Perspektywa przedmiotowa

- 124 -

Na tym tle, dodać należy, iż przyjęty w prawie międzynarodowym i niezmienny od siedemdziesięciu lat model zbrodni ludobójstwa nie jest akceptowany bez żadnych zastrzeżeń. Rewizjonistyczne głosy można wywieść z opracowań naukowych postulujących m.in. rozszerzenie zakresu ochrony wywodzonej ze zbrodni ludobójstwa na poziomie międzynarodowym poza cztery wspomniane w niej grupy.⁴³¹ Obecnie są to jednak wyłącznie argumenty de lege ferenda, warte zasygnalizowania ze względu na potencjalną – chociaż wciąż mało prawdopodobną⁴³² – zmianę liczby kolektywnych podmiotów biernych zbrodni ludobójstwa.

- 125 -

jednak nie tylko naturę czynów zabronionych, ale także informację przeciwko komu akty te muszą zostać wymierzone. Analiza językowa pozwala w ten sposób na wyróżnienie

„grupy jako takiej”, „członków grupy” oraz „dzieci członków grupy”.⁴³⁵ Poszczególne czynności sprawcze określające istotę zbrodni ludobójstwa odnoszą się zatem do zbiorowo określonych podmiotów.

Pierwszy – przedmiotowy – wymiar sprowadza się do pytania, czy w przypadku ataku wymierzonego w jedną bądź kilka osób-członków grupy, istnieje w ogóle możliwość stwierdzenia, że doszło do popełnienia zbrodni ludobójstwa? Aby rozważyć ten problem, warto posłużyć się hipotetycznym, nieco uproszczonym stanem faktycznym bazującym na kazusie grupy chronionej liczącej 10 000 członków. W jednym regionie na świecie istnieje zatem grupa ‘X’, której odrębność (np. rasowa) nie budzi wątpliwości z perspektywy definicji zbrodni ludobójstwa. Załóżmy, że grupa ta podlega ochronie na podstawie definicji zbrodni ludobójstwa jako jej podmiot bierny. W wyniku ataków wypełniających znamiona co najmniej jednej czynności sprawczej, 5000 osób zostaje zabitych przez członków innej grupy mających zamiar zniszczenia grupy ‘X’ w całości.

W związku z tym, jaki jest status grupy oraz jej poszczególnych członków z perspektywy rozważanych w tym rozdziale podmiotowości biernej (wiktymności in abstracto) oraz wiktymności in concreto?

Status członka grupy i grupy jako takiej niewątpliwie nie jest taki sam. Mamy tu raczej do czynienia z dwoma statusami. Dostrzegając tę odmienność, w sprawie Rutagandy, MTKR poczynił przydatne rozróżnienie pomiędzy „ofiarą aktu” (victim of the act) oraz „ofiarą zbrodni ludobójstwa” (victim of the crime of genocide).⁴³⁶ Pierwszą ofiarą jest „członek grupy” (a member of a given group), drugą jest zaś „grupa jako taka”

(the group itself).⁴³⁷ Wprowadzona przez MTKR dystynkcja wymaga jednak pewnego uzupełnienia. Przyjmując ustalenia terminologiczne z rozdziału I, trudno bowiem zgodzić

435 W tym kontekście wspomnieć należy także o ochronie grupy nie tylko w czasie teraźniejszym, ale także w ujęciu pro futuro. Nie wszystkie zawarte w definicji zbrodni ludobójstwa czynności sprawcze dotyczą bowiem wyłącznie „żyjących” członków grup. Przykładowo, chociaż „stosowanie środków, które mają na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy” jest aktywnością nastawioną na rozwój i przetrwanie grupy, ze swej istoty odnosi się ona także do przyszłych potencjalnych członków grupy. Wskazana czynność sprawcza nie rodzi jednak „prawa do urodzenia” czy też „prawa do urodzenia w określonej grupie” (np.

etnicznej). Ma ona natomiast ścisły związek z grupą jako taką oraz zapewnieniem jej ciągłości i dalszego rozwoju. Zdaje się, iż zbyt daleko posunięta byłaby interpretacja prowadząca do wyszczególnienia tzw.

potencjalnych członków grupy jako indywidualnych ofiar tej zbrodni w związku z czynnością polegającą na „stosowaniu środków, które mają na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy”.

436 MTKR, Prosecutor v. Georges Anderson Nderubumwe Rutaganda, Judgement and sentence, ICTR-96-3-T, 6 grudnia 1999 r., pkt 60.

437 Ibidem.

- 126 -

się ze stanowiskiem, że jednostka nie może być ofiarą zbrodni ludobójstwa,⁴³⁸ lecz wyłącznie ofiarą jednego z czynów zabronionych na podstawie definicji tej zbrodni.

Z tego też względu, w odniesieniu do indywidualnych członków grupy, zasadne wydaje się wprowadzenie następującego podziału – członek grupy jest podmiotem biernym czynów (aktów ludobójstwa) w niego wymierzonych (np. życie – zabójstwo członka grupy), ale nie jest podmiotem biernym zbrodni ludobójstwa (grupa chroniona).

Członek grupy jest ponadto potencjalną ofiarą zbrodni ludobójstwa, skoro może on ponieść uszczerbek w efekcie jej popełnienia, oraz osobą pokrzywdzoną w systemie MTK (reguła 85(a) RPD MTK), w przypadku procesów dotyczących sprawstwa tej zbrodni.

Takiego uprawnienia proceduralnego nie posiadają natomiast osoby prawne (instytucje i organizacje – reguła 85(b) RPD MTK), jak i cztery grupy chronione, pomimo ich statusu podmiotów biernych oraz „ostatecznych” ofiar kolektywnych tej zbrodni.⁴³⁹

Podążając za tym rozumowaniem, w przytoczonym kazusie grupa ‘X’ może być niewątpliwie uznana za podmiot bierny oraz kolektywną ofiarę zbrodni ludobójstwa.

Natomiast status członków grupy będzie zależny od tego, czy zostali oni bezpośrednio zaatakowani wskutek realizacji jednej z czynności sprawczych. W tym celu warto wprowadzić kolejne rozróżnienie pomiędzy (indywidualnymi) ofiarami bezpośrednimi oraz pośrednimi.⁴⁴⁰ Pięć tysięcy osób zaatakowanych ze względu na ich przynależność grupową ‘X’ można zatem uznać za bezpośrednie ofiary indywidualne zbrodni ludobójstwa oraz za potencjalne osoby pokrzywdzone w procesie karnym (MTK).

Ponadto, można bronić stanowiska, że pośrednimi ofiarami indywidualnymi tej zbrodni są także pozostali członkowie grupy, którzy nie zostali – co prawda – zaatakowani w sposób określony przez co najmniej jedną z czynności sprawczych, lecz którzy doznali uszczerbku pośrednio, biorąc pod uwagę fakt, że czyny sprawcy były nakierowane na zniszczenie w całości ich grupy chronionej.⁴⁴¹

438 Ibidem („ofiarą zbrodni ludobójstwa jest grupa jako taka, a nie sama jednostka” (individual alone)).

439 Por. MTKJ, Prosecutor v. Vujadin Popović et al., Judgement, IT-05-88-T, 10 czerwca 2010 r., pkt 821 („ostateczną (ultimate) ofiarą zbrodni ludobójstwa jest grupa”).

440 Wskazane rozróżnienie nie powinno być jednak interpretowane w ten sam sposób, co rozróżnienie pomiędzy pokrzywdzonymi bezpośrednio (direct victims) oraz pokrzywdzonymi pośrednio (indirect victims), które zostało wprowadzone w rozdziale I przy omawianiu definicji os. pokrzywdzonej w systemie MTK.

441 Rozróżnienie „ofiar bezpośrednich” i „ofiar pośrednich” zbrodni ludobójstwa jest również przyjmowane w literaturze przedmiotu. O „ofiarach pośrednich” pisze bowiem także Guénaël Mettraux (termin „indirect victim” pojawia się w spisie haseł monografii). W tekście głównym Autor ten odnosi się do tych, „którzy pośrednio, ale osobiście, zostali dotknięci tymi zbrodniami” – G. Mettraux, International Crimes: Law and Practice: Volume I: Genocide..., s. 187.

- 127 -

Powyższy podział pomiędzy ofiarami indywidualnymi zbrodni ludobójstwa opiera się na założeniu, że sam fakt członkostwa w zaatakowanej grupie chronionej nie uzasadnia ich identycznego określania. Jeżeli więc zestawi się ze sobą sytuację 5000 członków grupy ‘X’, którzy zostali zaatakowani (fizycznie), z sytuacją 5000 członków grupy ‘X’, którzy nie doznali uszczerbków bezpośrednio wskutek sprawstwa tej zbrodni, to trudno nie odnotować, że ich sytuacja nie jest taka sama. W pierwszym przypadku, wiktymność członków grupy jest osadzona na dwóch podstawach, tj. naruszeniu jednostkowych dóbr prawnych (perspektywa jednostkowa) oraz zagrożeniu bytu grupy jako takiej (perspektywa kolektywna). Natomiast w drugim przypadku, wiktymność jednostkowych ofiar wynika wyłącznie z zagrożenia bądź naruszenia dobra prawnego całej grupy (perspektywa kolektywna).

Odnosząc się ponownie do ustaleń zawartych w rozdziale I, trzeba w tym miejscu także przypomnieć i rozważyć rozróżnienie pomiędzy ofiarami bezpośrednimi i ofiarami pośrednimi. Ofiary pośrednie ponoszą uszczerbek ze względu na uszczerbek ofiar bezpośrednich (np. rodzice ofiary zgwałcenia), niezależnie od tego, jakie jest jego źródło, a więc niezależnie od charakteru zbrodni, która do tego doprowadziła.⁴⁴² Jeżeli jednak przeniesie się podział pomiędzy ofiarami bezpośrednimi i ofiarami pośrednimi na konstrukcję zbrodni ludobójstwa oraz zaproponowaną powyżej siatkę pojęciową (tj.

bezpośrednie i pośrednie ofiary indywidualne), to okazuje się, że nie przystają one do siebie.⁴⁴³ Dla zobrazowania tego problemu, warto uzupełnić powyższy kazus o członków rodziny zarówno tych 5000 członków grupy ‘X’, którzy zostali zabici (bezpośrednie ofiary indywidualne), jak i tych 5000 członków grupy ‘X’, którzy nie zostali zaatakowani (pośrednie ofiary indywidualne). Przyjmując, że nie przynależą oni do grupy chronionej tak jak ich bliscy, czy mogą mimo to być uznani za ofiary zbrodni ludobójstwa oraz czy mogliby występować w procesie przed MTK jako osoby pokrzywdzone?

442 Na marginesie odnotować należy, że przyjęte przez Guénaëla Mettraux (por. ibidem) rozróżnienie „ofiar bezpośrednich” i „ofiar pośrednich” zbrodni ludobójstwa nie odnosi się do wskazanego tutaj zagadnienia.

Autor ten ogranicza bowiem swoje uwagi wyłącznie do bezpośredniości/pośredniości w obrębie grupy chronionej. To jednak – jak się zdaje – nie jest wystarczające dla poznania całego wymiaru wiktymności pośredniej sprzężonej z tym typem zbrodni.

443 W istocie można więc argumentować, że w prowadzonej tutaj narracji mowa jest o dwóch różnych formach pokrzywdzenia pośredniego. Pierwsze z nich jest bowiem oparte na normatywnej formule zbrodni ludobójstwa (grupa-członkowie grupy). Drugie – prezentowane powyżej – dotyczy natomiast konstrukcji wiktymności jako takiej, niezależnie od tego, jaki czyn/zbrodnia jest źródłem wiktymizacji. Analizowana relacja przebiega zatem na linii ofiara bezpośrednia (tj. członek grupy) a ofiara pośrednia (np. krewny członka grupy). Jest to zatem perspektywa stricte indywidualistyczna. Analogiczny łącznik nie zachodzi natomiast na poziomie grupy, która może być wyłącznie bezpośrednią kolektywną ofiarą zbrodni ludobójstwa. Kwalifikacja grupy chronionej jako ofiary pośredniej jest niemożliwa.

- 128 -

Biorąc pod uwagę brak wymogu istnienia jakiejkolwiek relacji normatywnej pomiędzy ofiarą pośrednią a przedmiotem ochrony gwarantowanym przez dany typ zbrodni międzynarodowej, stwierdzić należy, że członek rodziny zaatakowanego członka grupy chronionej mógłby być uznany za ofiarę pośrednią zbrodni ludobójstwa, mimo że nie przynależy on do grupy chronionej.⁴⁴⁴ Przyznanie takiej osobie statusu pokrzywdzonego jest natomiast warunkowane rozpatrywanym forum, tj. definicją ofiary/

pokrzywdzonego i ukształtowaniem pozycji ofiary/pokrzywdzonego w analizowanym modelu proceduralnym.

Natomiast gdy mowa o członkach rodziny tych członków grupy chronionej, którzy w ogóle nie zostali zaatakowani, to przyznać należy, że ich status pozostaje niejasny. Niemniej, mając na względzie przeanalizowane w rozdziale I definicje ofiary i pokrzywdzonych, trudno stanowczo wykluczyć możliwość przyznania im statusu ofiary pośredniej i pokrzywdzonego (MTK), jeżeli byliby w stanie udowodnić: (1) to, że ich bliski poniósł określony uszczerbek ze względu na sprawstwo zbrodni ludobójstwa; (2) to, że sami ponieśli taki uszczerbek z racji na pokrzywdzenie ich bliskiego.

Nawet jeśli taka konfiguracja jest możliwa do wyobrażenia, kwestią odmienną pozostaje, czy zasługuje ona na pozytywną ocenę. Podstawowa wątpliwość dotyczy tego, czy akceptacja członków rodziny nie będących członkami grupy chronionej jako ofiar nie doprowadziłaby do całkowitego rozwodnienia istoty pokrzywdzenia oraz wymiaru funkcji ochronnej sprzężonej z definicją zbrodni ludobójstwa.

Podmiotowość bierna i wiktymność a zbrodnia ludobójstwa

Kto?

Podmiot bierny zbrodni

Podmiot bierny aktu l.

Ofiara zbrodni

Pokrzywdzo ny przed

MTK

Ofiara przed trybunała mi ad hoc 1. Grupa

chroniona Tak Nie Tak (4) Nie Nie

2.

Zaatakowany członek

grupy

Nie Tak Tak Tak Tak

444 Dodać należy, że problem ten nie powstaje w sytuacji, gdy bliski zaatakowanego członka grupy jest również członkiem grupy chronionej (np. żona zabitego mężczyzny w Srebrenicy, która przynależy do grupy bośniackich muzułmanów, jest indywidualną ofiarą pośrednią zarówno przez wzgląd na (1) jej osobisty związek z grupą, jak i z uwagi na (2) jej związek małżeński z ofiarą bezpośrednią). Widać zatem, że jedna i druga forma pokrzywdzenia pośredniego są oparte na innych założeniach.

- 129 - 3.

Niezaatakow any członek

grupy

Nie Nie Raczej

tak (1)

Raczej tak (1)

Nie wiadomo

(2)

4.

Bliscy⁴⁴⁵ zaatakowane

go członka grupy (niebędący

członkami grupy)

Nie Nie Raczej

tak (1) Tak Nie

5.

Bliscy niezaatakowa

nego członka grupy (niebędący

członkami grupy)

Nie Nie Raczej

tak (1)

Raczej tak

(1) Nie

6. Osoba

prawna Nie Nie Raczej

tak (3) Nie Nie

(1) – W zależności od istnienia uszczerbku, spełnienia wymogów dowodowych oraz oceny kryteriów kauzalnych.

(2) – W zależności od tego, czy wymóg „przeciwko któremu” zostałby uznany za spełniony w przypadku tzw. pośrednich ofiar indywidualnych (tj. z racji na ich związek z zaatakowaną grupą).

(3) – W zależności od przyjętego zakresu definicji ofiary w ujęciu wiktymologicznym;

nie jest jednak wykluczone, że osoby prawne prawa wewnętrzne byłyby w stanie udowodnić uszczerbek poniesiony ze względu na atak skierowany przeciwko grupie chronionej (np. religijnej).

(4) – Przy przyjęciu szerokiego, wiktymologicznego rozumienia pojęcia ofiary, które mogłoby obejmować także podmioty zbiorowe.

Autor zestawienia: Patryk Gacka

Zaproponowany powyżej podział nie jest stosowany w orzecznictwie międzynarodowych trybunałów karnych, w którym dominują przede wszystkim odniesienia do wiktymności grupy chronionej, zaś ofiary jednostkowe są traktowane jako

445 Odnosząc się do ustaleń z rozdziału I, a dokładniej do kręgu osobowego ofiar pośrednich jako pokrzywdzonych w systemie MTK (reguła 85(a) RPD MTK) można by również zapytać, czy – przykładowo – osoba, która stara się zapobiec aktowi ludobójstwa i ponosi wskutek tego uszczerbek, mogłaby zostać zakwalifikowana jako ofiara pośrednia tej zbrodni, nawet jeśli nie przynależy ona do grupy chronionej, która została w ten sposób zaatakowana? Na tak postawione pytanie można – jak sądzę – odpowiedzieć twierdząco. A zatem ustalenia zawarte w powyższej tabeli (pkt 4) mogą być również odniesione do innych osób-potencjalnych ofiar pośrednich, które ex ante w ogóle nie posiadają jakiegokolwiek związku nie tylko z grupą chronioną, ale także z jej członkami. Zyskują one łącznik wiktymności dopiero ex post w związku z podjętym działaniem (ochronnym) i poniesionym uszczerbkiem.

- 130 -

osoby, przeciwko którym popełnione zostają poszczególne czynności sprawcze.⁴⁴⁶ Wciąż niewyjaśniony pozostaje ponadto osobowy zakres pokrzywdzonych przy zarzucie sprawstwa zbrodni ludobójstwa w postępowaniu przed MTK.⁴⁴⁷

Pomimo tych niejasności normatywnych, zaproponowane powyżej rozróżnienie podmiotowe pozwala wykazać złożony charakter kolektywnej wiktymizacji związanej ze zbrodnią ludobójstwa. Równocześnie przyjęta siatka pojęciowa uzasadnia posługiwanie się pojęciem pokrzywdzenia na dwa sposoby, tj. w odniesieniu do zbrodni jako takiej, jak i w odniesieniu do poszczególnych czynności sprawczych.

Perspektywa „aktu” pozwala na wykazanie, iż nie każdy członek grupy zostaje w ten sam sposób i w takim samym stopniu naznaczony aktami składającymi się na zbrodnię ludobójstwa. Nie oznacza to jednak, że tacy członkowie pozostają nieistotni przy określaniu zakresu wiktymności na poziomie „zbrodni”. Takie rozumowanie można wywieść chociażby ze sprawy Tolimira rozpatrywanej przez MTKJ. Jeden z zarzutów dotyczył przymusowego „transportu populacji z Zepy pod koniec lipca 1995 r.”.⁴⁴⁸ Rozpatrując tę sytuację wraz z kazusem Srebrenicy, Izba Orzekająca uznała, iż wypełnione zostały znamiona jednej z czynności sprawczych w ramach definicji zbrodni ludobójstwa, tj. spowodowania ciężkiego uszczerbku.⁴⁴⁹ Kwalifikacja ta nie utrzymała się jednak w drugiej instancji.⁴⁵⁰

446 Przykładowo, por. rozumowanie: MTKJ, Prosecutor v. Radovan Karadžić, Judgement, IT-95-5/18, 24 marca 2016 r., pkt 5671 (zabójstwa członków – zniszczenie grupy).

447 Kluczowa jest – czy też mogłaby być ze względu na obecny stan zawieszenia – w tej mierze sprawa Al-Bashira przed MTK. We wciąż aktywnym postępowaniu, status pokrzywdzonych przyznano jeszcze w 2009 r. 12 ofiarom. Por. MTK, The Prosecutor v. Omar Hassan Ahmad Al Bashir, Decision on Applications a/0011/06 to a/0013/06, a/0015/06 and a/0443/09 to a/0450/09 for Participation in the Proceedings at the Pre-Trial Stage of the Case, ICC-02/05-01/09-62, 10 grudnia 2009 r., s. 25 (wnioski rozpoznane na potrzeby toczącego się postępowania przygotowawczego). W grudniu 2009 r. ich status był jednak oparty na zbrodniach wojennych oraz zbrodniach przeciwko ludzkości – por. ibidem, pkt 26. Nakaz aresztowania Omara Al Bahira został dopiero następczo uzupełniony o zbrodnię ludobójstwa. Por. MTK, The Prosecutor v. Omar Hassan Ahmad Al Bashir, Judgment on the appeal of the Prosecutor against the "Decision on the Prosecution's Application for a Warrant of Arrest against Omar Hassan Ahmad Al Bashir", ICC-02/05-01/09-73, 3 lutego 2010 r., pkty 41-42. O grupach w kontekście zbrodni ludobójstwa – por. MTK, The Prosecutor v. Omar Hassan Ahmad Al Bashir, Second Warrant of Arrest for Omar Hassan Ahmad Al Bashir, ICC-02/05-01/09-95, 12 lipca 2010 r., s. 7 („there are also reasonable grounds to believe that in furtherance of the genocidal policy, as part of the GoS’s unlawful attack on the above-mentioned part of the civilian population of Darfur and with knowledge of such attack, GoS forces throughout the Darfur region (i) at times, contamined the wells and water pumps of the towns and villages primarily inhabited by members of the Fur, Masalit and Zaghawa groups that they attacked; (ii) subjected hundreds of thousands of civilians belonging primarily to the Fur, Masalit and Zaghawa groups to acts of forcible transfer (...)”) oraz s. 8-9 (objęcie zbrodni ludobójstwa zakresem nakazu aresztowania).

448 MTKJ, Prosecutor v. Zdravko Tolimir, Judgement, IT-05-88/2-T, 12 grudnia 2012 r., pkt 758.

449 Ibidem, pkt 759 ((tj. art. 4 ust. 2 pkt b) SMTKJ).

450 MTKJ, Prosecutor v. Zdravko Tolimir, Judgement, IT-05-88/2-A, 8 kwietnia 2015 r., pkt 217 („no reasonable Trial Chamber could have found that the Bosnian Muslims forcibly transferred from Zepa suffered serious mental harm...”).

- 131 -

Nawet jeśli w odniesieniu do danej ludności nie było jednak możliwe ustalenie, że została ona pokrzywdzona przez konkretną czynność sprawczą objętą zakresem zbrodni ludobójstwa, ludność ta wciąż przynależała do „grupy chronionej” bośniackich muzułmanów.⁴⁵¹ To zaś doprowadziło Izbę Odwoławczą do wniosku, iż „przez wzgląd na bycie <w wybranej na cel (targeted) części grupy chronionej>, bośniaccy muzułmanie z Zepy byli jednymi z ostatecznych ofiar (ultimate victims) ludobójczego przedsięwzięcia przeciwko muzułmanom ze wschodniej BiH” [tj. Bośni i Hercegowiny].⁴⁵² Nie będąc

„ofiarami czynów ludobójczych” (victims of the specific genocidal act), zostali oni mimo to uznani przez Trybunał za „ofiary zbrodni ludobójstwa” (victims of the crime of genocide),⁴⁵³ czy też – przyjmując siatkę pojęciową wypracowaną powyżej – za pośrednie ofiary indywidualne zbrodni ludobójstwa.⁴⁵⁴

Odmienną, choć powiązaną merytorycznie kwestią pozostaje natomiast relacja pomiędzy „perspektywami jednostkowymi” a możliwością stwierdzenia, iż doszło do wiktymizacji grupy chronionej. Definicja zbrodni ludobójstwa nie precyzuje w sposób jednoznaczny wymogów liczbowych.⁴⁵⁵ Z perspektywy jej treści zaatakowanie nawet jednego członka grupy z zamiarem zniszczenia grupy w całości lub części mogłoby więc – jak się zdaje – zostać uznane za wystarczające do wykazania sprawstwa tej zbrodni.⁴⁵⁶ Przyjmuje się w tym względzie, że zbrodnia ludobójstwa nie musi być „zbrodnią masową” (mass crime).⁴⁵⁷ W praktyce jednak – jak odnotowuje William A. Schabas –

451 Ibidem, pkt 218 oraz przypis 628.

452 Ibidem, pkt 218 („This conclusion, of course, does not amount to a conclusion that the Bosnian Muslims of Zepa were not the victims of genocide”) oraz przypis 629 („(…) In the view of the Appeals Chamber, the (…) distinction between victims of genocide (which include all members of the protected group) and direct targets of each act that constitutes the actus reus of genocide applies to the present case”).

453 Ibidem, pkty 218, 236 („the status of Zepa’s Muslim populations as victims of the genocide committed against the entire protected group by means of (i) the killings of Srebrenica’s male population (…) (ii) the forcible transfer operation of Srebrenica’s women, children, and elderly” – ibidem, pkt 236).

454 Taki wniosek wydaje się uzasadniony pomimo kolektywnej formy („Zepa’s Muslim populations”) przyjętej przez Trybunał.

455 Por. m.in. MTKJ, Prosecutor v. Radovan Karadžić, Judgement, IT-95-5/18, 24 marca 2016 r., pkt 542 („A numeric assessment of the number of people killed is not required for the actus reus of genocide to be established”); MTKJ, Prosecutor v. Tharcisse Muvunyi, Judgement and sentence, ICTR-2000-55A-T, 12 września 2006 r., pkt 483 („regardless of the number of victims actually involved”).

456 L. Berster, Article II, [w:] Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide: A Commentary…, s. 116 (Autor wskazujący, że „dominująca interpretacja” zakłada, iż „zabicie jednej ofiary jest wystarczające do popełnienia zbrodni”). Taki wniosek zdaje się także wypływać z Elementów Definicji Zbrodni (MTK), które doprecyzowują, że poszczególne czynności sprawcze muszą być wymierzone w

„jedną albo większą liczbę osób” (MTK, Elements of Crimes, International Criminal Court 2011, s. 2-3;

źródło: https://www.icc-cpi.int/sites/default/files/ElementsOfCrimesEng.pdf). Dopuszczają one zatem możliwość jednej ofiary np. zabójstwa, wbrew liczbie mnogiej przewidzianej w podstawowym przepisie (tutaj art. 6 SMTK). Inną kwestią jest jednak, czy takie pojedyncze zabójstwo byłoby wystarczające, żeby stwierdzić nie tyle zabójstwo, co ludobójstwo.

457 Tak: J. Quigley, The Genocide Convention. An International Law Analysis…, s. 98. Zob. P. Akhavan, Reducing Genocide to Law. Definition, Meaning, and the Ultimate Crime, CUP 2014, s. 45 („at least in

- 132 -

niewielka liczba ofiar jednostkowych może znacząco utrudniać udowodnienie tej zbrodni.⁴⁵⁸

Odnosząc się do funkcji ochronnej powiązanej z poszczególnymi znamionami zbrodni ludobójstwa, w literaturze odnotowuje się także swoisty „paradoks”, polegający na tym, że – jak zauważa Lars Berster – „równe traktowanie prawne (legal treatment) grup niezależnie od ich liczebności (numeric size) prowadzi do nierównej ochrony prawnej (legal protection) członków tych grup” w związku z relacją zaatakowanej części do całej grupy,⁴⁵⁹ niezależnie od tego, czy kryterium oceny przybierze postać

„procentową”, czy „numeryczną”.⁴⁶⁰ Nieformalny status indywidualnych ofiar zbrodni ludobójstwa może być tym samym warunkowany nie tylko formą czynności sprawczej (z perspektywy katalogu zawartego w Konwencji/statutach), ale także szerszą perspektywą, w ramach której dochodzi do przedmiotowej wiktymizacji jednostkowej.

W dokumencie ROZPRAWA DOKTORSKA (Stron 124-132)