Wielka Brytania

Przejęcie przez instytucje roli opiekuńczej, która do lat 1970. była spraw ow ana przez rodzinę zaow ocow ało rozwiniętym i i różnorodnym i form am i opieki nad osobam i starszymi [Grundy, 1996]. Obecnie jednym z celów polityki społecznej wobec osób starszych w W ielkiej Brytanii jest zw iększenie pom ocy środow i­

skowej oraz szersze w łączenie rodziny w opiekę nad osobą star­

szą. Jedn ą z metod aktywizacji je st włączanie, przez lokalne w ła­

dze, opiekunów osób starszych do tw orzenia lokalnych regulacji dotyczących osób starszych i opieki nad nimi. Należy jednak za­

znaczyć, że w opiece nad osobami starszymi przew aża opieka nieform alna [Knapp i wsp., 2004], Tylko około 4% osób w wieku 65 lat i więcej oraz 12% w wieku 80 lat i więcej przebyw a w do­

m ach pom ocy społecznej, zakładach opieki długoterm inowej lub dom ach dla osób starszych (residential). Pom oc finansow a w opłacaniu pobytu w placówkach zapewniających opiekę nad osobą starszą uzależniona jest od jej statusu materialnego. Osoby starsze są zobow iązane do pokrysia kosztów pobytu w instytucji opieki długoterm inowej jeśli ich m ajątek szacow any jest na w ię­

cej niż 21000 funtów [Hancock i wsp., 2007]. Osoby posiadające m niejsze zasoby finansow e partycypują w kosztach otrzymywanej pomoc, ale lokalny sam orząd jest zobow iązany do pom ocy finan­

sowej. Koszty opieki nad osobami starszymi w W ielkiej Brytanii stanow iły w 2002 1,5% PKB.

Konsekwencje ekonomiczne i społeczne starzenia się społeczeństwa W Wielkiej Brytanii m ożna wyróżnić dwa główne typy insty­

tucji świadczących usługi opiekuńcze kierowane do osób starszych:

1. dom y dla osób starszych (residential home), 2. zakłady opieki długoterm inow ej (nursing home).

Pierw sze zapew niają podstaw ow ą opiekę w zakresie co­

dziennej egzystencji, zaś osoby zam ieszkujące te dom y charakte­

ryzują się dobrym stanem zdrow iem um ożliw iającym sam odziel­

ne w ykonyw anie większości czynności dnia codziennego. Drugi typ instytucji je st „zm edykalizow any”, a zw iększona liczba per­

sonelu m edycznego zapew nia opiekę osobom niespraw nym oraz chorym.

Jed ną z najistotniejszych kw estii je st w ybór odpow iedniej (optym alnej) instytucji, w której będzie m ieszkała osoba starsza.

Standardy w zakresie opieki nad osobam i starszym i uw zględniają nie tylko w ybór instytucji, która może zapew nić najlepszą opiekę w zależności od stopnia niepełnospraw ności, lecz rów nież brany je st pod uw agę czynnik kulturow y. O soby nie posługujące się językiem angielskim pow inny być (jeśli istnieje taka m ożliw ość) um ieszczane w dom ach, gdzie obsługa mówi w języku przyszłego m ieszkańca (dotyczy do szczególnie m niejszości posługującej się językiem arabskim ). O soby, których przekonania religijne naka­

z u ją przestrzegania odpow iedniej diety pow inny być kierow ane do dom ów , w których posiłki przygotow yw ane są zgodnie ze standardam i obow iązującym i w danej religii [DH, 2002],

8. S zw ecja

Szw ecja należy do krajów m ających jeden z najw yższych odsetków osób w wieku 65 lat i więcej oraz 80 lat i więcej wśród krajów Unii Europejskiej. O soby w wieku 65 lat i więcej stanow ią 17,35 populacji Szwecji, a osoby w wieku 80 lat i więcej stanow ią 5,3% [Swedish Institut, 2008], Tym, co w yróżnia Szw ecję spo­

śród krajów w ysoko rozw iniętych, jest w ielkość nakładów na opiekę nad osobam i starszymi. Zgodnie z raportem O ECD z 2005 roku wydatki te stanow ią 2,8% PKB. Koszty opieki instytucjonal­

nej kierowanej do osób starszych w 2005 roku w yniosły 80,3 mld 182

M ateriały nadesłane i głosy w dyskusji

SEK. Koszty opieki w dom ach zapewniających całodobow ą opie­

kę lekarsko-pielęgniarską stanowiły 64%, a koszty w domach dla osób o dobrym stanie zdrow ia 34%.

Zapew nienie właściwej opieki osobie starszej jest zadaniem w ładz lokalnych, które pow inny mieć rozeznanie w zakresie po­

trzeb m ieszkańców danego regionu. O becnie obserwowany jest trend spadkow y liczby mieszkańców , zarówno w domach zapew ­ niających specjalistyczną opiekę, jak i w domach dla osób star­

szych o dobrym stanie zdrowia. Jednocześnie w zrasta udział po­

mocy udzielnej w środowisku zam ieszkania seniorów. Zw iększe­

nie się liczby klientów pom ocy środowiskowej jest wynikiem szerokiej oferty skierow anej do osób starszych. Pomoc środowi­

skowa w Szwecji zapew nia nie tylko pom oc w wykonywaniu co­

dziennych czynności, takich jak: pranie, gotowanie czy zakupy, ale rów nież dostarczanie posiłków , zakładanie alarmów bezpie­

czeństwa, zapew nianie transportu. Pozostaw anie w swoim m iej­

scu zam ieszkania ułatw ia brak barier architektonicznych, zarówno w m iejscach publicznych, jak i w domach, które m uszą być przy­

stosowane do potrzeb osób niepełnospraw nych. Stare dom y w trakcie rem ontów s ą przystosow yw ane do obecnych norm i wymogów praw nych, nakazujących przekształcanie przestrzeni tak, aby ułatwić poruszanie się osobom niepełnosprawnym.

Pom im o rozw iniętej sieci pom ocy środowiskowej oferow a­

nej osobom starszym , 15% Szwedów w wieku powyżej 65. lat m ieszka w dom ach pom ocy (6,4% w domach zapewniających całodobow ą opiekę lekarsko-pielęgniarską, a 8,6% w domach dla osób o dobrym stanie zdrow ia) [Goverment O ffice of Sweden, 2007], Domy te m ogą być prow adzone zarów no przez samorządy lokalne, jak i instytucje pryw atne czy organizacje pozarządowe.

Jednak bez względu na podm iot będący w łaścicielem domu w ła­

dze lokalne są zobow iązane do przeprow adzania system atycznych kontroli w ypełniania ustaw ow ych standardów. W 2006 roku oko­

ło 14% domów było prow adzonych przez prywatne firmy. Średnia liczba osób przypadających na pokój to 1,5 osoby. Osoby m iesz­

kające w jednym pokoju to zazwyczaj małżeństw a lub osoby ko- habitujące. W w iększości domów kuchnia jest w spólna dla dw óch mieszkańców. Podobnie jak w przypadku wcześniej opisyw anych

183

Konsekwencje ekonomiczne i społeczne starzenia się społeczeństwa krajów, Szw ecja charakteryzuje się d u żą różn orodnością form pom ocy stacjonarnej — od m ieszkań przystosow anych dla potrzeb osób starszych przez apartam enty do sal kilkuosobow ych.

9. P o d su m o w an ie

Przedstaw ione przykłady rozw iązań opieki nad osobam i starszymi to odpow iedź na w yzw anie dem ograficzne, jak im je st starzenie się społeczeństw . Na pew no wraz ze w zrostem odsetka osób starszych oraz w ydłużaniem się trw ania życia będzie w zra­

stała rola opieki długoterm inow ej. D odatkow o zm iany struktural- no-funkcjonalne zachodzące w rodzinie b ęd ą obciążały o piek ą nad osobam i starszym i społeczności lokalne oraz państw o. P olity­

ka krajów Unii Europejskiej kieruje się zasadą subsydiam ości, czyli rola państw a rozpoczyna się w tedy, gdy rodzina nie m oże w ypełniać obow iązków w zględem swoich członków . Tak więc rola państw a pow inna się sprowadzać w pierw szej kolejności do w spierania sam odzielności osób starszych w ich w łasnym środo­

wisku. Porównując zakres opieki nad osobam i starszym i w k ra­

jach Europy Zachodniej z sytuacją zaobserw ow aną w Polsce, m ożna w nioskować, że w naszym kraju niezbędny je st dalszy rozwój usług opiekuńczych, a przede w szystkim zw iększenie ich różnorodności. Stratyfikacja usług pozw oli na lepsze dopasow anie form y pom ocy do stanu zdrow ia i sytuacji rodzinnej beneficjanta.

Zadania w ładz pow inny iść w kierunku pom ocy rodzinom w spraw owaniu opieki nad osobam i starszym i, nie pow inny to być jednak działania całkow icie substytucyjne w obec roli rodziny.

W zorce w zakresie rozwoju długookresow ej pom ocy są różnorod­

ne pozostaje tylko pytanie, ja k spraw dziłyby się one w polskiej rzeczywistości.

L ite r a tu r a

Błędowski P., 1999, Polityka społeczna w obec osób starszych w Unii Europejskiej i w Polsce [w] K. Głąbicka, Społeczne skutki integracji Polski z U n ią Europejską, Dom W yd.

Elipsa, W arszawa.

184

M ateriały nadesłane i głosy w dyskusji

BM SG (Bundesm inisterium für Soziale Sicherheit Generationen und K onsum entenschutz), 2006, Politik für Menschen:

Aufgaben, Leistungen und M assnahm en des Sozialm inis­

teriums, BM SG, W iedeń.

BM SG (Bundesm inisterium für Soziale Sicherheit Generationen und K onsum entenschutz), 2005a, Q ualitätskriterien im Tourism us für Behinderte und Ä ltere M enschen, BMSG, W iedeń.

Bundesministerium für Famillie., Senioren, Frauen und Jugend, 2005, Stationäre Pflege, artykuł dostępny w dniu 8.10.08 na stronie http://www.hilfe-und-pflege-im-

ater.de/content/showarticles.php?id_art=19&PHPSESSID

=e3e29ffdbd074a582d3bd4c52d44d0f9

DH 2002, D epartm ent o f Health, Care Hom es for O lder People.

National M inim um Standards, London: The Stationery Office.

G overnm ent O ffice o f Sweden, 2007, Facts about elderly in Sw e­

den, M inistry o f H ealth and Social Affairs, Fact Sheet, No. 17

G rundy E., 1996, The population aged 60 and over, Population Trends.

H ancock R., W ittenberg R., Pickard L., Com as-H errera A., Juarez-G arcia A., King D., M alley J., 2007, Paying for Long-Term Care for O lder People in the UK: M odelling the Costs and D istributional Effects of a Range o f O p­

tions, PSSRU D iscussion Paper, 2336/2.

Knapp M., Forder J., Kendall J., Pickard L„ 2004, Social care for older people: the growth of independent-sector provision in the UK, [w] S.H arper (ed.), Fam ilies in A geing Soci­

ety, O xford U niversity Press, Oxford.

K uczyńska A., 2007, Pom oc społeczna i opieka nad osobami star­

szymi we Francji, [w] L. Frąckiew icz (red.), W obliczu starości, Katowice.

Lebensw eltheim , 2007, Gestern, heute, morgen, Lebensw eltheim D achverband der A lten- und Pflegeheim e Österreichs, W iedeń.

Long-term care for older people, 2005, OECD, Paryż.

185

Konsekwencje ekonomiczne i społeczne starzenia się społeczeństwa Swedish Institute, 2008, Elderly care in Sweden, artyków dostępny

w dn. 8.10.08 na stronie

http://www.sweden.se/tem plates/cs/FactSheet_18336.aspx Szw eda-Lew andow ska Z, 2008, D ługookresow a opieka nad oso­

bam i starszym i w Austrii na przykładzie Hause zum Le­

ben, [w] J. Kowaleski, P. Szukalski (red.), Pom yślne sta­

rzenie się w świetle nauk o zdrowiu, Łódź.

U staw a o pom ocy społecznej z dn. 12 m arca 2004 r., Dz. U., nr 64, poz. 593, z późn. zm., rozdział 2 „D om y Pom ocy Społecznej” .

W H O (W eltgesundheitsorganisation), 2002, A ktiv A ltem : R ah­

m enbedingungen und V orschläe für politisches Handeln, BM SG, W iedeń.

K ozierkiew icz A., Szczerbińska K. (red.), 2006, O pieka długo­

term inow a w Polsce: ocena stanu obecnego oraz rozw ią­

zania na przyszłość, Term edia, W spólny Rynek M edycz­

ny, Poznań.

186