryfikacji zdolności prawnej danego podmiotu, a w konsekwen-cji brak realnej możliwości wydania decyzji odmownej. Z obserwakonsekwen-cji orzecznic-twa, które raczej milcząco akceptuje wprowadzenie mailowej formy wnioskowa-nia (np. wyrok WSA w Warszawie z dwnioskowa-nia 16 styczwnioskowa-nia 2004 roku, w którym sąd przyjął jako datę zgłoszenia wniosku termin wpływu pocztą elektroniczną³⁴), można dedukować, iż forma ta coraz szerzej się przyjmuje.

Jeśli chodzi o treść wniosku, to wystarczy, aby wynikało z niego w sposób oczywisty, co jest przedmiotem żądania oraz jakiej informacji wnioskodaw-ca poszukuje (np. skan określonego dokumentu, dane statystyczne o wydatko-wanych środkach publicznych na dany cel etc.), a także jaki jest oczekiwany sposób jej udostępnienia (np. odesłanie odpowiedzi na adres mailowy, z które-go przyszedł wniosek). Należy również zaznaczyć, iż dokument, który zawiera informację, może być jedynie jej nośnikiem, co nie wyklucza możliwości wnie-sienia żądania udostępnienia go w oryginale (np. wglądu do umowy zawartej z hyclem).

Jeśli chodzi o procedurę udostępniania informacji o środowisku i jego ochro-nie, ustawa podpowiada jedyochro-nie, iż wniosek ma mieć formę pisemną³⁵. Prawo-dawca nie wskazał dalszych obligatoryjnych wymogów dla tego pisma. Przyjmuje się zatem, że wystarczy zaakcentowanie informacji, która ma być udostępnio-na, oraz określenie, kto się o nią ubiega³⁶. Z całą pewnością nie trzeba wniosku

33 M. BERNACZYK, M. JABŁOŃSKI: Pisemna forma wniosku. „Wspólnota”, nr 12 (810)/2007, s. 4; wy-rok WSA w Warszawie z dnia 16 stycznia 2004 r., II SAB 364/03, LEX nr 162285.

34 M. BERNACZYK, M. JABŁOŃSKI: Pisemna forma wniosku…, s. 4.

35 Ustawa przewiduje dwa wyjątki od udostępniania informacji o środowisku na pisemny wniosek.

Zgodnie z art. 12 ust. 2 u.d.i.ś. udostępnia się bez pisemnego wniosku informacje niewymagające wyszukiwania. Drugi przypadek dotyczy wystąpienia klęski żywiołowej, innej katastrofy natural-nej lub awarii technicznatural-nej lub innego bezpośredniego zagrożenia – wówczas informacji umożliwia-jących podjęcie działań w celu zapobieżenia lub zminimalizowania szkód udziela się osobom, które mogą ucierpieć w przypadku wystąpienia tego typu zdarzeń, już w dniu złożenia wniosku.

36 B. RAKOCZY: Ustawa o udostępnianiu…, s. 43.

uzasadniać ani wykazywać interesu prawnego czy faktycznego³⁷. Sytuacja jest zatem podobna, jak w przypadku dostępu do informacji publicznej.

W związku z literalnym brzmieniem przepisu („wniosek pisemny”) w dok-trynie brak jednak zgodności co do możliwości składania tego rodzaju wniosków drogą elektroniczną. Niektórzy autorzy twierdzą bowiem, iż sformułowanie art. 12 ust. 1 u.d.i.ś. jest celowym zabiegiem prawodawcy wykluczającym moż-liwość złożenia wniosku w taki sposób³⁸. Biorąc jednak pod uwagę powszech-ny charakter dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, a także mając na względzie cel ustawy, jakim jest łatwy i sprawny dostęp do tych informacji, można podzielić pogląd Magdaleny Bar i Jerzego Jendrośki, wedle którego na-leżałoby dopuścić złożenie wniosku za pośrednictwem poczty elektronicznej bez podpisu elektronicznego³⁹. Trudno jednak nie poprzeć wyrażonego przez tych autorów postulatu o konieczności unormowania wprost tej kwestii przez usta-wodawcę – brak konkretnego nakazu czy przyzwolenia powoduje bowiem wie-le rozbieżności praktycznych, godząc jednocześnie w równość w prawie dostę-pu do informacji⁴⁰.

37 M. NOWAK, B. DĄBROWSKI: Ustawa o udostępnianiu…, s. 28.

38 Ibidem. Również zdaniem Krzysztofa Gruszeckiego porównanie art. 12 u.d.i.ś., w którym mowa o „pisemnym wniosku”, z art. 63 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania admini-stracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 23, dalej: k.p.a.), zgodnie z którym podania (żądania, wyjaśnienia itp.) mogą być wnoszone m.in. pisemnie, telegraficznie, za pomocą telefaksu lub pocz-ty elektronicznej, przesądza o – zamierzonym lub nie – ograniczeniu możliwości składania wniosku o udostępnienie informacji o środowisku i jego ochronie w formie innej niż pisemna. Zob. K. GRU

-SZECKI: Komentarz do art. 12 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. W: IDEM: Komen-tarz do ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu… Z kolei Bartosz Rakoczy twierdzi, iż w odniesieniu do informacji środowiskowej zastosowanie znajduje właśnie art. 63 k.p.a., w związ-ku z czym wniosek może być złożony również za pośrednictwem poczty elektronicznej – zob. B. RA

-KOCZY: Ustawa o udostępnianiu…, s. 43.

39 M. BAR, J. JENDROŚKA: Komentarz do art. 12 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na śro-dowisko. W: EIDEM: Komentarz do ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddzia-ływania na środowisko. LEX 2014.

40 Jako przykład wskazać można informacje zamieszczone na stronie Ekoportal prowadzonej przez Ministerstwo Środowiska, zgodnie z którymi „wniosek wniesiony w formie dokumentu elek-tronicznego powinien być opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za po-mocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu, przy zachowaniu zasad przewidzianych w przepisach o podpisie elektronicznym”, który to nakaz nie wynika bezpośrednio z przepisów prawa. Zob. Udo-stępnianie Informacji o Środowisku znajdujących się w posiadaniu Ministra Środowiska „na wnio-sek”; http://archiwum.ekoportal.gov.pl/nasza_propozycja/udostepnianie_informacji_o_srodowisku_

na_wniosek [dostęp: 9.04.2016].