płoszenie – postępowanie, które powoduje u zwierzęcia strach, przerażenie, nad którym nie jest ono w stanie zapanować, skutkujące zwykle

niepohamo-waną ucieczką. Sposoby zachowania sprawcy są zwykle podobne do form po-stępowania przy drażnieniu zwierzęcia, z wyjątkiem bicia zwierzęcia i znęca-nia się nad nim¹⁹. Sprawca może płoszyć czy drażnić głośnym zachowaniem,

19 W. JANKOWSKI. W: Kodeks wykroczeń. Komentarz. Red. T.H. GRZEGORCZYK. Warszawa 2013, s. 338–339.

gestami, krzykami, rzucając w zwierzę przedmiotami, kłując je patykami, tworząc nadmierny hałas, podpalając gazety czy krzewy etc.

Wskazać także należy na art. 6 ust. 2 pkt 9 u.o.z., który stanowi, że przez znęcanie się nad zwierzętami należy rozumieć zadawanie albo świadome do-puszczanie do zadawania bólu lub cierpień, a w szczególności złośliwe straszenie lub drażnienie zwierząt. Istnieje zatem możliwość, iż zachowanie sprawcy wy-kroczenia stypizowanego w art. 78 k.w. będzie jednocześnie stanowiło przestęp-stwo znęcania się nad zwierzętami określone w art. 35 ust. 1 lub 2 u.o.z. Wąt-pliwe jest zatem, aby w tym przypadku zachodził idealny zbieg przestępstwa (art. 35 u.o.z.) z wykroczeniem (art. 78 k.w.), bardziej zasadne będzie bowiem zastosowanie zasady konsumpcji, zgodnie z którą przepisem pochłaniającym będzie art. 35 u.o.z.²⁰.

Mając na uwadze wyżej przytoczone rozumienie pojęć należy podkreślić, iż nie każde drażnienie lub płoszenie jest wykroczeniem. Czynem zabronionym jest tylko takie zachowanie sprawcy, które skutkuje co najmniej zdenerwowa-niem zwierzęcia, bezsporne jest bowiem, iż takie zdenerwowane, zaniepokojo-ne czy przestraszozaniepokojo-ne zwierzę staje się niebezpieczzaniepokojo-ne²¹.

W przypadku komentowanego przepisu k.w. nie wyjaśnia, o jaki gatunek zwierząt chodzi. Wobec braku konkretyzacji tej kwestii należy przyjąć, iż usta-wodawca nie zawęził stosowania tej regulacji do konkretnej grupy zwierząt.

Z literalnego brzmienia niniejszego artykułu wynika zatem, iż chodzi o każde zwierzę, które w wyniku działania sprawcy wyczerpującego dyspozycję art. 78 k.w. może stać się przez to niebezpieczne. Do katalogu można zaliczyć zarówno zwierzęta domowe, jak i gospodarskie, wolno żyjące (tzn. dzikie), wykorzysty-wane do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjal-nych, utrzymywane w ogrodach zoologiczspecjal-nych, a nawet obce faunie rodzimej²². Kolejną kwestią, która wymaga wyjaśnienia, jest użycie przez ustawodaw-cę w treści analizowanego przepisu czasownika doprowadza, co jest warunkiem odpowiedzialności sprawcy. Jest to wyraźne wskazanie konieczności zaistnienia związku przyczynowego pomiędzy samym zachowaniem sprawcy, polegającym na płoszeniu zwierzęcia, a skutkiem w postaci uczynienia zwierzęcia niebez-piecznym, czyli powodującym zagrożenie dla otoczenia. Niewątpliwie nieistot-ne jest, czy to będą ludzie, innieistot-ne zwierzęta czy mienie. Ta okoliczność nie wpły-wa na samo popełnienie wykroczenia oraz jego karalność. Ważne jest natomiast, aby niebezpieczeństwo było realne²³.

Analizowane wykroczenie ma charakter powszechny i materialny. Spraw-cą może być nie tylko właściciel, hodowca czy opiekun zwierzęcia, ale każdy człowiek. Warunkiem koniecznym do wypełnienia znamion ujętych w

20 M. MOZGAWA. W: Kodeks wykroczeń. Komentarz. Red. M. MOZGAWA. Warszawa 2009, s. 279.

21 M. BOJARSKI, W. RADECKI: Kodeks wykroczeń. Komentarz. Warszawa 2016, s. 612.

22 M. MOZGAWA. W: Kodeks wykroczeń. Komentarz. Red. M. MOZGAWA. Warszawa 2009, s. 278.

23 W. JANKOWSKI. W: Kodeks wykroczeń…, s. 339.

zycji komentowanego przepisu jest natomiast zachowanie, które poprzez dzia-łanie umyślne w przypadku drażnienia, a zarówno umyślne, jak i nieumyślne przy płoszeniu, przynosi skutek w postaci uczynienia zwierzęcia niebezpiecz-nym. Niezależnie od odpowiedzialności za wykroczenie z art. 78 k.w. sprawca może odpowiadać za skutki, jakie spłoszone czy rozdrażnione zwierzę spowo-duje (zniszczenie mienia, uszczerbek na zdrowiu, narażenie człowieka na bez-pośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdro-wiu itd.). Sprawca wykroczenia może być ukarany grzywną w wysokości od 20 do 1000 zł albo naganą²⁴.

W celu ustalenia sposobów właściwego postępowania ze zwierzętami warto zapoznać się z treścią u.o.z.

4. Art. 109 § 2 k.w. Kto zanieczyszcza wodę służącą do pojenia zwierząt, znajdującą się poza urządzeniami przeznaczonymi do zaopatrywania ludności w wodę, podlega karze grzywny do 1500 złotych albo karze nagany

Przy omawianiu tego wykroczenia w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na jego umiejscowienie w k.w. – pomieszczono je w rozdziale XIII „Wy-kroczenia przeciwko zdrowiu”. Dobrem chronionym przepisami rozdziału XIII jest zdrowie publiczne. Artykuł 109 k.w. należy do grupy przepisów, które są wykorzystywane jedynie w sferze profilaktyki, nie służy bowiem walce z już pa-nującymi chorobami²⁵.

Z punktu widzenia omawianej tematyki na uwagę zasługuje § 2 wskaza-nego wyżej artykułu, który dotyczy zanieczyszczania wody służącej do pojenia zwierząt, znajdującej się poza urządzeniami przeznaczonymi do zaopatrywa-nia ludność w wodę. W ramach krótkiej charakterystyki omawianego przepi-su należy zwrócić uwagę na kilka podstawowych kwestii. Przedmiotem ochro-ny niniejszego paragrafu jest zdrowie zwierząt. Stypizowano tu wykroczenie powszechne, a więc może popełnić je każdy, zarówno umyślnie, jak i nieumyśl-nie. Aby natomiast doszło do popełnienia tego wykroczenia, musi nastąpić sku-tek w postaci zanieczyszczenia, a więc musi wystąpić jakieś działanie ze stro-ny sprawcy. Wykroczenia tego nie można popełnić przez zaniechanie. Legalna definicja zanieczyszczenia znajduje się w art. 3 pkt 49 ustawy – Prawo ochro-ny środowiska²⁶. Mówiąc najogólniej, zanieczyszczenie polega na jakimkolwiek

24 Ibidem.

25 M. BOJARSKI, W. RADECKI: Kodeks wykroczeń…, s. 846.

26 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.).

działaniu, które wpływa ujemnie na smak, wygląd lub zapach wody, nie musi zaś wywoływać szkodliwych dla zdrowia skutków, a więc może to być np. wle-wanie do niej nieczystości, odprowadzanie ścieków, urządzanie w takiej wodzie prania bielizny itp. Dla bytu tego wykroczenia musi być jednak stwierdzone rze-czywiste zanieczyszczenie wody, a zatem wykroczenie to ma charakter skutko-wy. Tak jak już wyżej wskazywano, do popełnienia tego wykroczenia nie jest wymagane wystąpienie, wskutek zanieczyszczenia wody, faktycznego zagroże-nia dla zdrowia zwierząt. Natomiast w przypadku zanieczyszczezagroże-nia, z którym w ogóle nie łączyłoby się takie zagrożenie i którego skutki samoczynnie ustały-by po pewnym czasie, słuszne ustały-byłoustały-by rozważenie bezkarności takiego czynu ze względu na brak społecznej szkodliwości²⁷. Kary grożące za popełnienie niniej-szego wykroczenia to grzywna do 1500 złotych oraz nagana.

Kwestią, która wymaga szerszego rozważenia, jest określenie przedmiotu czynności wykonawczej w przypadku czynu określonego w omawianym para-grafie art. 109 k.w. W doktrynie jednolicie wskazuje się, że użyty przez ustawo-dawcę zwrot woda służąca do pojenia zwierząt, znajdująca się poza urządzenia-mi przeznaczonyurządzenia-mi do zaopatrywania ludność w wodę oznacza wodę znajdującą się w rzece, źródle, stawie, sadzawce itp., a więc w miejscach, gdzie pojone są zwierzęta. Aneta Michalska-Warias w swoich rozważaniach dodatkowo zawęża zakres zastosowania niniejszego przepisu, uznając, iż użycie przez ustawodawcę określenia pojenie zwierząt wskazuje, że chodzi tu wyłącznie o zanieczyszczanie wody znajdującej się w naturalnych zbiornikach, np. jeziorach, stawach itp., któ-rą człowiek daje do picia hodowanym przez siebie zwierzętom. Zdaniem autorki przepis ten nie będzie miał więc zastosowania do zanieczyszczania wody znaj-dującej się w naturalnych zbiornikach wodnych stanowiących jedynie wodopoje dla zwierząt dzikich. W takich przypadkach zanieczyszczanie wody w natural-nych zbiornikach, która nie jest wykorzystywana przez ludzi do pojenia zwie-rząt, może stanowić przestępstwo określone w art. 181 § 1 k.k., polegające na spowodowaniu zanieczyszczenia w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacz-nych rozmiarach. Zakresem zastosowania art. 109 § 2 k.w. nie można również objąć wody morskiej, gdyż nie służy ona ludziom do pojenia zwierząt²⁸.

Zastosowana przez doktrynę wykładnia art. 109 § 2 k.w. nie zasługuje na aprobatę i niewątpliwie prowadzi do zawężenia zakresu stosowania niniejszego przepisu. W pierwszej kolejności należy zauważyć, iż w komentarzach do tego artykułu niesłusznie ogranicza się jego zastosowanie jedynie do wody znajdują-cej się w naturalnych zbiornikach, takich jak staw, potok, rzeka, jezioro. Z lite-ralnego brzmienia tego przepisu nie wynika, aby ustawodawca wykluczył moż-liwość objęcia jego zakresem wody znajdującej się w sztucznych zbiornikach, która służy do pojenia zwierząt. Słuszne wydaje się objęcie zakresem

27 T. BOJARSKI, A. MICHALSKA-WARIAS, J. PIÓRKOWSKA-FLIEGER, M. SZWARCZYK: Kodeks wykroczeń. Ko-mentarz. Warszawa 2009, s. 426.

28 Ibidem, s. 427.

nia tego artykułu zarówno zanieczyszczania wody znajdującej się w sztucznym zbiorniku przeznaczonym do pojenia zwierząt hodowlanych, usytuowanym w go-spodarstwie, jak również wody znajdującej się w niewielkich zbiornikach, prze-znaczonej do pojenia dzikich zwierząt, np. dzikich kotów żyjących w miastach.

W drugiej kolejności zauważyć należy, iż niezasadne jest przyjęcie, że przed-miotem czynności wykonawczych w przypadku czynu określonego w omawia-nym artykule jest jedynie woda znajdująca się w naturalnych zbiornikach, które są regularnie wykorzystywane przez ludzi do pojenia zwierząt. Taka wy-kładnia art. 109 § 2 k.w. wyklucza objęcie jego zastosowaniem wody znajdują-cej się w naturalnych zbiornikach stanowiących wodopoje dla zwierząt dzikich.

Niesłuszne wydaje się poprzestanie na wykładni literalnej wskazanego prze-pisu bez uwzględnienia celu i funkcji, które omawiany artykuł również powi-nien spełniać. Jak już wskazano, przedmiotem ochrony art. 109 § 2 k.w. jest nie tylko zdrowie ludzi, ale również zdrowie zwierząt. Przyjęcie, że chodzi jedynie o ochronę zdrowia zwierząt hodowanych przez ludzi, a więc zwierząt przezna-czonych do celów gospodarczych, spowodowałoby w zasadzie uznanie, iż celem omawianego przepisu jest jedynie ochrona zdrowia ludzi, którzy skonsumują ho-dowane zwierzęta. Doprowadziłoby to więc do pominięcia ochrony zdrowia zwie-rząt, które jako istoty żywe zasługują na godne traktowanie i opiekę ze strony ludzi. A. Michalska-Warias wskazuje wprawdzie, że w przypadku zanieczysz-czania wody stanowiącej wodopój dla zwierząt dzikich możemy mieć do czynie-nia z przestępstwem z art. 181 § 1 k.k., ale zakresem zastosowaczynie-nia wskazane-go przepisu będzie objęte tylko spowodowanie zniszczenia w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach. Ze zniszczeniem na gruncie omawia-nego przepisu będziemy mieli do czynienia w każdym przypadku nieodwracal-nego przerwania procesów biologicznych, a więc zniszczeniem zwierząt będzie pozbawienie ich życia. Ponadto zniszczenie to musi przybrać znaczne rozmia-ry. W doktrynie²⁹ wskazuje się, iż znaczny rozmiar należy odnosić nie do samej szkody, ale do powierzchni, na której ona wystąpi. Z odmienną sytuacją mamy do czynienia na gruncie wykroczenia z art. 109 § 2 k.w., gdzie zakresem oma-wianego przepisu są objęte również te sytuacje, w których dojdzie do zanieczysz-czenia wody, ale nie spowoduje to skutków niekorzystnych dla zdrowia zwierząt.

Jak zatem łatwo można zauważyć, art. 181 § 1 k.k. będzie miał zastosowanie je-dynie w przypadkach zanieczyszczenia wody, które spowoduje w świecie zwie-rzęcym zniszczenie w znacznych rozmiarach, a więc ma o wiele węższy zakres zastosowania niż art. 109 § 2 k.w. Tym samym zasadne jest objęcie zakresem zastosowania art. 109 § 2 k.w. również przypadków zanieczyszczania wody pi-tej przez dzikie zwierzęta, gdyż one także zasługują na ochronę ze strony ludzi.

29 M. KULIG: Powodowanie zniszczenia w przyrodzie. W: Kodeks karny. Komentarz. Red. M. MO

-ZGAWA. LEX 2014; D. GRUSZECKA: Komentarz do art. 181 k.k. W: Kodeks karny. Część szczególna. Ko-mentarz. Red. J. GIEZEK. LEX 2014.

Jak już wskazano na początku, art. 109 k.w. został umieszczony w rozdzia-le dotyczącym wykroczeń przeciwko zdrowiu. Przedmiotem ochrony niniejszego rozdziału jest przede wszystkim zdrowie ludzi, nie należy jednak pomijać tutaj ochrony zdrowia zwierząt, która dzięki zastosowaniu art. 109 § 2 k.w. również może zostać osiągnięta – i to nie tylko względem zwierząt hodowanych przez lu-dzi, ale także tych dziko żyjących, zarówno gdy wodopojem dla nich jest zbior-nik naturalny, jak i sztuczny. Przedstawiona wykładnia omawianego artykułu pozwoliłaby na objęcie jego zakresem także zachowań mających na celu wywo-łanie skutków szkodliwych dla zdrowia zwierząt, i to nie tylko tych, które mogą również negatywnie wpłynąć na zdrowie ludzkie.

5. Art. 164 k.w. Kto wybiera jaja lub pisklęta, niszczy lęgowiska lub gniazda ptasie albo niszczy legowiska, nory lub mrowiska znajdujące się w lesie albo na nienależącym do niego gruncie rolnym, podlega karze grzywny albo karze nagany

Artykuł 164 k.w. został umiejscowiony w rozdziale XIX dotyczącym szkod-nictwa leśnego, polnego i ogrodowego. Ze względu na fakt, iż lasy są jednymi z najważniejszych elementów środowiska przyrodniczego, podkreśla się ich do-niosłe funkcje, nie tylko produkcyjne, ale przede wszystkim pozaprodukcyjne (ochronne i społeczne), uzasadniające ich wzmożoną ochronę także za pomocą środków prawa karnego sensu largo³⁰.

We wskazanym wykroczeniu podstawowym przedmiotem ochrony są nie-zakłócone przez działalność człowieka warunki życia różnych zwierząt leśnych i polnych. Pośrednio przepis ten chroni również stan środowiska naturalnego, jego równowagę. Zachowanie sprawcy wykroczenia może polegać na następują-cych działaniach: wybieraniu jaj lub piskląt z gniazd ptasich, niszczeniu lęgo-wisk lub gniazd ptasich, niszczeniu legolęgo-wisk zwierzęcych, niszczeniu nor zwie-rzęcych oraz niszczeniu mrowisk.

Jest to wykroczenie skutkowe, a więc do jego dokonania potrzebne jest osiąg-nięcie skutku w postaci naruszenia istniejącego stanu środowiska naturalne-go zwierząt. Przez użyte w przepisie pojęcie niszczenia należy rozumieć znacz-ny stopień uszkodzenia, po którym nie można przywrócić stanu poprzedniego.

Zakresem tego wykroczenia można objąć zatem również sytuacje, w których ktoś zrzuci gniazdo z gałęzi drzewa, gdyż gniazdo znajdujące się na ziemi nie jest zdatne do przeznaczonego użytku, a ptak sam go nie podniesie i nie umieści z powrotem na drzewie. W większości przypadków wypełnienie znamion

30 M. BOJARSKI, W. RADECKI: Kodeks wykroczeń…, s. 1090.

wianego wykroczenia związane będzie z działaniem ze strony sprawcy, jednak nie można także wykluczyć sytuacji, kiedy do popełnienia wykroczenia stypizo-wanego w art. 164 k.w. dojdzie poprzez zaniechanie, gdy np. właściciel zwierzę-cia nie dopełni obowiązku dopilnowania go i tym samym dojdzie do wyrządze-nia szkód określonych w omawianym przepisie przez niedopilnowane zwierzę.

Wykroczenie określone w art. 164 k.w. należy do wykroczeń powszechnych, więc może je popełnić każdy. Sytuacja podlega natomiast pewnemu zróżnicowa-niu w przypadku gruntu rolnego, kiedy to jeżeli stypizowanego w omawianym przepisie zachowania dopuści się właściciel gruntu, nie popełni on wykrocze-nia. Co do zasady wykroczenie to można popełnić zarówno umyślnie, jak i nie-umyślnie. Wyjątkiem jest wybieranie jaj i piskląt, gdyż nieumyślne popełnie-nie takiego wykroczenia jest popełnie-niemożliwe.

Przy omawianiu niniejszego wykroczenia należy zwrócić szczególną uwa-gę, iż w zależności, czy mamy do czynienia ze zwierzętami pozostającymi pod ochroną gatunkową, ptakami łownymi, rybami i rakami czy innymi zwierzęta-mi, może dojść do zbiegu art. 164 k.w. z innymi przepisami.

Zwierzęta pozostające pod ochroną gatunkową zostały określone w rozporzą-dzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 roku w sprawie ochro-ny gatunkowej zwierząt³¹. Jeżeli dojdzie do umyślnego zniszczenia lęgowiska, gniazda, legowiska lub nory zwierząt objętych ochroną gatunkową, zaistnie-je zbieg omawianego wykroczenia z art. 131 pkt 14 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody³², a więc zgodnie z wskazanymi już wcześniej za-sadami postępowania w przypadku wykroczeń zastosowanie będzie miał przepis u.o.p. jako surowszy, gdyż przewiduje również karę aresztu. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku ptaków łownych, kiedy to możliwy jest zbieg przepisów art. 164 k.w. i art. 54 ust. 1 pkt 2 pr.łow., zgodnie z którym wykroczeniem jest wybieranie jaj, piskląt, niszczenie gniazd ptaków łownych lub niszczenie ich le-gowisk. Wówczas również będzie miał zastosowanie przepis zawarty w pr.łow., gdyż przewiduje on surowszą odpowiedzialność. Podkreślenia wymaga okolicz-ność, iż do zbiegu dojdzie jedynie wówczas, gdy wykroczenie zostanie popełnio-ne w lesie lub nienależącym do sprawcy gruncie rolnym, bowiem tylko wtedy zastosowanie znajdzie art. 164 k.w. W innych przypadkach zastosowanie będą miały jedynie przepisy szczególne.

Jeżeli natomiast chodzi o inne zwierzęta, to dopełnienie regulacji zawar-tej w art. 164 k.w. nastąpiło wraz z wejściem w życie u.o.p., która zawiera nor-mę ogólną, obejmującą ochroną cały świat przyrody żywej. Przepis art. 125 u.o.p. określa sytuacje, w których rośliny, zwierzęta lub grzyby (a także ich siedliska) mogą być niszczone lub zabijane, np. w przypadku prowadzenia ba-dań naukowych lub akcji ratowniczej. Jeśli jednak nie zachodzi żadna wskaza-na w powyższym przepisie przyczywskaza-na, wówczas takie działanie jest bezprawne

31 Dz.U. z 2014 r., poz. 1348.

32 Tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 1651 ze zm., dalej: u.o.p.

i stanowi wykroczenie stypizowane w art. 131 pkt 13 u.o.p., do którego popełnie-nia może dojść również w innych miejscach niż las czy grunt rolny. Ze względu na fakt, iż ustawowa definicja siedliska pozwala objąć nią różne miejsca byto-wania zwierząt, a więc na pewno lęgowiska czy nory, stwierdzić należy, że ar-tykuł ten stanowi dopełnienie regulacji z art. 164 k.w.

Należy zwrócić uwagę, iż regulacja zawarta w art. 164 k.w. jest niewystar-czająca, ponieważ obejmuje jedynie sytuacje, gdy do działań wskazanych w oma-wianym wykroczeniu doszło w lesie lub na gruncie rolnym nienależącym do sprawcy, a to może spowodować brak ochrony bytowania zwierząt na obszarach, które do lasu lub gruntu rolnego nie mogą być zaliczone. Dlatego pozytywnie na-leży ocenić uzupełnienie regulacji kodeksowej o przepisy zawarte w u.o.p. Pod-kreślenia wymaga również okoliczność, iż w przypadkach, gdy czyn sprawcy wyczerpuje znamiona zawarte w przepisach szczególnych, dojdzie do popełnie-nia wykroczepopełnie-nia nawet wówczas, gdy sprawca dopuści się go na gruncie rolnym stanowiącym jego własność.

6. Art. 165 k.w. Kto w lesie, w sposób złośliwy, płoszy albo ściga, chwyta, rani lub zabija dziko żyjące zwierzę, poza czynnościami związanymi z polowaniem lub ochroną lasów, jeżeli czyn z mocy innego przepisu nie jest zagrożony karą surowszą, podlega karze grzywny albo karze nagany

Niniejszy przepis skoncentrowany jest na bezpieczeństwie zwierząt, przed-miotem ochrony są tu bowiem życie oraz niezakłócone warunki bytowania tzw.

mieszkańców lasu, czyli zwierząt leśnych³³.

Strona przedmiotowa komentowanego wykroczenia sprowadza się do złośli-wego płoszenia albo ścigania, chwytania, ranienia lub zabijania w lesie przez sprawcę dziko żyjącego zwierzęcia, z wyjątkiem czynności związanych z polo-waniem lub ochroną lasów. Przepis ten jest normą sankcjonującą dla art. 30 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 28 września 1991 roku o lasach³⁴, który zakazu-je płoszenia, ścigania, chwytania i zabijania dziko żyjących zwierząt³⁵. Należy również w tym kontekście zwrócić uwagę na art. 9 ust. 1 pkt 2 pr.łow. Zawie-ra on zakaz – poza polowaniami i odłowami, spZawie-rawdzianami pZawie-racy psów my-śliwskich, a także szkoleniami ptaków łowczych, organizowanymi przez Polski Związek Łowiecki – płoszenia, chwytania, przetrzymywania, ranienia i

33 M. ZBROJEWSKA. W: Kodeks wykroczeń. Komentarz. Red. T.H. GRZEGORCZYK. Warszawa 2013, s. 711.

34 Tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 2100 ze zm., dalej: u.l.

35 M. ZBROJEWSKA. W: Kodeks wykroczeń…, s. 711.

nia zwierzyny. Sprawca może dopuścić się wykroczenia z art. 165 k.w. wyłącz-nie przez działawyłącz-nie. Nadto jest to wykroczewyłącz-nie powszechne, zatem może je po-pełnić każdy³⁶.

Regulacja zawarta w art. 165 k.w. została dodana nowelą grudniową z 1994 roku³⁷. Pierwotnie ustawodawca posługiwał się pojęciem zwierzęcia. Dopiero ustawą z 24 kwietnia 1997 roku o zmianie ustawy o lasach oraz zmianie nie-których ustaw³⁸ ustawodawca doprecyzował, że chodzi o dziko żyjące zwierzę.

Prawodawca wyraźnie umiejscowił komentowane wykroczenie w przestrzeni.

Z literalnego brzmienia w sposób bezsprzeczny wynika, iż wykroczenie z art. 165 k.w. można popełnić tylko i wyłącznie w lesie. Nie musi to być las nienależący do sprawcy. Odpowiedzialność przypisuje się także wtedy, gdy sprawca dopusz-cza się czynu we własnym lesie. W celu wyjaśnienia pojęcia las należy odwołać się do definicji zawartej w art. 3 u.l. W świetle tego przepisu lasem jest grunt:

1) o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (upra-wami leśnymi) – drze(upra-wami i krze(upra-wami oraz runem leśnym – lub przejścio-wo jej pozbawiony:

a) przeznaczony do produkcji leśnej lub

b) stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo

c) wpisany do rejestru zabytków;

2) związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb