Uczestnictwo osób niepełnosprawnych w różnych formach turystyki
Osoby niepełnosprawne aktywne i bierne zawo-dowo, zamieszkałe na terenie województwa lubel-skiego różnicowały się względem siebie pod wzglę-dem uczestnictwa w różnych formach turystyki.
Osoby aktywne zawodowo częściej były klientami na rynku usług turystycznych. Wycieczki autoka-rowe i turnusy rehabilitacyjne to formy
turysty-ki najchętniej praktykowane przez osoby niepeł-nosprawne aktywne zawodowo. W tych formach aktywności turystycznych odnotowano mniejszy udział niepełnosprawnych o statusie biernych zawo-dowo. W marginalny sposób obie grupy badanych uczestniczyły w obozach, biwakach, spływach kaja-kowych lub rejsach żeglarskich (tab. 1).
Analizując częstotliwość uczestnictwa respon-dentów w wyszczególnionych formach turystyki należy wskazać wędrówki piesze, wycieczki ro-werowe oraz wycieczki autokarowe jako te, które zostały najwyżej ocenione przez osoby niepełno-sprawne aktywne zawodowo. Wyżej wymieniona grupa badanych w ciągu ostatnich dwóch lat nie-wiele ponad jeden raz brała udział w obozach, spły-wach kajakowych, pielgrzymkach, rejsach żeglar-skich i biwakach. Wyniki badań wskazują, iż oso-by niepełnosprawne bierne zawodowo częściej niż aktywne zawodowo uczestniczyły w tych formach aktywności turystycznej. Należy jednak pamiętać, że ich odsetek w znaczeniu ilościowym jest mniej-szy w porównaniu do grupy osób niepełnospraw-nych aktywniepełnospraw-nych zawodowo. Najczęściej wybiera-nymi sposobami uprawiania turystyki były w ich
Rycina 4: Stopień niepełnosprawności osób aktywnych i biernych zawodowo
Rycina 5: Rodzaj niepełnosprawności osób aktywnych i biernych zawodowo
przypadku wędrówki piesze, wycieczki rowerowe oraz wycieczki autokarowe. Większa intensywność uprawiania turystyki przez stosunkowo wąską gru-pę respondentów biernych zawodowo może wyni-kać z lepszej sytuacji materialnej ich rodzin oraz odmiennych cech psychograficznych w odniesieniu do innej grupy badanych (tab.2).
Organizacja wyjazdów turystycznych osób niepełnosprawnych
Przeprowadzone badania pozwoliły na ocenę podmiotów funkcjonujących w bliskim otoczeniu osób niepełnosprawnych pod kątem ich pomocy w organizacji wyjazdów turystycznych responden-tów. Znaczna część osób aktywnych oraz biernych zawodowo korzystała z pomocy rodziny oraz kół skupiających osoby niepełnosprawne przy organi-zowaniu wyjazdów turystycznych. Najliczniejsza jednak grupa respondentów najczęściej sama or-ganizowała sobie aktywności turystyczne. Wyniki badań mogą świadczyć o ich wyobcowaniu w sto-sunku do „zewnętrznego świata” lub nieznajomo-ści szans tkwiących w otoczeniu instytucjonalnym, które mogłoby pomóc w organizacji czasu wolnego respondentów. Trzeba jednak zaznaczyć, iż prawie co drugi badany nigdy samodzielnie nie próbował organizować sobie wyjazdu turystycznego.
Kluby seniora, związki inwalidów i biura po-dróży to podmioty, z których badana grupa osób
nigdy nie korzystała przy organizacji wyjazdów turystycznych. Na uwagę zasługuje zbliżona ocena zjawiska zarówno przez osoby aktywne zawodowo jak i bierne (tab. 3).
Oceniając stopień pomocy w organizacji wy-jazdów turystycznych osobom niepełnosprawnym należy zaakcentować ich niskie nasilenie. Respon-denci z grupy „aktywni zawodowo” oraz z grupy
„bierni zawodowo” stwierdzili, iż najczęściej, choć i tak obiektywnie rzadko, organizują sobie wyjazdy turystyczne samodzielnie. Rodzina oraz koła osób niepełnosprawnych to najbardziej aktywne pod-mioty otoczenia w omawianej kwestii. W przypad-ku osób aktywnych zawodowo należy podkreślić znaczną rolę zakładów pracy w organizacji imprez turystycznych (tab. 4).
Czynniki wpływające na wybór przez osoby niepełnosprawne form turystyki
Analizując wpływ czynników na wybór form aktywności turystycznej osób niepełnosprawnych wykazano, iż prawie co drugi badany z obu grup re-spondentów uznał cenę jako determinant najbardziej istotny. Największy odsetek osób aktywnych zawo-dowo uznało pobyt w przyjaznej grupie jako czyn-nik wyboru odpowiedniej formy turystki. Również duże znaczenie przywiązywano do profesjonalizmu organizatora i własnych zainteresowań. Jako nie-istotne najczęściej wskazywano czynniki związane
Tabela 1: Uczestnictwo osób niepełnosprawnych w różnych formach turystyki w ciągu ostatnich dwóch lat z uwzględnieniem ich aktywności zawodowej
Formy turystyki
Aktywni zawodowo Bierni zawodowo
Struktura udziału Jeden raz Dwa razy Trzy razy Cztery razy Pięć i więcej Struktura udziału Jeden raz Dwa razy Trzy razy Cztery razy Pięć i więcej
Turnus rehabilitacyjny 39,7 67,9 21,4 3,6 5,3 1,8 26,0 54,4 33,2 7,0 3,6 1,8
Sanatorium 18,4 73,0 19,2 3,9 0 3,9 15,1 51,6 33,4 3,0 26,0 6,0
Wycieczka autokarowa 46,8 44,0 31,8 9,2 7,5 7,5 30,6 32,8 32,8 11,9 10,6 11,9
Wczasy wypoczynkowe 22,7 62,6 2,8 0 3,1 6,2 11,4 48,0 40,0 8,0 0 4,0
Wycieczka rowerowa 17,7 8,0 36,0 28,0 4,0 24,0 12,3 44,4 14,8 11,2 0 29,6
Pielgrzymka 12,1 88,0 12,0 0 0 0 12,8 75,0 14,3 10,7 0 0
Obóz 3,5 100 0 0 0 0 4,6 70,0 0 30,0 0 0
Biwak 5,7 75,0 12,5 12,5 0 0 9,1 85,0 5,0 0 0 10,0
Spływ kajakowy 6,4 88,9 11,1 0 0 0 4,6 80,0 10,0 10,0 0 0
Rejs żeglarski 4,2 83,3 16,7 0 0 0 3,2 100 0 0 0 0
Wędrówki piesze 17,7 24,0 16,0 20,0 12,0 28,0 9,6 33,3 19,0 9,6 4,8 33,3
Tabela 2: Częstość udziału osób niepełnosprawnych w różnych formach turystyki w ciągu ostatnich dwóch lat z uwzględnie-niem ich aktywności zawodowej
Formy turystyki Aktywni zawodowo Bierni zawodowo
t p
±SD n ±SD n
Turnus rehabilitacyjny 1,51±0,62 56 1,64±0,69 57 -0,762 0,447
Sanatorium 1,42±0,62 26 1,81±0,71 33 -1,430 0,158
Wycieczka autokarowa 2,03±0,93 66 2,35±1,01 67 -1,454 0,148
Wczasy wypoczynkowe 1,62±0,73 32 1,72±0,52 25 -0,344 0,731
Wycieczka rowerowa 3,00±1,02 25 2,55±1,02 27 1,355 0,182
Pielgrzymka 1,11±0,33 17 1,35±0,62 28 -1,355 0,182
Obóz 1,04±0,31 5 1,60±0,62 10 -1,362 0,196
Biwak 1,37±0,64 8 1,45±0,44 20 -0,159 0,874
Spływ kajakowy 1,11±0,32 9 1,30±0,36 10 -0,758 0,458
Rejs żeglarski 1,33±0,62 6 1,04±0,33 7 1,088 0,299
Wędrówki piesze 3,04±1,23 25 2,85±1,08 21 0,860 0,391
Średnie wartości odpowiadają wartościom skali 1-5, gdzie: 1 – udział jeden raz, 2 – udział dwa razy, 3 – udział trzy razy, 4 – udział cztery razy, 5 – udział pięć razy.
Tabela 3: Udział podmiotów otoczenia przy organizowaniu wyjazdów turystycznych osób niepełnosprawnych z uwzględnie-niem ich aktywności zawodowej
Organizator wyjazdów tu-rystycznych osób
niepełno-sprawnych
Aktywni zawodowo Bierni zawodowo
Nigdy Bardzo rzadko Rzadko Często Najczęściej Nigdy Bardzo rzadko Rzadko Często Najczęściej
Koło osób niepełnosprawnych 56,9 6,9 2,8 12,5 20,9 62,3 7,9 7,9 11,0 11,0
Klub seniora 96,6 0 0 3,4 0 82,9 4,3 1,4 5,7 5,7
Zakład pracy 51,4 6,9 9,7 13,9 18,1 98,5 0 1,5 0 0
Rodzina 11,8 9,0 10,4 20,9 17,9 53,1 4,9 6,2 19,8 16,0
Związek inwalidów 91,0 3,6 1,8 1,8 1,8 90,0 2,9 1,4 5,7 5,7
Biuro podróży 81,0 6,9 5,2 1,7 5,2 83,1 2,8 4,2 5,7 4,2
Samoorganizacja 47,3 10,8 4,1 10,8 27,0 47,5 5,0 1,2 16,3 30,0
Tabela 4: Pomoc osobom niepełnosprawnym przy organizowaniu wyjazdów turystycznych z uwzględnieniem ich aktywności zawodowej
Organizator wyjazdów tu-rystycznych osób
niepełno-sprawnych
Aktywni zawodowo Bierni zawodowo
t p
±SD n ±SD n
Koło osób niepełnosprawnych 2,33±1,21 72 2,10±0,91 77 0,860 0,391
Klub seniora 1,10±0,42 59 1,47±0,54 70 -2,259 0,025*
Zakład pracy 2,40±1,02 72 1,02±0,24 67 6,809 0,001*
Rodzina 2,64±1,07 67 2,40±0,82 81 0,871 0.384
Związek inwalidów 1,20±0,71 55 1,28±0,43 70 -0,548 0,584
Biuro podróży 1,43±0,54 58 1,45±0,53 71 -0,102 0,917
Samoorganizacja 2,59±1,02 74 2,76±1,04 80 -0,583 0,562
*-poziom istotnego zróżnicowania przy p<0,050
Średnie wartości odpowiadają wartościom skali 1-5, gdzie: 1 – nigdy, 2 – bardzo rzadko, 3 – rzadko, 4 – często, 5 – najczęściej.
z łatwością dostępu do transportu oraz zalecenia lekarza i terapeuty. Podobnie sytuacja przedstawia się w grupie osób niepełnosprawnych biernych za-wodowo. Wyniki badań sugerują, że w prawie co drugim przypadku budżet przeznaczony na tury-stykę nie jest wysoki i w sposób znaczny ogranicza respondentów w uprawianiu turystyki.
Badania pozwoliły na wskazanie czynników de-terminujących wybór form aktywności turystycz-nej. Okazało się, iż między grupą aktywnych i bier-nych zawodowo istnieją istotne statystycznie różni-ce w oróżni-cenie czynników, którymi są: różni-cena, łatwość dostępu do środków transportu, własne zaintereso-wania, chęć przebywania w przyjaznej grupie oraz profesjonalizm organizatora (tab. 6).
Otoczenie osób niepełnosprawnych podczas wyjazdów turystycznych
Rodzina, przyjaciele i znajomi to osoby najczę-ściej pożądane przez osoby niepełnosprawne ak-tywne zawodowo podczas wyjazdów turystycznych.
Ponad połowa niepełnosprawnych biernych zawo-dowo chętnie uczestniczyłaby w wyjazdach razem z członkami kół niepełnosprawnych, co wskazuje na ich wysoki stopień akceptacji. Podobny odsetek badanych nie chce uprawiać turystyki samotnie. Ta-kie decyzje mogą sugerować, że wyjazd turystyczny jest traktowany przez znaczną część respondentów jako możliwość kontaktu i interakcji z najbliższymi osobami (tab. 7).
Osoby niepełnosprawne najbardziej preferują wyjazdy turystyczne z rodziną, przyjaciółmi i
zna-Tabela 5: Czynniki wpływające na wybór formy turystyki przez osoby niepełnosprawne z uwzględnieniem ich aktywności zawodowej
Czynniki wpływające na wybór formy aktywności turystycznej
Aktywni zawodowo Bierni zawodowo
Nieistotna Mało istotna Umiarkowanie istotna Bardzo istotna Najbardziej istotna Nieistotna Mało istotna Umiarkowanie istotna Bardzo istotna Najbardziej istotna
Cena 5,0 5,0 12,2 32,4 45,4 12,4 7,4 9,4 26,2 44,6
Odległość od zamieszkania 16,4 19,3 22,1 27,9 14,3 20,8 12,9 18,8 24,8 22,7 Łatwość dostępu do transportu 25,9 18,0 24,5 20,9 10,7 22,5 13,0 18,5 17,5 28,5 Własne zainteresowania 5,8 11,5 18,0 29,5 35,2 14,1 17,7 20,7 23,2 24,3 Zalecenia lekarza, terapeuty 21,6 20,1 15,1 20,9 22,3 26,1 16,1 16,6 18,6 22,6 Pobyt w przyjaznej grupie 7,2 5,0 12,9 31,7 43,2 13,0 7,5 19,0 24,0 36,4 Profesjonalizm organizatora 11,7 10,2 5,1 33,6 39,4 18,4 12,8 13,3 32,1 23,4 Tabela 6: Wpływ czynników na wybór formy uczestnictwa w turystyce osób niepełnosprawnych z uwzględnieniem ich ak-tywności zawodowej
Czynniki wpływające na wybór formy aktywności turystycznej
Aktywni zawodowo Bierni zawodowo
t p
±SD n ±SD n
Cena 4,07±1,11 139 3,83±1,13 202 1,849 0,049*
Odległość od miejsca zamieszkania 3,04±1,03 139 3,15±1,15 202 -0,753 0,451 Łatwość dostępu do środka transportu 2,72±1,11 139 3,16±1,32 202 -2,734 0,006*
Własne zainteresowania 3,76±1,21 139 3,25±1,09 202 3,534 0,001*
Zalecenia lekarza, terapeuty 3,02±1,07 139 2,95±1,16 202 0,402 0,687 Chęć przebywania w przyjaznej grupie 3,98±1,19 139 3,65±1,17 202 2,432 0,015*
Profesjonalizm organizatora 3,78±1,12 139 3,29±1,19 202 3,146 0,002*
*-poziom istotnego zróżnicowania przy p<0,050
Średnie wartości odpowiadają wartościom skali 1-5, gdzie: 1 – nigdy, 2 – bardzo rzadko, 3 – rzadko, 4 – często, 5 – najczęściej.
jomymi. Stwierdzenie to dotyczy obu grup bada-nych, choć w sposób istotny bardziej osób o statusie aktywnych zawodowo. Również w większym stop-niu osoby aktywne zawodowo widzą w przyjacio-łach i znajomych towarzyszy wspólnych wyjazdów turystycznych w porównaniu do niepełnosprawnych biernych zawodowo. Ci ostatni natomiast w sposób znamienny bardziej oczekują przy wyjazdach tu-rystycznych towarzystwa członków kół niepełno-sprawnych. W najmniejszym stopniu (dotyczy to obu grup badanych) niepełnosprawni chcą wyjeż-dżać turystycznie sami bez wsparcia i towarzystwa osób drugich (tab.8).