Wprowadzenie
Zgodnie z Podstawą programową kształcenia ogólnego możemy wyróż-nić następujące umiejętności, jakie powinni wykształcić uczniowie w za-kresie matematyki:
− sprawność rachunkowa,
− wykorzystanie i tworzenie informacji,
− modelowanie matematyczne,
− rozumowanie i tworzenie strategii.
Program „Cyfrowa matematyka” to zajęcia dla uczniów klas IV-VIII w Szkole Podstawowej nr 24 w Bielsku-Białej im. Tadeusza Kościuszki w latach szkolnych 2015-2020. Zajęcia odbywały się w wymiarze jednej godziny tygodniowo dla każdej klasy. Celem zajęć jest rozwijanie zainte-resowań matematycznych, umiejętności korzystania z komputera i z róż-nych źródeł informacji. Program pozwolił w atrakcyjny sposób
zachę-1 Rozporządzenie MEN z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształ-cenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształkształ-cenia ogólnego dla szkoły specjalnej przyspo-sabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz. U. poz. 356, z późn. zm.
Renata Kwapisz
Szkoła Podstawowa nr 24 im. Tadeusza Kościuszki Bielsko-Biała
cić uczniów do obcowania z matematyką przy użyciu technologii cyfro-wych. Omawiając program „Cyfrowej matematyki” przedstawię kolejno kluczowe kompetencje uczniów, formę w jakiej odbywały się zajęcia, na-rzędzia, z których korzystano oraz efekty, jakie przyniósł program.
W ramach programu „Cyfrowa matematyka” kluczowe było zapew-nienie, że uczniowie:
− znają zasady bezpiecznej i higienicznej pracy z komputerem;
− bezpiecznie korzystają z podstawowych urządzeń TI (np. myszy, klawiatury);
− prawidłowo posługują się terminologią informatyczną;
− potra ą korzystać z komputera jako źródła wiedzy i rozrywki;
− korzystają z internetu;
− wykonują obliczenia z wykorzystaniem programu KALKULATOR;
− sprawnie posługują się edytorem tekstu i gra ki;
− sprawnie rozwiązują zadania i testy z konkursów z poprzednich lat szkolnych;
− wyszukują wiadomości dotyczące matematyki na stronach inter-netowych oraz z encyklopedii multimedialnych;
− sprawnie poruszają się po programach multimedialnych „MATE-MATYKA z plusem” itp.;
− potra ą komunikować się z wykorzystaniem sieci komputero-wych;
− sprawnie wyszukują i rozwiązują interaktywne testy oraz doko-nują samooceny swoich wiadomości.
Na lekcjach matematyki w ramach zajęć „Cyfrowej matematyki” roz-wijano kompetencje takie jak:
− kształcenie logicznego myślenia i rozwijanie wyobraźni;
− intuicja matematyczna oraz dociekliwość poznawcza;
− zainteresowania matematyczne;
− zastosowanie komputera do wzbogacenia uczenia się matematyki;
− kształtowanie u uczniów wiary we własne możliwości;
− wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów.
Organzacja i struktura zajęć
W ramach zajęć z programu „Cyfrowa matematyka” przeprowadzo-no następujące aktywprzeprowadzo-ności:
103 1. Zajęcia organizacyjne:
a) zapoznanie z zasadami bezpieczeństwa i higieną pracy przy komputerze,
b) regulamin pracowni internetowej.
2. Uruchamiamy komputer:
a) jak włączyć i wyłączyć komputer oraz jak się logować, b) przeglądanie katalogów,
c) zapoznanie z klawiaturą i posługiwanie się myszką, d) korzystanie z Internetu.
3. Zabawa z komputerem:
a) przegląd katalogu edukacyjnych gier komputerowych,
b) poznanie zasad prostych gier edukacyjnych kształtujących wy-obraźnię uczniów,
c) sporządzenie katalogu ciekawych stron internetowych dla dzieci.
4. Jestem mistrzem tabliczki mnożenia:
a) proste obliczenia matematyczne z wykorzystaniem kalkulatora, b) korzystanie z gier komputerowych utrwalających tabliczkę
mno-żenia,
c) konkurs na mistrza w tabliczce mnożenia.
5. Wielkie i małe liczby:
a) wyszukiwanie potrzebnych informacji, b) poszukiwanie ciekawostek matematycznych.
6. Gry, zabawy, łamigłówki matematyczne:
a) wyszukiwanie matematycznych krzyżówek, b) układanie własnych rebusów i łamigłówek, c) ciekawe gry i zagadki matematyczne.
7. Pozostałe:
a) układanie własnych wierszyków ułatwiających zapamiętanie różnych wiadomości matematycznych,
b) podsumowanie pracy koła w semestrze.
Narzędzia realizacji programu
Odpowiednio dobrane programy komputerowe mogą pomagać przy rozwiązywaniu wielu zadań, zwłaszcza problemów geometrycznych, ra-chunkowych czy tak zwanych zadań z parametrem. Dobre programy nie zastępują ucznia w myśleniu, pełnią drugoplanową rolę – podają narzę-dzia, sugerują, naprowadzają, zachęcają. Dzięki temu uczący się samo-dzielnie dochodzi do własnych odkryć, odczuwa satysfakcję, radość.
Po-zwala analizować wiele przypadków, ułatwia wyciąganie wniosków i zadawanie pytań.
W ramach programu „Cyfrowej matematyki” uczniowie korzystali m.in. z urządzeń takich jak:
− 23 notebooki w pracowni multimedialnej,
− komputery DELL z dostępem do Internetu,
− pakiety multimedialne: ,, Matematyka 2001. Programy kompute-rowe dla klasy 4 ” ,,Matematyka 2001. Programy komputekompute-rowe dla klasy 5 ” ,, Matematyka 2001. Programy komputerowe dla kla-sy 6 ”, pakiet programu “ EDU – ROM ” dla klas IV-VI, pakiet pro-gramu ,,Matematyka z plusem” testy online,
− multimedialne programy edukacyjne eduROM dla uczniów klas IV-VIII szkoły podstawowej,
− program edukacyjny dla uczniów szkół podstawowych,
− testy z konkursów ,,Kangur” oraz inne dostępne w Internecie,
− encyklopedie multimedialne wydawnictwa PWN, FOGRA.
Program wspierający naukę matematyki w klasach 4–8 szkoły podstawowej Matlandia
Dostępny przez internet, zawiera ponad 500 animowanych zadań.
Bajkowa sceneria oraz animowani bohaterowie sprawiają, że uczniowie z zainteresowaniem i zaangażowaniem rozwiązują zadania matematycz-ne. Program doskonali biegłość rachunkową, ćwiczy pamięć i logiczne myślenie. Kładzie nacisk na wykorzystanie matematyki w codziennych sytuacjach. Matlandia 4 to program zawierający 190 interaktywnych za-dań doskonalących umiejętności matematyczne uczniów klas czwar-tych. Dzięki animowanym postaciom, zabawnym lmom, medalom dla najlepszych użytkowników i możliwości porównania wyników, nauka matematyki staje się wciągającą zabawą dla całej klasy. Matlandia 5 to program zawierający 200 interaktywnych zadań matematycznych dla uczniów klas piątych. Rozwiązując zadania, dzieci odkrywają zakamar-ki bajkowej wyspy, zdobywają skarby i pomagają bohaterowi opowieści naprawić uszkodzony pojazd. Matlandia 6 zawiera 140 interaktywnych zadań matematycznych dla klas szóstych. Uczniowie rozwiązują zada-nia, podróżując po odległych galaktykach. Wraz z bohaterem gry do-skonalą swoje umiejętności matematyczne. Zdobywają przy tym multi-medialne nagrody: tapety, wygaszacze, dzwonki, awatary oraz zabaw-ne lmiki.
105 Efekty programu
Do tej pory dzięki programowi udało się osiągnąć następujące efekty:
− wzrost efektywności kształcenia w zakresie kompetencji kluczo-wych;
− poprawa wyników nauczania;
− zmniejszenie dysproporcji w poziomie i zakresie działalności dy-daktyczno-wychowawczej szkół;
− wzrost aspiracji edukacyjnych uczniów;
− zmniejszenie niepowodzeń szkolnych i poprawa wyników spraw-dzianów zewnętrznych;
− wzrost udziału uczniów w zajęciach kół zainteresowań oraz kon-kursach przedmiotowych i międzyprzedmiotowych.
Uczniowie kształcili umiejętności matematyczne takie, jak:
− rozwiązywanie zadań rachunkowych i konstrukcyjnych o róż-nym stopniu trudności dotyczących materiału programowego;
− rozwiązywanie zadań rachunkowych i konstrukcyjnych dotyczą-cych pojęć, wykraczajądotyczą-cych poza materiał programowy z mate-matyki w szkole podstawowej;
− dowodzenie niektórych własności;
− stosowanie poznanych pojęć, twierdzeń, działań matematycznych w praktycznej działalności człowieka;
− wykonywanie pomocy naukowych z matematyki dla potrzeb pra-cowni matematycznej;
− nabycie umiejętności wyszukiwania i wykorzystywania informa-cji z różnych źródeł oraz umiejętności dobierania i wykorzystywa-nia różnego rodzaju oprogramowawykorzystywa-nia do przetwarzawykorzystywa-nia tych in-formacji;
− nabycie umiejętności wykorzystania oprogramowania użytkowe-go i edukacyjneużytkowe-go do nauki własnej;
− powtórzenie, utrwalenie wiadomości i umiejętności matematycz-nych oraz wiedzy z zakresu technologii informatycznej.
Uczniowie kształcili także umiejętności z zakresu informatyki takie, jak:
a) korzystanie z edytora tekstu „WRITE ” pisanie prostych tekstów program „PAINT” – malowanie i rysowanie gur;
b) komunikowanie się przez Internet;
c) sprawdzenie poprawności pisowni (wykorzystanie edytora do sprawdzenia błędów);
d) korzystanie z encyklopedii internetowej poprzez:
− wyszukiwanie potrzebnych informacji do projektu edukacyjnego;
− poszukiwanie ciekawostek matematycznych;
− poznanie sylwetek wielkich starożytnych matematyków;
− wyszukiwanie informacji o polskich matematykach.
e) korzystanie z internetu:
− przegląd edukacyjnych stron internetowych;
− rozwiązywanie testów matematycznych;
− obsługa i zakładanie kont osobistych.
f) matematyka w Internecie:
− przegląd ciekawych stron dotyczących matematyki;
− sporządzenie katalogu edukacyjnych stron internetowych, wy-szukiwanie ciekawostek matematycznych (złudzenia optyczne, geometria w architekturze, symetria w malarstwie, posadzkowa-nie, matematyka w przyrodzie żywej itp.).
g) rozwiązywanie ciekawych zadań i zagadnień matematycznych:
− wyszukiwanie zadań i testów w Internecie;
− doskonalenie umiejętności rozwiązywania testów,
− rozwiązywanie zadań z wykorzystaniem pakietu MATEMATY-KA 2001,
h) rozwiązywanie zadań z konkursów matematycznych:
− przegląd stron internetowych organizatorów konkursów mate-matycznych,
− rozwiązywanie zadań z poprzednich lat szkolnych,
− przegląd stron internetowych czasopism matematycznych.
Ewaluacja osiągnięć uczniów
Ewaluacji osiągnięć uczniów dokonano na podstawie obserwacji uczniów na zajęciach i rozmów z uczniami. Działalność zajęć „Cyfrowa matematyka” przyniosła oczekiwane efekty. Uczniowie nie tylko pogłę-bili swoją wiedzę i umiejętności matematyczne i uczestniczyli w konkur-sach matematycznych, nauczyli się również korzystać z różnych źródeł informacji, różnych programów multimedialnych, przygotowywać i wy-głaszać referaty. Prezentowanie na forum klasy efektów własnej pracy (krzyżówki, rebusy, prezentacje, wystawki) przyczyniło się do wzrostu zainteresowania matematyką. Zapewniali także systematyczną pomoc w nauce swoim kolegom, co wpłynęło nie tylko na wyższą średnią ocen z matematyki na koniec roku szkolnego, ale przede wszystkim wyrabiało
107 u uczniów poczucie odpowiedzialności za sumienne wywiązywanie się z przyjętych na siebie obowiązków i umocniło więzi koleżeńskie.
Podsumowanie
Korzystanie z przedstawionych wyżej narzędzi pozwoliło rozwinąć umiejętności uczniów w zakresie umiejętności matematycznych oraz ko-rzystania z komputera i Internetu. Działalność programu ,,Cyfrowa ma-tematyka” przyniosła oczekiwane efekty. Uczniowie nie tylko pogłębi-li swoją wiedzę i umiejętności matematyczne, ale nauczypogłębi-li się również korzystać z różnych źródeł informacji, rozmaitych programów multime-dialnych oraz przygotowywać i wygłaszać referaty. Ewaluacji programu dokonałam na podstawie obserwacji uczniów na zajęciach, częstych roz-mów z nimi, a także podczas sprawdzania ich różnorodnych prac i osią-gnięć w konkursach przedmiotowych.Uczniowie chcą, aby na zajęciach było więcej rozrywek matematycznych, częściej wykorzystywano do pracy komputery i rozwiązywano więcej zadań konstrukcyjnych.A to dlatego, że zachęca ich do działania, myślenia, rozpatrywania różnych sytuacji, a przy okazji zdobywają potrzebną wiedzę i umiejętności ma-tematyczne. Młodzież z klas starszych wykazywała się pomysłami two-rząc ciekawe prezentacje multimedialne. Cieszyło ich to, że podczas pre-zentacji mogli zaciekawić kolegów i koleżanki. Potra li w interesujący sposób przedstawiać wybrane zagadnienia, zwłaszcza te, które dotyczy-ły historii matematyki. Wszystko to spowodowało, że znacząco wzrosło zainteresowanie nie tylko historią matematyki, ale również tworzeniem prezentacji i atrakcyjnością ujęcia tematów. Efektem realizacji programu było zaangażowanie w systematyczną pomoc w nauce swoim kolegom, co przyniosło obopólne korzyści. Poprawiły się oceny, wzrosło poczucie odpowiedzianości za sumienne wywiązywanie się z podjętych obowiąz-ków, a także umocniły się więzi koleżeńskie, co pozytywnie wpłynęło na relacje w klasie.
Program był również pozytywnie oceniany przez rodziców uczniów.
Angażowani się w różne działania swoich dzieci, interesowali się wyni-kami w rozwiązywaniu zadań na ,,Matlandii”, a także wyniwyni-kami uzy-skiwanymi w badaniach programu ,,Lepszej Szkoły” sprawdzającej wie-dzę uczniów za pomocą specjalistycznych testów. Możemy porównać ich osiągnięcia z wynikami klas z całej Polski.Uczniowie wyjątkowo in-tensywnie trenowali znajomość tabliczki mnożenia, biorąc udział w akcji edukacyjnej pt. „IX Światowy Dzień Tabliczki Mnożenia”. Warto dodać,
że chętnie i bardzo licznie brali udział w różnorodnych konkursach ma-tematycznych i spora część uzyskiwała wysokie lokaty. Międzi innymi:
− w konkursie Matematycznym im. Stefana Banacha organizowa-nym przez Gimnazjum nr 16 w Bielsku-Białej wielokrotnie uzy-skiwali tytuł laureata konkursu;
− w międzynarodowym konkursie KANGUR Matematyczny kilku-krotnie uzyskiwali wynik bardzo dobry i liczne wyróżnienia;
− w Międzyszkolnym Konkursie Matematycznym organizowanym przez Szkołę Podstawową nr 29 w Bielsku-Białej – wielokrotnie uzyskiwali tytuł laureata w danej kategorii klas;
− w Międzynarodowym Konkursie „Kangur Matematyczny” – wy-różnienia i wyniki bardzo dobre oraz tytuł laureata konkursu;
− w Międzyszkolnym Konkursie Matematycznym ,,Przygoda z lo-giką” zorganizowanym przez Szkołę Podstawową nr 32 w Biel-sku-Białej – tytuł: arcymistrza logicznego myślenia oraz mistrza logicznego myślenia;
− w Ogólnopolskim Konkursie Matematycznym ,,Matematyczne Kamery” na najlepszy uczniowski lm matematyczny w danej ka-tegorii wiekowej – I miejsce i II miejsce;
− w Konkursie Interdyscyplinarnym na najlepszą pracę projektową na temat „Matematyka jest wszędzie” zorganizowanym przez Re-gionalny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli „WOM” w Bielsku-Białej i Fundację „Matematyka dla wszystkich” – wyróżnienia;
− w kuratoryjnym konkursie interdyscyplinarnym matematyczno-przyrodniczym – laureat;
− uczniowie uczestniczyli również w Ogólnopolskim Konkursie Ma-tematyczno-Plastycznym „Matematyczny wszechświat” zorgani-zowanym przez Stowarzyszenie Nauczycieli Matematyki – I miej-sce dla danej kategorii wiekowej;
− dobre wyniki na sprawdzianach zewnętrznych i egzaminie ósmo-klasisty.
Program „Matlandia” towarzyszył uczniom w trakcie nauczania wszystkich działów, jak również posłużył do powtarzania wiadomo-ści przed egzaminem ósmoklasisty. W trakcie każdej lekcji prowadzonej w trybie stacjonarnym wykorzystywano tablicę interaktywną. Szczegól-nie wspomagała proces nauczania podczas lekcji geometrii, gdzie wszel-kie rysunki prezentowane były w sposób przejrzysty i pozwalały w cie-kawy sposób rozwijać wyobraźnię i myślenie abstrakcyjne.
Doskona-109 łym sposobem na zainteresowanie uczniów danym tematem lekcji oka-zały się plansze interaktywne WSiP, dzięki którym rosło zaangażowa-nie uczniów na lekcji matematyki. Uczniowie chętzaangażowa-nie pracowali na lek-cjach, na których mogli używać kalkulatora i poznawać jego różne funk-cje i sposób działania. Rozwijali koncentrację, wyobraźnię geometryczną i umiejętność logicznego myślenia uczniów wykorzystując różne gry dy-daktyczne. Domino matematyczne służyło do zwiększenia sprawności rachunkowej uczniów. Testy online umieszczone na stronie GWO uła-twiały powtarzanie wiadomości. Przygotowano również prezentacje, z których jedna została wykorzystana jako praca konkursowa.
Trzeba podkreślić, że w naszej szkole matematyka jest przysłowio-wym „oczkiem w głowie” od pierwszej klasy aż do ósmej, zaś u uczniów cieszy się coraz większym zainteresowaniem i nie budzi obaw.
Inne polecane multimedialne programy edukacyjne:
https://gwo.pl/
http://www.math.edu.pl/testy-matematyczne http://www.math.edu.pl/testy-sp
http://www.sp114.edu.pl/uczniow/matematyka/zadania6/start.htm http://www.sp114.edu.pl/uczniow/matematyka/zadania/start.html http://www.matzoo.pl/klasa1/dodawanie-w-zakresie-6-test-wyboru_1_193 http://gwo.pl/strony/2169/seo_link:matematyka-w-zastosowaniach http://testwiedzy.pl/ucat_view/92/matematyka.html
http://www.megamatma.pl/klasowki/podstawowka-klasowki
http://www.scholaris.pl/zasob/101402?eid[]=PODST&sid[]=TECH3&bi-d=0&iid=&api=
https://www.geogebra.org/
http://www.kangurmatematyczny.org/index.php http://www.voki.com/create.php
http://www.jigsawplanet.com/
http://learningapps.org/