Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej radców prawnych

Jak wskazuje art. 22⁷ ust. 1 RadPrU, radca prawny podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności zawodowych378

. Co do zasady, obowiązek ten dotyczy wszystkich radców prawnych, poza tymi, którzy nie wykonują zawodu.379

Kontrolę spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia na podstawie okazanego dokumentu ubezpieczenia przeprowadza właściwa ze względu na miejsce zamieszkania radcy prawnego rada OIRP.380

Szczegółowy zakres ubezpieczenia, termin powstania obowiązku ubezpieczenia i minimalną sumę gwarancyjną, zgodnie z delegacją zawartą w art. 228

RadPrU określa Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 grudnia 2003 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej radców prawnych381

(dalej jako: UbezpObOCRprRozp).

Do omawianych ubezpieczeń zawodowych stosuje się wprost art. 1-22 UbezpObU. Zgodnie z art. 9 tej ustawy umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej obejmuje odpowiedzialność cywilną ubezpieczającego za szkody wyrządzone czynem niedozwolonym oraz wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, pod warunkiem, że nie sprzeciwia się to ustawie lub naturze danego rodzaju stosunków.

Powyższy zakres jest uszczegółowiony w § 2 ust. 1 UbezpObOCRprRozp, zgodnie z którym ubezpieczenie obejmuje odpowiedzialność cywilną radcy prawnego za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego, w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, podczas wykonywania czynności zawodowych radcy prawnego. W przypadku, gdy szkoda zostanie wyrządzona osobie trzeciej przez radcę prawnego jedynie „przy okazji" świadczenia pomocy prawnej, jego zachowanie cechował będzie brak związku funkcjonalnego z wyrządzoną szkodą, a więc sytuacja taka nie zostanie objęta ochroną ubezpieczeniową.³⁸²

Z przedmiotowego zakresu ubezpieczenia UbezpObOCRprRozp wyklucza szkody polegające na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie mienia, wyrządzone przez ubezpieczonego

378 Tj. czynności, o których mowa w art. 4 ust. 1 i art. 6 ust. 1 RadPrU.

379 Art. 22⁷ ust. 3 RadPrU.

380 Art. 22⁷ ust. 4 RadPrU.

381

Dz.U. Nr 217, poz. 2135.

382

K. Gulis, Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej radców prawnych w świetle zmian prawa

-105-

osobom bliskim³⁸³ lub innemu ubezpieczonemu będącemu wspólnikiem.³⁸⁴ Co istotne, nie wyłączono jednakże obowiązku naprawienia szkody niemajątkowej wyrządzonej wyżej wskazanym podmiotom.³⁸⁵ Ponadto, zakresem ubezpieczenia nie są objęte szkody wyrządzone przez ubezpieczonego po skreśleniu z listy radców prawnych, a także w okresie zawieszenia prawa do wykonywania zawodu, chyba że szkoda jest następstwem wykonywania zawodu przed skreśleniem lub zawieszeniem, a także szkody powstałe wskutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów i zamieszek, a także aktów terroru.386

Zakres ubezpieczenia obejmuje także szkody wyrządzone w wyniku rażącego niedbalstwa radcy prawnego bądź adwokata lub osób, za które ponoszą oni odpowiedzialność.387

Natomiast zgodnie z art. 11 ust. 3 UbezpObU ochroną ubezpieczeniową objęte są także szkody wyrządzone przez pełnomocników w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości albo po użyciu środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii. W przypadku szkód wyrządzonych w wyniku rażącego niedbalstwa lub w stanie ograniczonej świadomości, zakładowi ubezpieczeń przysługuje regres w stosunku do ubezpieczonego.³⁸⁸

Obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej radcy prawnego powstaje nie później niż w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia wykonywania przez niego zawodu.389

Minimalna suma gwarancyjna ubezpieczenia w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte umową ubezpieczenia, wynosi równowartość 50.000 euro w złotych, która to kwota jest ustalana przy zastosowaniu kursu średniego euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski po raz pierwszy w roku, w którym umowa ubezpieczenia OC została zawarta.³⁹⁰

383

Tj. małżonkowi, wstępnemu, zstępnemu, rodzeństwu, a także powinowatemu w tej samej linii lub stopniu, osobie pozostającej w stosunku przysposobienia oraz jej małżonkowi, jak również osobie, z którą ubezpieczony pozostaje we wspólnym pożyciu.

384 § 2 ust. 2 pkt 1) UbezpObOCRprRozp.

385 M. Kolasiński, Odpowiedzialność cywilna notariusza, Toruń 2005, s. 243.

386 § 2 ust. 2 pkt 2)-3) UbezpObOCRprRozp.

387 Art. 11 ust. 2 UbezpObU.

388

Art. 11 ust. 3 UbezpObU.

389

§ 3 UbezpObOCRprRozp.

-106-

W sprawach nieuregulowanych w UbezpObU do umów ubezpieczenia obowiązkowego stosuje się przepisy KC.391

Co do zasady, zgodnie z art. 827 § 1 KC ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności, jeżeli ubezpieczający wyrządził szkodę umyślnie. Natomiast jak wskazuje § 2 tegoż artykułu w ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej mogą zostać w tym zakresie ustalone inne zasady. W praktyce ubezpieczyciele rezygnują z regresu, co stanowi wyraz silnej pozycji negocjacyjnej samorządów zawierających umowy ubezpieczenia grupowego na rzecz swoich członków. Radca prawny nie jest bowiem jedynym uprawnionym do zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na swoją rzecz. Inny podmiot – w praktyce jest to właśnie samorząd zawodowy - może skorzystać z przewidzianej w art. 808 KC możliwości zawarcia umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek.³⁹² Zaleta takiego rozwiązania objawia się przede wszystkim w tym, że ochroną ubezpieczeniową objęci są wszyscy członkowie samorządu, których dotyczy obowiązek ubezpieczenia, a więc nie istnieje ryzyko, że którykolwiek z nich będzie nieubezpieczony.393

Składka za ubezpieczenie opłacana jest razem ze składką członkowską co miesiąc na rzecz właściwej OIRP.394

Szkody, jakie generuje naruszenie pełnomocnika, objęte są trójpodziałem - szkody majątkowe, tj. szkody na mieniu, szkody niemajątkowe, czyli szkody na osobie oraz tzw. pure

financial loss³⁹⁵, czyli czysta strata finansowa, która nie jest konsekwencją ani szkody na

osobie, ani szkody rzeczowej.³⁹⁶

Niezależnie od powyższego podziału, ubezpieczenie obejmuje zarówno szkody powstałe w ramach reżimu kontraktowe, jak i deliktowego, a także w przypadku ich zbiegu. Zakresem ochrony objęte jest damnum emergens i lucrum cessans. Ubezpieczenie nie pokrywa jednakże zwrotu wynagrodzenia uiszczonego na rzecz pełnomocnika, albowiem jest to świadczenie z tytułu umowy zawartej z klientem, a ubezpieczyciel, zgodnie z art. 822 § 1 odpowiada jedynie za szkody wyrządzone osobom trzecim przez ubezpieczonego.³⁹⁷

391 Art. 22 UbezpObU. 392 K. Gulis, Ubezpieczenie…, s. 28. 393

T. Młynarski, Obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej adwokatów i radców prawnych, Monitor Ubezpieczeniowy nr 54, wrzesień 2013, s. 45.

394 Uchwała Nr 7 VIII 2010 KRPP w sprawie wysokości składki członkowskiej i składki ubezpieczeniowej, zasad ich uiszczania i podziału oraz funduszy celowych Krajowej Rady Radców Prawnych.

395 Szerzej na temat tego rodzaju szkody w rozdziale poświęconym przesłankom odpowiedzialności pełnomocników w reżimie prawa Anglii i Walii.

396

L. Nowakowski, Ubezpieczenie…, s. 38.

-107-