Opis metody

Badania wzroku dziecka może obejmować wiele aspektów, w zależności od wieku dziecka, jego umiejętności społecznych i nastroju. Dla różnych grup wiekowych znawcy przedmiotu [5-8]

zalecają różne badania, w tym: badanie ostrości wzroku, badanie widzenia barwnego, badanie

1 Zespół Optyki Widzenia, Instytut Fizyki, Politechnika Wrocławska, Wybrzeże Wyspiańskiego 27, 50-370 Wrocław;

email: marta.szmigiel@pwr.wroc.pl

2 Zespół Optyki Widzenia, Instytut Inżynierii Biomedycznej i Pomiarowej, Politechnika Wrocławska, Plac Grunwaldzki 13, 50-377 Wrocław

139

wykrywające zeza, test zakrywania-odkrywania, badanie widzenia stereoskopowego, a ponadto przeprowadzenia obiektywnego badania refrakcji (metodą skiaskopową) oraz badania amplitudy akomodacji. W niniejszej pracy opisano badania przeprowadzane w trzech aspektach: ostrości wzroku, widzenia przestrzennego oraz widzenia barwnego.

2.1. Badanie ostrości wzroku

Badanie przeprowadza się w celu sprawdzenie ostrości wzroku dziecka oraz wykrycia możliwej różnicy między ostrością wzroku lewego i prawego oka. Przeprowadza się je z odległości 2,5 m, najpierw przy widzeniu obuocznym, a następnie jednoocznie, w dowolnej kolejności, z zasłoniętym okiem niebadanym. Za normę przyjmuje się ostrość wzroku równą nie mniej niż V = 0,9. Ostrość wzroku poniżej normy może świadczyć o nieskorygowanej krótkowzroczności lub astygmatyzmie, jak również o chorobie oczu lub zmianach patologicznych w układzie wzrokowym.

W każdym z takich przypadków należy dziecko skierować do lekarza okulisty w celu dokładnego zbadania. Jeśli badane dziecko w trakcie badania ma na sobie okulary przepisane mu do dali, to ostrość wzroku poniżej normy może świadczyć o niewłaściwej korekcji lub niewłaściwym sposobie noszenia okularów. W takim przypadku także należy dziecko skierować do okulisty [9].

Jeżeli ostrość wzroku spełnia warunki normy może to oznaczać miarowość lub nadwzroczność maskowaną akomodacją. Aby to rozróżnić należy sprawdzić ostrość wzrokową prawego i lewego oka po ustawieniu przed nim soczewki dodatniej o mocy + 2,00 D (a następnie również + 4,00 D) w celu rozluźnienia ewentualnej akomodacji. Przy normalnowzroczności obserwuje się spadek ostrości wzroku. Utrzymanie się wysokiej ostrości wzroku sugeruje ukrytą dalekowzroczność. Również w takim przypadku należy dziecko skierować na badanie okulistyczne [9].

Podstawowym elementem zestawu do badania ostrości wzrokowej jest urządzenie SCOLATEST, które służy do prezentacji optotypów (rys. 1.a). Ma ono postać pudełka z podświetlanym ekranem, na którym można wyświetlać optotypy literowe (zestaw H, O, T, V, X) lub obrazkowe (dom, kwiat, samochód, dziecko, drzewo, ptak) dla dzieci, które jeszcze nie znają alfabetu. Znaki odpowiadają wartościom ostrości wzroku V=0,4, V=0,7, V=0,9 oraz V=1,25 (z odległości badania 2,5 m). Zestaw zawiera również 3 pary okularów z osłoną dla jednego oka (przed drugim okiem jest soczewka o mocy 0 D, + 2,00 D lub + 4,00 D), planszę wzorcową z rysunkami wszystkich optotypów oraz arkusze do notowania odpowiedzi dziecka [9].

Rys. 1. a) Zestaw do badania ostrości wzroku SCOLATEST oraz b) Badanie ostrości wzroku

Bezpośrednio przed rozpoczęciem badania każde dziecko zostało zapoznane z zasadą badania. Dziecko mogło udzielać odpowiedzi słownej lub też wskazywać optotypy na planszy wzorcowej. Jeśli dziecko nie zna liter lub ma widoczne opory przed wskazywaniem ich, badanie można przeprowadzić na optotypach obrazkowych. W trakcie badania (Rysunek 1.b) na ekranie

b) a)

140

SCOLATESTu wyświetlane były kolejno optotypy, od największego (odpowiadającego ostrości wzroku V=0,4) do najmniejszego (visus V=1,25), a dziecko wskazywało optotyp według niego prawidłowy. Jeżeli dziecko nosi okulary do dali badanie przeprowadza się w tych okularach.

2.2. Badanie widzenia przestrzennego

Celem tego badania jest identyfikacja dzieci z zaburzeniami widzenia przestrzennego. Brak stereowidzenia może wskazywać na szereg nieprawidłowości wzrokowych: tłumienie jednego oka, niedowidzenie, znaczną różnowzroczność lub anizeikonię, jak również zezy jawne i ukryte.

Prawidłowe widzenie stereoskopowe świadczy zwykle o prawidłowej współpracy obu oczu, właściwej fiksacji i fuzji. W praktyce badanie widzenia stereoskopowego jest relatywnie rzadko wykonywane, co sprawia, że część wad wzroku u dzieci nie zostaje wykryta [9].

Do sprawdzania widzenia stereoskopowego stosowany był test „Random Dot Stereo E”

(Rys. 2.a), składający się z trzech tabliczek: demonstracyjnej (z wypukłym znakiem E, dla wytłumaczenia, co można zauważyć na jednej z tabliczek), testowej (ze znakiem E tworzącym stereoparę) oraz pustej (bez znaku E), a także okularów polaryzacyjnych. Na tabliczce testowej obrazy litery E widoczny jest tylko, gdy osoba z poprawnym widzeniem przestrzennym ogląda ją przez okulary polaryzacyjne z przeciwnymi polaryzacjami lewego i prawego oka. Tabliczka pusta pokryta jest analogicznym wzorem kropkowym, lecz nie zawiera ukrytej stereopary. Tabliczka demonstracyjna, pokryta również wzorem kropkowym, zawiera wypukły znak E [9].

Rys. 2. a) Zestaw do badania widzenia przestrzennego „Stereo Random Dot E” oraz b) Badanie widzenia stereoskopowego

Podczas badania tabliczki pokazywane były z odległości około 45 cm, prostopadle do linii wzroku badanego dziecka. Ekspozycję tabliczek przeprowadzano 4 razy, za każdym razem zmieniając układ tabliczek. Czas prezentacji każdego układu tabliczek był krótki (około 4-7 s). Jeśli dziecko nosi okulary korekcyjne badanie przeprowadza się w tych okularach. Rysunek 2.b przedstawia badanie widzenia stereoskopowego.

Test uważany był za zaliczony, gdy dziecko wskazało prawidłowo kartę ze stereoskopową literą E w przynajmniej 3 przypadkach.

2.3. Badanie widzenia barwnego

Celem tego badania jest identyfikacja dzieci z zaburzeniami widzenia barw. Badanie przeprowadzono za pomocą opracowanych specjalnie dla dzieci tablic pseudoizochromatycznych

„Color Vision Testing Made Easy” Waggonera (Rys 3.a). W odróżnieniu od klasycznych tablic

a) b)

141

pseudoizochromatycznych (np. Ischichary), zawierających ukryte cyfry, ten test zawiera ukryte figury geometryczne o łatwo rozpoznawalnych kształtach czyli koło, kwadrat, trójkąt i gwiazda.

W zestawie znajduje się 9 tablic testowych oraz jedna tablica demonstracyjna. Tablice nie umożliwiają zdiagnozowania rodzaju wady widzenia barwnego, a jedynie stwierdzenie czy istnieją jakiekolwiek nieprawidłowości w rozpoznawaniu barw.

Rys. 3. a) Tablica demonstracyjna „Color Vision Testing Made Easy” , b) Przykładowa tablica testowa do badania widzenia barwnego dzieci oraz c) Badanie widzenia stereoskopowego

Podczas badania tablice prezentowane były z odległości 45 cm tak, aby dziecku umożliwić swobodne odczytywanie barw. Dziecko zapoznawane było z zadaniem przy pomocy planszy demonstracyjnej, następnie oglądając kolejne plansze dziecko miało określić, jakie figury znajdują się na określonej planszy pokazywanej mu przez krótki czas (około 5 sekund). Rysunek 3.b przedstawia badania widzenia stereoskopowego.

Test dedykowany dla dzieci od 5 roku życia uważana się za zaliczony, gdy wszystkie 9 tablic zostanie prawidłowo rozpoznanych. W niniejszym badaniu również jedna odpowiedź niepoprawna kwalifikowała wynik jako pozytywny.

3. Wyniki badań

Badaniem objęto 87 dzieci w grupach przedszkolnych trzy-, cztero-, pięcio- i sześciolatków (w wieku od 3 lat i 4 miesięcy do 7 lat i 4 miesięcy), w tym 48 dziewczynki (55%) i 39 chłopców (45%). Badanie wykonano w jasnym pomieszczeniu, w godzinach przedpołudniowych.

Tabela 1 przedstawia wyniki pomiaru ostrości wzroku.

Tab. 1. Wyniki pomiaru ostrości wzroku Ostrość wzroku prawidłowa

V=0,9 lub V=1,25 (normalnowzroczność)

Ostrość wzroku obniżona V  0,7

(np. krótkowzroczność, astygmatyzm)

Ostrość wzroku V  0,9 z soczewką dodatnią

(dalekowzroczność) obuocznie 70 (80,4%)

obuocznie 1 (1,4%) obuocznie 3 (4,2%) OP 1 (1,4%) OP 2 (2,8%) OL 0 (0%) OL 3 (4,2%)

b) a) c)

142

Spośród badanych dzieci 70 miało prawidłowa ostrość wzroku, zaburzenia wykryto u 12 dzieci, u 5 osób (7,1%) nie udało się przeprowadzić pełnego badania (dziecko odmawiało badania w całości, badania z zasłoniętym okiem, lub badania z soczewką dodatnią przed jednym okiem). Szczególnie niepokojące był przypadek, gdzie u dziecka oko lewe było silnie nadwzroczne (V = 1,25), jednocześnie dochodziło do tłumienia oka prawego (V = 0,7). To w przyszłości może prowadzić do wyłączenia oka prawego z aktu widzenia, co z kolei w perspektywie prowadzi do jednoocznego widzenia. W przypadku innego dziecka pomiar ostrości dał wynik prawidłowy, jednak podczas badania dziecko przekrzywiało głowę, co może sugerować astygmatyzm jednego (dominującego) lub obu oczu.

Badanie widzenia przestrzennego u 83 dzieci (95,4%) dało wynik pozytywny, u 4 dzieci (4,6%) wynik wskazywał na zaburzenia widzenia stereoskopowego. Miało to miejsce tylko u dzieci z najmłodszej grupy.

Rezultat badania widzenia barwnego u 78 dzieci (89,6%) był pozytywny, u 9 dzieci (10,3%) pojawiły się błędy w odpowiedziach, w tym u 1 dziecka niepoprawnych było aż 6 odpowiedzi, a u 4 dzieci niepoprawnie rozpoznane były obiekty na trzech kartach.

Rysunek 4 prezentuje wyniki testów w grupie badanych dzieci.

Rys. 4. Wyniki badani wzroku przeprowadzone na grupie dzieci

Łącznie u 62 dzieci wynik wszystkich trzech badań dał wynik pozytywny. U 17 dzieci jeden z testów dał wynik negatywny, z czego najwięcej dzieci (8) miało zaburzenia ostrości wzroku, u 3 dzieci dwa testy dały wynik negatywny, z czego dwójka dzieci miała prawidłową jedynie stereowizję, a jedno miało prawidłową jedynie ostrość wzroku. U 5 dzieci nie udało się przeprowadzić wszystkich badań.

4. Podsumowanie

Przeprowadzone badania miały charakter wstępnych. Ich program był ograniczony jedynie do trzech podstawowych testów. Nie przeprowadzono dokładnych pomiarów refrakcji, czy pomiarów amplitudy akomodacji. Z tego względu nie można wyciągnąć precyzyjnych wniosków na temat występowania wad refrakcji. Obniżona ostrość wzroku wskazuje na prawdopodobieństwo takich wad, jednak bez dokładniejszego badanie nie można ich stwierdzić z całą pewnością. Tym nie mniej zebrane informacje spotkały się z zainteresowaniem dyrekcji szkoły. Rodzice dzieci z wykrytymi nieprawidłowościami otrzymali informację z zaleceniem konsultacji u lekarza okulisty.

Z dużą satysfakcją można stwierdzić, ze w dwa miesiące po przeprowadzonych badaniach trójka dzieci dotychczas niekorygowanych zaczęła nosić okulary. Wyniki te oraz innych autorów

143

[10 - 12] potwierdzają konieczność i sensowność przeprowadzania przesiewowych badań wzroku Seoul Metropolitan Preschool Vision Screening Programme: results from South Korea, Br J Ophthalmol 88:929–933 (2004), doi: 10.1136/bjo.2003.029066

[3] J.M.G. Wilson, G. Jungner, Principles and practice of screening for disease, World Health Organization, Public Health Papers 34 (1968)

[4] M. Dalz, A. Krzyżaniak, Wady refrakcji w aspekcie badań przesiewowych w szkole, Nowiny Lekarskie 73(5): 366-369 (2004)

[5] A.L. Hård, Results of vision screening of 6-year-olds at school: a population-based study with emphasis on screening limits, Acta Ophthalmologica Scandinavica 85: 415-418 (2007)

[6] G. Kvarnström, P. Jakobsson, Is vision screening in 3-year-old children feasible? Comparison between the Lea Symbol chart and the HVOT (LM) chart, Acta Ophthalmologica Scandinavica, 2005, 83, 76-80 (2005)

[7] T.C. Wall, W. Marsh-Tootle, H.H. Evans, C.A. Fargason Jr, C.S. Ashworth, J.M. Hardin, Compliance With Vision-Screening Guidelines Among a National Sample of Pediatricians, Ambulatory Pediatrics, 2(6): 449-455 (2002) Health and Development Institute of Connecticut, Inc. http://www.chdi.org

[11] C. Viner, Paediatric optometry. Part 4 – Refractive examination of children, Optician 223(5854): 16-21 (2002)

[12] N.S. Logan, B. Gilmartin, School vision screening, ages 5–16 years: the evidence-base for content, provision and efficacy, Ophthal. Physiol. Opt. 24: 481–492 (2004).

V

Unobserved ocular disorders can cause serious problems in a child’s mental and social development. Important children's ocular disorders include amblyopia, significant refractive error, strabismus and other various ocular diseases. Amblyopia is one of the most common causes of visual deficit in childhood. Amblyopia may cause an impaired reading performance when a child enters school, psychosocial difficulties later in life, and may preclude the individual from a particular occupation [2].

Vision screening test was performed on 87 children from preschool in Wroclaw. Visual acuity, spatial vision and color vision tests were performed. Visual acuity was measured with help of SCOLATEST and binocular vision with Random Dot E Stereo Test. Additionally color recognition was tested with Ishihara Children Plates.

The results suggest that almost 12% of the investigated children have refraction error, and 9% has problems with binocular vision. In the examined group non ocular disorder was detected within 71% of the children.

144

Udział białek OMP bakterii Gram-ujemnych w rozwoju