Podmiotowy wymiar definicji pokrzywdzonego

- 48 -

arabskie,¹²⁹ został natomiast zaakceptowany pod koniec czerwca 2000 r.¹³⁰ Wyrażoną w regule 85 RPD MTK definicję „pokrzywdzonego” oparto konstrukcyjnie na czterech elementach. Po pierwsze, posiada ona szeroką, dwuczłonową strukturą podmiotową (tj.

osoby fizyczne, instytucje lub organizacje).¹³¹ Po drugie, determinantą relewantnego pokrzywdzenia jest powstanie szeroko rozumianego „uszczerbku” w przypadku osób fizycznych oraz „szkody” w przypadku osób prawnych. Po trzecie, źródło wiktymizacji musi stanowić zbrodnia objęta jurysdykcją Trybunału. Po czwarte zaś, pomiędzy zbrodnią oraz osobą jej sprawcy a uszczerbkiem (szkodą) ofiary musi zachodzić związek kauzalny. Te wszystkie kryteria są dodatkowo ograniczane właściwością Trybunału, w tym klasycznymi klauzulami jurysdykcyjnymi.

- 49 -

wniosku, że byt osoby fizycznej (1) rozpoczyna się jeszcze w trakcie ciąży (tj. przed urodzeniem dziecka), zaś (2) kończy się wraz z jej śmiercią.

W odniesieniu do cezury początkowej – nie podejmując tutaj kwestii precyzyjnego określenia tego momentu – musiałoby to więc prowadzić do wniosku, że istota nie posiadająca jakiejkolwiek formy biologicznej nie może zostać uznana za „osobę fizyczną” w rozumieniu reguły 85(a) RPD MTK. Taka interpretacja nie znajduje jednak kategorycznego potwierdzenia w orzecznictwie MTK. Ze sprawy Ntagandy wywieść można bowiem, iż dzieci,¹³³ które zostały poczęte wskutek czynu zabronionego, mogą zostać uznane za osoby pokrzywdzone bezpośrednio, jeżeli spełnią pozostałe wymogi zawarte w regule 85(a) RPD MTK.¹³⁴

Gdy idzie o cezurę końcową, przyjęcie, że człowiek przestaje być „osobą fizyczną” w chwili śmierci, oznaczałoby, iż – w świetle reguły 85(a) RPD MTK – również o osobie fizycznej-pokrzywdzonym powinno mówić się tylko w odniesieniu do

„człowieka żywego”. W praktyce orzeczniczej Trybunału kwestia potencjalnego

„udziału” osoby zmarłej w postępowaniu karnym okazała się jednak dalece bardziej problematyczna, aniżeli sugerowałaby to przytoczona perspektywa teoretyczna. Źródło wątpliwości tkwi – jak podkreśla Tatiana Bachvarova – w generalnej naturze reguły 85(a) RPD MTK, gdyż nie sposób na jej podstawie stwierdzić, czy „bycie osobą fizyczną” to status, który ofiara miałaby posiadać tylko w chwili popełnienia zbrodni, a zatem i jej wiktymizacji, czy także w chwili składania wniosku o przyznanie jej statusu

133 Na tym tle, można by także zapytać, czy pojęcie osoby fizycznej jako podmiotu rozpoznanego przez prawo znajduje w równym wymiarze zastosowanie tak do ofiary (pokrzywdzonego), jak i do sprawcy zbrodni międzynarodowej? Analiza treści Statutu pozwala na stwierdzenie, że pojęcie ofiary-osoby fizycznej jest pod względem zakresu podmiotowego szersze od pojęcia sprawcy-osoby fizycznej. W przypadku ofiary zbrodni kwalifikowanej jako osoba pokrzywdzona na potrzeby międzynarodowego postępowania karnego ani Statut, ani Reguły Procesowe i Dowodowe nie wprowadzają bowiem żadnych ograniczeń wiekowych. Innymi słowy, zarówno ofiarą zbrodni (podmiotem, który doznaje uszczerbku w rezultacie zbrodni międzynarodowej), jak i pokrzywdzonym (ofiarą, która nabywa określone uprawnienia procesowe) może być każdy człowiek niezależnie od wieku i innych cech charakterystycznych, o ile jego uszczerbek spełnia inne kryteria wyznaczone regułą 85(a) RPD MTK. W obecnym modelu międzynarodowego prawa karnego oskarżoną o sprawstwo zbrodni może być natomiast – zgodnie z art. 26 SMTK – wyłącznie osoba fizyczna, która ukończyła 18 rok życia w chwili popełnienia zarzucanej jej zbrodni. Choć więc jest to ograniczenie czysto jurysdykcyjne, w rzeczywistości różnicuje ono istniejącą rzeczywistość normatywną w zależności od tego, czy mowa jest o sprawcy (podmiocie czynnym), czy o ofierze (pokrzywdzonym, podmiocie biernym) zbrodni. W przypadku podmiotu czynnego cezura początkowa wynosi 18 lat, zaś końcową wyznacza moment śmierci.

134 Por. MTK, The Prosecutor v. Bosco Ntaganda, Reparations Order, ICC-01/04-02/06-2659, 8 marca 2021 r., pkty 120-123 („dzieci urodzone w wyniku zgwałcenia”). Niejasna sytuacja zachodzi przy ofiarach, które twierdzą, iż poniosły tzw. uszczerbek międzypokoleniowy. Por. MTK, The Prosecutor v. Germain Katanga, Order for Reparations pursuant to Article 75 of the Statute, ICC-01/04-01/07-3728, 24 marca 2017 r., pkt 132 (Trybunał wskazał tylko, że osoby wnioskujące o reparacje na tej podstawie urodziły się już po zbrodni).

- 50 -

pokrzywdzonego w określonej sytuacji bądź sprawie toczącej się przed MTK?¹³⁵ Przy analizach dotyczących tej drugiej cezury w doktrynie przedmiotu zgodnie podkreśla się brak jednolitości w orzecznictwie MTK.¹³⁶ Przykładowo, w sprawie Bemby, Izba stwierdziła, iż „ofiara nie przestaje być ofiarą z powodu (…) śmierci”¹³⁷ i może być reprezentowana w trakcie postępowania przed Trybunałem.¹³⁸ W późniejszej decyzji potwierdzono, iż „śmierć ofiary nie powinna pozbawić Izbę możliwości uwzględnienia jego lub jej zapatrywań i obaw, gdyż byłoby znacząco niesprawiedliwe, gdyby rzekomy sprawca (…) uniemożliwił MTK otrzymanie istotnych uwag (relevant representations) od osoby śmiertelnie [taką zbrodnią – P.G.] dotkniętej”.¹³⁹ Skoro jednak podmiot, który osobiście doznał prawnie relewantnego uszczerbku już nie żyje, jego interesy muszą być reprezentowane przez inną osobę (np. członka rodziny). Takie podejście zaaprobowano także w nowszym orzecznictwie.¹⁴⁰

Z drugiej strony, z orzecznictwa Trybunału wywieść można również stwierdzenie, iż osoby zmarłe nie mogą być klasyfikowane jako „osoby fizyczne”¹⁴¹ w rozumieniu

135 T. Bachvarova, The Standing of Victims in the Procedural Design of the International Criminal Court…, s. 32.

136 H. Dumont, Requirements for Victim Participation, [w:] Victim Participation in International Criminal Justice. Practitioners’ Guide, K. Tibori-Szabó, M. Hirst (red.), Springer 2017, s. 53 („inconsistent”); T.

Bachvarova, The Standing of Victims in the Procedural Design of the International Criminal Court…, s.

24 („divergent standpoints”); B. McGonigle Leyh, Procedural Justice? Victim Participation in International Criminal Proceedings, Intersentia 2011, s. 252 („the jurisprudence has not been consistent”).

137 MTK, The Prosecutor v. Jean-Pierre Bemba Gombo, Fourth Decision on Victims’ Participation, ICC-01/05-01/08-320, 12 grudnia 2008 r., pkt 40. Sędzia wydający decyzję stwierdził ponadto, że „zmarły ojciec był osobą fizyczną”, gdy doszło do (rzekomej) wiktymizacji. Ta cokolwiek dziwna uwaga została – jak się zdaje – poczyniona po to, aby potwierdzić element definicji os. pokrzywdzonej z reguły 85 RPD MTK („a natural person”). Ibidem, pkt 43.

138 Ibidem, pkt 44 („a deceased person cannot be a participant in the proceedings, his or her rights can be represented in proceedings before the Court by his or her successor, if the successor is a victim recognized as participant in the proceedings”).

139 MTK, The Prosecutor v. Jean-Pierre Bemba Gombo, Corrigendum to Decision on the participation of victims in the trial and on 86 applications by victims to participate in the proceedings, ICC-01/05-01/08-807-Corr, 12 lipca 2010 r., pkt 83. Co ciekawe, w dalszym rozumowaniu podkreślono, że taka forma partycypacji jest korzystna nie tylko dla ofiary, ale także dla Trybunału. Stwierdzono, iż „partycypacja ofiar nie jest jednostronnym ćwiczeniem (…)” (one-sided exercise) – ibidem. W ten sposób zaakceptowano ofiarę jako pokrzywdzonego w związku z jej (1) śmiercią, jak i faktem, że jej (2) dom został splądrowany (looted) – ibidem, pkty 83-85 („Prima facie, the applicant (the deceased) is a victim under Rule 85(a) of the Rules…” – ibidem, pkt 83).

140 Por. MTK, The Prosecutor v. Alfred Yekatom and Patrice-Edouard Ngaïssona, Decision Establishing the Principles Applicable to Victims’ Applications for Participation, ICC-01/14-01/18-141, 5 marca 2019 r., pkt 36 (przywołanie decyzji w sprawie Bemby); MTK, The Prosecutor v. Al Hassan Ab Abdouil Aziz Ag Mohamed Ah Mahmoud, Decision Establishing the Principles Applicable to Victims’ Applications for Participation, ICC-01/12-01/18-37, 24 maja 2018 r., pkt 52 (przywołanie decyzji w sprawie Bemby).

141„It is therefore the Single Judge's view that deceased persons do not fall within the meaning of <natural persons> under rule 85(a) of the Rules.” – MTK, Situation in Darfur, Sudan, Corrigendum to Decision on the Applications for Participation in the Proceedings of Applicants a/0011/06 to a/0015/06, a/0021/07, a/0023/07 to a/0033/07 and a/0035/07 to a/0038/07, ICC-02/05-111-Corr, 14 grudnia 2007 r., pkt 36. Na tej podstawie doszło do odrzucenia dwóch wniosków złożonych przez „dwóch wnioskodawców” – ibidem, pkt 37.

- 51 -

reguły 85(a) RPD MTK. Wedle tego rozumowania, dla uzyskania statusu pokrzywdzonego istotne jest bycie osobą fizyczną nie tylko w momencie pokrzywdzenia, gdy nabywa się status ofiary przestępstwa, lecz również w chwili składania przez taką ofiarę wniosku do Trybunału o przyznanie jej statusu pokrzywdzonego.¹⁴²

Nieco inna sytuacja zachodzi wtedy, gdy ofiara zbrodni, która starała się o nabycie bądź zdołała już nabyć formalny status pokrzywdzonego (tj. jej wniosek został pozytywnie rozpoznany w postępowaniu aplikacyjnym), umiera w trakcie toczącego się postępowania karnego. W tym przypadku ofiara była bowiem „osobą fizyczną” zarówno w momencie jej wiktymizacji, jak i w chwili złożenia wniosku o status pokrzywdzonego.

Analogicznie do przytoczonych powyżej rozbieżności, Megan Hirst odnotowuje, że podejście MTK do przedmiotowego problemu jest „mniej czytelne” niż w postępowaniu przed innymi trybunałami.¹⁴³ Z orzecznictwa MTK można bowiem wywieść zarówno decyzje aprobujące dalszą partycypację, jak i odmawiające takiego uprawnienia.¹⁴⁴ Możliwość reprezentowania interesów zmarłej ofiary przez jej „sukcesora” dotyczy także postępowania reparacyjnego (tj. członek rodziny jako „beneficjent” reparacji).¹⁴⁵ Można

142 Takie stanowisko prezentowano także w wielu innych decyzjach – por. T. Bachvarova, The Standing of Victims in the Procedural Design of the International Criminal Court…, s. 24 i przypis 60.

143 M. Hirst, Termination of Victim Participation, [w:] Victim Participation in International Criminal Justice. Practitioners’ Guide…, s. 420.

144 Por. np. MTK, The Prosecutor v. Bosco Ntaganda, Fourth decision on victims’ participation in trial proceedings, ICC-01/04-02/06-805, 1 września 2015 r., pkt 8 („a close relative of a participating victim who is now deceased, may seek leave to continue the action initiated by the participating victim, but may do so only on behalf of the deceased victim...”) oraz pkt 11 („the Chamber authorises victim a/00579/137’s wife to participate in the present proceedings on behalf of her deceased husband”). Z drugiej strony: MTK, The Prosecutor v. Mathieu Ngudjolo Chui, Decision on the participation of anonymous victims in the appeal and on the maintenance of deceased victims on the list of participating victims, ICC-01/04-02/12-140, 23 września 2013 r., pkty 25-26 („Victims who are deceased can no longer be said to be participating and they should therefore be removed from the List (...) the Appeals Chamber considers that resumption of a deceased victim’s participation by an heir/successor is not deemed appropriate”). Szerszy przegląd orzecznictwa prezentuje: M. Hirst, Termination of Victim Participation, [w:] Victim Participation in International Criminal Justice. Practitioners’ Guide…, s. 420-424.

145 Por. m.in. MTK, The Prosecutor v. Germain Katanga¸ Decision on the Application for Resumption of Action brought by Victim a/25017/16, ICC-01/04-01/07-3842, 10 października 2019 r., s. 6 (wyrażający zgodę – „(…) the Chamber decides the person mandated by the family of deceased Victim a/25017/16 is the new holder of the right to the reparations awarded in the instant case” – moja kursywa); MTK, The Prosecutor v. Germain Katanga, Decision on the Application for Resumption of Action brought by Victims a/0011/08 and a/0014/09, ICC-01/04-01/07-3841, 26 września 2019 r., s. 7 (wyrażający zgodę – „(…) on behalf of deceased Victims a/0011/08 and a/0014/09, to the reparations awarded to those victims” – ibidem, pkt 11; moja kursywa); MTK, The Prosecutor v. Ahmad Al Faqi Al Mahdi, Decision on the LRV Request for Resumption of Action for Deceased Victim a/20519/19, ICC-01/12-01/15-357, 21 kwietnia 2020 r., pkt 4 („the situation concerns an individual to whom an individual reparations award has alredy been granted, and the question of whether, after the death of the victim, a family member can take over as beneficiary of this award”); MTK, The Prosecutor v. Germain Katanga, Decision on the Application for Resumption of Action brought by family members of deceased Victim a/0217/09, ICC-01/04-01/07-3892, 18 listopada 2021 r., s. 5 (wyrażający zgodę); MTK, The Prosecutor v. Ahmad Al Faqi Al Mahdi, Decision on the Request of the Legal Representative of Victims for Resumption of Action for Deceased Victims a/11180/21 and a/11182/21, ICC-01/12-01/15-437, 21 grudnia 2021 r., pkt 9 („in the event that a beneficiary passes

- 52 -

więc – być może nieco na wyrost – stwierdzić, że w przypadku decyzji aprobujących dalszą (tj. pośmiertną) partycypację dochodzi nie tylko do przedłużenia uczestnictwa zmarłego pokrzywdzonego w procesie,¹⁴⁶ ale także do stworzenia swoistej fikcji prawnej, polegającej na zastępczym utrzymaniu osobowości (karno)prawnej zmarłej ofiary zbrodni.

Osoby fizyczne nie są jednakże jedynymi podmiotami, które mogą doznać prawnie relewantnego pokrzywdzenia. Zgodnie z przytoczoną na początku tego podrozdziału regułą 85(b) RPD MTK, pojęciem pokrzywdzonego objęto bowiem również „organizacje lub instytucje”, czyli podmioty posiadające osobowość prawną, lecz niebędące zarazem osobami fizycznymi. W porównaniu z osobami fizycznymi, ich kwalifikacja prawna zdaje się mieć jednak charakter „warunkowy” – zamiast słowa

„oznacza” („means” – reguła 85(a) RPD MTK), w tym przypadku posłużono się bowiem mniej stanowczą formułą „mogą obejmować” („may include” – reguła 85(b) RPD MTK).¹⁴⁷ Mimo że organizacje/instytucje rzeczywiście mogą uzyskać status pokrzywdzonego i brać czynny udział w toczących się przed MTK procesach w tym charakterze, to trudno jednak zaprzeczyć temu, iż – z perspektywy definicyjnej oraz praktycznej – to osoby fizyczne wciąż pozostają podstawowym desygnatem pojęcia

„pokrzywdzonego” w regule 85 RPD MTK.

Jeszcze w trakcie prac przygotowawczych wprowadzenie drugiego członu definicji osoby pokrzywdzonej było przedmiotem sporów.¹⁴⁸ Z perspektywy lat można jednak stwierdzić, że udział „organizacji lub instytucji” w charakterze osób

away after an administrative decision has been issued, TFV is hereby authorised to award reparations to a designated family member (…)”).

146 Por. np. MTK, The Prosecutor v. Jean-Pierre Bemba Gombo, Decision on "Requête relative à la reprise des actions introduites devant la Cour par des victimes décédées", ICC-01/05-01/08-3346, 24 marca 2016 r., pkt 22 (Izba podkreśliła, że przedmiotowa decyzja, w której zaakceptowano możliwość „wznowienia”

status pokrzywdzonego, odnosi się do fazy karnej i reparacyjnej postępowania); MTK, The Prosecutor v.

Jean-Pierre Bemba Gombo, Second decision on applications for resumption of actions initiated by deceased victims, ICC-01/05-01/08-3558, 29 sierpnia 2017 r., pkt 4 („the applicant must provide evidence of (i) the death of the victim who had been authorised to participate in the proceedings; (ii) the family link or other close connection between the applicant and the deceased victim; and (iii) a mandate authorising the applicant to continue the actions on behalf of the deceased victim” – moja kursywa).

147 To Trybunał ma więc decydować a casu ad casum, czy status pokrzywdzonego należy się określonej os. prawnej. C. Safferling, International Criminal Procedure, OUP 2012, s. 169.

148 Por. B. Timm, The Legal Position of Victims in the Rules of Procedure and Evidence, [w:] International and National Prosecution of Crimes under International Law. Current Developments, H. Fischer, C. Kress, S.R. Lüder (red.), Berliner Wissenschafts-Verlag 2004, s. 291 („Some delegations had doubts about the inclusion of organisations and institutions, particularly with a view to corporations”); S. Fernandez de Gurmendi, Definition of Victims and General Principles, [w:] The International Criminal Court: Elements of Crimes and Rules of Procedure and Evidence..., s. 433 (Autorka odnotowuje, że za uwzględnieniem os.

prawnych opowiadała się m.in. delegacja francuska, podczas gdy przeciwko występowała m.in. delegacja brytyjska).

- 53 -

pokrzywdzonych nie doprowadził do zbyt wielkiego obciążenia Trybunału, a także do wykorzystania środków, którymi może on „dysponować” (np. przyznając reparacje) w odniesieniu do osób fizycznych.¹⁴⁹ Podstawową przyczyną tego stanu rzeczy był i pozostaje fakt, że osoby prawne stanowiły dotychczas zaledwie niewielki ułamek wszystkich ubiegających się o status pokrzywdzonego ofiar zbrodni.¹⁵⁰

Pomijając jednak względy pragmatyczne, krytyczna ocena drugiego członu definicji osoby pokrzywdzonej posiada – jak się zdaje – silniejsze umocowanie koncepcyjne. Sprowadza się ono do wspomnianej już powyżej perspektywy ofiary i sprawcy zbrodni. Przyjmując ten punkt widzenia, trudno nie odnotować, że system MTK pozostaje niespójny,¹⁵¹ skoro osoby prawne (organizacje i instytucje) mogą być pokrzywdzonymi w kontekście procesowym, ale nie mogą być zarazem pociągane do odpowiedzialności karnej za sprawstwo zbrodni międzynarodowych.¹⁵²

Z drugiej strony, z punktu widzenia analizowanego w tej rozprawie statusu ofiary zbrodni, rozszerzenie definicji pokrzywdzonego o osoby prawne należy ocenić

149 Czego obawiano się w trakcie prac przygotowawczych – S. Fernández de Gurmendi, H. Friman, The Rules of Procedure and Evidence of the International Criminal Court, ‘Yearbook of International Humanitarian Law’ 2000, nr 3, s. 314.

150 W sprawie Al Mahdiego: MTK, The Prosecutor v. Ahmad Al Faqi Al Mahdi, Reparations Order, ICC-01/12-01/15-236, 17 sierpnia 2017 r., pkt 5 (faza postępowania reparacyjnego: 139 wniosków ofiar, z czego dwa pochodzące od organizacji); MTK, The Prosecutor v. Ahmad Al Faqi Al Mahdi, Judgment and Sentence, 27 września 2016 r., ICC-01/12-01/15-171, pkt 6 (faza postępowania głównego: 8 ofiar-pokrzywdzonych). Z tego sześć stanowiły organizacje, co wynika z decyzji: MTK, The Prosecutor v.

Ahmad Al Faqi Al Mahdi, Second Decision on Victim Participation at Trial, ICC-01/12-01/15-156, 12 sierpnia 2016 r., pkt 10 („The Single Judge therefore considers that the organisation has suffered a direct harm as a result of the destruction of the mausoleum as confirmed in the decision on the confirmation of charges to the extent that the buildings (…) were destroyed”) oraz s. 7 („admits a/35003/16, a/35004/16, a/35005/16, a/35006/16, a/35007/16 and a/35008/16 to participate in the proceedings as organisations”).

W sprawie Bemby: MTK, The Prosecutor v. Jean-Pierre Bemba Gombo, Judgment Pursuant to Article 74 of the Statute, 21 marca 2016 r., ICC-01/05-01/08-3343, pkty 18-21 (14 organizacji lub instytucji zostało zaakceptowanych w tej roli procesowej; w sumie w tej sprawie uczestniczyło jednak aż 5229 pokrzywdzonych). W sprawie Lubangi pośród 129 ofiar-pokrzywdzonych była jedna „organizacja lub instytucja”, tj. szkoła – MTK, The Prosecutor v. Thomas Lubanga Dyilo, Judgment pursuant to Article 74 of the Statute, ICC-01/04-01/06-2842, 14 marca 2012 r., pkt 15 (34 kobiety, 95 mężczyzn) oraz pkt 17 (szkoła). Dowody zostały przedstawione także „w imieniu szkoły” – ibidem, pkt 21. W sprawie Katangi:

MTK, The Prosecutor v. Germain Katanga oraz Mathieu Ngudjolo Chui, Grounds for the Decision on the 345 Applications for Participation in the Proceedings Submitted by Victims, ICC-01/04-01/07-1491, 23 września 2009 r., pkty 93-96 oraz s. 34 (2 aplikacje os. prawnych – szkoły; decyzja nie podjęta w związku z brakiem wystarczających informacji).

151 P. Gacka, Institutions and Organizations as Victims of International Crimes? A Critical Analysis,

‘Revue Internationale de Droit Pénal’ 2018, s. 97-108.

152 Uwaga ta dotyczy jednak systemu MTK. Jak podkreśla bowiem Karol Karski, „[n]iewłączenie możliwości realizacji odpowiedzialności karnej osób prawnych do Statutu MTK nie świadczy (…) o nieistnieniu tej odpowiedzialności, a jedynie o tym, że trybunał ten jest pozbawiony możliwości jej egzekwowania” – K. Karski, Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych na podstawie przepisów międzynarodowego prawa karnego (uwagi de lege lata i de lege ferenda), [w:] Prawo międzynarodowe.

Księga pamiątkowa prof. Renaty Szafarz, J. Menkes (red.), Oficyna Wydawnicza Wyższej Szkoły Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego 2007, s. 249.

- 54 -

pozytywnie jako przykład rozwiązania terminologicznego, które posiada bezpośrednie przełożenie na zwiększenie zdolności partycypacyjnych („upodmiotowienia procesowego”) ofiar zbrodni w postępowaniu przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym. Pośrednio dotyczy to także os. fizycznych, gdyż uczestnictwo instytucji i organizacji (np. szkoła, kościół)¹⁵³ może wywrzeć korzystne skutki (np. reparacje)¹⁵⁴ dla części bądź całej społeczności lokalnej (np. uczniów szkoły, wiernych itd.).

Przechodząc teraz do analizy poszczególnych elementów składowych definicji pokrzywdzonego z reguły 85(b) RPD MTK, interpretację rozpocząć wypada od wybitnie niejednoznacznego określenia wykorzystanego na oznaczenie podmiotów zbiorowych, tj.

„instytucji lub organizacji”. Ani jeden, ani drugi termin nie został dookreślony w którymkolwiek z dokumentów wyznaczających podstawy działalności Międzynarodowego Trybunału Karnego. Wykorzystanie alternatywy „lub” (ew. „albo”) (ang. or) sugeruje jednak, iż zakres znaczeniowy tych słów nie powinien być zrównywany, a zatem, że każde z nich posiada odmienne desygnaty. Niezależnie od tego, czy jest tak w istocie, już we wczesnym orzecznictwie MTK przyjął, iż aplikująca o status pokrzywdzonego „organizacja lub instytucja” musi przedłożyć dokument potwierdzający posiadanie osobowości prawnej zgodnie z prawem wewnętrznym „właściwego państwa”,¹⁵⁵ przez co należy rozumieć państwo rejestracji danej osoby prawnej.

Podjęta przez Trybunał decyzja interpretacyjna niewątpliwie była i wciąż pozostaje jedyną możliwą, biorąc pod uwagę treść reguły 85(b) RPD MTK. Uzależnienie zakresu pojęcia os. pokrzywdzonej od regulacji krajowych może jednak w praktyce prowadzić do interpretacyjnych rozbieżności w zależności od tego, jak szeroką definicję os. prawnej przyjmuje się w poszczególnych państwach-stronach Statutu MTK. Problem ten w praktyce będzie jednak do pewnego przynajmniej stopnia limitowany dodatkowymi kryteriami ustanowionymi w treści reguły 85(b) RPD MTK, w tym zwłaszcza ograniczeniami odnoszącymi się do przeznaczenia majątku, na którym musi zostać

153 Por. MTK, The Prosecutor v. Thomas Lubanga Dyilo, Decision establishing the principles and procedures to be applied to reparations, ICC-01/04-01/06-2904, 7 sierpnia 2012 r., pkt 197 („non-governmental, charitable and non-profit organisations, statutory bodies including govemment departments, public schools, hospitals, private educational institutes (primary and secondary schools or training colleges), companies, telecommunication firms, institutions that benefit members of the community (such as cooperative and building societies, or bodies that deal with micro finance), and other partnerships”).

154 Ibidem, pkt 225 („Restitution may be apposite for legal bodies such as schools or other institutions”).

155 MTK, The Prosecutor v. Thomas Lubanga Dyilo, Decision on victims' participation, ICC-01/04-01/06-1119, 18 stycznia 2008 r., pkt 89 („any document constituting it in accordance with the law of the relevant country”).

- 55 - poniesiona relewantna szkoda.