porównanie przedmiotów dwóch reżimów ochrony własności intelektualnej
4. Przyczynek do współczesnej refleksji nad projektem W.L. Jaworskiego
obecnie projekt W.l. Jaworskiego nie budzi zbyt wielkiego zainteresowa-nia doktryny, chociaż można wskazać kilka wypowiedzi na ten temat. Piszą-cy o kodyfikacji rolnej r. budzinowski był niewątpliwie pod wrażeniem myś- li przewodniej kodeksu agrarnego, czyli uregulowania dziedziny prawa wo-kół instytucji składających się na kodeks68. stwierdził mianowicie, że jego idea
„i dziś okazuje się żywa”69 i „oryginalna”70, chociaż ogólna jego ocena jest am-biwalentna. autor ten postawił także zarzut nieumieszczenia proponowanej regulacji prawa agrarnego w ramach prawa publicznego71. co więcej, krytycz-nie odnosił się do założeń W.L. Jaworskiego dotyczących kodeksu (który miał uwzględniać tendencje rozwojowe rolnictwa oraz nie być podatnym na częste zmiany) jako niezmiernie trudnych czy wręcz niemożliwych do zrealizowania72. r. budzinowski na podstawie koncepcji W.l. Jaworskiego (wyodrębnienie pra-wa rolnego za pomocą instytucji prawnych) odnotopra-wał także bardzo ciekawe
66 ibidem, s. 254.
67 ibidem, s. 256.
68 R. budzinowski: Próby kodyfikacji polskiego prawa rolnego…, s. 29.
69 ibidem.
70 ibidem, s. 30.
71 ibidem, s. 29.
72 R. budzinowski: Problemy ogólne prawa rolnego…, s. 166.
spostrzeżenie, że zupełnie nieświadomie kilkadziesiąt lat później powielił ją włoski agrarysta a. carrozza73. z zagadnień szczegółowych wspomniany autor odnosi się do propozycji tworzenia specjalnych spółek przedsiębiorstw rolnych, twierdząc, że jest ona „ciekawa”74. Ponadto uważa za wciąż aktualne niektóre propozycje W.l. Jaworskiego w zakresie uregulowania statusu gospodarstw ro-dzinnych75. z kolei a. lichorowicz wskazywał, że kodeks Jaworskiego był „bar-dzo interesujący i nowoczesny”76. P. blajer natomiast w kontekście rozważań de lege ferenda nad instytucją rolnika indywidualnego, a więc kluczową instytucją prawa rolnego, bierze pod rozwagę również formę kodeksu rolnego i wskazuje na koncepcję jego oparcia właśnie na instytucjach według pomysłu W.L. Jawor-skiego77. Nawiązań do projektu Kodeksu agrarnego można w polskiej doktrynie spotkać więcej, natomiast niestety wciąż brak jest prac poświęconych temu za-gadnieniu. takie opracowanie koncepcji W.l. Jaworskiego będzie mogło stano-wić podstawę do bardziej pogłębionych refleksji niż te przedstawione poniżej.
Można się zastanowić, co z rozwiązań projektu Kodeksu agrarnego może być wzięte pod uwagę w kontekście rozważań nad kształtem reformy współczesnego polskiego prawa rolnego, a w szczególności w ramach rozważań nad koncepcją jego kodyfikacji. z pewnością nie wykorzystamy w całości konkretnych instytu-cji zawartych w projekcie, gdyż w dużej mierze się one zdezaktualizowały i nie odpowiadają współczesnym warunkom społeczno-gospodarczym. Chodzi raczej o wyciągnięcie wniosków natury bardziej ogólnej, o nawiązanie do koncepcji kodeksu agrarnego (rolnego) jako takiej oraz do podjęcia instytucji prawa agrar-nego (rolagrar-nego).
sprawą, która najbardziej mnie zaskakuje, a z dużą dozą prawdopodobień-stwa nie została wprost wskazana ani w ramach przedwojennej dyskusji nad projektem, ani również później, jest to, że W.l. Jaworski wysunął nową kon-cepcję kodeksu, chociaż nie wyartykułował tego wprost. Po prostu zignorował oświeceniowe postulaty dotyczące kodyfikacji i kodeksu78. dodajmy, że w dal-szym ciągu określają one ramy postrzegania kodeksu79. Nowa koncepcja
kodek-73 R. budzinowski: Próby kodyfikacji polskiego prawa rolnego…, s. 32.
74 ibidem, s. 31.
75 ibidem, s. 32.
76 A. lichorowicz: Les orgines et historie du droit rural polonais. In: Nascita e sviluppo del diritto agrario come legislazione e come scinza. Dal regime fondario al diritto della produzione agri-cola. Pisa 1992, s. 261, cyt. za: r. budzinowski: Próby kodyfikacji polskiego prawa rolnego…, s. 32.
77 P. blajer: Koncepcja prawna rolnika indywidualnego w prawie polskim na tle porównaw-czym. Kraków 2009, s. 345–346.
78 do podstawowych można zaliczyć: jednolitość, wyłączność i zupełność. Więcej na ten temat K. sójka-zielińska: Historia prawa. Warszawa 2008, s. 222–223.
79 zgadzam się P. Święcicką, że myślenie prawników o kodeksie jest naznaczone wyobra-żeniami. zob. P. Święcicka: Kodeks demitologizowany – metafora, w której ciągle żyjemy.
W: Dekodyfikacja prawa prywatnego. Szkice do portretu. red. f. longchamps de bérier. War-szawa 2017, s. 38–84.
su (w tym kodeksu rolnego) może natomiast z powodzeniem odwoływać się do koncepcji W.L. Jaworskiego.
Wyróżniłem następujące podstawowe cechy projektu Kodeksu agrarnego au-torstwa W.L. Jaworskiego:
1. Jest kodeksem prawa administracyjnego80.
2. Jest centralnym aktem prawnym prawa agrarnego.
3. zawiera podstawowe dla niego instytucje.
4. nie jest zupełny i ta niezupełność była zamierzona.
5. nie tylko kodyfikuje zastane regulacje, lecz także zastępuje je i tworzy nowe.
6. Jest nastawiony na długofalowe skutki działania jego regulacji.
7. opiera się na przesłankach ekonomicznych, a nie politycznych.
8. Ma być tak ukształtowany, aby nie było konieczności jego ciągłych noweliza-cji (ma być trwały)81.
o ile np. w pkt. 2. i 8. zawarte są typowe postulaty kodeksowe, o tyle pkt 4.
był zasadniczym (i nie do końca zrozumiałym w latach 20. XX w.) wzorem dla bardziej realistycznej wizji kodeksu, który miał być wykonalny i mocno osadzo-ny na przesłankach natury ekonomicznej. W tym też celu W.L. Jaworski umieścił w wydaniu Projektu... również opracowanie ekonomisty82. najbardziej jednak istotnym osiągnięciem projektu Kodeksu agrarnego jest idea oparcia kodeksu na instytucjach prawa agrarnego (rolnego), na co wskazywano już, choć w ograni-czonym zakresie, w doktrynie lat 20. minionego wieku oraz zwraca się uwagę we współczesnej nauce. oczywiście, samo postrzeganie instytucji agrarnej w ro-zumieniu Jaworskiego („kompleks pewnych stosunków, pewne wartości gospo-darcze, jedność procesu produkcyjnego i warsztatu produkcji”) może być dzisiaj niejasne. należy jednak nadmienić, że samo pojęcie instytucji we współczesnym prawie rolnym nie jest jednoznaczne. brak jest ponadto powszechnie uznawane-go katalogu tychże instytucji. reasumując, sądzę, że mój postulat wznowienia prac teoretycznych nad Kodeksem rolnym jest uprawniony, a sięgnięcie do kon-cepcji W.l. Jaworskiego oraz dyskusji, która zrodziła się w wyniku powstania projektu Kodeksu agrarnego, również dzisiaj może być inspirujące.
80 W.L. Jaworski: Wstęp…, s. 3. twierdzono, że tego postulatu nie udało się Jaworskiemu w pełni zrealizować, gdyż w jego kodeksie znalazły się regulacje cywilnoprawne. Przed wojną postrzegano prawo agrarne jako dział prawa publicznego (administracyjnego), dlatego też obec-nie, wobec cywilno-administracyjnej natury prawa rolnego, ten postulat jest już nieadekwatny.
81 Materjały do kodeksu agrarnego…, s. 30.
82 z. chmielewski: Wielkość gospodarstw rolnych...
bibliografia
blajer P.: Koncepcja prawna rolnika indywidualnego w prawie polskim na tle porównawczym.
Kraków 2009.
budzinowski R.: Problemy ogólne prawa rolnego. Przemiany podstaw legislacyjnych i koncepcji doktrynalnych. Poznań 2008.
budzinowski R.: Próby kodyfikacji polskiego prawa rolnego. „studia iuridica agraria” 2001, t. 1, s. 29–38.
budzinowski R.: Zagadnienie kodyfikacji prawa rolnego. „Przegląd Prawa rolnego” 2008, nr 1(3), s. 13–27.
Górnicki l. w: „system Prawa Prywatnego”. t. 1: Prawo cywilne – część ogólna. Red. M. safjan.
Warszawa 2012.
Jaworski W.L.: Projekt kodeksu agrarnego. Warszawa 1928.
lichorowicz A.: Ewolucja polskiej definicji prawa rolnego na tle doktryny prawa europejskiego.
„Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1997, r. 6, z. 4, s. 595–627.
longchamps f.: Prawo agrarne. Warszawa 1949.
Łapa M.: Witold Staniewicz – Minister Reform Rolnych w latach 1926–1930. „studia z Historii społeczno-Gospodarczej XiX i XX wieku” 2009, t. 6, s. 236–256.
Materjały do kodeksu agrarnego. t. 2: Opinje o projekcie K.A. Jaworskiego, wnioski poselskie o re-formie rolnej, referat prof. Jaworskiego. Kraków 1929.
Prawo rolne. Red. P. czechowski. Warszawa 2015.
sójka-zielińska K.: Historia prawa. Warszawa 2008.
Święcicka P.: Kodeks demitologizowany – metafora, w której ciągle żyjemy. W: Dekodyfikacja prawa prywatnego. Szkice do portretu. red. ks. f. longchamps de bérier. Warszawa 2017, s. 38–84.