Wprowadzenie
W kontekście zaistniałej od marca 2020 roku sytuacji pandemii po-jawiła się konieczność prowadzenia przez nauczycieli edukacji zdalnej.
Tym samym, w centrum dyskusji znalazła się w znacznie większym za-kresie niż do tej pory kwestia kompetencji cyfrowych nauczycieli, ro-zumianych w ujęciu dynamicznym jako „zespół kompetencji informa-cyjnych obejmujących umiejętności wyszukiwania informacji, rozumie-nia jej, a także oceny jej wiarygodności i przydatności oraz kompeten-cji informatycznych, na które składają się umiejętności wykorzystywa-nia komputera i innych urządzeń elektronicznych, posługiwawykorzystywa-nia się In-ternetem oraz korzystania z różnego rodzaju aplikacji i oprogramowa-nia, a także tworzenia treści cyfrowych”. Mimo iż pod pojęciem kompe-tencji cyfrowych kryje się bardzo szeroki zbiór umiejętności warunkują-cych sprawne i świadome korzystanie z nowych technologii oraz aktyw-ne uczestnictwo w życiu społeczeństwa informacyjaktyw-nego, to w centrum uwagi znalazły się głownie umiejętności nauczycieli w zakresie korzysta-nia z aplikacji i narzędzi edukacji zdalnej.
1 Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. Społeczeństwo informacyjne w liczbach, Warszawa 2014, s.17 [ le:///C:/Users/Ewa/Downloads/spoleczenstwo_informacyjne_w_licz-bach_2014_interactive_ok%20(1).pdf], (dostęp 22.01.2020).
Monika Wisła, Anna Twardawa
Bielsko-Bialski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Liceum Ogólnokształcące COR w Bielsku-Białej VIII Liceum Ogólnokształcące w Bielsku-Białej
Celem niniejszego tekstu jest przybliżenie czytelnikom możliwo-ści wykorzystywania w szkole narzędzi i aplikacji w edukacji zdalnej w praktyce edukacyjnej.
Początki edukacji zdalnej w czasie pandemii
Bardzo przydatne narzędzie dla mnie to Screenpresso. Już przed na-uką zdalną z niego korzystałam tworząc sprawdziany, kartkówki. Łatwo można wykonać zrzut ekranu lub dowolny obszar na monitorze. Nie tra-ci się czasu na przytra-cinanie i obróbkę. W czasie edukacji zdalnej jeszcze bardziej doceniłam aplikację. Na pewno usprawniła moją pracę.
Źródło: zdjęcie własne
Kolejne narzędzie, choć bardzo znane i wcześniej wykorzystywane, to dziennik elektroniczny (Mobidziennik, Librus). W połowie mar-ca 2020 roku to on był moim głównym narzędziem do komunikacji z uczniami, rodzicami, przesyłania informacji, dołączania materiałów do lekcji (linki, pliki tekstowe). Zdawałam sobie jednak sprawę, że uczeń zdolny, nie mający problemów z samodyscypliną, bez problemu zasto-suje się do poleceń, wykona wszystkie zadania, ale uczeń przeciętny już niekoniecznie. Sprawdzając zadania domowe, które wykonywali ucznio-wie i właśnie przez dziennik w formie zdjęć wysyłali (dodam, że z racji nauczanego przedmiotu – matematyki, tak jest łatwiej uczniom) widzia-łam, że tylko nieliczni sumiennie stosują się do wytycznych.
137 Analizując wyniki moich uczniów szukałam lepszego rozwiąza-nia. Takim niewątpliwie okazały się wideolekcje, które zaczęłam prze-prowadzać za pomocą aplikacji Zoom. Obsługi tego narzędzia uczyłam się głównie poprzez ćwiczenia z koleżanką. Wysyłałyśmy sobie wzajem-nie linki i sprawdzałyśmy możliwości narzędzia. Przede wszystkim ko-munikacja została ułatwiona, można było udostępnić pliki, prezentacje i omawiać treści, można było zaraz uzyskać odpowiedzi na zadane pyta-nia. Korzystałam też z dostępnej w aplikacji tablicy i online pisałam treści lekcji i je omawiałam. Jednak pisanie matematycznych wzorów i symbo-li myszką było czasochłonne. Szybko zatem zaopatrzyłam się w kamerkę skierowaną na kartkę i zaczęłam pisać długopisem, a uczniowie widzieli obraz z kamerki i słyszeli mój głos.
Źródło: zdjęcie własne
Dodatkowy plus Zooma to możliwość nagrywania. Z tej funkcji rów-nież często korzystałam. Nagrywałam lmiki z treściami lekcji, umiesz-czałam lmik w chmurze i przez dziennik wysyłam link. Uczniowie mo-gli obejrzeć lm, zatrzymać, wrócić do danego momentu lmu. W ten sposób pracowałam wiosną 2020 roku, naprzemiennie nagrywałam l-miki i wysyłałam link, na kolejnej lekcji spotykałam się online z ucznia-mi i wyjaśnialiśmy niezrozuucznia-miałe treści z lucznia-mików czy zadań domo-wych. Minus aplikacji to w wersji darmowej ograniczony czas spotkań do 40 minut.
Źródło: zdjęcie własne
Kolejna aplikacja, która poznałam, to Quizizz, aplikacja do tworze-nia kartkówek, sprawdzianów, zadawatworze-nia zadań domowych. Spotyka-łam się z uczniami poprzez Zooma i przydzielaSpotyka-łam poszczególnej klasie wcześniej przygotowaną kartkówkę. Moje pierwsze kartkówki składały się wyłącznie z zadań testowych, kolejne z zadań i otwartych i testowych z czasem ograniczonym dobranym do poziomu trudności zadania. Jed-nak zwrotne informacje od uczniów (ograniczony czas na każde zadanie paraliżował ich) sprawiły, że obecnie układam kartkówkę składającą się z 6-7 zadań (zamknięte i otwarte) z czasem łącznym np. 20 minut i mak-symalnym np. 5 minut na zadanie. Łatwe zadanie uczeń może wykonać w ciągu 1min, a na trudniejsze może przeznaczyć nawet 5 min. Plusem aplikacji jest możliwość wyświetlania pytań i odpowiedzi w losowej ko-lejności, co sprzyja samodzielności pracy uczniów.
139 Źródło: zdjęcie własne
Spotykając się z uczniami online w kwietniu i maju i rozmawia-jąc o ich problemach w czasie zdalnej edukacji stwierdziłam, że ja uczę dwóch przedmiotów i mam porządek w materiałach, treściach lekcji, ale uczeń ma tych przedmiotów kilkanaście i ma prawo nie zapamiętać na kiedy zrobić dane zadane, czy zdjęcie notatki wysłać przez dziennik czy na adres e-mail nauczycielowi. Stąd pomysł wejścia w pakiet G Suite, dla mnie to był strzał w dziesiątkę, pakiet szczególnie pomocny uczniom.
Szkolny administrator utworzył każdemu nauczycielowi konto nauczy-cielskie i zarazem konto uczniowskie i tak tworząc lekcję sprawdzałam, jak będą ją widzieć uczniowie. Krok po kroku uczyłam się pakietu G Su-ite, a szczególnie działania Classroomu. Przygotowywałam:
− lekcje podające (z przygotowanym lmikiem, linkami do stron, konspektem lekcji)
Źródło: zdjęcie własne
− lekcje w formie projektu, po których uczeń musi odesłać zadanie w formie zdjęcia lub pliku. Taką opcję do tej pory wykorzystuję do sprawdzianów obejmujących obszerny materiał nauczania.
Źródło: zdjęcie własne
− ankiety (dokładnie umieszczone na Classroomie, a wykonane w formularzach Google)
Źródło: zdjęcie własne
141 Źródło: zdjęcie własne
Edukacja zdalna dzisiaj
Od października w czasie nauki zdalnej wykorzystuję zamiast apli-kacji Zoom dostępną w ramach pakietu G Suite aplikację do rozmów Meet. Prawie wszystkie lekcje przeprowadzam na żywo. Plus narzędzia to nieograniczony czas spotkań, wejście na spotkanie tylko dla uczniów przydzielonych do danego Classroomu i zarazem wszystkie materiały w danym Classroomie. Do kartkówek, zadań domowych wykorzystu-ję często Quizizz, sprawdziany przygotowuwykorzystu-ję w formie pliku i udostęp-niam w danym Classroomie, prosząc o dołączenie zdjęć pracy ucznia.
Do ankiet wykorzystuję formularze Google. W czasie lekcji udostępniam i omawiam treści korzystając z różnych aplikacji.
W czasie edukacji zdalnej poznałam i wykorzystuję (w mniejszym stopniu):
− Witryny Google – aplikacja wchodząca w skład oprogramowania w chmurze Google, która pozwala tworzyć witryny na podstawie gotowych szablonów
Źródło: zdjęcie własne
− Sway – aplikacja wchodząca w skład oprogramowania w chmu-rze rmy Microsoft, która pozwala tworzyć witryny internetowe na podstawie gotowych szablonów
Źródło: zdjęcie własne
− serwis MatMat do pracy z maturzystami. Serwis umożliwia przy-dzielenie uczniom zadań z uporządkowanych tematycznie i w ra-zie problemów wyjaśnianie poszczególnym uczniom metod roz-wiązywania. Uczniowie zgłaszają problem nauczycielowi po-przez chat.
143 Źródło: zdjęcie własne
− Testportal – narzędzie do tworzenia kartkówek, sprawdzianów
Źródło: zdjęcie własne
− Chartgo – proste narzędzie, które umożliwia tworzenie koloro-wych wykresów
Źródło: zdjęcie własne
− WIZER.ME – platforma do tworzenia interaktywnych kart pra-cy, w których można umieścić zdjęcia, lmy, nagrania audio, l-my, animacje.
− Prezi – narzędzie do tworzenia nowoczesnych prezentacji multi-medialnych
145 Źródło: zdjęcie własne
− Animoto – aplikacja umożliwiająca tworzenie lmów ze zdjęć, umożliwia dodanie do obrazu muzyki
Źródło: zdjęcie własne
− Answergarden - prosta aplikacja pozwalająca szybko uzyskać od-powiedzi na zadane pytania
Źródło: zdjęcie własne
− Popplet – narzędzie do tworzenia dynamicznych prezentacji i mapy myśli, na których można umieszczać popplety w formie obrazów, notatek, lmów. Wykorzystywałam aplikację na lek-cjach podstaw przedsiębiorczości.
Źródło: zdjęcie własne
147
− LearningApps.org – platforma do tworzenia ćwiczeń i prostych gier dydaktycznych
Źródło: zdjęcie własne
− Tricider – aplikacja do szybkiego uzyskiwania odpowiedzi na za-dane pytania z opcją dodawania komentarzy (na plus i na minus) oraz głosowania, przydatna na lekcjach wychowawczych.
Źródło: zdjęcie własne
− WordWall – aplikacja do tworzenia ciekawych materiałów dy-daktycznych
Źródło: zdjęcie własne
149
− krzyżowki.edu.pl/generator.php – prosta aplikacja do tworzenia krzyżówek
Źródło: zdjęcie własne
− eKreda.pl – narzędzie do twor zenia interaktywnych zasobów dy-daktycznych
Źródło: zdjęcie własne
Przeprowadziłam dla nauczycieli liceum COR szkolenia online doty-czące tworzenia sprawdzianów, kartkówek, zadań domowych w aplika-cji Quizizz. Na pierwszym szkoleniu pokazałam możliwości aplikaaplika-cji, jak
utworzyć sprawdzian, kartkówkę, jak dodać uczniów do poszczególnej klasy. Drugie szkolenie odbyło się w wersji warsztatowej, w czasie które-go nauczyciele tworzyli materiały ze swojektóre-go przedmiotu.
Po otrzymaniu dostępu do szkolnego pakietu G Suite przeprowadzi-łam szkolenia online dla nauczycieli liceum COR, pierwsze w wersji po-dającej i pokazowej, drugie w formie warsztatowej. Szkolenie pokazowe przeprowadziłam także dla nauczycieli VIII Liceum Ogólnokształcące-go. Zainteresowanie poznaniem pakietu przez nauczycieli było ogrom-ne, a wiedziałam, że są nauczyciele, którzy zaczynają swą pracę z Clas-sroomem, są też nauczyciele, którzy już podstawy znają, stąd by wspo-móc jednych i drugich nakręciłam i udostępniłam 4 lmiki.
Ponieważ po umieszczeniu materiałów na Classroomie i przydziele-niu zadań, kartkówek zauważyłam problemy niektórych uczniów z wła-ściwym odsyłaniem zdjęć, plików, zrodził się pomysł przeprowadzenia szkolenia online w wersji warsztatowej dla wszystkich uczniów Liceum Ogólnokształcącego COR dotyczącego narzędzi Google (Classroom, for-mularze, dokumenty, dysk).
Podsumowanie
Nauczanie zdalne wymaga od nauczyciela innego podejścia metodycz-nego zarówno do przygotowania lekcji, jak i do jej poprowadzenia. Wraz z prowadzeniem nauczania zdalnego wiosną 2020 r. nauczyciele musieli szybko poznać zasady metodyki oraz podnieść swoje kompetencje cyfro-we tak, aby móc poprawnie prowadzić lekcje z uczniami na każdym etapie edukacyjnym. Było to ogromnym wyzwaniem w procesie wspomagania i doskonalenia nauczycieli. Patrząc jednak z perspektywy czasu i działań podjętych wspólnie przez BBODN wysiłek ten opłacił się i przynosi wciąż efekty w postaci licznie stosowanych przez nauczycieli aplikacji i narzędzi cyfrowych, a także dzielenia się swoim doświadczeniem i poszukiwaniem innych rozwiązań doskonalących ich warsztat pracy.
Netogra a
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. Społeczeństwo informacyjne w licz-bach, Warszawa 2014, s.17. [ le:///C:/Users/Ewa/Downloads/spo-leczenstwo_informacyjne_w_liczbach_2014_interactive_ok%20(1).pdf], (dostęp 22.01.2020).