Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej adwokatów

W przypadku adwokatów kwestie związane z obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej reguluje art. 8a AdwPr. Podobnie jak w przypadku radców prawnych, obowiązkowi podlegają wszyscy adwokaci, za wyjątkiem tych niewykonujących zawodu, a nad dopełnieniem tego obowiązku czuwa okręgowa rada adwokacka. Kwestie szczegółowe reguluje Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 grudnia 2003 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej adwokatów398

(dalej jako: UbezpObOCAdwRozp. Zakres przedmiotowy określony jest w taki sam sposób, jak w przypadku ubezpieczenia radców prawnych – wyłączenia odpowiedzialności skonstruowane są identycznie. Zgodnie z § 3 UbezpObOCAdwRozp Obowiązek ubezpieczenia OC powstaje w ciągu 30 dni od dnia wpisu na listę adwokatów i nie później niż w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia wykonywania przez ubezpieczonego czynności zawodowych. Minimalna suma gwarancyjna także wynosi równowartość 50.000 euro w złotych.399

W doktrynie krytykuje się delegację do określenia zakresu, czasu trwania obowiązku ubezpieczenia oraz minimalnych sum gwarancyjnych przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia, wskazując, że zarezerwowanie kompetencji kształtowania ogólnych warunków ubezpieczenia wolnych zawodów prawniczych dla organu administracji rządowej jest niewskazane, a winno być w całości zastąpione regulacją zawartą w ustawach zawodowych, co umożliwiłoby uwzględnienie specyfiki wykonywania zawodu i charakteru odpowiedzialności cywilnej ponoszonej przez jego przedstawicieli.400

3.1.2. Ubezpieczenie OC w praktyce

Aktualny program ubezpieczeń dla radców prawnych ustalony został w ramach umowy generalnej zawartej z PZU SA w koasekuracji z TUiR Warta SA.⁴⁰¹ Składa się on z dwóch elementów: OC podstawowego (ubezpieczenie indywidualne) oraz OC dodatkowego (ubezpieczenie grupowe). OC podstawowe obejmuje stałą sumę gwarancyjną w wysokości 100 000 euro dla każdego radcy, na każde zdarzenie osobno oraz usługę ochrony prawnej, gwarantującą pokrycie kosztów obrony przed sądem, rzeczoznawców, etc. Wykluczone jest także prawo ubezpieczyciela do dochodzenia regresu, zarówno od radcy prawnego, jak i jego 398 Dz.U.2003.217.2134. 399 § 4 UbezpObOCAdwRozp. 400 L. Nowakowski, Ubezpieczenie…, s. 35. 401 http://kirp.pl/ubezpieczenia/program-ubezpieczen-dla-radcow-prawnych/.

-108-

pracowników i aplikantów. OC dodatkowe obejmuje natomiast stałą sumę gwarancyjną w wysokości 250 000 euro dla każdego radcy na wszystkie zdarzenia szkodowe; wydłużony czas ochrony (zdarzenia z 2005 r. oraz – warunkowo - szkody powstałe do 36 miesięcy po wygaśnięciu polisy); pokrycie kosztów obrony przed sądem, a także ubezpieczenie pracowników ubezpieczonego, w tym aplikantów i praktykantów. Oba ubezpieczenia każdemu radcy prawnemu zapewniają ochronę łącznie na sumę ponad 1,5 mln złotych.

Naczelna Rada Adwokacka zawarła natomiast z STU Ergo Hestia S.A. umowę generalną w sprawie programu ubezpieczeniowego dla adwokatów na lata 2018-2021.402

Większość adwokatów jest ubezpieczona standardowo na sumę 100 000 euro.403

Tabela nr 1: Płatności i warianty ubezpieczenia OC adwokatów

Źródło: http://www.adwokatura.pl/z-zycia-nra/szczegoly-dotyczace-ubezpieczen-oc-dla-adwokatow/.

Zarówno radcowie prawni, jak i adwokaci, niezależnie od ubezpieczenia obowiązkowego mogą zawrzeć dodatkową umowę ubezpieczenia na wyższą kwotę, na co decydują się zazwyczaj pełnomocnicy podejmujący się obsługi dużych podmiotów gospodarczych i co stanowi dodatkowy atut mogący przekonać klienta do wyboru konkretnego prawnika.⁴⁰⁴ Odpowiedzialność powyżej sumy gwarancyjnej określonej w umowie pełnomocnicy ponoszą osobiście.

402 http://www.adwokatura.pl/z-zycia-nra/szczegoly-dotyczace-ubezpieczen-oc-dla-adwokatow/. Por.: D. Gajos-Kaniewska, Ile adwokaci zapłacą za polisę OC, https://www.rp.pl/Ubezpieczenia-prawnicze/312129960-Ile-adwokaci-zaplaca-za-polise-OC.html.

403

http://www.adwokatura.pl/ogolnoprawne/obowiazkowe-oc-adwokatow-wiecej-niz-sie-wydaje/.

404

H. Czerwińska, Odpowiedzialność cywilna adwokata na tle ubezpieczenia OC – uwagi w świetle wybranych

-109-

3.2.Sprawy przeciwko pełnomocnikom w praktyce 3.2.1. Postępowanie dyscyplinarne

Za sądownictwo dyscyplinarne profesjonalnych pełnomocników w pierwszej instancji odpowiadają OIRP i ORA.

Przykładowo, Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej w Białymstoku w latach 2010-2017 rozpoznał łącznie 19 spraw, w których orzeczono kary upomnienia, nagany, wydalenia z adwokatury oraz kary pieniężnej w granicach od 2 260 złotych do 8 750 złotych. Ponadto ORA w Białymstoku posiada wiedzę o 3 sprawach przeciwko adwokatom, toczących się przed sądem powszechnym, ale w związku z faktem, iż sprawy te toczą się niezależnie od postępowań dyscyplinarnych, w większości przypadków ORA nie posiada informacji, czy sprawy dyscyplinarne znalazły finał w sądzie i jakie zapadło rozstrzygnięcie. Informacje o 3 toczących się sprawach zostały przez ORA w Białymstoku uzyskane od pokrzywdzonych w toku postępowań dyscyplinarnych. Najczęstszym powodem wszczynania postępowań dyscyplinarnych było naruszenie zasad etyki i godności zawodu, głownie dotyczące nienależytego wywiązywania się z obowiązków zawodowych.405

Okręgowy Sąd Dyscyplinarny OIRP w Białymstoku w 2010 roku rozpoznawał głównie sprawy, które dotyczyły naruszenia art. 64 ust. 1 pkt 1 i 2 RadPrU w związku z Zasadami Etyki Radcy Prawnego. W 2011 roku naruszenia dotyczyły art. 2, art. 64 ust. 1 i 2 RadPrU, art. 7 ust. 1 w zw. z art. 4 pkt 47 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz art. 6 ust. 1, art. 16 ust. 1, art. 28 oraz art. 45 ust. 2 KERP. W 2016 roku 8 przewinień dyscyplinarnych dotyczyło nienależytego prowadzenia sprawy i naruszenia obowiązku informowania klienta o jej przebiegu. Jedna sprawa dotyczyła naruszenia obowiązku zachowania niezależności i jedna sprawa odnosiła się do naruszenia zasad obowiązujących w stosunkach między radcami prawnymi. W roku 2017 jedna sprawa dotyczyła naruszenia zasad informowania o wykonywaniu zawodu i pozyskiwania klientów; jedna - nienależytego prowadzenia sprawy i naruszenia obowiązku informowania klienta o jej przebiegu; jedna – naruszenia zasad

405

Informacje uzyskane z ORA w Białymstoku - pismo z dnia 29 czerwca 2018 r. – w odpowiedzi na zapytanie dotyczący danych statystycznych z zakresu objętego tematyką niniejszej rozprawy.

-110-

rozliczenia z klientem i jedna – naruszenie zasad obowiązujących w stosunkach z samorządem.406

Wykres nr 3: Liczba spraw, które wpłynęły do OIRP w Białymstoku w latach 2014-2017 a liczba postanowień o odmowie wszczęcie postępowania

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z OIRP w Białymstoku

406

Informacje uzyskane z OIRP w Białymstoku - pismo z dnia 15 czerwca 2018 r. – w odpowiedzi na zapytanie dotyczące danych statystycznych z zakresu objętego tematyką niniejszej rozprawy.

0 10 20 30 40 50 60

Rok 2014 Rok 2015 Rok 2016 Rok 2017

Liczba spraw, które wpłynęły Liczba postanowień o odmowie wszczęcia postępowania

-111-

Wykres nr 4: Liczba zawiadomień o przewinieniach, jakie wpłynęły do OIRP w Białymstoku w latach 2011-2013 w kontekście podmiotów je składających

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z OIRP w Białymstoku

W postępowaniu dyscyplinarnym przed Wyższym Sądem Dyscyplinarnym KIRP w latach 2006-2017, najczęściej orzekaną karą była kara upomnienia, która orzeczona została wobec 196 radców prawnych. Kara nagany z ostrzeżeniem została orzeczona 97 razy, kara nagany natomiast 45 razy. Kary pieniężne otrzymało 117 radców prawnych. W 74 przypadkach Wyższy Sąd Dyscyplinarny orzekł zawieszenie prawa do wykonywania zawodu, a 26 radców prawnych pozbawił tego prawa. Najwięcej, bo 9 radców, pozbawiono prawa wykonywania zawodu w roku 2014. W sumie w latach 2006-2017 orzeczono 555 kar wobec radców prawnych. Najwięcej radców ukarano w roku 2016 – orzeczono 92 kary, najmniej natomiast w roku 2006 – 19 kar. Od roku 2006 do roku 2012 można zaobserwować tendencję wzrostową – 19 kar w 2006 r., 20 kar w 2007 r., 26 kar w 2008 r., 29 kar w 2009 r., 35 kar w 2010 r., 41 kar w 2011 r. i 50 kar w 2012 r. roku. W 2013 roku nastąpił spadek – orzeczono

0 10 20 30 40 50

Rok 2011 Rok 2012

Rok 2013 Sprawy wszczęte z urzędu

Złożone przez instytucje państwowe (m.in. sądy, prokuratury)

Złożone przez osobę prawną

Złożone przez osobę fizyczną

Złożone przez radcę prawnego/adwokata

Ilość zawiadomień/wniosków o wszczęcie dochodzenia

-112-

42 kary. Natomiast w 2014 odnotowano już 71 kar. W 2015 liczba kar spadła do 32, aby wzrosnąć do 92 w 2016. W roku 2017 orzeczono 78 kar wobec radców prawnych.407

Wykres nr 5: Kary dyscyplinarne orzeczone przez WSD KRRP wobec radców prawnych w latach 2006-2017

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z KIRP