Zakres szkody w sprawach przeciwko pełnomocnikom

W przypadku spraw przeciwko profesjonalnym pełnomocnikiem szkoda klienta będzie zależna od formy świadczonej pomocy. W sytuacji reprezentacji procesowej, szkodą będzie wszystko, co klient utracił w konsekwencji przegrania sprawy, a więc, np. jeżeli będziemy mieli do czynienia ze źle prowadzoną sprawą o zapłatę, szkoda będzie równa wysokości dochodzonego roszczenia (pod warunkiem i w zakresie, w jakim było ono zasadne). Należy jednakże pokreślić, że sytuacja reprezentowanego będzie się różniła w zależności od tego, czy występował on w charakterze powoda czy pozwanego.314

310 A. Sinkiewicz, Pojęcie… , s. 69.

311 M. Romatowska, Zadośćuczynienie…, s. 33.

312

Wyrok SN z dnia 9 lutego 2000 r. w sprawie o sygn. akt: III CKN 582/98, LEX nr 52776.

313

M. Romatowska, Zadośćuczynienie…, s.33.

-89-

W przypadku zaniechania, podobnie jak ma to miejsce na zasadach ogólnym – szkoda wystąpi, pod warunkiem istnienia obowiązku działania po stronie pełnomocnika, tj. zobligowania go do określonego działania, którego nie podjął (choć mógł i był w stanie) przez przepis powszechnie obowiązujący, zasady etyki bądź deontologii zawodowej.315

Pierwszym krokiem zmierzającym do ustalenia istnienia szkody w sprawach przeciwko profesjonalnym pełnomocnikom jest weryfikacja, jaki byłby wynik procesu, gdyby pełnomocnik nie popełnił błędu. Powyższe wynika z tego, że szkoda po stronie reprezentowanego będzie miała miejsca jedynie w sytuacji, w której, gdyby nie nienależyte wypełnienie obowiązków zawodowych przez pełnomocnika, klient wygrałby proces. Zatem, nawet jeżeli pełnomocnik popełnił ewidentny błąd, jak np. wniesienie apelacji po terminie, jeżeli klient nie miał szansy na pozytywne rozstrzygnięcie w drugiej instancji, szkoda po jego stronie nie powstanie, a pełnomocnik nie będzie odpowiadał przed klientem za swoje błędne działania. Na powyższe zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia z dnia 22 stycznia 2014 r. wydanym w sprawie o sygn. akt: I ACa 667/13, podkreślając, że:

Sam fakt wadliwego (np. spóźnionego lub obarczonego brakami formalnymi) wniesienia lub sporządzenia środka odwoławczego przez profesjonalnego pełnomocnika i spowodowane tym jego odrzucenie, nie stwarza jeszcze podstawy do odszkodowawczej odpowiedzialności tego pełnomocnika. Nawet bowiem poprawne sporządzenie i wniesienie środka zaskarżenia nie gwarantuje rozpoznania go na korzyść skarżącego.316

Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie o sygn. akt: I ACa 915/08 wyraził podobne stanowisko, podkreślając jednocześnie, że zasądzające orzeczenia sądowe nie mają charakteru konstytutywnego, a jedynie deklaratywny (deklaratoryjny) i potwierdzają jedynie istnienie obowiązku zapłaty określonej sumy pieniężnej, który powstał już wcześniej. W związku z powyższym, sam fakt popełnienia błędu przez pełnomocnika nie przesądza o powstaniu odpowiedzialności odszkodowawczej po jego stronie, albowiem samo zaniedbanie dokonane przez pełnomocnika należy do sfery faktów, natomiast to sąd rozstrzyga o tym, czy i jakie wywołało ono następstwa w odniesieniu do stosunków prawnych, jakie łączyły strony. 317

315

T. Szanciło, Odpowiedzialność…, s. 130.

316

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 22 stycznia 2014 r. w sprawie o sygn. akt: I ACa 667/13, Legalis.

-90- 2.6.2.3. Zwrot wynagrodzenia

Konieczne jest odróżnienie szkody, która jest konsekwencją przegranego procesu, od szkody, która wynika z zapłaconego za nienależycie wykonaną pracę wynagrodzenia.318

Za koniecznością zwrotu wynagrodzenia w przypadku niedołożenia przez prawnika należytej staranności w wykonywaniu obowiązków zawodowych opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 października 2004 r. wydanego w sprawie o sygn. akt: V CK 61/04.319

Sprawa dotyczyła wytoczenia powództwa bez zweryfikowania wymagalności roszczenia. Należałoby opowiedzieć się za dopuszczeniem możliwości dochodzenia przez klienta zwrotu wynagrodzenia zapłaconego pełnomocnikowi, w szczególności w sytuacji kardynalnych błędów pełnomocników, które nie skutkowały naprawieniem szkody ze względu na obiektywny brak szansy wygrania procesu, tj. ustalenie, że sprawa byłaby przegrana nawet, gdyby pełnomocnik wykonywał swojego obowiązki należycie. Nie sposób uznać, że pełnomocnik, który zapewnia swojego klienta o pewnej szansie na wygraną w sądzie, które to zapewnienia nie są poprzedzone gruntowną weryfikacją dostępnych dokumentów, należycie wywiązuje się z obowiązków zawodowych względem reprezentowanego przez niego klienta. W takim przypadku, klientowi przysługuje roszczenie w ramach reżimu odpowiedzialności kontraktowej.

Jednakże, nie sposób stwierdzić, że samo zaistnienie błędu automatycznie przesądza o konieczności zwrotu całości wypłaconego wynagrodzenia.320

Szkoda w takim przypadku będzie równa różnicy w wartości świadczenia wykonanego należycie, a usługi rzeczywiście wykonanej na rzecz klienta. Warto też wskazać w tym kontekście, na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2009 r. wydany w sprawie o sygn. akt: IV CSK 523/08321

, w którym uznano za niedopuszczalny zbieg roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniami z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, ze względu na fakt, iż dopuszczenie możliwości dochodzenia roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia doprowadziłoby w takiej sytuacji do podważenia sensu szczegółowych unormowań stosunków obligacyjnych, uwzględniających ich specyfikę.

318 K. Pałka, Odpowiedzialność…, s. 92.

319 Wyrok SN z dnia 21 października 2004 r. w sprawie o sygn. akt: V CK 61/04, MOP 2004 nr 22, str. 1014:

Konsekwencją niedochowania należytej staranności przez radcę prawnego lub adwokata przy prowadzeniu sprawy zleconej mu przez klienta, jest obowiązek zwrotu wynagrodzenia otrzymanego w związku z tym zleceniem.

320

K. Pałka, Odpowiedzialność…, s. 92.

-91- 2.6.2.4. Sposób naprawienia szkody

Zgodnie z art. 363 § 1 KC, szkoda może zostać naprawiona bądź przez restytucję, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej.322

Wybór jednego z powyższych sposobów należy do poszkodowanego.323

W doktrynie wskazuje się, że przywrócenie stanu poprzedniego może nastąpić w szczególności poprzez: naprawienie zniszczonej rzeczy, doprowadzenie jej do stanu zgodnego z umową; świadczenie usług w naturze; wydanie korzyści niepieniężnych, które otrzymałby poszkodowany, gdy nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę; spełnienie świadczenia, będącego przedmiotem zobowiązania, a także wydanie rzeczy bądź ogłoszenie w prasie.324

W przypadku sporów między pełnomocnikami a ich klientami, ze względu na charakter spraw i brak możliwości restytucji (prawomocne wyroki, res iudicata), podstawowym sposobem naprawienia szkody jest zapłata sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości szkody poniesionej przez reprezentowanego klienta.