Umowa z klientem

5.3.1. Zakres obowiązków

Zakres obowiązków solicitora określa przede wszystkim treść umowy zawartej z klientem, czyli tzw. retainera. Jest to umowa o świadczenie usług, której warunki muszą być zgodne przede wszystkim z Rozdziałem I SRA Code of Conduct 2011538, pt. Ty i Twój klient, w którym znajdują się wytyczne odnośnie relacji pełnomocnika z jego mocodawcą.

Do zakresu obowiązków solicitora względem jego klienta odniesiono się w sprawie Midland Bank Trust Co Ltd v Hett Stubbs & Kemp⁵³⁹, gdzie podkreślono, że wynika on z umowy zawartej z klientem⁵⁴⁰, w której określa się wszelkie warunki i ograniczenia świadczonej usługi, a ustalenie obowiązku opieki541

względem klienta musi być z treścią umowy ściśle powiązane. Wskazano także, że sąd winien wystrzegać się nakładania na

solicitorów (ale też innych profesjonalistów) obowiązków wykraczających poza zakres

instrukcji klienta lub czynności, których podjęcia się zobowiązują, albowiem zachowanie

solicitora winno być weryfikowane w kontekście „racjonalnie kompetentnego” praktyka,

mając na uwadze standardy normalnie przyjęte w jego profesji i sprawach przez niego prowadzonych.⁵⁴²

537

Dunhill v W Brook and Co and Crossley [2018] EWCA Civ 505. Szerzej na ten temat: A. Olunowo,

Solicitors' negligence for sending a Trainee to trial revisited. Court of Appeal upholds no liability for door of Court settlement in Dunhill v Brook,

http://insurance.dwf.co.uk/news-updates/2018/03/solicitors-negligence-for- sending-a-trainee-to-trial-revisited-court-of-appeal-upholds-no-liability-for-door-of-court-settlement-in-dunhill-v-brook/; J. Herring, Legal…, s. 255.

538 Jest to zbiór zasad i wytycznych odnośnie postępowania solicitorów opracowany przez SRA, których naruszenie sankcjonowane jest w postępowaniu przed trybunałem dyscyplinarnym, czyli SDT.

539

Midland Bank Trust Co Ltd v Hett Stubbs & Kemp [1978] 3 WLR 167.

540

Wskazano, że: wyrażenie „mój solicitor” jest tak samo bez znaczenia, jak „mój krawiec”, czy „mój

bukmacher” w kontekście próby ustalenia generalnego obowiązku działania innego niż ten, dla realizacji którego profesjonalista został zatrudniony.

541 Duty of care – także jako obowiązek zachowania należytej staranności.

542 Może być tak, że szczególnie drobiazgowy i sumienny praktyk w interesie swojego klienta wziąłby na siebie

prowadzenie sprawy w zakresie wykraczającym poza ściśle określone instrukcje. Ale nie to stanowi test. Test polega na sprawdzeniu, co zrobiłby racjonalnie kompetentny praktyk, biorąc pod uwagę standardy normalnie przyjęte w jego profesji i sprawach przez niego prowadzonych.

-158-

Podsumowując powyższe, zakres obowiązków solicitora winien być zakreślony umową z klientem, a do ewentualnej możliwości rozszerzenia tego zakresu post factum należy podchodzić z dużą dozą ostrożności. Należy zwrócić jednakże uwagę na sprawę Boyce v Rendells⁵⁴³, w której sąd dopuścił możliwość rozszerzenia obowiązków solicitora w konkretnej sytuacji, a mianowicie, kiedy profesjonalista, w trakcie odbierania instrukcji uzyska informacje, które przyczynią się do rozpoznania przez niego konkretnych ryzyk, winien on zwrócić na nie uwagę klienta i zarekomendować rozwiązanie problemu.⁵⁴⁴

W niektórych przypadkach może mieć miejsce sytuacja, w której klient wymaga od

solicitora zastosowania się do rozwiązania, które tamten odradza, jako zagrażające interesom

klienta. W takim przypadku solicitor winien udzielić klientowi odpowiedniej porady prawnej, spełniając obowiązek informacyjny i upewniając się, że klient rozumie ryzyko wiążące się z dokonanym przez niego wyborem. Solicitor nie jest zobowiązany do przekonania klienta za wszelką cenę do rozwiązania przez niego rekomendowanego.⁵⁴⁵

W orzecznictwie wskazuje się także, że zakres obowiązków solicitora wyznaczać może zdolność klienta do zrozumienia przekazywanych mu informacji i jego doświadczenie w danej dziedzinie.⁵⁴⁶ Mimo że, co do zasady, solicitor nie będzie pociągnięty do odpowiedzialności za brak wyjaśnienia okoliczności oczywistych, jednakże miara tego, co można uznać za oczywiste różni się w zależności od klienta.547

W niektórych przypadkach dla doprecyzowania zakresu obowiązków solicitora powoływane są kwoty należnego wynagrodzenia. Próbowano udowadniać, że niskie wynagrodzenie świadczy o niskim stopniu skomplikowania działań, jakie podjąć miał

solicitor oraz ograniczonym zakresie jego obowiązków. Pogląd ten nie spotkał się jednakże ze

zrozumieniem sądu w sprawie Credit Lyonnais SA v Russell Jones & Walker.548

Doktryna opracowała wskazówki dla solicitorów, obejmujące kroki niezbędne do podjęcia w celu zminimalizowania ryzyka narażenia się na odpowiedzialność wobec klienta. Po pierwsze, umowa z klientem powinna szczegółowo określać obowiązki solicitora, z

543 Boyce v Rendells [1983] 268 EG 268.

544 Zob. także: Mortgage Express Ltd v Bowerman & Partners [1996] 2 All ER 836.

545 M. Davies, Solicitors’…, s. 9.

546 County Personnel (Employment Agency) Ltd v Alan R Pulver & Co (a firm) [1987] 1 WLR 916, CA at 922D.

547

M. Davies, Solicitors’…, s. 28. Por. Yager v Fishman & Co [1944] 1 All ER 552, CA.

-159-

uwzględnieniem stopnia rozeznania klienta w materii, w ramach której specjalista został zatrudniony. Po drugie, pełnomocnik winien monitorować okoliczności sprawy pod kątem możliwości zmiany oczekiwań klienta, aby w odpowiednim momencie móc zaproponować renegocjację umowy. W przypadku, gdy w świadczenie pomocy prawnej zaangażowany będzie podmiot trzeci, retainer winien zawierać precyzyjny podział obowiązków pomiędzy tym podmiotem a solicitorem.⁵⁴⁹

Powyższe instrukcje podkreślają przewodnią rolę umowy w relacji solicitor-klient, a także nacisk na prewencję ze strony profesjonalnych pełnomocników, którzy mimo iż są chronieni mechanizmami common-law, winni świadczyć swoje usługi z pełną świadomością i rozeznaniem w sprawie, która prowadzą.

5.3.2. Forma umowy

Rekomendowane jest zawarcie umowy z klientem w formie pisemnej, jednakże nic nie stoi na przeszkodzie, aby była to umowa ustna, bądź nawet zawarta w sposób dorozumiany. Z ostatnim przypadkiem będziemy mieli do czynienia w sytuacji, w której zachowanie stron wykazuje cechy świadczące o tym, że relacja solicitor-klient została pomiędzy nimi ustalona poprzez np. opłacenie bądź zamiar opłacenia wynagrodzenia przez klienta, porozumiewanie się bezpośrednio z solicitorem czy wcześniej analogiczna relacja zawodowa pomiędzy podmiotami.⁵⁵⁰

5.3.3. Sposób wykonywania obowiązków

Co do zasady, solicitor winien zachowywać należytą staranność i biegłość⁵⁵¹ w wywiązywaniu się z obowiązków zakreślonych umową z klientem.552

Jednakże, jak wskazano w Duchess of Argyll v Beuselinck⁵⁵³, standard staranności wynikający z prawa deliktów winien być dostosowany do realiów sprawy, w której obowiązek wynika z umowy zawartej przez klienta z solicitorem. Wskazuje się, że w wyznaczaniu wzorca staranności wymaganej

549

M. Davies, Solicitors…, s. 14.

550 Ibidem, s. 4. Por. Groom v Crocker [1939] 1 KB 194, CA; BDG Roof-Bond Ltd v Douglas [2000] 1 BCLC 401, ChD. Warto też zwrócić uwagę na sprawę Whelton Sinclair v Hyland [1992] 41 EG 112, [1992] 2 EGLR 158, CA, w której sąd rozstrzygał kwestię zawarcia umowy o obsługę prawną w związku z nieudanymi próbami kontaktu klienta z solicitorem przez telefon.

551

Reasonable care and skill.

552

M. Davies, Solicitors’…, s. 27.

-160-

od profesjonalnego pełnomocnika należy brać po uwagę fakt, że klient dokonał wyboru tego konkretnego solicitora i z jakiego względu tego dokonał.⁵⁵⁴

Solicitor nie zobowiązuje się do osiągnięcia określonego rezultatu, a jedynie do

zachowania należytej staranności i biegłości. Lord Denning w Greaves & Co v Baynham Meikle & Partners⁵⁵⁵ wskazał, że w przypadku zatrudnienia profesjonalisty prawo zazwyczaj nie przyjmuje gwarancji osiągnięcia pożądanego rezultatu, a jedynie zachowania należytej staranności i biegłości, a solicitor nie gwarantuje, że wygra sprawę.

Zgodnie z Solicitor’s Code of Conduct 2011, solicitor może dowolnie wybierać klientów, na jakich rzecz świadczył będzie swoje usługi, pod warunkiem, że ewentualna odmowa nie naruszy regulacji wskazanych w Rozdziale II, a więc nie będzie stanowiła niezgodnej z prawem dyskryminacji ze względu na wiek, niepełnosprawność, płeć, stan cywilny, ciążę i macierzyństwo, rasę, religię i przekonania oraz orientację seksualną. Ponadto,

solicitor musi też spełniać wymagania zakreślone Equality Act 2010⁵⁵⁶.

Należy wskazać jednakże na stanowisko sądu zawarte w Johnson v Bingley and others⁵⁵⁷, zgodnie z którym naruszenie przez solicitora regulacji zawartej w Solicitor’s Code of Conduct nie stanowiło ipso facto zaniedbania, albowiem publikacja ta wskazuje właściwą i akceptowaną praktykę. Nie ma jednak obowiązku przestrzegania zawartych w niej uregulowań, a kwestia zaniedbania winna zostać rozstrzygnięta zgodnie z zasadami określonymi w Donoghue v Stevenson558

.

5.3.4. Rodzaje postanowień umownych i konsekwencje ich naruszenia

Tradycyjny podział postanowień umownych obejmuje dwa typy: warunki (conditions) i zastrzeżenia (warranties).559

Warunki obejmują najważniejsze postanowienia umowne, które nawiązują do samej istoty umowy. W przypadku naruszenia warunku, stronie przeciwnej przysługuje uprawnienie

554

M. Davies, Solicitors’…, s. 27.

555

Greaves & Co v Baynham Meikle & Partners [1975] 3 All ER 99, [1975] 1 WLR 1095, [1975] 2 Lloyds Rep 325.

556 Equality Act 2010 c. 15.

557 Johnson v Bingley and others [1995] PNLR 392, QBD.

558 Szerzej na temat tej sprawy w dalszej części rozprawy poświęconej odpowiedzialności za czyny niedozwolone.

559

S. Terrett, W. Odogwu, An Introduction to Contract Law. The Contents of the Contract, Juris Angliae Scientia 2011-2012, s. 16.

-161-

do rozwiązania umowy i żądania naprawienia szkody spowodowanej przez to naruszenie. Przykładowe naruszenie560

warunku miało miejsce w sprawie Poussard v Spiers⁵⁶¹, która dotyczyła umowy zawartej ze śpiewaczką operową, która zachorowała tuż przed otwarciem sezonu i nie mogła występować przed publicznością przez kilka pierwszych dni. W konsekwencji konieczne było znalezienie zastępstwa. Jednakże, gdy powódka wyzdrowiała, chciała podjąć się wykonywania obowiązków, a pozwany nie wyraził na to zgody. Śpiewaczka pozwala go za bezpodstawne zwolnienie, jednakże sąd uznał, że niestawiennictwo było równoznaczne z naruszeniem warunku umowy, a zatem Spiers mógł swobodnie rozwiązać umowę, a nawet żądać odszkodowania z tytułu poniesionych kosztów zatrudnienia zastępcy.

Zastrzeżenia natomiast to postanowienia mniej istotne, które nie są niezbędne dla zaistnienia umowy. W przypadku ich naruszenia kontrahent może domagać się odszkodowania z tego tytułu, nie jest jednakże uprawniony do rozwiązania umowy. Jako przykład może posłużyć sprawa Bettini v Gye⁵⁶², która także dotyczyła śpiewaków operowych. Pan Bettini zawarł z panem Gye umowę, na podstawie której miał on występować jako tenor w Londynie na wyłączność pana Gye. W umowie zawarto postanowienie, zgodnie z którym pan Bettini miał pojawić się w Londynie 6 dni przed rozpoczęciem prób. Pan Bettini nie dotrzymał tego terminu, w związku z czym pan Gye zrezygnował z jego usług. Sąd wskazał, że powyższe postanowienie było zastrzeżeniem, a nie warunkiem, a więc z tytułu jego naruszenia panu Gye przysługuje odszkodowanie, jednakże nie uprawnia go to do rozwiązania umowy.

Trzeci rodzaj postanowień umownych to postanowienia nienazwane, które pojawiły się w sprawie Hong Kong Fir Shipping v Kawasaki Kisen Kaisha563. Sąd potraktuje postanowienie jako nienazwane tylko, jeżeli nie zostało ono skutecznie zakwalifikowane -przez strony, wcześniejsze orzecznictwo lub obiektywne względy związane z jego charakterem - jako warunek lub zastrzeżenie.⁵⁶⁴ Możliwe jest przyznanie przez sąd uprawnienia kontrahenta do rozwiązania umowy w konsekwencji naruszenia takiego postanowienia, jednakże jest to dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy skutek naruszenia był na tyle poważny, że pozbawiłby on niewinną stronę zasadniczo całego świadczenia, które,

560 Inną sprawą, w której rozstrzygano tę kwestię jest Arcos Ltd v Ronaason & Son [1933] AC 470.

561 Poussard v Spiers (1875) LR 1 QBD 410.

562

Bettini v Gye (1876) QBD 183.

563

Hong Kong Fir Shipping v Kawasaki Kisen Kaisha [1962] 2 QB 26.

-162-

zgodnie z intencją stron, powinien on był uzyskać na podstawie umowy.⁵⁶⁵ W przeciwnym wypadku stronie należy się odszkodowanie za szkodę wywołaną naruszeniem.