Literatura - język w użyciu - cel - sprawności
ZAKOŃCZENIE
Książka miała na celu zaprezentowanie, jakąrolę w nowoczesnym nauczaniu języ ków obcych powinna spełniać literatura. Była też próbą pokazania, w jaki sposób można przenosić nowoczesnestrategie na konkretnedziałania dydaktycznepodczas zajęć języka polskiego jako obcego. W publikacji pragnęłam zwrócić uwagę na istotę kształcenia kompetencji literackiej, któramawiele wspólnych cech z kompe
tencją komunikacyjną, stanowiącąobok kompetencji językowej najważniejszecele kształcenia językowego.Istotą tak ujętych zajęć powinnobyć zatem to, co ilustruje rozdział 6 - dążeniedodialogu.
Zmiana przez nauczyciela dotychczasowej roli z pouczającego w pomocnika w procesie nawiązywania przez uczącego siędialogu zpoznawanym tekstem kultu
ry, to trudnezadanie iniełatwa lekcjapokory. To także próba umiejętnościw zakre sie wzajemnego doskonalenia się uczestników procesu kształcenia - studentaoraz uczącego. Jak słusznie zauważyłC. RolandChristensen(1991: 583), „nauczania i uczenia się nie można rozdzielić; są to części kontinuum wzajemnego dawania i otrzymywania”.
O lekcji pokory, jaką otrzymuje nauczyciel od uczących sięjęzyka polskiego cudzoziemców pisałrównieżKazimierz Adamczyk (1999: 136):
Ten przeklęty po trzykroć nauczyciel znajduje się zatem w fascynującym miejscu. (...) na zajęciach, podczas których odbywa się nieustanna mediacja, spotkanie wielu kultur. Jego pod
stawowym zadaniem jest dać studentom klucz do czytania tekstów polskiej literatury. (...) Staje przed prawdziwym problemem kwadratury tekstu i jeśli odnajdzie w sobie odpowied
nio dużą dozę pokory, to będzie wdzięczny, iż przyszło mu uczyć młodzież z całego świata.
Będzie wdzięczny studentom za każdą udzieloną mu lekcję231.
231 Zbiorem znakomitych esejów na lemat tego, w jaki sposób nauczyciel uczy się od swoich studen
tów, stanowi tom pod redakcją J. Stewarta (2002) pt. Mosty zamiast murów, tu zwłaszcza tekst J. Stewarta Komunikacja interpersonalna: kontakt między osobami (s. 36-56) oraz C.R. Christense- na Spojrzenie nauczyciela (s. 583-605).
Pointą tej książki niech będą fragmenty esejów, jakie napisały studentki Centrum - uczestniczki prowadzonych przeze mnie „lekcji z literaturą” - w kwietniu
178 Zakończenie
2008 roku oraz w listopadzie 2010, a także fragment eseju Christensena opisujący proces wzajemnegoobdarowywania się w uczeniu. Są to w moim rozumieniu naj lepsze dowodyna to, że gdy nauczyciel słucha,co mówi student, próbuje spoglądać na świat jego oczami, może osiągnąć zamierzony skutek - postawę dyskursywną oraz chęć samookreślania się i budowania tożsamości. Prawie w każdym drzemie artysta - wystarczy stworzyć warunki do wzajemnego słuchania oraz rozmowy - atmosfery pozytywnego dialogu. Oto dowody:
Każdy bowiem wie, że życie wieczne traci swoje podstawowe znaczenie - określenie czasu.
Bez końca nie ma ani celu, ani motywacji. Sama dużo się zastanawiałam nad czasem i Mc dwa razy pomógł mi w zrozumieniu wady wieczności. Można więc powiedzieć, że poezja Szymborskiej ma filozoficzny charakter, ciągle dąży do wytłumaczenia jakiegoś problemu własnymi słowami. (Karin Malmgren, Szwecja, kwiecień 2008)
Nie ma takiego życia, które by choć przez chwilę nie było nieśmiertelne”. Szymborska chcia
ła pisać „o śmierci bez przesady” i jej się udało. Przynajmniej, kiedy czytamy ten wiersz, wyśmiewamy się razem z autorką ze śmierci. Bo spersonifikowana śmierć jest groteskowa (...). Ludzie się śmieją, bo wiedzą, o co chodzi. Ale, „co ma począć kot w pustym miesz
kaniu”, który nie wie, co to jest śmierć? Zaraz po śmiechu następuje płacz, taką moc mają wiersze Szymborskiej. Kot czeka, śpi i czeka, bo inaczej nie umie. (...) My płaczemy nad tym wierszem, bo nagle nie widzimy kota, lecz człowieka, który śpi i czeka, świadomy bezsen
sowności swojego działania. (...) Mimo tej ciszy znów mieszamy dwa żółtka z łyżką cukru, lakierujemy drzwiczki. W ten sposób wygrywa życie nad śmiercią (...).
(Zuzana Pojezdalowa, Słowacja, listopad 2010)
Christensen, podsumowując swoje rozważania, wymienił, dojrzałe w trakcie wieloletniego doświadczenia pedagogicznego, własne „prawdy wiary” dotyczące kształcenia. Ostatni punkt jego wyznania zwraca szczególną uwagę (Christensen,
1991: 603):
Wierzę w nieograniczony potencjał, jaki kryje się w każdym studencie. Na pierwszy rzut oka wśród studentów, podobnie jak wśród nauczycieli, odnaleźć można cały wachlarz jednostek, od najzupełniej przeciętnych do niezwykle wybitnych. Jednak wewnętrzny potencjał jest nie
widzialny przy pobieżnym spojrzeniu. Aby go dostrzec, trzeba wiary. (...)
Teraz patrzę na każdego studenta jak na „material na dzieło sztuki”. Jeśli mam wiarę, głęboką wiarę w kryjące się w studentach możliwości twórczego działania i rozwoju, to wiele razem możemy dokonać. Jeśli natomiast nie umiem wierzyć w ten potencjał, to moja niezdolność do tej wiary zasieje ziarno wątpliwości. (...) Wszyscy wówczas na tym stracą.
Zatem nowoczesna pedagogika dyskursywną,ze względuna jej kreatywny cha
rakter, zwracający szczególną uwagę na wyzwalaniewyobraźni uczącego się, daje nauczycielowi wyjątkową szansę, by popatrzył na studenta jak na potencjalnego artystę. Jest on przecież dla niego tym, który jednocześnie go uczy. Wtrakcie tak ujętego procesu rodzi się wyjątkowy rodzaj dialogów: pomiędzyuczącym się i na uczycielem oraz pomiędzy studentem aczytanymtekstem.Takie dyskursy powinny stanowić cel wszystkich działańdydaktycznych.
LITERATURA
Achtelik A. (2004), Tekst literacki jako źródło wiedzy o języku polskim, [w:] Wrocławska dys
kusja o języku polskim jako obcym, red. A. Dąbrowska, Wydawnictwo WTN, Wrocław, s. 417-420.
Adamczyk K. (1999), Kwadratura tekstu, czyli lekcja pokory, [w:] Oswajanie chrzqszcza w trzcinie, czyli kształcenie cudzoziemców w Instytucie Polonijnym UJ, red. W. Miodunka, J. Rokicki, Wydawnictwo UJ, Kraków, s. 131-136.
Alderson J.Ch. (1984), Reading in Foreign Language: a reading problem or a language pro
blem, [w:] Reading in Foreign Language, ed. J.Ch. Alderson, A.H. Urquhart, Longman, London-New York, s. 1-27.
Alderson J.Ch., Short M. (1989), Reading Literature, [w:] Reading, Analysing and Teaching Literature, ed. M. Short, Longman, London-New York, s. 72-103.
Amborska-Głowacka D. (2005), Tekst jako narzędzie badań rozumienia, [w:] Metodyka a nauka o literaturze i nauka o języku, red. D. Michułka, K. Bakuła, Wydawnictwo WTN, Wrocław, s. 279-287.
Bachtin M. (1986), Estetyka twórczości słownej, przeł. D. Ulicka, oprać. E. Czaplejewicz PIW, Warszawa.
Bandura E. (2007), Nauczyciel jako mediator kulturowy, Wydawnictwo Tertium, Kraków.
Bartmiński J. (1998), Tekst jako przedmiot tekstologii lingwistycznej, [w:] Tekst. Problemy teoretyczne, red. J. Bartmiński, B. Boniecka, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 9-25.
Beaugrande R.A. de, Dressier W. (1990), Wstęp do lingwistyki tekstu, przeł. A. Szwedek, Wydawnictwo PWN, Warszawa.
Boniecka B. (1998), Tekst potoczny a dyskurs, [w:] Tekst. Problemy teoretyczne, red.
J. Bartmiński, B. Boniecka, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 45-62.
Białek M. (2009), Kształcenie międzykulturowe w edukacji językowej. Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław.
Bortnowski S. (1998), Jak uczyć poezji?, Wydawnictwo Stentor, Warszawa.
Bortnowski S. (2003), Zdziwienia polonistyczne, czyli o sztuce na lekcjach języka polskiego, Wydawnictwo Stentor, Warszawa.
Bortnowski S. (2004), Wyobraźnia wyzwolona, czyli uczeń wobec poezji, [w:] Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, red. A. Janus-Sitarz, Universitas, Kraków, s. 55-78.
180 Literatura
Burke S.J., Brumfit Ch. (1986), Is Literature Language? Is Language Literature?, [w:] Literature and Language Teaching, ed. Ch. Brumfit, R. Carter, Oxford University Press, Oxford, s. 171-175.
Brumfit Ch. (1986), Reading Skills and the Study of Literature in Foreign Language, [w:] Literature and Language Teaching, ed. Ch. Brumfit, R. Carter, Oxford University Press, Oxford, s. 184-190.
Burzyńska A. (2002), „Jakże rad bym się nauczył polskiej mowy... ". O glottodydaktycz- nych aspektach relacji „język a kultura" w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Wydawnictwo UW, Wrocław.
Burzyńska A., Dobesz U. (2004), Inwentarz tematyczny i funkcjonalno-pojęciowy do na
uczania języka polskiego jako obcego w aspekcie kulturowym, [w:] Kultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego, red. W. Miodunka, Universitas, Kraków, s. 119-128.
Burzyńska A., Markowski M.P. (2007), Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Znak, Kraków.
Carter R. (1986), Linguistic Model, Language and Literariness: Study Strategies in the Teaching of Literature to Foreign Students, [w:] Literature and Language Teaching, ed. Ch. Brumfit, R. Carter, Oxford University Press, Oxford, s. 110-132.
Carter R. (1995), Keywords in Language and Literacy, Routledge, London.
Carter R., McCarthy M. (1995), Discourse and Creativity: Bridging the Gaps between Language and Literature, [w:] Principles and Practice in Applied Linguistic, ed. G. Cook, B. Seidlhofer, Oxford University Press, Oxford, s. 303-317.
Chapman J. (1983), Reading Development and Cohesion, Heinemann Educational Books, London.
Christensen C.R. (2002), Każdy student uczy i każdy wykładowca zdobywa wiedzę: wzajemne obdarowywanie się w uczeniu przez dyskusję, [w:] Mosty zamiast murów. O komuni
kowaniu się między ludźmi, red. J. Stewart, przeł. A. Kochańska, Wydawnictwo PWN, s. 583-605.
Chrząstowska B. (2009), Autor-dzielo-poetyka. Problemy interpretacji w szkole, [w:] Przedmiot, podmiot i proces. Szkice z metodyki kształcenia polonistycznego, red. M. Kwiatkowska-Ratajczak, W. Wańtuch, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 67-87.
Collie J., Slater S. (1987), Literature in the English Classroom, Cambridge University Press, Cambridge.
Cook G. (1986), Text, Extract and Stylistic Texture, [w:] Literature and Language Teaching, ed. Ch. Brumfit, R. Carter, Oxford University Press, Oxford, s. 150-164.
Cook G. (1994), Discottrse and Literature. The Interplay of Form and Mind, Oxford University Press, Oxford.
Cook G. (1996), Making the Subtle Difference, [w:] Language, Literature and the Learner, ed. R. Carter, J. McRae, Longman, London, s. 151-164.
Cudak R. (1998), Tekst literacki w kształceniu językowym cudzoziemców na poziomie średnim, [w:], Polonistyczna edukacja językowa i kulturowa cudzoziemców. Poziom średni. Stan obecny - problemy - postulaty, red. B. Ostromęcka-Frączak, Wydawnictwo UL, Łódź, s. 23-33, Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, nr 10.
Cudak R. (1999), Czytając Białoszewskiego, Wydawnictwo UŚ, Katowice.
Cudak R. (2000), Interpretacja tekstu literackiego w edukacji studentów zaawansowanych, [w:] Polonistyka w świecie. Nauczanie języka i kultury polskiej studentów zaawansowa
nych, red. J. Mazur, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 235-241.
Czechowska A. (2004), Kompetencja komunikacyjna w glottodydaktyce, [w:] Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym, red. A. Dąbrowska, Wydawnictwo WTN, Wrocław, s. 13-19.
Literatura 181
Czerkies T. (2006), Ukryte między wierszami, „Języki Obce w Szkole”, nr 6, s. 70-77.
Czerkies T. (2007), Kształcenie kompetencji literackiej na lekcjach języka polskiego jako obcego, czyli rzecz wyobraźni, „Języki Obce w Szkole”, nr 3, s. 52-58.
Czerkies T. (2011), Wykorzystanie tekstu literackiego na zajęciach języka polskiego jako obcego (motywy i oczekiwania studentów), [w:] Teksty i podteksty w nauczaniu języka polskiego jako obcego 3, red. B. Grochala, M. Wojenka-Karasek, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 113-128.
Czerkies T. (2012), Wykorzystanie tekstu literackiego na zajęciach języka polskiego jako ob
cego (punkt widzenia nauczycieli oraz studentów), Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Czytaj po polsku. Materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego, t. I-IV, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2003-2004, Podręczniki i Skrypty Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Dobrzyńska T. (2001), Tekst, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wydawnictwo PWN, Warszawa, s. 293-314.
Dobrzyńska T. (1996), Tekst i styl, [w:] Styl a tekst - materiały z konferencji naukowej. Opole 26-28 IX1995, red. S. Gajda, M. Balowski, Opole, s. 21-27.
Duff A., Maley A. (1990), Literature, Oxford University Press, Oxford.
Duran A., Faab N. (1990), Literary Studies in Action, Routlege, London-New York.
Dunin-Dudkowska A., Trębska-Kemtopf A. (1998), Teksty prymarne, adaptowane i sekun
dowe w nauczaniu języka polskiego jako obcego na poziomie średnim - problemy i po
stulaty, [w:] Polonistyczna edukacja językowa i kulturowa cudzoziemców. Poziom śred
ni. Stan obecny - problemy - postulaty, red. B. Ostromęcka-Frączak, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 35-41, Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, nr 10.
Dunin-Dudkowska A., Trębska-Kemtopf A. (2004), Kolorowo o niekolorowych kolorach, czyli jak uczyć się bawiąc, a bawić ucząc na zajęciach JPJO, [w:] Wrocławska dysku
sja o języku polskim jako obcym, red. A. Dąbrowska, Wydawnictwo WTN, Wrocław, s. 395-403.
Duszak A. (1998), Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Wydawnictwo PWN, Warszawa.
Eco U., Rorty R., Culler J. (1996), Interpretacja i nadinterpretacja, ed. Ch. Brook-Rose, red. S. Collini, przeł. T. Biedroń, Znak, Kraków.
Erikson E.H. (2004), Tożsamość a cykl życia, Wydawnictwo Zysk i Spółka, Warszawa.
Etiropejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie (2003), Wydawnictwo Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa.
Fairclough N. (1995), Critical Discourse Analysis, [w:] The Critical Study of Language, ed. N. Fairclough, Longman, London-New York, s. 224-227.
Filozofia dialogu (1999), wstęp i oprać. B. Baran, Znak, Kraków.
Gadamer H.G. (2001 a), Czy poeci umilkną?, [w:] tegoż, Poetica. Wybrane eseje, przeł. M. Łu
kasiewicz, Instytut Badań Literackich, Warszawa, s. 94-103.
Gadamer H.G. (200 lb), Esej na temat wierszy E. Meistr’a, [w:] tegoż, Poetica. Wybrane eseje, przeł. M. Łukasiewicz, Instytut Badań Literackich, Warszawa, s. 130-141.
Gadamer H.G. (2004), Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, przeł. i wstępem opatrzył B. Baran, PWN, Warszawa.
Gasztołd B. (1998), Teksty literackie w nauce języka obcego, „Języki Obce w Szkole”, nr 3, s. 99-102.
Gamcarek P. (1997), Świat języka polskiego oczami cudzoziemców, Wydawnictwo DIG, Warszawa.
Gamcarek P. (2006), Przestrzeń kulturowa w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Wydawnictwo UW, Warszawa.
182 Literatura
Gaszyńska-Magiera M. (2004), Jak testować znajomość kultury?, [w:] Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym, red. A. Dąbrowska, Wydawnictwo WTN, Wrocław, s. 557- -562.
Gaszyńska-Magiera M. (2008), Miejsce wiedzy o kulturze w nauczaniu języka polskiego jako obcego - perspektywa etnolingwistyczna, [w:] W poszukiwaniu nowych rozwią
zań. Dydaktyka języka polskiego jako obcego u progu XXI wieku, red. W. Miodunka, A. Seretny, Wydawnictwo UJ, Kraków, s. 279-288.
Geambaju C. (2000), lmagologia i jej rola w nauczaniu literatury i kultury polskiej, [w:] Polonistyka w świecie. Nauczanie języka i kultury polskiej studentów zaawansowa
nych, red. J. Mazur, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 225-234.
Geambaęu C. (2004), Mit polskości w utworach Gombrowicza i Miłosza, [w:] Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym, red. A. Dąbrowska, Wydawnictwo WTN, Wrocław, s. 375-380.
Geambaęu C. (2008), Czesław Miłosz w poszukiwaniu tożsamości kulturowej, [w:] W poszu
kiwaniu nowych rozwiązań. Dydaktyka języka polskiego jako obcego u progu XXI wieku, red. W. Miodunka, A. Seretny, Wydawnictwo UJ, Kraków, s. 237-242.
Gębal P. (2004a), Program nauczania cudzoziemców realiów polskich, [w:] Kultura w naucza
niu języka polskiego jako obcego, red. W. Miodunka, Universitas, Kraków, s. 129-147.
Gębal P. (2004b), Realioznawstwo w nauczaniu języka niemieckiego, [w:] Kultura w naucza
niu języka polskiego jako obcego, red. W. Miodunka, Universitas, Kraków, s. 69-94.
Gębal P. (2006), Realia i kultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego, [w:] Z zagad
nień dydaktyki języka polskiego jako obcego, red. E. Lipińska, A. Seretny, Universitas, Kraków, s. 205-242.
Gębal P. (2010), Dydaktyka kultury polskiej w kształceniu językowym cudzoziemców, Universitas, Kraków.
Gnyś M. (2003), Zagadnienia kulturowe i kulturoznawcze w nauczaniu języków obcych.
Wydawnictwo AP, Siedlce.
Goodman K.S. (1968), The Psycholinguistic Nature of the Reading Process, [w:] The Psycholinguistic Nature of the Reading Process, ed. K.S. Goodman, Wayne State University Press, Detroit, s. 15-26.
Goodman K.S. (1976), Reading: A Psycholinguistics Guessing Game, [w:] Theoretical Models and Process of Reading, ed. H. Singer, R. Ruddek, I.R.A., Newark-Delware, s. 497-508.
Goodman K.S. (1982), The Selected Writings of Kenneth S. Goodman, [w:] Language and Literacy, ed. F. Gollash, Boston, vol. 1.
Grabowska M. (2001), Streszczenie, dyskusja i lektura metodyczna w języku francuskim — od erudycji do kompetencji komunikacyjnej, „Języki Obce w Szkole”, nr 3, s. 29-38.
Grucza S. (2004), Adaptacja tekstów specjalistycznych w dydaktyce przekładu, [w:] Język a komunikacja. 8: Język trzeciego tysiąclecia - konteksty przekładowe, t. II, Tertium, Kraków 2005 s. 407-414.
Grzegorczykowa R. (1998), Glos w dyskusji o pojęciu tekstu i dyskursu, [w:] Tekst. Problemy teoretyczne, red. J. Bartmiński, B. Boniecka, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 37-43.
Grzegorczykowa R. (1999), Pojęcie językowego obrazu świata, [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 40-54.
Grzenia J. (1996), Streszczenie jako forma poetycka, [w:] Tekst i jego odmiany. Zbiór stu
diów, red. D. Dobrzyńska, Instytut Badań Literackich, Warszawa, s. 53-62.
Grzmil-Tylutki H. (2007), Gatunek w świetle francuskiej teorii dyskursu, Universitas, Kraków.
Literatura 183
Hajduk-Gawron W. (2005), Europejskość czy polskość?, [w:] Nauczanie języka polskiego jako obcego i polskiej kultury w nowej rzeczywistości europejskiej, red. P. Gamcarek,
s. 244-249.
Hawkey M., Rezk L.G. (1991), Developing Literary Competence: a Skills Approach to Tea
ching and Testing Literature, [w:] Assessment in Literature Teaching, ed. Ch. Brumfit, Modem English Publishers, London-Basingstoke, 84-87.
Horbatowski P. (1998), Udział obcokrajowców w kulturze polskiej, [w:] Polonistyczna edukacja językowa i kulturowa cudzoziemców. Poziom średni. Stan obecny — proble
my - postulaty, red. B. Ostromęcka-Frączak, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 223-228, Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, nr 10.
Horbatowski P. (1999), Studentów zabawa w teatr, [w:] Oswajanie chrząszcza w trzci
nie, czyli o kształceniu cudzoziemców w Instytucie Polonijnym UJ, red. W. Miodunka, J. Rokicki, Wydawnictwo UJ, Kraków, s. 137-149.
Horbatowski P. (2004), Program zajęć teatralnych w instytucie Studiów Polonijnych i Etnicznych UJ, [w:] Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym, red.
A. Dąbrowska, Wydawnictwo WTN, Wrocław, s. 363-369.
Horbatowski P. (2010), Legendy wciąż żywe - nowe oblicza tradycyjnych polskich legend in
scenizowanych przez obcokrajowców, [w:] Teksty i podteksty w nauczaniu języka polskie
go jako obcego 2, red. G. Zarzycka, G. Rudziński, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 327-334.
Iluk J. (2008), Tłumaczyć, nie tłumaczyć na lekcjach języka obcego?, „Języki Obce w Szkole”, nr 5, s. 32-41.
Ingarden R. (1976), O poznawaniu dzieła literackiego, z jęz. niem. przeł. D. Gierulanka, PWN, Warszawa.
Jakobson R. (1986), Poetyka w świetle językoznawstwa, [w:] W poszukiwaniu istoty języka, t. II, red. R. Mayenowa, Warszawa.
Janowska I. (1999), Tekst literacki w nauce języka obcego — bogactwo języka, wielość inter
pretacji, uczuć i emocji, „Języki Obce w Szkole”, nr 3, s. 227-238.
Janowska I. (2008), Perspektywa zadaniowa w nauczaniu/uczeniu się języków obcych, [w:] W poszukiwaniu nowych rozwiązań, red. W. Miodunka, A. Seretny, Kraków, s. 35-50.
Janowska I. (2009); Zadanie, ćwiczenie, działanie językowe — wzajemne relacje i implikacje w dydaktyce językowej, [w:] Problemy współczesnej dydaktyki języków obcych, Poznań—
-Kalisz, s. 117-127.
Janowska I. (2010a), Planowanie lekcji języka obcego, Universitas, Kraków.
Janowska I. (201 Ob), Tekst i jego rozumienie w podejściu zadaniowym, [w:] Teksty i pod
teksty w nauczaniu języka polskiego jako obcego 2, red. G. Zarzycka, G. Rudziński, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 561-569.
Janowska J. (2002), Rozwijanie umiejętności psychopedagogicznych w procesie kształcenia nauczycieli, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Janus-Sitarz A. (2009a), Arcydzieła niepoprawne, czyli o potrzebie krytycznego czytania, [w:] W trosce o dobrą edukację. Prace dedykowane prof. J. Kowalikowej z okazji 40-lecia pracy naukowej, Universitas, Kraków, s. 412-422.
Janus-Sitarz A. (2009b), Przyjemność i odpowiedzialność w lekturze. O praktykach czytania literatury w szkole, Universitas, Kraków.
Jenkins J. (1986), Funkcjonalne podejście do badań nad rozumieniem, [w:] Wiedza a język, 1.1, red. I. Kurcz, J. Bobryk, D. Kądzielawa, PWN, Wrocław, s. 15-17.
Kajak P. (2010), Kultura popularna w procesie nauczania języka polskiego jako obcego, nieopublikowana rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof, dra hab. R. Sulimy, Uniwersytet Warszawski.
184 Literatura
Kapuściński R. (2006), Ten Inny, Znak, Kraków.
Karolak Cz. (1999), Dydaktyka literatury wobec potrzeb nauki języka w warunkach obcokul- turowych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Kelly L. (1969), 25 Centuries of Language Teaching, Newbury House Publishers, Rowley.
Kita M. (1998), Wybieram gramatykę! Gramatyka języka polskiego w praktyce (dla cudzo
ziemców zaawansowanych), Wydawnictwo US, Katowice.
Kita M., Skudrzykowa A. (2002), Człowiek i jego świat w słowach i tekstach, Wydawnictwo UŚ, Katowice.
Komorowska H. (1978), Sukces i powodzenie w nauce języka obcego, WSiP, Warszawa, s. 171-178.
Komorowska H. (2002), Metodyka nauczania języków obcych, „Fraszka Edukacyjna”, Warszawa.
Kowalik J. (1999), Pomyślane - napisane. Ćwiczenia i zadania do „ Współczesnej polszczy
zny", Wydawnictwo Od Nowa, Kraków.
Kowalik J. (1999), Pomyślane - napisane. Ćwiczenia i zadania do „ Współczesnej polszczy
zny", Wydawnictwo Od Nowa, Kraków.
Kowalik J. (2004), Tekst cudzy, tekst własny, [w:] Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, red. A. Janus-Sitarz, Universitas, Kraków, s. 15-52.
Kowalik J. (2006), Nauczyciel - przewodnik po drodze od niewiedzy do wiedzy, [w:] taż, Narodziny nauczyciela polonisty, Universitas, Kraków, s. 19-30.
Kozłowski A. (1991), Literatura piękna w nauczaniu języków obcych, WSiP, Warszawa.
Kramsch C. (1995), Context and Culture in Language Teaching, Oxford University Press, Oxford.
Kreutz M. (1968), Rozumienie tekstów, badania psychologiczne, rozdz. I: Problem, założenia wstępne i metoda pracy, PWN, Warszawa, s. 13-41.
Kristeva J. (1983), Słowo, dialog, powieść, [w:] Bachtin: dialog — język — literatura, red.
E. Czaplejewicz, PWN, Warszawa, s. 394-415.
Kultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego (2004), red. W. Miodunka, Universitas, Kraków.
Kuziak M., Rzepczyński S. (2002), Jak pisać?, Wydawnictwo Park, Bielsko Biała.
Labocha J. (1996), Odbiorca w tekście i wypowiedzi, [w:] Styl a tekst — materiały z konferen
cji naukowej, Opole 26-28IX1995, red. S. Gajda, M. Balowski, s. 55-60.
Labocha J. (2008), Tekst, wypowiedź, dyskurswprocesiekomunikacjijęzykowej, Wydawnictwo UJ, Kraków.
Lalewicz J. (1975), Komunikacja językowa i literatura, Wydawnictwo PAN, Wrocław.
Lalewicz J. (1985), Socjologia komunikacji. Problemy rozpowszechniania i odbioru literatu
ry, Wydawnictwo PAN, Wrocław.
Lazar G. (1993), Literaturę and Language Teaching. A Guide for Teachers and Trainers, Cambridge University Press, Cambridge.
Lewiński P. (2001), Oto polska mowa, Wydawnictwo UW, Wrocław.
Ligara B. (2008), Leksykultura w ujęciu Roberta Galissona a nauczanie kompetencji kultu
rowej, [w:] W poszukiwaniu nowych rozwiązań. Dydaktyka języka polskiego jako obcego u progu XXI wieku, red. W. Miodunka, A. Seretny, Wydawnictwo UJ, Kraków, s. 51 -61.
Lipińska E. (2003), Kiedyś wrócisz tu, cz. I: Gdzie nadwiślański brzeg..., Universitas, Kraków.
Lipińska E. (2003), Kiedyś wrócisz tu, cz. II: By szukać swoich dróg i gwiazd..., Universitas, Kraków.
Lipińska E. (2004), Księżyc w butonierce, Universitas, Kraków.
Lipińska E. (2007), Lektury’ podręczne, Universitas, Kraków.
Literatura 185
Lipińska E. (2010), Z polskim na Ty, Universitas, Kraków.
Lipińska E., Pukas-Palimąka D. (2006), Literatura polska w szkołach polonijnych, [w:] Literatura polska w świecie. Zagadnienia recepcji i odbioru, red. R. Cudak, Wydawnictwo Gnome, Katowice, s. 282-290.
Lipińska E., Seretny A. (2006), Z zagadnień metodyki nauczania języka polskiego jako ob
cego, Universitas, Kraków.
Long M.N. (1986), A Feeling for Language, the Multiple Falues ofTeaching Literaturę, [w:] Literaturę and Language Teaching, ed. C. Brumfit, R. Carter, Oxford University Press, Oxford, s. 42-55.
Maley A. (1996), That’sforyour this Poetry Book, [w.] Language, Literaturę and the Learner, ed. R. Carter and J. McRae, Longman, London-New York, s. 100-114.
Mamzer H. (2002), Tożsamość w podróży. Wielokulturowość a kształtowanie się jednostki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Martyniuk W. (1992), Inwentarz intencjonalno-pojęciowy i tematyczny do nauczania języka polskiego jako obcego, [w:] Język polski jako obcy, programy nauczania na tle badań współczesnej polszczyzny, red. W. Miodunka, Wydawnictwo UJ, Kraków, s. 119-140.
Martyniuk W. (1996), Praca z tekstem autentycznym w nauczaniu języków, [w:] Polonistyczna edukacja językowa i kulturowa cudzoziemców. Poziom średni. Stan obecny — proble
my - postulaty, red. B. Ostromęcka-Frączak, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 41-46, Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, nr 10.
Martyniuk W. (1998), Wartość dydaktyczna tekstów w nauczaniu języka polskiego jako obcego, [w:] Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, red. B. Ostromęcka-Frączak, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 91-96, Acta Universitatis Lodziensis, nr 10.
Martyniuk W. (2001), Jak dziadek poznał babcię, czyli o nowym podejściu do pracy z tekstem w nauczaniu języka polskiego jako obcego, [w:] Inne optyki, nowe programy, nowe me
tody, nowe technologie w nauczaniu kultury polskiej i języka polskiego jako obcego red.
R. Cudak, J. Tambor, Wydawnictwo US, Katowice, s. 46-53.
Majkiewicz A., Tambor J. (2009), Śpiewająco po polsku, Wydawnictwo UŚ, Katowice.
Majdaj. (1982), Problem tematu lekcji, [w:] Dydaktyka literatury polskiej, red. J. Kowalikowa, Wydawnictwo UJ, Kraków, s. 53-63.
Mazur J. (2000), Stan i perspektywy polonistyki w świecie, [w:] Polonistyka w świe
cie. Nauczanie języka i kultury polskiej studentów zaawansowanych, red. J. Mazur, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 15-25.
McCarthy J. (1996), Reconstructing and Deconstructing: Drama Text in the Classroom, [w:] Language, Literaturę and Learner, ed. R. Carter, J. McRae, Longman, London- -New York, s. 89-99.
McRae J. (1996), Representational Language Leaming, [w:] Language, Literaturę and Learner, Carter and John McRae, Longman, London-New York, s. 17-39.
Michułka D. (2004), Miejsce literatury polskiej w nauczaniu cudzoziemców. Propozycja antologii, [w:] Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym, red. A. Dąbrowska, Wydawnictwo WTN, Wrocław, s. 421-432.
Miodunka W. (2004a), Czy kultura jest traktowana po macoszemu w nauczaniu języka polskiego jako obcego?, [w:] Kultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego, red.
W. Miodunka, Universitas, Kraków, s. 13-35.
Miodunka W. (2004b), Kompetencja socjokulturowa w nauczaniu języka polskiego jako ob
cego. Zarys programu nauczania, [w:] Kultura w nauczaniu języka polskiego jako obce
go, red. W. Miodunka, Universitas, Kraków, s. 97-117.
Miodunka W. (2011), Język polski w świecie - certyfikacja jego znajomości a globalizacja,
„Język Polski”, R. XCI, z. 4, s. 250-262.
186 Literatura
Mitrewa M., Dubisz S. (2004), Mówta, co chceta, czyli ściągawka z wiedzy o polszczyźnie i kulturze słowa, Książka i Wiedza, Warszawa.
Molnar I. (2004), Program nauczania literatury polskiej na Węgrzech. Kryteria doboru tekstów, [w:] Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym, red. A. Dąbrowska, Wydawnictwo WTN, Wrocław, s. 349-354.
Mrozowska H. ( 1998a), Kształcenie sprawności czytania dla usamodzielniania uczniów jako odbiorców tekstów obcojęzycznych, „Języki Obce w Szkole”, nr 4, s. 309-319.
Mrozowska H. ( 1998b), Tekst literacki w nauczaniu języka obcego: tendencje nowe i naj
nowsze, „Acta Philologica”, nr 25, s. 207-216.
Mrozowska H. (2001), Tekst literacki jako strategia dydaktyczna w nauce języka obcego,
„Języki Obce w Szkole”, nr 3, s. 24-28.
Mrożek S. (1990), Male prozy, Oficyna Literacka, Kraków.
Mrożek S. (1990), Male prozy, Oficyna Literacka, Kraków.