Na terenie Iraku aktywnie działały różne grupy dążące do przejęcia władzy i zaprowadze-nia własnego porządku. Ożywioną działalność prowadzili zwłaszcza:
– byli członkowie reżimu Saddama Husajna (Former Regime Elements – FRE), którzy za-biegali o powrót partii BAAS do rządzenia krajem;
– sunnici odrzucający proponowane przemiany i wizję przyszłości Iraku oraz próbujący zapobiec dojściu do władzy szyitów i Kurdów;
– szyiccy ekstremiści dążący do utworzenia państwa opartego na prawie religijnym i kon-trolowanym przez nich;
– sunniccy ekstremiści starający się o utworzenie państwa opartego na ich odłamie, ale bez wpływów partii BAAS;
– plemiona antykoalicyjne, które wspierały terroryzm – rekrutowały bojowników i prze-mycały broń, amunicję i materiały wybuchowe;
– terroryści, którzy za wszelką cenę starali się ograniczyć wpływy Zachodu oraz dążyli do utworzenia radykalnego, religijnego rządu;
– zorganizowane grupy przestępcze, które zajmowały się przemytem narkotyków, broni i ludzi w celach zarobkowych i które w działaniach sił koalicyjnych upatrywały zagrożenia swych interesów;
– Arabowie z innych krajów (zwłaszcza sąsiednich), którzy z różnych powodów wspie-rali działania sił antykoalicyjnych drogą finansowania, zaopatrywania w broń, amunicję i materiały wybuchowe, a także rekrutacji i szkolenia irackich rebeliantów oraz najemni-ków z innych państw.
Znaczne zagrożenie dla wojsk Wielonarodowej Dywizji Centrum-Południe stanowiły gru-py rebeliantów zorganizowane przez zwolenników byłego dyktatora Saddama Husajna.
Taktyka rebeliantów polegała głównie na:
– wykonywaniu ataków na patrole i konwoje sił koalicyjnych z wykorzystaniem improwi-zowanych urządzeń wybuchowych (Improvised Explosive Device – IED);
9 Vide: Irak. Doświadczenia i wnioski. Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych, Wrocław 2006, s. 99.
największy wpływ
Rys. 6. Uwarunkowania mające wpływ na przygotowanie PKW Irak Źródło: Opracowanie własne autora
– organizowaniu zasadzek na konwoje i patrole sił koalicyjnych oraz irackie siły bezpie-czeństwa;
– wykonywaniu ataków na bazy i punkty kontrolne sił koalicyjnych oraz irackich sił bez-pieczeństwa przy wykorzystaniu broni rakietowej, moździerzy, granatników, broni strzelec-kiej;
– próbach sforsowania zapór i ogrodzenia baz koalicji z użyciem samochodów wypełnio-nych materiałami wybuchowymi prowadzowypełnio-nych przez kierowców samobójców;
– prowadzeniu działań dywersyjno-sabotażowych w celu zniszczenia infrastruktury go-spodarczej (np. niszczenie rurociągów);
– wykonywaniu zamachów na członków nowych władz irackich, dowódców policji i przed-stawicieli nowo tworzonej armii irackiej;
– wykonywaniu ataków na ludność cywilną w celu osiągnięcia efektu medialnego – stwo-rzenia wrażenia, że koalicja jest słaba i nie potrafi chronić Irakijczyków10.
Najczęściej stosowanymi środkami ataku na siły koalicji były improwizowane urządzenia wybuchowe. Dla przykładu, 29 lipca 2004 roku (III zmiana PKW) przeprowadzono atak z wykorzystaniem IED na polski patrol. Przy ruchliwej drodze prowadzącej z Bagdadu do Al-Hilli terroryści podłożyli 16 różnego rodzaju pocisków. Odpalili je zdalnie, gdy w polu
10 Działania wojenne, pokojowe i stabilizacyjne prowadzone w warunkach szczególnych w XX i XXI wieku. Konflikty – doświadczenia – bezpieczeństwo. D.S. Kozerawski (red.). Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007, s. 261–267.
Organizacja systemu...
rażenia znalazły się polskie pojazdy. W wyniku ataku jeden polski żołnierz zginął, a ośmiu zostało rannych. 11 listopada 2006 roku (VII zmiana PKW) w wyniku wybuchu miny pu-łapki zginęli dwaj żołnierze – polski i słowacki, a ranni zostali Polak i Ormianin.
Innym sposobem przeprowadzania ataków przez rebeliantów były zasadzki na konwoje i patrole sił koalicyjnych oraz irackie siły bezpieczeństwa. Taki atak wykonano 6 listopada 2003 roku (I zmiana PKW), gdy polski konwój powracał z uroczystości promowania nowo wcielonych żołnierzy irackich Korpusu Obrony Cywilnej. Konwój został ostrzelany w odle-głości około 30 km od bazy Dogwood. Podczas ataku śmiertelne rany odniósł polski oficer.
W wyniku kontaktu ogniowego 21 sierpnia 2004 roku (III zmiana PKW) zginął kolejny pol-ski żołnierz, a sześciu innych zostało rannych. Konwój, w którym się znajdowali, został za-atakowany przez rebeliantów pod Al-Hillą.
Rebelianci przeprowadzali także tzw. atak kompleksowy (complex attack), w którym w spo-sób zaplanowany stosowali broń różnego rodzaju, np. urządzenie wybuchowe w połączeniu z bronią strzelecką lub granatnikami przeciwpancernymi. W zasadzkę, w której wykorzysta-no improwizowane urządzenie wybuchowe w połączeniu z kontaktem ogniowym, wpadli żołnierze 12 września 2004 roku (III zmiana). Do żołnierzy dotarła informacja o bombie pu-łapce ustawionej na drodze. Na miejsce wysłano saperów. Gdy wracali oni do bazy Charlie w Al-Hilli, terroryści otworzyli do nich ogień z broni maszynowej oraz granatników. Zginęło trzech Polaków, a trzech zostało rannych.
Żołnierzom i personelowi przebywającemu w bazach wojskowych najbardziej zagrażały ostrzały moździerzowe i rakietowe. 12 maja 2006 roku (VI zmiana PKW) przeprowadzono atak rakietowy na bazę Echo w Diwanii. Rebelianci wystrzelili w kierunku bazy 16 rakiet różnego typu. Dwie trafiły w bazę i uszkodziły sprzęt.
O skali zagrożenia personelu przebywającego w bazach świadczy zestawienie ataków, któ-re wykonano od lutego do lipca 2007 roku na bazę Echo w czasie VIII zmiany PKW, przed-stawione na rysunku 7.
Ataki na bazy z reguły były prowadzone w nocy, gdy większość żołnierzy odpoczywała po trudach służby w dzień. Kilkudniowe ostrzały baz powodowały, że personel spędzał bez-senne noce w schronach w oczekiwaniu na kolejny atak. Bez wątpienia nocne ataki miały wpływ na psychikę żołnierzy i personelu cywilnego.
Groźne były również próby sforsowania zapór i ogrodzeń baz wojsk koalicji przez samo-chody wypełnione materiałami wybuchowymi prowadzone przez kierowców samobójców (Suicide Vehicle Born Improvised Explosive Device – SVBIED). Tragiczny dla naszych żoł-nierzy mógł się okazać zamach bombowy z użyciem samochodów pułapek na bazę logistycz-ną Charlie w Al-Hilli, do którego doszło 10 lutego 2004 roku. Pierwszy pojazd wypełniony trotylem wbił się w mur obronny i wyleciał w powietrze, drugi z kilkuset kilogramami ładun-ków wybuchowych miał wjechać do bazy przez powstałą w murze dziurę. Tylko dzięki przy-tomności mongolskiego żołnierza, który – stojąc na wieży wartowniczej – zastrzelił zama-chowców próbujących wjechać na teren bazy, uniknięto śmierci setek żołnierzy.
Ponadto terroryści prowadzili działania dywersyjno-sabotażowe w celu zniszczenia infra-struktury gospodarczej, a szczególnie rurociągów. Ataki na rurociągi nasiliły się zwłaszcza w 2004 roku. I tak, 16 lutego przeprowadzono atak na rurociąg w środkowym Iraku – insta-lacja płonęła tydzień, 15 czerwca wysadzono rurociąg w pobliżu Mina al Bakr – naprawa
trwała dwa tygodnie, także 15 czerwca w okolicach Kirkuku zamordowano dyrektora odpo-wiedzialnego za bezpieczeństwo sektora naftowego.
Często dochodziło do zamachów na członków nowych władz irackich, dowódców policji i przedstawicieli nowo tworzonej armii irackiej. 12 kwietnia 2007 roku w kawiarni parlamen-tu irackiego w Bagdadzie w godzinach południowych zamachowiec samobójca zdetonował ukryte na ciele ładunki wybuchowe. W wyniku wybuchu zostało zabitych dwóch deputowa-nych, a kilkunastu odniosło rany. Zginął też pracownik administracji. Budynek parlamentu znajdował się w strefie nadzwyczajnie strzeżonej, tzw. zielonej. W wyniku ataku przeprowa-dzonego 28 lutego 2005 roku w Al-Hilli zginęło 125 osób, głównie szyickich policjantów i rekrutów, natomiast 150 osób zostało rannych. Ataku dokonał zamachowiec, który wysadził się w powietrze w samochodzie wyładowanym materiałami wybuchowymi.
Ataki były również wymierzone w ludność cywilną (tzw. miękkie cele, czyli słabo chro-nione osoby i obiekty). Napady z bronią, porwania dla okupu, nękanie, zabijanie osób zaan-gażowanych w działania polityczne lub związane z odbudową kraju, czystki etniczne, dzia-łania sabotażowe – to główne formy oddziaływania na ludność cywilną. Do zamachów dochodziło przede wszystkim w miejscach, w których skupiała się ludność, zwłaszcza w po-bliżu meczetów, na bazarach i osiedlach mieszkalnych. 2 marca 2004 roku w Bagdadzie i Karbali podczas ważnego dla szyitów święta Aszury doszło do serii wybuchów. W wyni-ku odniesionych ran zginęło ponad 180 osób, a ponad 500 zostało rannych. 8 listopada
Ataki na bazę Echo – VIII zmiana PKW
Rys. 7. Ataki na bazę Echo – VIII zmiana PKW Irak
Źródło: Opracowanie własne autora na podstawie T. Buk: Udział Wojsk Lądowych w operacji stabilizacyjnej w Iraku – do-świadczenia i taktyka działania. „zeszyty Naukowe AON” 2008 nr 3A (72), s. 96
ii iii iV V Vi Vii
180 160 140 120 100 80 60 40 20 0
6 3
15 15
25
65 66
16 23
12 173
125 liczba ataków
liczba rakiet/granatów
Organizacja systemu...
2006 roku ostrzelano z moździerzy dzielnicę mieszkaniową w Bagdadzie, co spowodowało śmierć i rany około 30 osób. 8 grudnia 2005 roku wysadzono autobus pełen studentów, ko-biet i dzieci, którzy wybierali się na weekend do miejscowości Nasirija na południu kraju.
Zamachu dokonano w centrum Bagdadu. Zginęło 30 osób, a ponad 20 zostało rannych.
Zamachowiec kupił bilet i wsiadł do autobusu, a chwilę później zdetonował schowany pod ubraniem ładunek. 8 listopada 2006 roku ostrzelano z moździerzy dzielnicę mieszkaniową w Bagdadzie. Spowodowano śmierć i poraniono około 30 osób.
Zagrożenie stwarzały także zorganizowane grupy przestępcze. Zajmowały się one prze-mytem ludzi, broni, amunicji, materiałów wybuchowych i narkotyków przez granicę iracko--irańską. Granica ta w obszarze odpowiedzialności Dywizji wynosiła 140 km i była otwar-ta, co umożliwiało ugrupowaniom terrorystycznym przenikanie na terytorium Iraku. Ponieważ wojska koalicji próbowały zwalczać przestępczość zorganizowaną, stały się naturalnym wro-giem tych grup, a tym samym celem ich ataków.
Wojska Dywizji podejmowały działania mające na celu uszczelnienie granicy, między inny-mi prowadziły działalność posterunkowo-patrolową oraz operacje nakierowane na przechwy-cenie przemycanych materiałów i zatrzymanie przemytników oraz terrorystów. Przykładem ta-kiego działania jest chociażby operacja „Safe Border” przeprowadzona 20–27 maja 2005 roku, w której wyniku aresztowano dwie osoby przyłapane na przemycie oraz skonfiskowano dwa-naście min przeciwpiechotnych, cztery karabinki AK-47 i dwa pistolety11.
Znacznym utrudnieniem w działalności kontyngentów była korupcja, i to zarówno wśród urzędników państwowych, jak i wysokich rangą oficerów wojska oraz policji irackiej. Zjawisko to miało duży wpływ na bezpieczeństwo w prowincjach. Wojska koalicji, prowadząc wspól-ne działania z armią lub policją iracką, niejednokrotnie były narażowspól-ne na działania grup re-beliantów, którzy mieli współpracowników wśród funkcjonariuszy policji. Trudno było więc polegać na irackich siłach bezpieczeństwa. Ponadto walki ugrupowań religijnych w strefie centralno-południowej zwiększały zagrożenie i powodowały wiele ofiar. To zaś dezorgani-zowało funkcjonowanie irackiej władzy. Jako przykład można wskazać dwa miasta święte dla szyitów – Nadżaf i Karbalę. Na początku były one w polskiej strefie, ale później ze wzglę-du na eskalację zagrożenia zostały ponownie przejęte przez Amerykanów.
Analizując zagrożenia w polskiej strefie, nie można pominąć czynników niebezpiecznych dla zdrowia i życia żołnierzy, wynikających z położenia geograficznego, warunków klima-tycznych i uwarunkowań kulturowych, w tym odmiennych i niezrozumiałych dla żołnierzy z państw europejskich zachowań w kontaktach z miejscową ludnością.
Ze względu na położenie geograficzne i klimat w polskiej strefie odpowiedzialności, po-dobnie jak w całej Republice Iraku, występowały różne choroby tropikalne. Do najgroźniej-szych, zwłaszcza dla żołnierzy z państw europejskich, należy zaliczyć: cholerę, dur brzusz-ny, denga, tężec, malarię oraz żółtaczkę typu A i B.
Nie mniejsze zagrożenie stwarzały zwierzęta występujące na obszarze działania PKW, nie-spotykane w Polsce. Szczególnie niebezpieczne były:
– węże (żmija egipska, żmija tęponosa, żmija sochureki, żmija rogata, żmija piaskowa, ko-bra egipska);
11 M. Różański: Doświadczenia irackie a misja w Afganistanie. „Kwartalnik Bellona” 2009 nr 1, s. 41.
– pająki (wielbłądzi, czarna wdowa);
– skorupiaki (pustynny włochaty, czarny, gruboogoniasty).
Egzotyczne zwierzęta stanowiły duże zagrożenie, ponieważ ich ukąszenie mogło dopro-wadzić do ciężkiej choroby lub nawet śmierci. W warunkach Polski takie zagrożenia należą do rzadkich lub w ogóle nie występują.
Wnioski
Środowisko operacji stabilizacyjnej w Republice Iraku miało zasadniczy wpływ na organi-zację systemu rozpoznania, ponieważ warunkowało sposoby wykorzystania potencjału rozpo-znania oraz ukierunkowywało pracę komórek rozporozpo-znania. Było ściśle związane z wielkością strefy odpowiedzialności rozpoznawczej Dywizji. Strefa ta ulegała zmniejszeniu wraz z wyco-fywaniem się kolejnych kontyngentów oraz ograniczaniem polskiego zaangażowania.
Udział w operacji stabilizacyjnej w Iraku był obwarowany wieloma warunkami prawny-mi, w tym międzynarodowymi (traktataprawny-mi, rezolucjami), narodowymi (postanowieniaprawny-mi, decyzjami, rozporządzeniami, rozkazami) oraz państwa gospodarza (Republiki Iraku). Mandat prawny operacji stanowił o charakterze podejmowanych działań rozpoznawczych oraz miał wpływ na wielkość sił i środków wydzielanych przez poszczególne kontyngenty na potrze-by operacji.
Poszczególne zmiany PKW Irak wykonywały zadania wynikające z charakteru operacji, który był określany w decyzji ministra obrony narodowej. Były to zadania stabilizacyjne, szkoleniowe i doradcze. Mimo zmian charakteru operacji zadania wykonywane przez ko-mórki rozpoznawcze nie ulegały istotnym modyfikacjom.
Ograniczenia wprowadzane przez poszczególne państwa wydzielające wojska do Wielonarodowej Dywizji Centrum-Południe istotnie wpływały na organizację systemu roz-poznania i dotyczyły zarówno przekazywania informacji, jak i wykorzystania pododdziałów oraz posiadanego sprzętu specjalistycznego.
Duży wpływ miały również zagrożenia wynikające zarówno ze środowiska naturalnego, jak i ze strony przeciwnika asymetrycznego. Środowisko naturalne Republiki Iraku to odmienny klimat i warunki naturalne, a więc choroby tropikalne i groźne zwierzęta oraz róż-nice kulturowe, językowe i obyczajowe. Zagrożenia asymetryczne, dominujące w czasie ope-racji, były dla systemu rozpoznania wyzwaniem. Żołnierze musieli wykonywać takie zada-nia, jak: ocena zagrożenia związana z działaniami organizacji terrorystycznych, rozpoznanie nastrojów społecznych, ustalenie lokalnych przywódców oraz określenie stanu bezpieczeń-stwa i porządku publicznego w strefie odpowiedzialności rozpoznawczej.
Konkludując, operacja stabilizacyjna w Iraku była uwarunkowana wieloma czynnikami, między innymi: środowiskiem operacji, podstawami prawnymi prowadzenia operacji poza granicami kraju, zadaniami, które postawiono poszczególnym zmianom PKW Irak, ograni-czeniami narodowymi określonymi przez państwa wydzielające wojska do Dywizji oraz zagrożeniami występującymi na obszarze operacji. Wszystkie wymienione czynniki prze-możnie wpłynęły na organizację systemu rozpoznania Wielonarodowej Dywizji Centrum- -Południe.
Organizacja systemu...
n