Ograniczenia wolnoœci zwi¹zkowych

W nakreœlonym powy¿ej kontekœcie szczególnego znaczenia nabiera kwestia dopuszczalnoœci ograniczeñ poszczególnych wolnoœci. Punktem

wyj-œcia bêdzie konstatacja, i¿ w tej materii w ramach regulacji przyjêtych w obu Paktach, pomimo wskazanych wczeœniej ró¿nic, wystêpuje pewna korelacja.

Jeœli chodzi o wolnoœæ koalicji, to zarówno w art. 22 ust. 2 Miêdzynarodowe-go Paktu Praw Politycznych i Obywatelskich, jak i w art. 8 ust. 1 pkt a Miêdzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Spo³ecznych i Kulturalnych dopuszczalne s¹ wy³¹cznie ograniczenia przewidziane przez ustawê i ko-nieczne w demokratycznym spo³eczeñstwie w interesie bezpieczeñstwa pañ-stwowego lub publicznego, porz¹dku publicznego b¹dŸ dla ochrony zdrowia lub moralnoœci publicznej albo praw i wolnoœci innych osób⁴⁸. Z podobnych przyczyn ograniczenia mog¹ byæ wprowadzone ustaw¹ w ramach art. 8 ust. 1 pkt c Miêdzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Spo³ecznych i Kul-turalnych w odniesieniu do prawa zwi¹zków zawodowych do swobodnego

46 Historycznie MOP jest wytworem dziewiêtnastowiecznej myœli spo³ecznej. Zarówno ekonomiœci, jak i socjologowie stwierdzili, ¿e nie do przyjêcia jest po³o¿enie robotników w czasie rewolucji przemys³owej. Spo³eczni reformatorzy, pocz¹wszy od Roberta Owena wierzyli, ¿e ka¿dy kraj, usi³uj¹cy poprawiæ warunki pracy, zwiêkszy koszty pracy stawiaj¹c siê w niekorzystnej ekonomicznie sytuacji w porównaniu do innych krajów. Dlatego starali siê oni z takim uporem przekonaæ mo¿nych Europy, aby lepsze warunki pracy i krótsze godziny pracy sta³y siê przedmiotem miêdzynarodowych porozumieñ. Na temat historii Miêdzynarodowej Organizacji Pracy pisali: J. Follows, Antecedents of the International La-bour Organization, Oxford 1 951 ; L. Betten, International LaLa-bour Law. Selected Issues, De-venter–Boston 1993.

47 K. W. Baran, Wolnoœci zwi¹zkowe i ich gwarancje w systemie ustawodawstwa pol-skiego, Bydgoszcz – Kraków 2001, s. 23.

48 Dyrektywa nie stanowi przeszkody w na³o¿eniu innych ustawowych ograniczeñ na funkcjonariuszy policji i si³ zbrojnych. Ibidem, s. 23.

prowadzenia swej dzia³alnoœci. Wyj¹tkiem w tej materii staje siê natomiast prawo do tworzenia i przystêpowania do krajowych i miêdzynarodowych struktur zwi¹zkowych, gdy¿ ¿aden przepis nie przewiduje mo¿liwoœci wpro-wadzenia w tej kwestii jakichkolwiek ograniczeñ⁴⁹.

W tym miejscu nale¿y zaakcentowaæ, ¿e przedstawione powy¿ej prze-s³anki dopuszczalnoœci ograniczenia wolnoœci tworzenia zwi¹zków zawodo-wych i innych wolnoœci zwi¹zkozawodo-wych przewidziane normami obu Paktów maj¹ charakter wzglêdny, w tym sensie, i¿ pañstwa bêd¹ce stronami kon-wencji Miêdzynarodowej Organizacji Pracy nr 87⁵⁰ nie s¹ uprawnione do podejmowania kroków ustawodawczych lub stosowania prawa w sposób, który narusza³by gwarancje przewidziane w tej konwencji⁵¹. Stanowi to je-den z g³ównych dowodów na potwierdzenie wyartyku³owanej wy¿ej tezy, ¿e problematyka socjalna w ramach systemu Organizacji Narodów Zjednoczo-nych zosta³a przekazana w gestiê Miêdzynarodowej Organizacji Pracy. Na tym tle normatywnym uprawnione wydaje siê wiêc stwierdzenie, ¿e normy Konwencji MOP nr 87 maj¹ charakter nadrzêdny nad postanowieniami Pak-tów w kwestii wolnoœci zwi¹zkowych. Œwiadczy o tym równie¿ fakt, ¿e przy-gotowywane przez Komitet ds. Praw Gospodarczych, Spo³ecznych i Kultural-nych Organizacji Narodów ZjednoczoKultural-nych w 1990 r. ogólne zasady odno-sz¹ce siê do formy i zawartoœci sprawozdañ sk³adanych przez pañstwa cz³on-kowskie z realizacji Miêdzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Spo³ecz-nych i KulturalSpo³ecz-nych, wskazywa³y, ¿e wprowadzenie art. 8 jest zapewnione na drodze stosowania Konwencji Miêdzynarodowej Organizacji Pracy⁵². Dla-tego te¿ w przypadku jakichkolwiek skarg, sk³adanych do ONZ w sprawie nieprzestrzegania wolnoœci zwi¹zkowych, s¹ one kierowane do Miêdzynaro-dowej Organizacji Pracy⁵³.

Podsumowanie

Zawarcie umów miêdzynarodowych stanowi¹cych ca³oœciowe i uniwer-salne czyli ogólnoœwiatowe rozwi¹zania dotycz¹ce prawnej ochrony praw jednostki, w tym tak¿e wolnoœci tworzenia zwi¹zków zawodowych, nast¹pi³o dopiero w 1966 roku, gdy Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwali³o dwa wa¿ne akty prawne: Miêdzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych⁵⁴

49 Ibidem, s. 24.

50Dz. U. z 1958 r., Nr 29, poz. 125

51 Por. art. 22 ust. 3 Paktu Praw Politycznych i Obywatelskich oraz art. 8 ust. 2 Paktu Praw Gospodarczych, Spo³ecznych i Kulturalnych.

52 Chodzi tu o Konwencje Miêdzynarodowej Organizacji Pracy: Nr 87 (Dz. U. z 1958 r., Nr 29, poz. 125); Nr 98 (Dz. U. z 1958 r., Nr 29, poz. 126); Nr 151 (Dz. U. z 1994 r., Nr 22, poz. 78).

53 K. Walczak, Zbiorowe prawo pracy.., s. 5.

54 Dz. U. z 1977 r., Nr 38, poz. 168.

oraz Miêdzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Spo³ecznych i Kultural-nych⁵⁵. Wymienione akty normatywne wymaga³y ratyfikacji ze strony pañstw, które tym samym zobowi¹za³y siê do wprowadzenia do swego systemu praw-nego miêdzy innymi unormowañ dotycz¹cych wolnoœci zrzeszania siê w zwi¹zki zawodowe. Stanowi¹ one, wraz z Powszechn¹ Deklaracj¹ Praw Cz³owieka, fundament ONZ-owskiego systemu ochrony praw cz³owieka, któ-rego rozwi¹zania przejmowane s¹ w konwencjach szczegó³owych –

powsta-³ych z inicjatywy ONZ – organizacji wyspecjalizowanych, takich jak Miêdzy-narodowa Organizacja Pracy lub organizacji regionalnych, takich jak Rada Europy.

Miêdzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych statuuje jedy-nie jeden aspekt wolnoœci zrzeszania siê w zwi¹zki zawodowe, a mianowi-cie prawo zrzeszania siê w zwi¹zki zawodowe i przystêpowania do nich.

Miêdzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Spo³ecznych i Kulturalnych roz-szerza tê wolnoœæ o swobodê w zakresie tworzenia struktur ponadzak³ado-wych, jak i swobodê w zakresie dzia³ania zwi¹zków zawodoponadzak³ado-wych, a tak¿e prawo do strajku. Traktaty te maj¹ wi¹¿¹cy charakter prawny dla pañstw, które go ratyfikowa³y.

Zobowi¹zania miêdzynarodowe z zakresu wolnoœci i praw cz³owieka, sta-nowi¹ce wzorzec dla prawa krajowego, maj¹ tak¿e istotny wp³yw na uchyle-nie b¹dŸ zmianê tego prawa⁵⁶. Z perspektywy zakresu ochrony praw cz³owie-ka w konstytucjach krajowych, normy prawa miêdzynarodowego wyznaczaj¹ minimalne standardy⁵⁷. Oznacza to, ¿e konstytucje krajowe mog¹ zawsze przewidywaæ wy¿szy poziom ochrony praw i wolnoœci, nie mog¹ natomiast gwarantowaæ standardów s³abszych⁵⁸. Pañstwo nie mo¿e uzasadniaæ

nienale-¿ytego wykonywania umowy miêdzynarodowej powo³uj¹c siê na swoje prawo konstytucyjne, poniewa¿ obliguje je zasada pacta sunt servanda. Jednak¿e z punktu widzenia prawa konstytucyjnego prawo miêdzynarodowe nie podwa¿a konstytucji, która zachowuje najwy¿sz¹ pozycjê w porz¹dku krajowym⁵⁹.

55 Dz. U. z 1977 r., Nr 38, poz. 167.

56Normy prawa miêdzynarodowego, ustanawiaj¹ce katalog praw, które pañstwa ratyfi-kuj¹ce te umowy zobowi¹za³y siê wprowadzaæ do swojego systemu prawnego, wywar³y zna-cz¹cy wp³yw na treœæ wolnoœci i praw obowi¹zuj¹cej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r.: Dz. U. Nr 78, poz. 483; Zob. W. Skrzyd³o, Konstytucyjny katalog wolnoœci i praw jednostki, [w:] Konstytucyjne wolnoœci i prawa..., s. 46.

57 C. Mik, Miêdzynarodowe uwarunkowania konstytucyjnej regulacji praw cz³owieka.

(Problemy podstawowe), „Pañstwo i Prawo” 1990, nr 12, s. 38. Zob. A. Michalska, Prawa cz³owieka..., s. 343–384.

58 M. Masternak-Kubiak, Miejsce i znaczenie miêdzynarodowych Ÿróde³ prawa praw cz³owieka w polskim porz¹dku konstytucyjnoprawnym, w: M. Jab³oñski, Wolnoœci i prawa jednostki w Konstytucji RP, t. I, Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolnoœci i praw jednostki w RP, Warszawa 2010, s. 32.

59Analiza postanowieñ Konstytucji RP dotycz¹cych wolnoœci i praw cz³owieka wskazuje na to, ¿e w wyniku recepcji w formie powtórzenia standardy miêdzynarodowe w zakresie ochrony praw jednostki uzyska³y rangê konstytucyjn¹. Tak¹ metod¹ pos³u¿y³ siê ustrojo-dawca konstytucyjny w rozdziale II Konstytucji RP dotycz¹cym wolnoœci, praw i obowi¹zków

THE FREEDOM TO FORM TRADE UNIONS IN THE PROTECTION OF HUMAN RIGHTS OF THE UNITED NATIONS

Key words: freedom of association, trade unions, the United Nations, the Universal Decla-ration of Human Rights, the International Covenants on Human Rights

Summary

Freedom of association in trade unions is one of the fundamental freedoms of man, firmly established in international law that by ratification became part of the Polish legal system.

The importance of the Universal Declaration of Human Rights and the International Cove-nants on Human Rights, for the development and attain the highest level of standards relating to freedom of association in trade unions is not to be underestimated. The provisions of the United Nations created a clear and readable catalog of principles, benchmarks for the construc-tion and evaluaconstruc-tion of legal status in different countries of the UN community, including the Polish constitutional system.

cz³owieka i obywatela, gdzie zasadniczo odzwierciedli³ standardy miêdzynarodowe, w tym tak¿e dotycz¹ce wolnoœci koalicji pracowniczej, zawarte m.in. w: Powszechnej Deklaracji Praw Cz³owieka z 10 grudnia 1948 r.; Miêdzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 r.; Miêdzynarodowym Pakcie Praw Gospodarczych,

Spo-³ecznych i Kulturalnych z 16 grudnia 1966 r. Z punktu widzenia prawa miêdzynarodowego warunki okreœlane przez to prawo w stosunku do prawa krajowego maj¹ moc wi¹¿¹c¹ nawet wobec Konstytucji.

J^USTYNA K^RZYWKOWSKA

Wydzia³ Prawa i Administracji UWM w Olsztynie M^ACIEJ K^UBALA

S¹d Koœcielny Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej w Gorzowie Wielkopolskim

Stolica Apostolska i prawo kanoniczne