Wpływ stopy procentowej w latach 1997-2001

6.3.2. Wpływ stopy procentowej w latach 1997-2001

W dalszej kolejności badań przeprowadzono podobną analizę jak zaprezentowana powyżej, lecz okres badawczy zawężono do lat 1997 – 2001, w których występowała zdecydowanie wyższa nominalna i realna stopa procentowa. W latach tych średnioroczne oprocentowanie nominalne kredytów przewyższało 10%202

.

Podobnie jak wcześniej, obliczono wskaźniki korelacji pomiędzy stopą nominalną, realną a zmiennymi objaśnianymi, jak również zbadano statystyczną istotność tych zależności na poziomie α < 0,1 (lub 0,2). Wartości współczynników oraz opis siły współzależności zawarto w poniższych tabelach.

Tabela 38. Współczynniki korelacji liniowej Pearsona pomiędzy nominalnym oprocentowaniem kredytów a zadłużeniem i znaczeniem kredytowania w finansowaniu przedsiębiorstw w latach 1997-2001

Wyszczególnienie OGÓŁEM Przemysł ^Budow- nictwo

Handel i naprawy

Transport i łączność

Wskaźnik ogólnego zadłużenia -0,89 -0,90 -0,77 -0,22 -0,82

Udział kredytów bankowych ogółem -0,74 -0,88 -0,79 -0,53 0,34 Udział kredytów długoterminowych -0,11 -0,49 -0,78 -0,64 0,26 Udział kredytów krótkoterminowych -0,75 -0,78 -0,73 -0,48 0,17 Udział korzystających z kredytów -0,93 -0,91 -0,89 -0,94 -0,93

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych NBP (www.nbp.pl) oraz „Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych” za lata 1997-2010, GUS, Warszawa

Tabela 39. Siła korelacji między nominalnym oprocentowaniem kredytów a zadłużeniem i znaczeniem kredytowania w finansowaniu przedsiębiorstw w latach 1997-2001

Wyszczególnienie OGÓŁEM Przemysł ^Budow-

nictwo

Handel i naprawy

Transport i łączność Wskaźnik ogólnego zadłużenia b. silna - b. silna - silna - słaba - b. silna -

Udział kredytów bankowych ogółem silna - b. silna - silna - umiark - słaba + Udział kredytów długoterminowych b. słaba - umiark - silna - silna - słaba + Udział kredytów krótkoterminowych silna - silna - silna - umiark - b. słaba + Udział korzystających z kredytów b.silna - b.silna - b.silna - b.silna - b.silna -

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych NBP (www.nbp.pl) oraz „Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych” za lata 1997-2010, GUS, Warszawa

202

W roku 2002 r. oprocentowanie nominalne było również wyższe niż 10%, lecz rok ten wyłączono w analizy ze względu na zakłócenia w porównywalności danych z tego roku z danymi wcześniejszymi.

194 Przeprowadzona analiza wykazała ujemną współzależność między nominalnym oprocentowaniem a skalą kredytowania oraz poziomem zadłużenia przedsiębiorstw w okresie tzw. „wysokich stóp procentowych”, tj. w latach 1997-2001. Taka korelacja zgodna jest z założeniami teoretycznymi.

Najsilniejsza ujemna korelacja wystąpiła dla odsetka firm zaciągających kredyty. Zależności te były istotne statystycznie w badaniu wszystkich grup przedsiębiorstw, a wskaźnik determinacji poszczególnych równań regresji dla tej zmiennej wahał się w przedziale 0,79-0,86, co oznacza bardzo duży stopień wyjaśnienia zmienności badanego wskaźnika przez zmienność nominalnej stopy procentowej.

Udział kredytów bankowych ogółem był także ujemnie skorelowany z nominalnym oprocentowaniem. Zależność ta okazała się silna oraz istotna statystycznie (p-value=0,15) dla ogółu badanych firm, bardzo silna w przemyśle i silna w budownictwie.

Najsłabsza zależność w badaniu ogółu firm dotyczyła kredytów długoterminowych. Oprócz słabej siły związku, świadczącej w zasadzie o braku korelacji, zanotowano także brak istotności statystycznej. Podobnie słaby związek miał miejsce w przedsiębiorstwach przemysłowych.

Udział kredytów krótkoterminowych w finansowaniu przedsiębiorstw był ujemnie skorelowany z nominalnym oprocentowaniem w badaniu ogółu firm oraz we wszystkich sekcjach, poza sekcją „Transport i łączność”.

Zauważyć trzeba, że wymieniona powyżej sekcja „Transport i łączność” charakteryzowała się dodatnią zależnością między stopą nominalną a udziałem kredytów w finansowaniu. Korelacje te były wprawdzie słabe i bardzo słabe oraz nieistotne statystycznie, lecz znak związku był dodatni. Nietypową sekcją jest też „Handel i naprawy”. Wprawdzie wykazane korelacje mają dla wszystkich zmiennych objaśnianych znak ujemny, jednak ich siła jest słabsza niż w innych grupach przedsiębiorstw i w większości nieistotna statystycznie.

W badaniu okresu wyższych stóp procentowych wykazano więc dla zdecydowanej większości przedsiębiorstw oraz dla wszystkich zmiennych objaśnianych ujemną współzależność z nominalnym oprocentowaniem kredytów. W przeważającej liczbie przypadków zależności były silne i bardzo silne oraz istotne statystycznie. Oznacza to, że w okresie 1997-2010 wraz z obniżaniem nominalnego oprocentowania kredytów bankowych, przedsiębiorstwa zwiększały zakres finansowania działalności z tego źródła. Dodatkowo obniżająca się stopa procentowa sprzyjała liczbie firm korzystających z kredytów bankowych.

Badanie wykazało również, że spadek stóp procentowych dodatnio wpływał na ogólny poziom zadłużenia przedsiębiorstw. Trzeba mieć jednak na względzie, że w ramach kapitałów

195 obcych znajdują się również kapitały nieoprocentowane, na które stopy procentowe nie muszą bezpośrednio oddziaływać.

Kolejny etap badań dotyczył nadal okresu 1997-2001, jednak teraz wzięto pod uwagę realne oprocentowanie kredytów. Wyniki badania zależności oprocentowania realnego i badanych zmiennych objaśnianych znajdują się w tabeli 40 i 41.

Tabela 40. Współczynniki korelacji liniowej Pearsona pomiędzy realnym oprocentowaniem kredytów a zadłużeniem i znaczeniem kredytowania w finansowaniu przedsiębiorstw w latach 1997-2001

Wyszczególnienie OGÓŁEM Przemysł ^Budow-

nictwo

Handel i naprawy

Transport i łączność

Wskaźnik ogólnego zadłużenia 0,31 0,32 0,33 -0,61 0,47

Udział kredytów bankowych ogółem 0,13 0,07 0,38 0,28 -0,15

Udział kredytów długoterminowych -0,43 -0,30 0,32 0,11 -0,54

Udział kredytów krótkoterminowych 0,38 0,29 0,47 0,33 0,66

Udział korzystających z kredytów 0,03 0,09 0,12 0,01 0,06

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych NBP (www.nbp.pl) oraz „Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych” za lata 1997-2010, GUS, Warszawa

Tabela 41. Siła korelacji między realnym oprocentowaniem kredytów a zadłużeniem i znaczeniem kredytowania w finansowaniu przedsiębiorstw w latach 1997-2001

Wyszczególnienie OGÓŁEM Przemysł ^Budow-

nictwo

Handel i naprawy

Transport i łączność

Wskaźnik ogólnego zadłużenia słaba + słaba + słaba + silna - umiark +

Udział kredytów bankowych ogółem b.słaba + b.słaba + słaba + słaba + b.słaba -

Udział kredytów długoterminowych umiark - słaba - słaba + b.słaba + umiark -

Udział kredytów krótkoterminowych słaba + słaba + umiark + słaba + silna + Udział korzystających z kredytów b.słaba + b.słaba + b.słaba + b.słaba + b.słaba + Źródło: obliczenia własne na podstawie danych NBP (www.nbp.pl) oraz „Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych” za lata 1997-2010, GUS, Warszawa

Powyższe wyniki wskazują niemal jednoznacznie, że w okresie 1997-2001 nie było związku między kredytowaniem, zadłużeniem a realnym oprocentowaniem kredytów na cele gospodarcze. Współczynniki korelacji świadczą o braku lub słabej zależności dla przeważającej liczby badanych związków. Wszystkie badane współzależności okazały się nieistotne statystycznie.

Przeprowadzona analiza wpływu wysokości oprocentowania na skalę wykorzystania kredytu bankowego w przedsiębiorstwach w okresie 1997-2010 wykazała, że związek taki istniał dla nominalnych stóp procentowych. Zaobserwowano silną ujemną korelację dla ogółu badanych firm oraz w głównych sekcjach gospodarki. Były to w większości zależności istotne statystycznie. Oznacza to, że w badanym czasie spadki nominalnego oprocentowania kredytów sprzyjały ich zaciąganiu. Taka obserwacja dotyczy zarówno procentowego udziału

196 kredytów w finansowaniu firm, co liczby przedsiębiorstw korzystających z tego źródła finansowania.