na taką opiekę powinno składać się nie tylko ich dokarmianie

Samo brzmienie art. 11a ust. 2 pkt 2 u.o.z. nie rozstrzyga natomiast, czy w ustawowym rozumieniu „opieki” nad kotami wolno żyjącymi może mieścić się także dokonywanie ich kastracji (sterylizacji). Do odpowiedzi na to pytanie nie wystarczy ani odwołanie się do językowego brzmienia art. 11a ust. 2 pkt 2 u.o.z., a tym bardziej do obowiązku kastracji w schroniskach zwierząt bezdom-nych (a więc innej kategorii zwierząt). Należy zatem sięgnąć tu do argumentów systemowych i celowościowych.

Za dopuszczalnością traktowania kastracji (sterylizacji) kotów wolno żyją-cych jako elementu opieki sprawowanej nad nimi przez gminę wydaje się prze-mawiać argument systemowy. Mianowicie w art. 27 ust. 1 u.o.z. regulującym zasady dokonywania zabiegów na zwierzętach (którym bez wątpienia jest tak-że kastracja albo sterylizacja) wskazuje się, tak-że obok ratowania życia lub zdro-wia zwierząt są one dopuszczalne także „dla koniecznego ograniczenia ich po-pulacji”. Nic w przepisie tym nie wskazuje, aby przesłanka ta miała dotyczyć wyłącznie zwierząt bezdomnych, a nie wolno żyjących (zwłaszcza, że przepisy zarówno samej u.o.z., jak i innych aktów normatywnych dopuszczają ograni-czanie populacji nawet w formie odstrzałów redukcyjnych zwierząt – w przy-padku zwierząt dzikich). Można tu więc oprzeć się dodatkowo na rozumowaniu a maiori ad minus. Oczywiste jest jednocześnie, że ewentualny zabieg kastra-cji (sterylizakastra-cji) kotów wolno żyjących może być wykonany jedynie przy zacho-waniu wszelkich przewidzianych dla takich zabiegów rygorów prawnych, a więc wyłącznie przez osoby uprawnione, w zakładach leczniczych dla zwierząt i z za-chowaniem wszelkich standardów humanitarnych (znieczulenia etc.). Zasady te wynikają wprost z art. 27 ust. 1–3 u.o.z.

Za dopuszczalnością traktowania kastracji (sterylizacji) kotów wolno żyją-cych jako elementu „opieki” sprawowanej nad nimi na podstawie art. 11a ust.

2 pkt 2 u.o.z. przemawiają jednak przede wszystkim istotne argumenty celowo-ściowo-funkcjonalne, interpretacja przeciwna (wykluczająca kastrację z zakresu art. 11a ust. 2 pkt 2 u.o.z.) prowadzi bowiem do absurdu. Mianowicie bez żad-nych wyraźżad-nych merytoryczżad-nych powodów wykluczałaby działanie, które słu-ży ograniczeniu nie tylko cierpień, jakie stają się udziałem rozmnażających się bez kontroli kotów (następnie głodujących, ginących pod kołami samochodów, padających ofiarą różnego typu bestialstw etc.), ale także wydatków publicz-nych na opiekę nad tą grupą zwierząt. Zawężająca wykładnia art. 11a ust. 2 pkt 2 u.o.z. nie znajdowałaby zatem uzasadnienia także w jakichkolwiek wzglę-dach racjonalności i gospodarności. Trzeba by bowiem przyjąć, że gminy mają obowiązek dokarmiać koty wolno żyjące, nie podejmując żadnych działań zapo-biegających niekontrolowanemu przyrostowi ich liczebności, a tym samym pro-wadząc do systematycznego wzrostu potrzeb finansowych związanych z taką opieką. Wydaje się to stanowiskiem irracjonalnym, zakładającym, że intencją prawodawcy było stałe potęgowanie się problemu kotów wolno żyjących, zwięk-szania się skali ich cierpień oraz nakładów finansowych, jakie gminy powinny ponosić na wywiązywanie się z zadania sprawowania nad nimi opieki. Byłoby

to sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem, a także podstawowymi celami i warto-ściami, których realizacji służyć mają przepisy u.o.z. (przede wszystkim mini-malizacji cierpień zwierząt). Byłby to więc klasyczny przypadek wykładni pro-wadzącej ad absurdum.

Należy zauważyć, że reguła wykładni zakazująca nadawania przepisom ta-kiego znaczenia, w którym prowadzą one do wniosków irracjonalnych czy ab-surdalnych, jest jedną z „najmocniejszych” zasad wykładni prawa. Pozwala ona nawet na przełamanie jasnego i jednoznacznego znaczenia językowego interpre-towanych przepisów, a co dopiero na odrzucenie jedynie jednego z możliwych jego rozumień. Z tego względu należy zdecydowanie stanąć na stanowisku, że w świetle argumentów językowych, systemowych i celowościowo-funkcjonalnych kastracja (sterylizacja) kotów wolno żyjących mieści się w zakresie art. 11a ust.

2 pkt 2 u.o.z. Pogląd przeciwny wydaje się jawnie i rażąco sprzeczny z ratio le-gis u.o.z., nie znajduje także jakichkolwiek podstaw w kontekście, jaki dla tego przepisu stwarzają pozostałe unormowania u.o.z. Również uzasadnienie nowe-lizacji u.o.z. z 16 września 2011 roku, mocą której art. 11a nadane zostało jego aktualne brzmienie, nie zawiera jakichkolwiek przesłanek do twierdzenia, aby zamiarem prawodawcy było wykluczenie dopuszczalności kastracji (steryliza-cji) kotów wolno żyjących. Wprost przeciwnie, intencja prawodawcy zmierzała w przeciwnym kierunku – a mianowicie rozszerzenia zakresu kastracji i stery-lizacji o obowiązek jej dokonania względem wszystkich zwierząt bezdomnych trafiających do schronisk⁴.

Jeżeli zatem treść pojęcia „opieki” nad wolno żyjącymi kotami, o której mowa w art. 11a ust. 2 pkt 2 u.o.z., obejmuje procedury ich kastracji (sterylizacji), to eo ipso dopuszczalne jest także jej finansowanie w ramach gminnego programu opieki i zapobieganiu bezdomności. Co więcej, zaniechanie takich przedsię-wzięć w oparciu o niestaranną i opartą na ewidentnych błędach praw-nych wykładnię przepisów ustawy narażać może gminę na zarzut nie-gospodarnego dysponowania środkami publicznymi przeznaczonymi na realizację programu. Niepodejmowanie działań zmierzających do ograniczania skali problemu, z którym wiąże się ustawowy obowiązek wydatkowania środków publicznych, uznać należałoby za narażanie gminę na konieczność ponoszenia dodatkowych zbędnych wydatków w kolejnych latach na zapewnienie opieki stale rozmnażającej się po-pulacji kotów wolno żyjących.

Należy podkreślić, że prawidłowa i staranna wykładnia przepisów stanowi obowiązek każdego organu, który z mocy prawa zobowiązany jest do ich stosowa-nia. Organami takimi są w tym przypadku organ wykonawczy gminy (wójt,

4 Uzasadnienie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie zwierząt oraz usta-wy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, druk nr 4257, VI kadencja Sejmu, s. 6, http://

orka.sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf/0/08D26EF6B5358A78C125789D00381AF6/$file/4257.pdf [dostęp:

10.05.2016].

mistrz, prezydent) oraz rada gminy – zobowiązane do opracowania i przyjęcia programu odpowiadającego rzeczywistej, prawidłowo ustalonej treści normatyw-nej art. 11 i 11a u.o.z. Obowiązkiem i odpowiedzialnością właściwych pracow-ników merytorycznych w każdej gminie jest dokonanie interpretacji uwzględ-niającej przyjmowane zasady wykładni językowej, systemowej i celowościowej, która nie doprowadzi do konkluzji w oczywisty i jaskrawy sposób sprzecznych z podstawowymi założeniami tej ustawy, a także z wymogami gospodarnego i celowego wydatkowania środków publicznych przeznaczonych na realizację ustawowych zadań gminy. Wedle dostępnych informacji w zdecydowanej więk-szości gmin art. 11a u.o.z. jest zresztą interpretowany prawidłowo, jako niewy-kluczający finansowania kastracji (sterylizacji) kotów wolno żyjących pod pre-tekstem obowiązkowego sterylizowania zwierząt bezdomnych w schroniskach.

Na marginesie należy zauważyć, że ewentualne zakwestionowanie legalno-ści kastracji (sterylizacji) kotów wolno żyjących w ramach programu, o którym mowa w art. 11a u.o.z., nie może oznaczać stwierdzenia nieważności ca-łego programu, a jedynie tej jego części, która zdaniem organu nad-zorczego wykracza poza zakres przewidziany w art. 11a u.o.z. Nie ule-ga wątpliwości, że w razie takiego rozstrzygnięcia nadzorczego gmina miałaby podstawy do skierowania skargi do sądu administracyjnego, w oparciu o powy-żej przedstawione argumenty merytoryczne.

S u m m a r y

The book contains articles written on the basis of the papers presented at the national conference entitled A civil servant as the guardian of complying with statutory obligations towards animals (Katowice, September 26, 2014), addressed to the public service workers and NGO activists.

The authors would like the book to provide help in solving everyday legal problems.

The organizers of the conference and the authors of some part of the papers are students who have been active members of the Scientific Society for Animal Rights and the Animal Rights Section of the Student Legal Counselling Centre. These two pioneering projects have been carried out since 2013 at the Faculty of Law and Administration, the University of Silesia in Katowice.

The members of the Society are active both at the stage of creation and at the stage of application of the law. They analyze current legal regulations and address issues of animal rights – both noticed or unnoticed by the legislator. They attempt to propose and justify a favourable for animals interpretation of various regulations of Polish law, and seek out the possibility to correct and simplify legal procedures. Each year the society carries out educational programmes aimed at promoting the protection of animal rights.

The following are among numerous undertaken actions: a training conference for the volunteers of NGOs, a course in humanitarian protection of animal for lawyers and legal apprentices, a course for the civil servants of the department for combating economic crime of the Regional Police Headquarters in Katowice and municipal and district police stations of the garrison of Silesia, as well as several national scientific conferences and seminars. Within the framework of the Animal Rights Section of the Student Legal Counselling Centre, the students provide free legal assistance to NGOs, and – extemporaneously – to other organizations and individuals.

The experience gained by the students through their participation in the work of the Society or the Section has become a canvas for each part of this collective work. The topics of the chapters – selected by the authors themselves – focus on the analysis of the legal problems posed by the practical application of regulations concerning widely understood animal rights in the sphere of the public service.

The book is addressed not only to the public service officers but also to the members and employees of non-governmental organizations whose statutory objective consists in the protection of animals.

Projekt okładki Ewa Kutylak

Korektor Marzena Marczyk Projekt typograficzny i łamanie

Hanna Olsza

Copyright © 2016 by

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Wszelkie prawa zastrzeżone

ISSN 0208-6336 ISBN 978-83-8012-992-4

(wersja drukowana) ISBN 978-83-8012-993-1

(wersja elektroniczna)

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowice

www.wydawnictwo.us.edu.pl e-mail: wydawus@us.edu.pl

Wydanie I. Ark. druk. 12,5. Ark. wyd. 13,5.

Papier offset. kl. III, 80 g

Cena 20 zł (+VAT)

„TOTEM.COM.PL. Sp. z o.o.” Sp. K.

ul. Jacewska 89, 88-100 Inowrocław