Wnioski koñcowe

Z powy¿szych rozwa¿añ wynika, i¿ w sprawach dotycz¹cych ochrony

¿ycia p³odu mamy do czynienia z klasyczn¹ sytuacj¹ kolizji ró¿norodnych praw jednostek. Podkreœla to równie¿ ETPCuznaj¹c, ¿e ocena kazusów w przedmiotowych sprawach polega przede wszystkim na wa¿eniu ró¿nych i czasem sprzecznych interesów lub wolnoœci ¿¹danych przez kobietê, matkê b¹dŸ ojca w stosunku do innych osób lub wobec nienarodzonego dziecka.⁵⁴ Tworz¹ one skomplikowany splot znajduj¹cych siê na p³aszczyŸnie horyzon-talnej uprawnieñ dwóch lub wiêcej podmiotów, zarówno powi¹zanych, jak i czêsto ze sob¹ sprzecznych. Podstawow¹ rol¹ organów orzekaj¹cych jest tu odpowiednie ich zbalansowanie i dziêki temu odkrycie zobowi¹zañ pañstw–

–stron EKPC istniej¹cych w p³aszczyŸnie wertykalnej. Szczególnie istotna jest tu relacja ró¿norodnych praw ciê¿arnych matek oraz prawa do ¿ycia nienarodzonych.

Wydaje siê, i¿ w pewnym zakresie kolizja ta jest specyficznym rodzajem konfliktu pozornego. Wynika to z faktu, ¿e organy strasburskie, nie przes¹-dzaj¹c o zakresie prawa do aborcji dopuszczalnego w prawie krajowym, w swoim orzecznictwie konsekwentnie chroni¹ szereg uprawnieñ kobiet

ciê-¿arnych. Natomiast uprawnieniom nasciturusa nadaj¹ charakter hipotetycz-ny, w zwi¹zku z tym zasadniczo odmawiaj¹c ich ochrony.

Jednak nawet uznanie ich realnego charakteru, czyli przyznanie praw nienarodzonym na podstawie art. 2 Konwencji nie oznacza³oby w rozumowaniu

53 Open Door Counselling Ltd and Dublin Well Woman Centre przeciwko Irlandii z dn.

29.10.1992 r., skargi nr 14234/88 i 14235/88, § 68 i n. Zob. szerzej J. Kondratiewa-Bryzik, Pocz¹tek prawnej…, s. 136–139. Por. a contrario decyzjê ETPC Tokarczyk przeciwko Polsce z dn. 31.01.2002 r., skarga nr 51792/99, w której Trybuna³ uzna³ za oczywiœcie bezzasadny wniosek obywatela polskiego, który zosta³ skazany na 1,5 roku wiêzienia za pomoc kobie-tom w dokonywaniu aborcji na Ukrainie. Mimo, ¿e dzia³ania skar¿¹cego, oprócz wymiaru komercyjnego, mia³y wg ETPC tak¿e znamiona dzia³añ z powodów œwiatopogl¹dowych, to jednak s¹d strasburski odrzuci³ skargê z powodu pope³nienia przez skar¿¹cego przestêp-stwa wg prawa krajowego.

54 Vo przeciwko Francji z dn. 8.08.2004 r., skarga nr 53924/00, § 80.

organów konwencyjnych absolutnej ochrony tego ¿ycia. Ochrona by³aby ograniczona m.in. sytuacj¹ zagro¿enia ¿ycia i zdrowia matki dziecka. Je¿eli wiêc dziecko nienarodzone ma prawo do ¿ycia, to jest ono poœrednio ograni-czone przez prawa i interesy matki. Aborcja nie jest jednym z wyj¹tków wyraŸnie wymienionych w art. 2. Trybuna³ i Komisja uzna³y, ¿e przerwanie ci¹¿y w interesie ¿ycia i zdrowia matki jest zgodne ze art. 2 ust. 1 zdanie pierwsze, gdy¿ zak³adaj¹c, i¿ przepis ten ma zastosowanie do wstêpnego sta-dium ci¹¿y, przerwanie ci¹¿y, chroni¹c ¿ycie i zdrowie kobiety na tym etapie (w rozpatrywanej sprawie by³ to 10 tydzieñ ci¹¿y), mieœci siê w zakresie „do-mniemanego ograniczenia prawa do ¿ycia p³odu⁵⁵.

Równie¿ ewentualny konflikt pomiêdzy matk¹ a ojcem, zwi¹zany ze zgod¹ na dokonanie usuniêcia ci¹¿y, rozstrzygany jest przez organy konwen-cyjne na korzyœæ ciê¿arnej kobiety. Wynika to przede wszystkim, z podkreœla-nego w orzecznictwie, szczególpodkreœla-nego zwi¹zku matki z noszonym w jej ciele p³odem.

W przedmiotowych sprawach, w wiêkszoœci przypadków nie da siê wiêc zastosowaæ zasady „praktycznej zgodnoœci” praw poszczególnych podmiotów i ETPC przyznaje z regu³y pierwszeñstwo uprawnieniom matki. W takich przypadkach organy chroni¹ce przestrzegania EKPC wydaj¹ siê u¿ywaæ przede wszystkim „kryterium dodatkowych praw”, które dzia³a na korzyœæ matki (jej prawo do prywatnoœci i ochrony ¿ycia rodzinnego, prawo do ¿ycia oraz incydentalnie inne swobody), co przy nieuznanej lub minimalnej ochro-nie p³odu skutkuje prymatem tych pierwszych.

COLLISION BETWEEN THE RIGHTS OF PARENTS AND FOETUS IN THE JURISPRUDENCE OF THE EUROPEAN COURT

OF HUMAN RIGHTS RELATING TO ABORTION

Key words: right to life, right to respect for private life, abortion, foetus, human rights collision, human rights conflict

Summary

The problem of the beginning of human life and its protection is one of the most contro-versial issues at both the national and international of human rights protection systems. In the various countries, in the public discourse, there is a long-standing dispute between proponents of “complete protection of life” and representatives of the so-called “pro-choice” movements.

This situation also affects the shape of the regulations and the interpretation of the provisions concerning the beginning of human life and the possible abortion both in particular countries and in international human rights law.

55 J. Lipski, op. cit., s. 74. Zob. równie¿ omówienie polskiego wyroku dotycz¹cego za-pewnienia przez pañstwo ewentualnoœci realnego dokonania zabiegu przerywania ci¹¿y, w przypadku kiedy jego system prawny przewiduje takie mo¿liwoœci: J. Kondratiewa-Bry-zik,Wykonanie wyroku Europejskiego Trybuna³u Praw Cz³owieka w sprawie Tysi¹c przeciw-ko Polsce, „Problemy Wspó³czesnego Prawa Miêdzynarodowego, Europejskiego i Porównaw-czego” 2009, Vol. VII, z. 2, s. 101–110.

This article analyzes the institutions of human rights collision and conflict and basic principles concerning the protection of the beginnings of human life, which was articulated in both the universal and regional human rights protection systems. The publication discusses the main rights of individual entities acting formulated in the jurisprudence of the European Court of Human Rights regarding the matters of abortion. The publication discusses the main rights of individual entities appearing in abortion cases, formulated by the European Court of Human Rights.

Additionally, the article examines possible ways to resolve conflicts between the rights applied in that specific cases by the Court.

T^ADEUSZ J^ASUDOWICZ

Katedra Praw Cz³owieka WPiA UMK w Toruniu

Rodzina jako podmiot uprawniony