W psychologii wyróżnia się fazy psychicznego procesu umierania: a) zaprzeczenie, negowanie diagnozy, trudny do przeżycia szok; b) gniew; c) pertraktacje magiczne, czyli negocjacje z Siłą Wyższą, Bogiem o przedłużanie życia, często pojawia się składanie obietnic i myślenie magiczne;
d) stany depresyjne, poczucie braku siły do zmagania się z chorobą; e) akceptacja śmierci, czyli uspokojenie się.
Śmierć wcale nie musi być związana ze starzeniem, jed-nakże prawdopodobieństwo wzrasta razem z wiekiem człowieka. Nasz organizm jest zaprogramowany prawdo-podobnie na to, aby żyć około 120 lat. Na przestrzeni wie-ków, a nawet epok, długość życia była różna. I tak kilka tysięcy lat temu człowiek był w stanie przeżyć niespełna 20 lat. Mniej więcej w XX w. naszej ery ta długość życia wzrosła o następne dekady. Obecnie średnia długość życia kobiety wynosi 80,9 lat, a mężczyzny już tylko przeszło 5 lat mniej – 75,1. Starzenie się to naturalny proces obniża-nia się wraz z wiekiem aktywności biologicznej organizmu.
Śmierć natomiast, która wieńczy starzenie się człowieka jest nieuchronna. Podczas procesu starzenia się zachodzą prze-miany kataboliczne, które przeważają nad anabolicznymi.
Organizm człowieka nie nadąża z procesami regeneracji zniszczonych tkanek oraz komórek, wykazuje z wiekiem poważniejsze zmiany regresyjne. Starzenie jest uwarun-kowane biologicznie poprzez procesy fizjologiczne zacho-dzące na poziomie tkanki, komórki czy też narządu oraz poprzez czynniki genetyczne. Na proces związany ze sta-rzeniem się wpływają czynniki o charakterze społecznym i psychologicznym, które mają znaczny wpływ na życie emocjonalne, duchowe człowieka oraz na jego osobowość.
Starzenie się to wg jednych wpływy środowiskowe kon-tra geny, według innych należy uwzględnić również inne składowe lub inne teorie tego procesu, których jest wiele.
Predykcja (prognozowanie według metod -statystycznych deterministycznych lub ekonometrycznych albo według metod niematematycznych) starzenia to pro-ces zaczynający się od 65. roku życia według jednych lub od 80. roku życia według innych. Inaczej do procesu starze-nia podchodzi psychologia: Zagadnieniem tym zajmuje się psychogeriatria − dziedzina badająca zjawiska psychiczne i biologiczne, zaczynające się po 50. roku życia, a występu-jące głównie u osób w wieku senioralnym. Specyficzne dla starości zjawiska biopsychiczne to zmniejszenie elastycz-ności struktur poznawczych i adaptacji, możliwości kon-taktowania się z otoczeniem, wzrost poczucia izolacji spo-łecznej, a także nawarstwione kryzysy psychiczne − utrata partnera życiowego, syndrom opuszczonego gniazda, albo lęk przed przyszłością, negatywny bilans życia. Zacierają się granice między normą i patologią, będące wyrazem zmie-nionego zrozumienia rzeczywistości, co implikuje liczne objawy psychopatologiczne. Psychologia starości stawia przed sobą następujące zadania: 1) badanie stopnia wydaj-ności i możliwości obciążenia seniorów; 2) poszukiwanie możliwości terapeutycznych wpływania na proces starzenia
się; 3) kształtowanie odpowiedniego otoczenia. Te zabu-rzenia lub raczej procesy nazywa się zespołem Diogenesa polegające na zaburzeniach osobowości, które objawiają się skrajnym zaniedbywaniem higieny osobistej oraz minimum sanitarnego w mieszkaniu. Dotyka głównie ludzi w pode-szłym wieku, żyjących samotnie. Na ogół towarzyszy mu niekontrolowane kompulsywne zbieractwo ogromnej ilo-ści niepotrzebnych przedmiotów, które są potem trakto-wane jako niezbędne. Charakterystyczne jest też zrywanie kontaktów z najbliższymi i unikanie towarzystwa innych ludzi. Człowiek z zespołem Diogenesa sprawia wrażenie bezdomnego nędzarza, co może nie mieć związku z jego rzeczywistym statusem materialnym.
Nowa klasyfikacja, kolejna już jej edycja zaburzeń psy-chicznych według Amerykańskiego Towarzystwa Psychia-trycznego, DSM -5: The Future of Psychiatric Diagnosis (www.dsm5.org), której wydanie jest planowane na maj 2013 r. już bardzo precyzyjnie ma klasyfikować procesy starzenia ogólnego oraz psychiatryczno -psychologicznego.
Rodzi to pytanie, jakie następstwa demograficzne spo-woduje ten proces? Jaka będzie musiała zaistnieć strate-gia społeczno -psychologiczna i lekarska oraz badawcza uwzględniająca niekorzystną piramidę populacyjną progno-zującą strategie w zakresie epidemiologii chorób, struktury żywienia, możliwości samorealizacji się ludzi pomiędzy 65. a 80. rokiem życia? Ponadto, jakie zostaną zastosowane narzędzia medycyny profilaktyczno -naprawczej dla osób powyżej 80. roku życia? Jakie badania będą prowadzone w zakresie medycyny naprawczej dla stawiania strategicz-nych prognoz na przyszłość przy faktycznie starzejącym się społeczeństwie. Proces starzenia jest wieloczynnikowy i nie całkowicie poznany. Psychogeriatria, neurologia i psy-chiatria zajmują się otępieniem, depresją, zaburzeniami świadomości, zaburzeniami snu oraz narządowym poznawa-niem mózgu, jego biochemią i genetyką (zmiany prowadzą-cych do upośledzeń procesów starzenia mózgu). Starzenie się mózgu wynika z zaniku neuronów (około 10% masy) mózgu w procesie fizjologicznego starzenia się, ponadto zmniejsza się liczba połączeń synaptycznych pomiędzy komórkami mózgu. Starzenie się mózgu może być opty-malne bez pogorszenia się funkcji poznawczych, starzenie się fizjologiczne, które powoduje niewielkie pogorszenie funkcji poznawczych, MCI = ŁZP (łagodne zaburzenia pro-cesu poznawczego = mild cognitive impairment), subiek-tywne i obieksubiek-tywne zaburzenia poznawcze z prawidłowym codziennym funkcjonowaniem. Starzenie się mózgu ma wpływ na procesy poznawcze, które powodują: a) spadek pomięci operacyjnej; b) spadek szybkości przetwarzania informacji; c) nasilenie procesów hamowania to powo-duje rozwlekłość oraz degresywność. Przyczyn otępienia jest przynajmniej kilka: choroba Alzheimera, otępienie naczyniopochodne – 20%, mieszane, z ciałami Lewi’ego, czołowo -skroniowe, stan po zapaleniu mózgu oraz spowo-dowane wieloma chorobami metabolicznymi. Według ICD 10, otępienie jest to zespól spowodowany chorobą mózgu, zwykle przewlekłą, gdy dochodzi do zaburzeń wyższych
czynności nerwowych, tj. pamięci, uczenia się, procesów myślowych, funkcji językowych, umiejętności dokonywania ocen. Zaburzeniom tym towarzyszą trudności w kontrolo-waniu emocji, upośledzenie zachowań społecznych oraz zmiany w sferze motywacyjnej. Objawy te nie wynikają z zaburzeń świadomości.
długowieczność
Rozumiana w kategoriach czasu, ukazuje, że człowiek ma szansę przeżyć swoje życie w warunkach optymalnych, natomiast Gen SIRT -1 powstrzymuje długowieczność, aktywny jest w procesie starzenia się i przypuszczalnie gwarantuje, że starzejąca się komórka nie będzie przeka-zywać szkodliwych mutacji. Głównie są to uwarunkowania genetyczne, styl życia, a także klimat danego kraju. Szacuje się, że na świecie żyje ok. 455 tys. stulatków. Długowiecz-ność można określić jako cechę fenotypową uwarunko-waną wielogenowo, gdzie udział pojedynczych wariantów genów w kształtowaniu tej cechy jest znikomy i przy obec-nie dostępnych technikach badawczych trudny do wykrycia.
Wśród najczęściej badanych genów mogących wpływać na pomyślne osiągnięcie zaawansowanego wieku wymienia się tzw. „kandydaci”, geny predysponujące do długowiecz-ności: 1) APOE4 – podstawnik (LDL receptor ligand) dla receptorów LDL (dyskryminujący), szczególnie izoforma E4 jako czynnik chorób sercowo -naczyniowych i choroby Alzheimera; 2) APOC3 – główny składnik VLDL, jako czynnik chorób sercowo -naczyniowych; 3) CETP – białko transportowe estrów cholesterolu, jako czynnik ryzyka cho-rób sercowo -naczyniowych i cukrzycy; 4) MTTP – trans-port trójglicerydów i estrów cholesterolu; 5) ACE – hydroli-zuje angiotensynę I do angiotensyny II; 6) PON -1 – chroni HDL i LDL przed utlenianiem; 7) MTHFR – remetylacja homocysteiny do metioniny; 8) SIR -3 – katalizuje reakcję odszczepienia reszty kwasu octowego od białek; 9) KL -gene (KLOTHO) – chroni przed miażdżycą, osteoporozą i roze-dmą płuc (nosicielstwo mutacji odgrywa pozytywną rolę w stresie oksydacyjnym). Obecnie krajem z największą liczbą stuletnich osób są Stany Zjednoczone. Szacuje się, że żyje ich tam 70 490 (dane z 1 września 2010 r.). Na drugim miej-scu pod względem liczby stulatków znajduje się Japonia, gdzie mieszka ich 47 756 (dane z września 2011 r.). W Pol-sce, według danych z 25 lipca 2009 r. jest 2414 stulatków i ciągle ich przybywa. Rekordowe pod względem sędziwych osób jest województwo mazowieckie. Przypadkami skraj-nej długowieczności są tzw. superstulatkowie, czyli osoby, które przekroczyły 110 lat. Wiek ten osiąga około 1/1000 stulatków. Według Gerontology Research Group obecnie na świecie żyje 300–450 takich ludzi, ale tylko około 70 jest zweryfikowanych przez GRG. Znokautowanie genu SIRT -1 w hodowlach komórkowych mysich fibroblastów powodowało ich długowieczność, ciągłe podziały bez sta-rzenia się. U myszy z prawidłowo działającym genem Bmi1 procesu starzenia siatkówki oka i kory mózgowej badacze
nie zaobserwowali. Gen chronił neurony przed gromadze-niem się wolnych rodników uszkadzających DNA i inne ważne składniki komórek. Co więcej, Bmi -1 zapobiegał aktywacji genu p53, który – przy udziale innych genów – inicjuje samobójczą śmierć komórek, zwiększa koncentrację szkodliwych wolnych rodników oraz wrażliwość neuronów na toksyny. Odkrycie to rodzi nadzieję, że pewnego dnia można będzie spowalniać starzenie się ludzkiego mózgu i zapobiegać chorobom neurologicznym związanym z pode-szłym wiekiem, jak choroba Alzheimera czy Parkinsona, a także degeneracja siatkówki.
Śmierć (łac. mors, exitus letalis)
Stan charakteryzujący się ustaniem oznak życia, to wydarzenie kończące życie ludzkie spowodowany nieod-wracalnym zachwianiem równowagi funkcjonalnej i załama-niem wewnętrznej organizacji ustroju. Poza śmiercią całego organizmu można także wyróżnić śmierć: poszczególnych organów (np. kory mózgu, serca, nerek, wątroby), tkanek, komórek. Pojęcie śmierci rozmywa się w przypadku organi-zmów zdolnych do regeneracji brakujących części ciała (np.
pierścienice), roślin (u których możliwe jest odtworzenie całego organizmu nawet z jednej komórki), czy też bakterii wytwarzających spory (formy przetrwalnikowe). Śmierć jest wypracowaną w toku ewolucji metodą optymalizacji sukcesu reprodukcyjnego, a długowieczność przybiera optymalne parametry dla danego gatunku. Natomiast proces starze-nia się w sensie utraty sprawności funkcjonalnej w wieku późnym został wytworzony tylko u ssaków, kręgowce niższe: ryby, płazy, gady i ptaki starzeją się bez objawów zgrzybiałości. Nasz początkowy potencjał życiowy ulega zmniejszeniu w wyniku uszkodzeń zewnętrznych, takich jak uszkadzanie maszynerii mitochondriów przez wolne rodniki, zaburzenie regulacji hormonalnej przez stres powodujący uwalnianie kortykosterydów uszkadzających neurony pod-wzgórza, utratę płynności błon komórkowych itp. U czło-wieka śmierć somatyczna to stan cechujący się brakiem oznak jakiegokolwiek życia, spowodowany zachwianiem w sposób nieodwracalny równowagi funkcjonalnej organi-zmu i załamaniem organizacji wewnętrznej ustroju. Śmierć człowieka stwierdzana jest się w chwili nieodwracalnego i całkowitego uszkodzenia pnia mózgowego. W medycy-nie ten stan określa się podwójną linią ciągłą elektroence-falografu. Stan tak zwanej śmierci klinicznej daje pewną możliwość przywrócenia człowieka do życia dzięki reani-macji. Poza śmiercią organizmu można wyróżnić: a) śmierć niektórych organów na przykład śmierć kory mózgowej i innych składowych jak hipokamp, wzgórze, podwzgó-rze, móżdżek, śmierć serca, nerek czy wątroby; b) śmierć tkanek; c) śmierć komórek. W Polsce najczęściej wystę-pującą przyczyną powodującą śmiertelność są poważne choroby serca, kolejną choroby nowotworowe. W Stanach Zjednoczonych w 2002 r. główną przyczyną śmiertelności były choroby serca.
Podsumowanie
Co ma wpływ na nasze zdrowie i jakość życia? Jak ważne i zdeterminowane jest ono naszymi wyborami: żywie-nie ↔ czynniki ryzyka, modyfikatory i determinanty ↔ jakość, styl i wydłużenie życia. A) Zdrowa dieta, to: anty-oksydanty, witamina E i flawonoidy, leki przeciwzapalne (np. NPLZ), mikroelementy, świeże witaminy, substancje obniżające poziom cholesterolu, prawdopodobnie również HTZ, zdrowe środowisko. B) Zdrowy styl życia: a) wysiłek fizyczny (wpływ na stan naczyń krwionośnych i ukrwie-nie mózgu); b) ćwiczenia tlenowe, wysiłek umysłowy – nauka języków obcych, rozwiązywanie krzyżówek itd.; c) biologiczne właściwości oraz możliwość terapeutycznego zastosowania sirtuin? Wykryto korzystne działanie tych enzymów przez egzogenny aktywator – Resweratrol (3, 5, 4’ - trihydroksystilben) – głównie doświadczenia francuskie.
Czy jesteśmy w posiadaniu recepty na długowieczność?
Resweratrol (rozwerador) to naturalny związek organiczny z grupy polifenoli, produkowany przez rośliny w obronie przed infekcjami Resveratrol występuje w: winogronach, zwłaszcza gatunki: Vitis vinifera, Vitis labrusca, Vitis muscadine, truskawkach, borówkach czarnych, morwie, żurawinie, orzechach ziemnych. W dużych stężeniach obecny jest w rdeście japońskim (falopii japońskiej) – roślina ta jest stosowana z powodzeniem od tysiącleci w medy-cynie dalekiego wschodu. A może Resweratrol to tylko propaganda producentów wina dla osiągnięcia większych zysków? Wbrew temu co do niedawna sądzono, proces fizjo-logicznego starzenia się mózgu nie prowadzi do obumiera-nia neuronów. Pojawiające się w późnym wieku problemy z pamięcią są spowodowane przede wszystkim zaburze-niami w przekazie informacji między komórkami nerwo-wymi i degeneracją połączeń synaptycznych.. Powszechnie uważa się, że starzenie mózgu wyraża się zaburzeniami pamięci, emocji i zachowań społecznych. Za istotny odsetek tych zmian odpowiedzialne są liczne schorzenia infekcyjne, sercowo -naczyniowe, immunologiczne. Oczywiście czyn-niki genetyczne mają bardzo istotny wpływ na przebieg procesu starzenia, zwiększając lub zmniejszając ryzyko zachorowania na schorzenia neurodegeneracyjne, takie jak choroby Alzheimera i Parkinsona oraz inne zespoły otę-pienne; d) już można określić udział konkretnych genów w procesie starzenia się i chorób neurodegeneracyjnych mózgu. Odkrycia naukowe i badania genetyczne mogą mieć zastosowanie w leczeniu chorób i starzenia się mózgu.
Zdrowo i aktywnie żyć: intelektualnie i fizycznie. Katali-tyczna aktywność enzymów, obejmująca liczne substraty, może zostać wykorzystana w leczeniu chorób związanych z wiekiem, a także – jak wynika z wielu prowadzonych badań – może wydłużać czas życia. Jednak nadal pozostaje wiele pytań i niejasności. Z aktualnej wiedzy na temat tuin wynika, że zarówno aktywatory, jak i inhibitory sir-tuin mogą stanowić w przyszłości grupę nowych,
niezwy-kle skutecznych leków. Ponadto należy przestrzegać zasad prawidłowego żywienia aby pozytywnie wpływać na stan naszego zdrowia. Stawiając pytanie co ma wpływ na nasze zdrowie i jakość życia? Już można określić udział konkret-nych genów w procesie starzenia się i chorób neurodegenera-cyjnych mózgu. Dzięki odkryciom laureatów Nagrody Nobla z lat 2006, 2007 i 2009 poznano fundamentalny mechanizm kontroli przepływu informacji genetycznej i opracowano technikę pozwalającą precyzyjnie manipulować genomem.
Dziś można określić udział konkretnych genów w proce-sie starzenia i chorób neurodegeneracyjnych. Czy istnieją geny długowieczności? Profesor Filipe Cabreiro twierdzi, że na wydłużenie życia ma wpływ wiele czynników, w tym m.in. gen pozwalający na rozwój komórek nerwowych ale nie białka sirtuin. Według niego, wytłumaczenie dłuższych przypadków życia aktywnością genów sirtuin jest „niewła-ściwe”, gdyż starzenie się należy od zjawisk komplekso-wych. Teoria na istnienie białka długowieczności była tak atrakcyjna, że z fikcji przekształciła się w ideę naukową.
Wg jednych sirtuiny to modulacje aktywności enzymów jako nowy cel terapeutyczny a innych ślepy zaułek wyma-gający prowadzenia dalszych badań. Odkrycia naukowe i badania genetyczne mogą mieć zastosowanie w leczeniu chorób i starzenia się mózgu. Prawdziwość naszej wiedzy najlepiej sprawdza jej zastosowanie praktyczne. Człowiek stanął przed dylematem jak lepiej poznawać siebie i sku-teczniej planować swoje życie od poczęcia do 100 i więcej lat? Jak sprawić by życie było ciekawe, piękne, pełne suk-cesów i dawało spełnienie a człowiek cieszył się swoim istnieniem i osiągnął zadowolenie z bycia uczestnikiem tej wspaniałej podróży, tak aby czasami zdążyć przed losem i przeciwnościami? Ponadto trzeba pamiętać o tzw. trzecim czynniku. Podstawą definicji błędów jest odejście od prawdy lub brak świadomości ich istnienia. Ten czynnik zakłóca-jący (confounding) nie działa na drodze pomiędzy naraża-niem a efektem. Z wiekiem człowiek się zmienia, a szcze-gólnie na starość człowiekowi potrzebne są: zrozumienie, cierpliwość, roztropność oraz przede wszystkim potrzebna jest wielka miłość. Życie niesie wiele potrzeb i różne nie-spodzianki. Zawsze trzeba iść po słonecznej stronie życia i przeciwstawiać się zegarowi, lękom i naszym niedosko-nałościom. Chcemy być efektywni i skuteczni, ale również asertywni. Pochylając się nad sobą i nad losem i życiem drugiego człowieka, zadajemy sobie wiele bardzo trudnych pytań i redefiniujemy sami siebie aby więcej wiedzieć, rozu-mieć i być lepszym człowiekiem. Często mówi się, że nie da się przeskoczyć samego siebie, a tym bardziej innych ludzi. Tak wiec każdemu człowiekowi oprócz samego siebie, potrzebny jest drugi człowiek, nawet ten widziany w lustrze.
Warto być człowiekiem potrzebnym samemu sobie, aby być potrzebnym również dla innym ludzi. Nie ulega wątpliwo-ści, że najtrudniej jest być dobrym człowiekiem.
Piśmiennictwo u Autora.
P o m o R S k I U n I w E R S y T E T m E d y C z n y w S z C z E C I n I E 67–9
MagdaleNa reuter
RozwóJ TEoRII UmySłU U dzIECI – UwaRUnkowanIa nEURoBIologICznE I SPołECzno-kUlTURowE*
Magdalena Reuter – doktor filozofii
* Praca pod kierunkiem prof. Maxa Urchsa
wprowadzenie
Życie społeczne człowieka opiera się na komunikacji oraz zdolności do rozumienia innych. W toku ontogenezy nabywamy zdolności rozumienia intencji innych osób, ich pragnień czy emocji. Jednakże złożone zachowania takie jak współpraca, konkurowanie, oszukiwanie czy negocjowanie z innymi jest możliwe wyłącznie dzięki posiadaniu teorii umysłu, czyli rozumieniu, że inne osoby mają przekonania, pragnienia i wiedzę czasem podobną lecz niekiedy odmienną od naszej. Bardziej złożone formy teorii umysłu wymagają tworzenia skomplikowanych form wtórnych reprezentacji, takich jak „Jan wie, że Tomasz wie, że Natalia lubi grać w gry logiczne”, „Maja wie, że Robert wie, że Wiktor go oszukał” i wielu innych, które umożliwiają funkcjonowa-nie w złożonym świecie społecznym.
Rozwój teorii umysłu to najczęściej badane zagadnie-nie w ramach psychologii rozwojowej i jedno z najbardziej kluczowych zagadnień we współczesnej neurokognitywi-styce społecznej. W ramach tego zagadnienia odbywają się gorące debaty, a wyniki badań eksperymentalnych wciąż poddawane są dyskusjom i na ich podstawie buduje się kognitywistyczne teorie próbujące wyjaśnić ludzką zdol-ność do rozumienia przekonań i zachowań innych.
Pojęcie teorii umysłu może być rozumiane różnie w zależności od koncepcji, z jakiej ona pochodzi1. Jedno z bardziej znanych i rozpowszechnionych znaczeń tego
1 W języku angielskim używa się terminów ‘mindreading’, ‘mentalizing’,
‘Theory -of -Mind Mechanism’ oraz skrót ‘theory of mind’. Wszystkie one od-noszą się do funkcji atrybucji stanów mentalnych. Jak zauważa Joanna Szwa-be (SzwaSzwa-be, 2008) zwrot ‘mentalizacja’ jest najbardziej neutralny, gdyż nie ogniskuje się on wyłącznie na innych umysłach jak to jest w przypadku zwrotu
‘czytanie innych umysłów’. Liczne badania bowiem pokazują, że przypisywa-nie stanów mentalnych jest zaangażowane przypisywa-nie tylko w interpretację zachowań innych podmiotów ale również w interpretację własnych zachowań. Niemniej jednak z uwagi na to, że w piśmiennictwie zarówno polskim jak i angielskim najczęściej używanym zwrotem jest skrót ‘teoria umysłu’, będę w tej pracy się nim posługiwać z zaznaczeniem jednak, iż teoria umysłu dotyczy nie tylko rozumienia umysłów innych ale i także rozumienia umysłów własnych.
terminu pochodzi od Simona Barona -Cohena, który na pod-stawie wniosków ze swoich badań eksperymentalnych wypracował teorię architektury modułu teorii umysłu.
Te prace empiryczne oraz stojąca za nimi koncepcja „czy-tania umysłów” stała się punktem odniesienia dla wielu prac w tej dziedzinie. Baron -Cohen postuluje istnienie odrębnego Mechanizmu Teorii Umysłu (Theory ‑of ‑Mind Mechanism), który u dzieci pojawia się około 4. roku życia. Opiera się on jednak na wcześniejszych mechanizmach rozumienia społecznego, takich jak: Detektor Intencjoności (Intentio‑
nality Detector – ID), Detektor Kierunku Patrzenia (Eye‑
‑Direction Detector – EDD) oraz Mechanizm Uwspólniania Uwagi (The Shared Attention Mechanism – SAM). Wszyst-kie cztery detektory są ze sobą powiązane, jednak stano-wią odrębne moduły. Dowodem na ich odrębność mają być badania nad poznaniem społecznym u dzieci niewidomych (które wykształcają mechanizm wspólnej uwagi i teorię umysłu bez detektora kierunku spojrzenia) oraz u dzieci z autyzmem (które wykształcają detektor intencjonalności i kierunku patrzenia ale nie posiadają detektora wspólnej uwagi i teorii umysłu).
Baron -Cohen (1997/2009) uważa, iż Mechanizm Teorii Umysłu pełni dwie podstawowe funkcje. Pierwsza z nich to reprezentowanie stanów epistemicznych umysłu, takich jak: myślenie, wyobrażanie sobie, udawanie, oszukiwa-nie, wiedza czy przekonania. Mechanizm Teorii Umy-słu przetwarza reprezentacje postaw propozycjonalnych, takie jak: [Agent -Postawa -„Twierdzenie”]. Dla przykładu:
[Wiktor -Myśli -„świeci słońce”]; [Łukasz -Wyobraża -„kosmici są na Marsie”], [Ida -Jest przekonana -„moja piłka
jest w koszyku”].
Istotne znaczenie ma to, że postawa propozycjonalna ukierunkowana jest na twierdzenie, które może być fał-szywe, podczas gdy cała reprezentacja stanu mentalnego może być prawdziwa. Na przykład twierdzenie „moja piłka jest w koszyku” może być fałszywe, ale postawa
propozycjonalna może być prawdziwa, gdyż Ida może być faktycznie przekonana, że jej piłka jest w koszyku.
Cechą Mechanizmu Teorii Umysłu jest więc referencyjna nieprzezroczystość, czyli zawieszenie normalnych relacji prawdziwościowych między twierdzeniami. Można podać
Cechą Mechanizmu Teorii Umysłu jest więc referencyjna nieprzezroczystość, czyli zawieszenie normalnych relacji prawdziwościowych między twierdzeniami. Można podać