Przemysł i Handel Górnośląski, 1924, R.2, z. 1

Z eszy t 1. Katowice, Styczeń 1924. Rok II.

zasopismo poświęcone sprawom przemysłu, techniki i handlu

Gdańsko-Katowickie Towarzystwo Handlu Żelazem i Metalami

A d r e s t e l e g r a f i c z n y ;

„ D A K E M “

z o . p .

K A T O W I C E Poprzeczna (Querstr.) 2

T e l e f o n y :

4 8 8 , 4 8 9 , 4 9 0

l

0

i

i

0

Dział nowego żelaza:

Żelazo sztabow e i fasonowe. — Drut walco­

wany, Blacha. Rury, Ćwieki, Kęsy, Bloki, Stal.

Produkty walcowo, wszelkiego rodzaju.

Dział kolejowy.

Szyny dla różnych torów, Zwrotnice, Loko­

motywy, Wagony, Wózki kslebow e i górnicze, Sprzęty z żelaznej blachy, wszelkie m ate-

rjały zapotrzebowania kolejowego.

Dział techniczny:

Maszyny przemysłowe i rolnicze. — Lokomo­

bile. Maszyny parowe. Kotły. Kotły skrzyniowe.

Zbiorniki. — Maszyny elektryczne. Motory.

Całkowite urzędzenia fabryczne.

Dział S zm alcu:

Szmelc w szelkiego rodzaju dla pieców wiel­

kich, martynowskich, tom asow ni, besem erni, odlewni żelaza, stali itp. — Zakup i rozbieranie

nieczynnych zakładów przemysłowych.

Dział Metali:

Stare m etale, now e m etale. — Blacha m ie­

dziana, cynkowa i mosiężna. — Materiały

do rafinowanie. — Stopy m etalowe etc.

1^&3ll9S2lwSBIMS&]*3ll2IW3IEL*9&ßr9&99Sß!*SBW9Sl*EI*l&M&]9SRW3EtM9S!BSiEim9B9!SBMVanX3Bm

m im m m »

W l T O W A R Z Y S T W O Z E L A Z O - M E T A L O W E Bf. Z OCR. HP

■gs s a s s r

P O P R Z E C Z N A 2.

Nr. tel- 1726, 2287, 2835, adres dla dep esz: IR O N M ETA L (Rudolf Mosse C ode).

ODDZ.

ODDZ

N ow e metale, stare metale, Materjaly do rafinowania. Kompo­

zycje.— Półfabrykaty, W łasn a odlew nia metali.

ODDZ.

A) Ferrom agan, Ferrosilisiuin i wszelkie inne Ferrostopy B) Surowiec stalisty, Gis orski,

H em atyt, Zwierciadlisty itd.

C) Ruda żelazna i manganowa, Ruda cynkowa i ołowiana.

S z m e l c w szelkiego rodzaju dla pieców w ielkich, martynow- skich, odlewni żelaza

i t. d.

Żelazo sztabowe, D rut walcowany, Blacha dekapo- w ana i czarna, Półfabrykaty, Kęsy, Bloki i t. d.

Szyny dla różnych torów, Lokomotywy i Wózki dla wszelkich zapotrzebowań.

«DDL C H E M I K A L J A dla przemysłu włókienniczego, skór­

nego, szkielnego, papierowego i t. d.

F I L J E :

P A n y WARSZAWA K R A K Ó W I \ A / O W

L ” V /

ŁJ

V

V ¥

Nr. telef. 406-03, 402-20. Nr. telefonu 11-86.

! 'liSSSatv

I

B

Nr. i P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Śtr. i

C e n t r a la : POZNAŃ, Plac W olności 15.

O D D Z IA Ł Y M IE J S C O W E :

1) Plac W oln ości 2-3, 2) A leje M arcinkow skiego 26a, 3) ul. Gwarna 19, 4) Jeżyce, ulica D ąb row sk iego 49, 5) św . Łazarz, ulica G łogow sk a 100.

A) W k raju :

1) W A R SZ A W A , ul. Jasna 8, 2) ŁÓDŹ, ul.,Piotrkowska 72,

3) T O R U Ń , ul. Szeroka 14,

4) KRAKÓW , Rynek główny 19, 5) BYDGOSZCZ, Plac Teatralny 4,

6) LUBLIN, Krakowskie Przedmieście 45, 7) RADOM , Plac 3 Maja,

8) PIOTRKÓW , Plac Kościuszki, 9) KIELCE, ul. Kolejowa 54,

10) GRUDZIĄDZ, ul. Józefa W ybickiego 11-13, 11) ZBĄSZYŃ, ul. Marszałkowska 43,

12) KATOW ICE, ul. Krakowska 7, 13) SO SNO W IEC, ul. 3 Maja 9,

14) LW ÓW , ul. Jagiellońska,

w gmachu Galie. Kasy Oszczędności.

B) W oln e m iasto G dańsk,

H o lz m a r k t 18.

C) Z agran icą :

1) N O W Y Y O R K : Union Bank of the Cooperative Societes New-York A g en cy ; 953 Third Avenue, N e w - Y o r k .

2) P A R Y Ż : Banque de FUnion des Societes Cooperatives, Succursale de Paris, 82 rue Saint Lazare, P a r i s (9-e).

Załatwia wszelkie czynności wchodzące w zakres bankowości.

Kapitał zakładowy i rezerwowy przeszło W miljarda marek.

A dres telegr. w kraju i New-Yorku: „Zarobkow y“ , w Paryżu: „Bezeteseb“ .

m

t g «

Str. 2 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Nr. 1

is

Ül I

ii |

II

ü

ü

M

H U T A

B I S M A R K A

■ H A J D U K I W I E L K I E

m i ( G

).

ß

I I

I I

□ □ □ □ □

P R O D U K C J A :

S ta l S ie m en s- M arten ow sk a H a n d lo w e ż e la z o w a lc o w a n e

B la c h a c ie n k a w s z e lk ic h w y m ia ró w E le k tr o s ta l

S ta l ty g lo w a

S z ta b y do lu f k a ra b in o w y ch i k a ra b in ó w m a sz y ­ n o w y ch

P o cisk i i m in y n a jr o zm a itsz y ch g a tu n k ó w R u ry sp ajan e g a z em w od n ym i b e z sz w u Ż e la z o grube

Ż e la z o la n e

S z y n y dla kop alń

K o le jo w y m a terja ł b u d ow lan y

T a r c z e och ron n e i b la ch y dla m aryn ark i K ok s i d e r y w a ty

S u rów k a

O d lew y sta lo w e

Ż e la z o k s z ta łto w e cie n k ie

Ż e la z o ta śm o w e do o p a so w a n ia S ta l ta śm o w a

P o d k o w y R u ry g a z o w e .

:

I I

I ii

I

Ü Ü Ü D li

Ü

ü ą

Ü ii

l i

ii ü

W

ü

W

ii y

Nr. 1 g P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Str. 3

a —

*

-

u

ZWIĄZEK KOPALŃ

GÓRNOŚLĄSKICH

„ROBUR

S-KA Z O. O.

W KATOWICACH.

- a - - ... ~ ^ = a =

Str. 4 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Nr. 1

X W X

POLSKIE

!

KOPALNIE SKARBÓW

Nfl GÓRNYM ŚLĄSKU

Spółka dzierżawna.

SOCIETE FERMIERE DES MIMES FISCALES DE L’ETAT POLOMAIS EM HAUTE-SILESIE

K R Ó L E W S K A H U T A G . Ś l.

TELEFON Nr. 136-140. RYNEK L. 9-15. TELEFON Nr. 136-140.

Sprzedaż

I

I

d a , Koksu, Brykietów

z kopalń:

„Król“-„Bielszowice“-„Knurów“

i

Nr. 1 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Str. 5

KONCERN WĘGLOWY

i

1 C a e s a r W O L L H E 1M '

SKA Z O. P.

::: W KATOWICACH. :::

Str. 6 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Nr. 1

Z A K Ł A D Y

HOHENLOHEGO

S P . A K C .

WEŁNOWIEC, G. ŚL.

T E L E F O N Z A R Z Ą D U G Ł Ó W N E G O ; K A T O W I C E N r . 4 4 0 -4 8 , 4 5 4 .

O d d z ia ł I. W ę g ie l

W ę g ie l p ł o m i e n n y z k o p a lń M a k s — W u j e k — G e o r g Z jednoczona H o h e n lo h e - Fanny.

O d d z ia ł 11. M e ta le

Blacha cynkow a

Cynk H. H. K orona

( p o d w ó j n i e r a f in.)

Cynk H o h e n lo h e (rafin. i nierafin.) P ył cynkow y O ryginalny o łó w hutniczy.

O d d z ia ł III. K w asy

Kwas siarkow y (60° Be) techn. czysty.

Kwasy siarkow e od 9 2 —100%.

O leum 12%. O leum 20%.

0

Nr. 1 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Str. 7

r ^{" X}

E. ^{v .} MÜNSTERMANN

SPÓŁKA AKCYJNA

O dlew nie ż e la z a i b ro n zu , b u d o w a m a s z y n i a r m a t u r

Telefon Nr. 11 i 577 . KATOWICE

Raciborska 8.

W Y R O B Y :

Adres teleg ra ficz n y : Münstermann, Katowice.

Odlewy w szelkich form i w ie lk o ś c i:

z oryginalnego bronzu fosforowego Dr. Ktinzla, ze specjalnego bronzu niklofosforowego,

z bronzu fosforowego odpornego na działania kwasów,

z bronzu specjalnego według przepisów kolej i państwowych i władz marynarki wszystkich krajów,

z I-a spiżu i z mosiądzu.

Sztaby kute z bronzu specjalnego

a mianowicie:

I-a bronz manganowy o wytrzymałości 40 do 50 kg po 1 qum,

I-a bronz stalowy o wytrzymałości 45 do 60 kg po 1 qum,

I-a bronz aluminjowy o wytrzymałości 60 do 70 kg po 1 qum,

I-a bronz diamentowy o wytrzymałości 60 do do 80 kg po 1 qum.

Sztaby kute z l-a miedzi elektrolitycznej.

I-a Sziaglut.

l-a biały metal łożyskowy i cyna do lutowania.

Ciężkie armatury

dla parowych, wodnych i gazowych przewodów całe z żelaza, albo z żelaza z wyprawą czer­

wonego metalu, albo też z bronzu fosforowego, odporny na działanie kwasów, w szczególności:

Z a w o r y , Z a s u w y i K u r k i ,

Z a w o r y z l a n e j s t a l i do w y s o k i c h ci­

ś n i e ń l u b do p r z e g r z a n e j p a r y , O d w a d n i a c z e , H y d r a n t y .

Budowa nowych i reparacja maszyn górni­

czych, pomp i kompresorów.

Dostawa części zapasowych ze specjalnego bron­

zu fosforowego, albo z I-a odlewu szarego, z la­

nej stali lub też ze stali martynowskiej.

Odlewy żeliwne w szelkiego rodzaju

gęste i bez porów, jak części składowe do ma­

szyn, do kanalizacji, pieców, ruszta ogniotrwałe do parowozów, kotłów parowych i pieców prze­

mysłowych.

J

R O H R L E I T U N G E N

P R Z E W O D Y

R U R O W E

O B I R S C H L E S iS C H E

ROHRBÄU GESELLSCHAFT

T A R N O W J M E C Ó R Y * B E R L IN * G L E I W I T Z

sp.z.

ognpor.

POTSDAMtRSTRASSE w

Str. 8___________________ P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I _________________ Nr. 1

Nr. 1 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Str. 9

S I L E S I /* “

P ' . - ( n

G órnośląska Fabryka Tutek i Torebek

T o w . f i k c .

Telefon 40 i 1049 T A R N O W SK IE Q Ö R 7 Telefon 40 i 1049

N a jsta rsza i n a jw ięk sza n a G órn ym Śląsku

F A B R Y K A K A R T O N Ó W

w s z e lk ie g o r o d z a j u

dostarcza: w szelk ieg o rodzaju tutki, torebki, papiery pakow e jak i kartony z drukiem i bez druku.

i * £ t

1

■

LAZARUS MOBILER

Sp. z o. odp.

Telef. 25 i 36. Tarnowskie Góry Telef. 25 i 36.

Tartak i Heblarnia.

H urtow nia d r z e w a k o p a ln ia n e g o .

i

Str. 10 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Nr. 1

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 B E L G IJ S K IE T O W .

HANDLU I PRZEMYSŁU W WARSZAWIE LA .

Skrót telegr.: POLOBELGE.

( S - t e Be ig e ä V a r s o v i e p o u r le C o m m e r c e a 1’l n d u s t r i e S - t e A. r u ) . S i e g e S o c i a l : B r u x e l l e s , 13, r u e d e s C h e v a l ie r s .

O D D Z I A Ł Y :

KATOWICE

uL Mickiewicza 10; tel. 13-89.

D ział o g ó ln o -tech n iczn y :

M a s z y n y i t u r b i n y p a r o w e . M a s z y n y w y c i ą g o w e p a r o w e

i e l e k t r y c z n e .

W e n t y l a t o r y , k o m p r e s o r y i t u r b o k o m p r e s o r y . L o k o m o t y w y i lo ko m obi le . K o n w e r t o r y d la s t a l o w n i . W a l c e d l a hut.

P o m p y s t o k o w e i o d ś r o d ­ k o w e d l a ko p a lń . P i l n i k i, s t a l n a r z ę d z i o w a ,

piłki do m et al i.

S z y n y i belki.

P a s y s k ó r z a n e i „ B a l a t a “ .

WARSZAWA

Al. Jerozolim skie 2 6 ; te l. 77-98.

Dział włókienniczy:

Oleje, oleiny.

S u r o w c e w łó k ie n n ic z e . M a sz y n y w łó k ie n n ic z e . G rem p le.

S k ó r z a n e -w y ro b y d la p r z e ­ m y słu w łó k ie n n ic z e g o .

ŁODZ

ul. Zawadzka 5 ; te l. 21-

Dział chem iczny:

M a t e r j a ł y w y b u c h o w e i lo n ty d la k o p a lń .

Gilzy i n a b o j e m y śliw s k ie . S u r o w c e d l a p r z e m y s ł u c h e ­

m ic z n e g o .

S u r o w c e d la p r z e m y s ł u m e ­ t a l u r g i c z n e g o .

N a w o z y s z t u c z n e i m p o r t o ­ w a n e .

BIAŁYSTOK

46. ul. Sukienna 1.

Dział eksportowy:

D rz e w o t a r t e . Dy kt y i f o r n i e r y . D rz e w o o k r ą g ł e . K opal ni ak i.

W y r o b y z d r z e w a . W y r o b y tk a c k ie . W y r o b y alk o h o lo w e.

Oferujemy towary tylko bezpośrednio z reprezentowanych przez nas fabryk. — G w a r a n t u j e m y w ysoki gatunek.

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

iiiy- 0 0 /

0 /

0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0

0

0

L. ALTIHANN

X 0 0 0

\ 0 0

\ 0

k a t o w i c e Hurtowny HANDEL ŻELAZA ^{b y t o m}

ROK ZAŁOŻĘ HI A 1065.

TELEFON Nr. 2 4 , 2 5 26.

Żelazo drążkowe — Blacha — Żelazo fasonowe Szyny — Metale — Blacha cynkowa — Podkowy Śruby — Nity — Mutry

Rury gazowe — Parowniki — Fittings — Arty­

kuły kanalizacyjne P iece — Narzędzia — Kasy

Sztyfty — Drut — Gwoździe do szyn — Kowal­

skie gwoździe

TELEFON Nr. 4 7 2 , 4 7 3 , 4 7 4

Obicia budowlane oraz w szelkie przybory budowlane

Gips — Papa dachowa — T e r — Cement Lampy „O sram “

Szufle — Rydle — Motyki.

Skład naczyń domowo-kuchennych.

Wszelkie przybory i części składowe do ace­

tylenowego spajania i cięcia.

0

0

0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0

G e n e r a ln y p r z e d s t a w ic ie l F irm y s

M E S S E R & Co-, F r a n k f u r t n/M- Z ®

00 X 9 1 / 0 0

0 0 0 ^ _ _ _ _ _ _ _ _ — — z 0 0 0

Nr. 1 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Str. 11

Tel. 5 8 2 Tel. 5 8 2

FABRYKA APARATÓW ELEKTROTECHNICZNYCH

Właść. Inż. J Ó Z E F KOW ALEW SKI, Katowice ul. Opolska 3

dostarcza z własnej fabrykacji

dla telefonów, telegrafów, dzwonków, lampek kieszonkowych, instrumentów mierniczych i t. d. —

przyrządzeń

do budowy zakładów słabego prądu.

Dostawca instytucji rządowych. Obsługa szybka i rzetelna.

D ostawca szpitali i klinik U. J.

i kas chorych.

Pracownia ortopedyczno - chi­

rurgiczna przy klinice Uniwer­

sytetu Jagiellońskiego.

F A B R Y K A B A N D A Ż Y i P R O T E Z

+W. Różycki+

K raków , ul. K a r m e l i c k a 15.

P o le c a w ł a s n y w y r ó b :

B a n d a ż y

Pasy brzuszne, po operacji, do lekkiego chodzenia i podtrzyma­

nia ciała, pasy przepuklinowe na Hernia udową i pępkową. Sus- pensorja, pasy hygieniczne, poń­

czochy gumowe.

O r t o p e d j

Sztuczne nogi, ręce, aparaty sy­

stemu „Hessinga“, sznurówki or­

topedyczne na wszelkie skrzywie­

nia kręgosłupa.

Prostotrzymacze dla dzieci i doro­

słych, wkładki na płaskie nogi.

G ó r n o ś lą s k i W Ę G I E L

n n u a ■ ^{a l} . m i k o ł o w d o s t a r c z a punktualnie U U I w i e 1 W o je w ó d z tw o Ś l ą s k i e .

E»TŁi .■■■■.— — — — - ■ ■ | —Im | u"- ,,r*ii u--1 mimii

W

I

Str. 12 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Nr. 1

Urządzenia Ogrzewań Centralnych

z zastosow aniem ciepła ubocznego

Sp. z ogr. odp.

Telefon 485 K a t o w i c e , ul. Mickiewicza

Ogrzewanie wielkich budowli. Budowa rurociągów do wszystkich celów. Zastosowanie ciepła

ubocznego do ogrzewań centralnych. Scen­

tralizowana gospodarka ciepła jest najwięcej ekonomiczną. W roku

budowlanym 1922 firma wy­

konała 8 znacznych in­

stalacji ogrzewni­

czych na większe odległości (da-

lekonoś- nych).

Zakład diadoświadczeńiaraliz

> r p r z y ^

/ r Państwowej Szkole Przemysłowej

W B I E L S K U X

B dokonywa badań wszelkich surowców i wytworów g przemysłu, rolnictwa i handlu

j a k o t o :

w o d y d o p ic ia , w ó d p r z e m y s ł o w y c h , paliw , o l e j ó w s k a l n y c h , m e t a li , n a w o z ó w s z t u c z n y c h , t ł u s z c z ó w , m y d e ł , b a r w n ik ó w , p a p i e r u , m a t e -

r ja ł ó w te k s ty ln y c h

oraz podejmuje się

opracowania i udoskonalenia metod przemysłowych.

FABRYKA KAS OGNIOTRWAŁYCH BUDOWA TRESORÓW

F. KALESSE

Katowice, ulica Plebiscytowa L. 6-8,

Telefon Nr. 2061.

SPECJRLROŚĆ:

D rzw i p a n c e r n e i s k l e p ie n ia n a j n o w s z e j k o n s t r u k c ji o g n i o t r w a ł e i n ie to p liw e . S k ł a d k a s ż e la z n y c h , T ajn y ch s c h o w k ó w

w śc ia n a c h .

B e z p i e c z n e s z a fy n a m a s z y n y d o p is a n ia i n a p a p i e r y w a r t o ś c i o w e .

Otwieranie kas żelaznych przez specjalistów.

Nr. 1 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Str. 13

GRAKONA T. A.

N ajwiększa w P olsce Fabryka Pilników i narzędzi

zało żo n a w roku 1852.

BYDGOSZCZ

Telef. 176 i 292.

I

Pilniki i r a s z p l e w s z e l k i e g o r o d z a j u w ł a s n e g o w y r o b u d o n a t y c h m i a s t o w e j d o s t a w y z e s k ł a d ó w . N a r z ę d z i a d o o b r ó b k i m e t a l u i d r z e w a . : : : : : N a c i n a n i e t ę p y c h p iln ik ó w w k r ó tk i m c z a s i e .

• #. 0

e # 8 #

# 8# e

# e# e e ## e

# •

• e.# 8

• e• ⁸ 8 8

8 8

8 8 8 8 8 8.1'

88.

8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8

8 8

8 8 8 8 8 8 : : 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 e 8

• 8

• 8

• 8

8 8 i 8

• 8

# 8

* 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 * 8 * * 8 8 «

8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 * 8 8 8 8 8 8 8 1

m

Fabryka skórzanych pasów transmisyjnych

Aug.BOTZEK

KRÓL. HUTA, ul. Słowackiego 4

T E L E F O N Nr. 1 2 3 6 .

I. DZIAŁ: Sporządzanie skórzanych pasów transmisyjnych, mokro pociąganych, puszczanych na specjalnych maszy­

nach. Naprawa pasów transmisyjnych.

Skład szytych

łączonych pasów oraz tcchniczn. skóry.

II. DZIAŁ: Mankiety skórzane i kolby wszel­

kich form.

III. DZIAŁ: Skład i fabrykacja uprzęży, na­

rzędzi robotniczych i kopalnianych, ubrania skórzane, rzemienie do puszek prochowych oraz wszelkich robót skó­

rzanych. ...

0

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • «

.0

I

G órnośląska ⁱ

W A

m w

8

Spółka z ogr. odp.

w R y b n i k u

(W ojew. Śląskie)

Masowa fabrykacja mebli

S pecjalność :

szafy i bieliźniarki orzechowe.

Adres Telegr. GOFAMA Telefon 81

8

w w

p

1 i

1

W y r o b y g u m o w e . U b ra n ia n ie p r z e m a k a ln e .

W y r o b y a s b e s t o w e . O d p ad k i b a w e ł n ia n e do e z y s z e z e n i a m a s z y n . P a k u n k i do d ła w n i e . P łó tn o i p a p ie r s z m e r g l o w y .

P a s y n a p ę d o w e z e s k ó r y , g u m y , s ie r ś e i w ie lb łą d z ie j . — N a r z ę d z ia .

W g ż e k o n o p n e . L a m p y k a r b id o w e i e z ę ś e i do t y e h ż e . j|SŻTaterjały w y b u c h o w e :

Z 0. p.

P r z e d s t a w i e i e l s t w o f i r m y „ C a r b o n it“ w HAMBURGU

Sp. z o , . - X ' < M ' S ^{^} e < E ^Sp

T elefon 520. — S k rz y n k a poczt. 444.

K A T O W I C E

Str. 14 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Nr. 1

QD

OD

T J T N l O T N “

5 ?

T o w a r z y stw o d la d o s ta w do kopalń i hut

BYTOM, G. Śl. Sp. z o. od p . KRÓLEWSKA HUTA

ul. Gimazjalna 11. Tel. 242.

D o sta rc z a m y z poi. i n iem .

A r m a tu r y

Azbest i wyroby azbestowe Elektromotory

Kolejki linow e Koła, Koła zębate Koła przew odow e

K oła d o w ó z k ó w w y c ią ­ g o w y c h

Kołowroty Kowadła Kratownice Łańcuchy

Maszyny parowe

Maszyny wszelkiego rodzaju M a sz y n y g ó r n ic z e i h u t.

Maszyny dla cegielni Motory benz. i bendzoł.

Narzędzia wszelkiego rodzaju Nity

Odlewy

Oleje, tłuszcze i smary O b ra b ia rk i do d r z e w a O s tr z a d o ś w id r ó w P a s y t r a n s m is y j n e Pilniki

P iły t a ś m o w e

ul. Sienkiewicza. Tel. 1026.

G. Ś lą s k a :

Piły trakowe Precyzyjne odlewy Przyrządy miernicze Sprzęgła syst. „Saasch“

Tlen Tokarki

U r z ą d z e n ia t a r t a k o w e Wentyle

W ęże gum owe W ózk i w y c ią g o w e

Wyroby skórzane dla celów tech.

Wyrównarki Zamki.

Drzewo wszelkiego rodzaju i kopalniaki

dostarcza wagonowo

D R Z E W O

T o ^{W .} A k c.

Poznań, ul. Rzeczypospolitej 9.

T e l e f o n 1 7 5 9 , 1 7 6 0 .

TARTAKI, FABRYKA MEBLI

E K S P O R T . I M P O R T .

OD

D O M

Hlowo-Przemyslowy

w łaściciel:

ADAM POSTRACH

najstarsza polska firma handlowa na G. Śląsku

KATOWICE

u l . W a r s z a w s k a 2 5

D o sta rcza s

każde ilości węgla górnośląskiego wszelkich gatunków

D R Z E W O

wszelkie produkta fabrykacji Górnego Śląska

Zakupuje:

s ł o m ę , s ia n o i inn e z ie m io p ło d y .

Nr. 1 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I

Str. IS

Stosujcie

wszędzie w mechanice

kulkowe łożyska i kulki

Zaoszczędzicie do 50% siły!

Zaoszczędzicie do 90% s m a r u ! Osiągniecie najw iększą pewność ru c h u ! Wyzyskacie silniki do maxim.

Dostawa niezwłoczna.

Generalne Przedstawicielstwo

i GŁÓWNY SKŁAD

K A R O L

K U S K E

WARSZAWA ul. Nowogrodzka 12

TELEFON Nr. 63-61.

Adres te le g r .: „KARKUS“.

Firma egzystuje od 1909 r.

0 0 0 0 0 0 0 0

PIERWSZA

FABRYKA KLUBOWYCH

M E B L I

j a k i :

k u c h n ie sy p ia lk i ja d a lk i

g a b in e ty

k a n a p y le ż a n k i o to m a n y f o te le

we wszelkich gatunkach, sty­

lach i pojedyncze

szafy, łóżka, stoły i t. d.

codziennie do nabycia

na Górnym Śląsku.

DOM MEBLI

WILHELM

NOGLIŃSKI

KATOW ICE

U L . W A R S Z A W S K A 1 0 . 0 0 0 0 0 0 0 0

TOWARZYSTWO

PRZEMYSŁOWO- HANDLOWE

Sp. z o. p.

KATOWICE

W ojewódzka 26.

TELEFON 2041.

Materjały wybuchow e

„W estfality“.

Kapiszony „Tetra“.

Lonty sm ołow e, guta- perkowane i elektr.

Maszynki elektryczne do zapalania.

Liny druciane w szel­

kich rodzajów i kon­

strukcji.

Rudy żelazne. - Płytki terrakotowe. — Kafle.

Artykuły t e c h n ic z n e

:: dla kopalń i hut. ::

Str. 16 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I

Wykonuje reperacje instrum en tó w każdego fabrykatu we w łasnej specjalnej pracowni.

1 * 8

„ M M E R Y K 7 S “

C zasop ism o ilu strow an e p o św ięc o n e p ozn aniu Ameryki i A m erykan.

Wychodzi miesięcznie, pod redakcją Mieczysława Tuleji.

K t O chce poznać Stany Zjednoczone, amerykańskie metody pracy, mieć stale wyczerpujące wiado­

mości o Amerykańskim Przemyśle, Handlu i Finansach, informacje dotyczące wychodźctwa polskiego w Sta­

nach Zjednoczonych, spraw polsko-amerykańskich oraz ciekawe wiadomości ogólne — winien stale czytać

„AMERYKĘ“,

f l m c r v k a

wych i finansowych.

i ^ I T i m r k a w każdym numerze podaje Rozkład j a z d y o k r ę t ó w z Europy do Ameryki.

rozpoczęła druk stałego Działu an- --- £ —2— gielskiego (Englisch Language Section) ważny dla uczących się języka angielskiego- T t lf iC r v k S I dtukuj e w odcinku z humorem napi-

- sane wrażenia z podróży do Ameryki p. t. : »Gwiazdy i Dolary« pióra M. H. Szpyrkówny.

Prenumerata roczna Mkp: 9 0 0 . 0 0 0 . Numer pojedynczy Mkp. 7 5 .0 0 0 .

A d r e s R e d a k c j i i A d m i n i s t r . : WARSZAWA, N ow y Ś w i a t 7 2 (p a ła c Staszica), t e l e f o n 2 6 - 6 2 . Konto w P. K. 0 . 7136

§ «

U rz ą d z e n ie p o d szy b i

Mechaniczne

napełnianie koszów wyciągowych.

Urządzenie do przesuwania wozów popędem elektrycznym lub naprężonem powietrzem, pa­

tenty krajowe i zagraniczne, urządzenie zaporów torowych D. R. G. M., samoczynne drzwi prze­

wiewne D. R. P.

Pomostjf łączące, kosze wyciągowe

p a te n t Eickelberga D. R. P.

z automatycznem działaniem lub bez tegoż i w po­

łączeniu z urządzeniami ochronnemi D. R. P., które zapobiegają w bieganiu wózków górn. do szybów.

Dalej jako s p e c j a ln o ś c i :

U rz ą d z e n ia p ł ó c z e k n a d i p o d zi em ny ch , u r z ą d z e n i e r o lk o w e s t o c z n i , p r z e w ie w n ik i i w łą c z n i k i do ni ch D. R. P., k rą ż k i górn., rury i ł ą c z n ik i b l a s z a n e w s z e l k i e g o ro d z a ju itp.

Stephan, Frölich & Kiiipfel

Tow. Akc.

K atow ice, G. Śl.

_______________________________________ -

3 POLSKIE TOWARZYSTWO B E T f l M f ” S P Z 0 G R 0 D P 9 rfl WĘGLOWE „ I L I U l i K A T O W I C E

poleca sią do dostaw

j w ę g l a g ó r n o ś l ą s k i e g o z Polskich Kopalń Skarbowych i innych.

J: po cenach kopalni na dogodnych warunkach. — Adres telegr. : „PETÓW-KATOWICE“.

Zeszyt 1. Katowice, Styczeń 1924, Rok ti.

Czasopismo poświęcone sprawom przemysłu, techniki i handlu.

OFICJALNY ORGAN POLSK. KOŁA W IELK IEG O H ANDLU I PRZEM YSŁU G. ŚL.

ORGAN PO LSK IEG O ZW IĄZKU TOW ARZYSTW KUPIECKICH NA G. ŚLĄSKU.

Ukazuje się w dwóch w ydaniach: polskim i niemieckim. Ukazuje się dwa razy miesięcznie.

Przedruki dozwolone tylko za dokładnem podaniem źródła.

RED A K CJA i A D M IN IST R A C JA : Katowice, ul. 3 Maja 6. II.

Redaktor nacz. i odp.: Edward Al. Jerzy Chwatczyński, Katowice, Poprzeczna 15, II. Tel. 99.

Redaktor w Warszawie: Red. Al. Jackowski, Warszawa, ul. Marszałkowska 33.

Dyrekcja wydawnictwa: Dyr. Tadeusz Dębnicki i red. Edward Chwatczyński.

Sekretarz redakcji: Mieczysław Boczar.

W ydawca i właściciel: „Przemysł i Handel Górnośląski“, To w. wyd. z o. o. Katowice, Adres telegraficzny: Prześląsk, Katowice.

Konto bankowe: Bank Przemysłowców, Katowice. Konto P. K. O. Katowice, Nr. 301.900.

KOMITET REDAKCYJNY:

P rezes K om itetu: P o se ł W ojciech Korfanty.

WSPÓŁPRACOWNICY KOMITETU:

Dr. Adamczewski,

Warszawa.

Warszawa.

Wiedeń.

Kraków.

Borysław.

Warszawa.

Katowice.

War- szawa. Drą/: DoMaaowżcz, Warszawa. Dyr. Da/ggr, Hajduki W. D. Caóaas&z, Katowice, /aż. Oz/azg/gwwtz, Ostrów, Ą /r. /aż. C&zgwatz, Królewska Huta. Dr. CzgraggÄz, Katowice. Dra/: CArzoaowatz, Warszawa. Drą/:

Chromiński,

Kraków.

Kraków.

Kraków.

Warszawa.

P. Leon Douarche, szef Off. N at. du Com. Intern, w francuskim Min. Przemysłu i Handlu,

Paryż.

Falter,

Katowice.

Katowice

Sosnowiec.

/aż.

Katowice.

Katowice.

Kraków.

szgiüs&z, Katowice. /&%/. Warszawa. Dr. /aawź%, Londyn. D. /g/wz, Warszawa. Afzażs/gr /aż. /(dawaat/, Strzybnica. /aż. /(W roa, Warszawa, /aż. /WoczyasAz, Warszawa. Dr. A/zyżeazws&z, Kraków, /aż. KrdZz- aows&z, Warszawa, /aż. /(rdZóbwsAz, Ostrów, Pozn. Drą/: ĄWaagg/%, Warszawa. Drą/: Ąoszas^z, Warszawa.

Prof. A. Krzyżanowski,

Kraków.

Kraków, /aż.

Warszawa, /aż.

Kraków.

Kuczewski,

Warszawa.

Warszawa.

Wilno. Dr.

Kraków.

Radca Inż. Majewski,

Katowice.

Katowice.

Poznań.

Warszawa.

Warszawa

Katowice.

Katowice. Dr.

Warszawa, /a^. /WotwAz, Katowice. Drą/: ^y6ars&z, Warszawa. / # z b r A&zdgaz/z Odra. Dr. SWaäzrsAz, Kra­

ków. /aż. S/ąażs6zws&z, Warszawa. Rgd. S&dgag/gAga, Warszawa. Dyr. &%%/&%, Katowice. Dr. Szg#pzzas&z, By- tom.

Warszawa. D.

Warszawa.

Kato­

wice.

Poznań.

Katowice.

Lwów.

Katowice.

nar,

Katowice.

Lublin. Dr.

Królewska Huta. Dr.

Warszawa.

Str. 18 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Nr 1.

ŹELAZO> METAL

S p ó łk a a k c y jn a

Telefon 573 Adres tele g raficzn y: „Ferrovia“ Telefon 573

K a to w ice, Pol. G.-ŚI. ul. M ick iew icza I

A u g u s t-S c h n e id e rs tra s s e ).

Szmelc, Żelazo, Szyny, Surowce, Rudy, Ferrnstopy, Nowe Metale, Stare Metale.

S k ł a d n ic e ; K a to w ic e -D a b przystanek tramwaju w kierunku z Katowic do Królewskiej Huty.

kwartalna w ynosi za 1 egzemplarz (z przesyłką):

w kraju: 10 złotych polskich — zagranicą: 3 Doli. St. Zj. Am. Półn.

CENY OGŁOSZEŃ w złotych polskich:

w w ydaniu p o ls k ie m : Strona kolorowa

za okładkam i Przed tekstem W tekście Za tekstem Opisowe

1 strona 200 180 200 130 110

7t strony 120 90 100 75 —

7* strony 70 50 60 40 —

Ceny ogłoszeń rozumieją się w złotych polskich, płatnych w markach polskich podług kursu złotych polskich (bonów złotych) na giełdzie warszawskiej w przededniu płatności ogłoszenia.

Zapłata ogłoszeń uskutecznia się w zasadzie przy zamówieniu. Cena pozostaje w ów ­ czas bez zmiany. Dotyczy to również ogłoszeń wielokrotnych.

Dla ajencji ogłoszeniow ych obowiązują te same warunki.

O głoszenia mniejszych wymiarów oblicza się w m ilimetrach. Cena 1 mm 4-łamowego 40 groszy.

Ceny ok ład ek p/g specjalnego kosztorysu. O głoszenia z zastrzeżonem miejscem o 25% drożej.

O głoszenia dw ukolorow e o 100% drożej, Ceny o g łoszeń zagranicznych o 100% drożej.

Dla o g ło szeń umieszczonych w w ydaniach polskim i niemieckim je d n o c z e ś n ie /udzielam y 10% opustu.

Przy 3-krotnem pow tórzeniu 5% opustu

" 6 n u 15% a

, , 12 „ „ 25% „

T R E Ś Ć :

M inister P rzem yślu i H andlu in i. J. K ie d r o ń : Sytuacja gospodarcza Polski. — Dr. W. K rzy ża n o w sk i: Dwa zadania.

Inż. Dr. F r. R y b a rze w sk i: Ustawodawstwo węglowe. — Inż. K a ro l K iszk a : W ęgiel kam ienny. — Red. A . Ja c k o w sk i:

Życie gospodarcze Polski (II.) — R. Kom . O. B e r i : T roski w ęglow e w A ustrji. — Prof. inż. E. C h ro m iń ski: K urs palaczy. — K ronika skarbow o-finansow a. — K ronika handlow a (w oprać. A lf. Siebeneichena). — K ronika węglowa. — K ronika h u tnicza (oprać. Inż. W. Kuczewski). — K ronika celna (opr. Inż. K rólikow ski). — In d ek s cen w Polsce i za­

granicą. — K ronika zagraniczna (oprać. {Inż. Kokoczyński).

Nr. 1 P R Z E M Y S Ł ! H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I ___ S th jl9

D r. J ó z e f K iedroń

M inister P rze m ysłu i Handlu.

Sytuacja gospodarcza

walutow

N ie ulega wątpliwości, iż Państwo Polskie, chcąc uniknąć ka tastrofy gospodarczej ^— m usi w szybkim tempie załatw ić reform ę walutową. Po p ięciu latach p o lityki in fla cyjn ej ustaliło się w um ysłach w szyst­

kich p ra w ie obywateli przekonanie, iż z p o lityką tą należy ja kn a jszyb ciej zerwać i p rzy nałożeniu n a j­

cięższych bodaj ofiar p o ­ datkowych zrównoważyć budżet, a tern samem ure­

gulować dotychczasowy ivadliwy system mone­

tarny. Pierwsze kro ki w tym kierunku zostały przez poprzedni R zą d szczęśliwie zainicjowane, zaś obowiązkiem R ządu obecnego je s t dzieło to do­

prowadzić do końca.

Z dajem y sobie w szy­

scy sprawę, iz przejście z m a rk i p o lskiej na w a­

lutę opartą o złoto nie może odbyć się w życiu gospodarczęm Państwa bez pow ażnych w strzą- śnień i z całą pewnością wywoła cały szereg tru ­ dności, do om inięcia któ­

rych należy się ju z dziś przygotowywać. N ależy bowiem przew idyw ać, ze z chwilą ogólnego zasto­

sowania obliczeń w zło­

tym polskim — ceny tych w szystkich artykułów, które trzy m a ły się u nas dotychczas n iżej p a r y tetu światowego, zaczną się szybko z tym p arytetem zrównywać, co pociągnie za sobą wprawdzie tylko

chwilowy, ale za to nieraz O becny M in ister P rzem ysłu

bardzo dotkliw y w zrost

drożyzny. Z wzrostem tym m usi iść iv p a rze wzrost zarobków robotniczych, a tem samem pod­

niosą się koszta p ro d u kcji i obniży zdolność konku­

rencyjna wyrobów naszych fa b r y k i zakładów p r ze ­ m ysłowych z wyrobam i zagranicą.

Bardzo więc być może, że niektóre za kła d y na ­ sze będą m u sia ły ograniczyć czasowo swą produkcję, inne naw et ^— o ile nie potrafią in n y m i sposobami swe koszta fa b ryka c ji odpowiednio obniżyć ^— znajdą się p o d grozą zupełnego zam knięcia.

J a k się p rzed sta w ia odnośna sytuacja na pol- Obydwie podstawoive gałęzie p rze m y słu na G.

Ś lą sku : p r z e m y s ł węglowy i p r ze m y sł żelazny, za­

trudniający p rzew a żną częć robotników, znajdują się o tyle w cokolwiek szczęśliwszem położeniu, iż

gardwwo

wg^ćeZ we-

w e poZra/% ^Vte mode 6g/d

« a aa&wpwo

skiego i bez tego węgla

»Wwed w e #oZra/z#y.

In n a rzecz, że w razie wy­

sokich cen, tranzakcje odbywać się będą w naj- s&roMW%ae%/cA g'yawzcacA i że m usi p rzy jść do (%yrawcaew« j?rodw&q/d, do uprow adzenia dni wol- w/c/z od ^ Z. d.,

» f. d., fego jW dadd ./esZejfm/ dwdad&afw.

W ja k i sposób mo­

żna będzie niebezpieczeń­

stwu temu stawić czoło ^P P rzedew szystkiem należy dążyć do ja k n a j dalszego obniżenia cen naszych w y ­ tworów, by w porów naniu z wyrobam i zagranicą

i H andlu inż. J ó z e f K iedroń . były od nich tańsze. N ieda Wg aaprae#%/d, äe warwwA*

normalne naszych pokładów węgla są naogół korzy- sfw g/sae od fe#o fodea/% aaZegaw w sgsm - dów. Rozporządzam y grubem i p o kła d a m i węgla w y­

jątkow o czystego, zalegającemi m iędzy stosunkowo w y tr z y m a ły m i: spągiem i stropem. Kopalnie naogół nie w ykazują zbyt dużego dopływu w o d y^; są p rze ­ ważnie wolne od gazów wybuchowych. N a naszą nie­

korzyść d zia ła je d n a k w dużym stopniu niekorzy­

stne geograficzne położenie naszych zagłębi węglowych.

Jesteśm y od rynków zagranicznych oddzieleni Cze-

Str. 20 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I

cAo&Zbwßc/g, g Ma/ücagwe/sai/cA e&ąpoy- (grdw 8«J w afo.swwAw (Zó w6WMg^8M6go 80^fg&*a %«S8ß &(( p o p o w e awpe^Aza eAscewityycaMia.

N ajbardziej je d n a k naszą możność konkurencyjną p o ä c m a BarzZao jw w a śm e o&M&śewa g*g

w AopaW acA, w gkigwMAw <&) j?r,eW- ivojennej.

A) 8/aWgÄo (^a/qcg ,s*g 8 drW ^o-

%%o wy(*ty««C8yd, 86 j)yac</ «aaae^o

^drw«Aą spacM# (żo ^o*)zoy j)y86^WĄ;'6WM^'.

RM :f ^6% 8 y6(fw^' s^ow y, a cags^a, Mreog^g^we, awito- m atyczne podnoszenie cen węgla, z drugiej strony, de yesZeJ/m/ w^yteyaw* 8 M/M&dw; aawynz- W»C8W</CA j)f868 Wg^eZ C86S&Ś, «Mp*6kA*, « MaW6^ 8 8Ü- 6"a«yy, aaJa^pwodlw *og/eoA*c/; ce%, ry%eA zccwMg-

^8%y %»6 jm cM ńwm ^ cA *Zo^c*, y«A»e 8wdy wad wm*e».

O^ZgfŻ/za ce%, g a g o w a « « pr88 AoMcey«^

wg^Zowc, j?o<^M»6gzm*6 wy^(Z/'Mod(% j)ra cy ^drw»Aa 8 yecŻMe/' garowy, 8ad «Zep^86Mze AómwwAagY Aók/o- wąy, Zm&Mćd %g%fw«gc*6 ńrw(f«odc^ * j)r8688M(f waZwyg/

w»g(Ż8t/wayo(%iw^;' (poćfafeA 8a^)oZs&» wg^e^ jpoßderaw/

j)y868 CäccAoa^waq/g, wydsae ^ar^/^/j^yaewoaowe cZZa wgg'Za j)okA*6go w C06cApg7öwac;Vj 8 (fywgżąy g^yoM^/, w in n y istniejące trudności znacznie złagodzić.

N a szczególne podkreślenie zasługuje kwestja (W g8ą/ roaówdowg/ « a sa # ' g*ec* AomaWAac%y'M^', ca^cg;' %ag8g 8a^7g5*a 8 ćZaZsayMŻ juo?acźaW Ayą;'w.

A/awe^ j)yay Mß^WgAgaywz w{/g/%w * aprawMadc» *a^w»e- y^ce 7*%/'» AoZ^ńwe m c g6( w g^aMżg j)OćA)*zdw8wzo- żonemu bardzo znacznie, w wolnej Polsce r u ­ chowi.

P olska m u si znaleźć możność przystą p ien ia w najbliższym czasie do budowy nowych połączeń kolejowych: Zagłębie węglowe Dąbrowsko - Śląskie- Poznańskie - G d a ń sk; Zagłębie - W a rsza w a ; Zagłę­

bie - Ziem ie Wschodnie. N aturalnie w obecnej fa zie napraw y skarbu, o zdobyciu na ten cel wyłącznie kapitałów krajowych mowy być nie może. Zwrócić gćg waZedy (Zo AapZZaZdw 8a^yaw»C8M^cA, AZJ/e ^ r 8 # zaoßarotvcmiu im dogodnych warunków, na tego ro- f&za/w wwcg&yq/c 8%aZedd g»g ^)owZ«M</ Zem Wgccy, td 8 ^dyy ww8Ma j)y88wZćZ8Zed (ZZa mcA óarćZdo Aoyay- stńe oprocentowanie. Inicjatyw ę w tej sprawie po- wm%Z ^py86<fewg8ygZAZ6m jpraećZsZawWeZe j?oZ- gAZepo wZeZAZe^o j)y86»w</g#, — AZdray w aappca^ZAo- w aniu na wielką skalę robót inw estycyjnych w Pol- gce gg w ^Zeyw&M/m yagtZaZe aamZeyeaowawZ.

Dr. Witold Krzyżanowski.

Dwa zadania.

Przed górnośłąskiem górnictwem węglowem stanęły dwa zadania, od których rozwiązania zależy jego byt i przyszłość. Pierwszem jest kwestja transportow a, d rą­

giem wydajność pracy górnika. Obie równie ważne, pierwsza jednak jest bardziej palącą, bardziej kwestją chwili, choć zarazem łatwiejszą do rozwiązania, bo wymaga tylko uło­

żenia pewnego planu i wkładu, coprawda znacznych ka­

pitałów. D ruga sięga głęboko, dotykając splątanych w gor­

dyjski węzeł interesów pracodawców i robotników, ale zarazem i interesów ogółu społeczeństwa, poruszając n aj­

bardziej aktualne, najdrażliwsze kwest je socjalne. Rozwią­

zanie jej nie zależy od siły stron walczących, bo nie można dowolnie zmniejszyć ilości dobytego węgla n a gór­

nika i dniówkę, tak samo jak trudno samowolnie określić wysokość płacy robotniczej. Przedsiębiorstwo tylko do pewnych granic wytrzymać może spadek wydajności pracy lub zwyżkę kosztów, przyczem obojętnem jest czy te fakty zależą od warunków naturalnych czy od woli pracowni­

ków. Lin ja rozwoju gospodarczego tylko do pewnych g ra ­ nic da się nagiąć w jedną lub drugą stronę. Przecią­

gnięta pęknąć rnnsi.

P ragnę poczynić kilka uwag co do tych centralnych zagadnień polskiego zagłębia węglowego. Rozwiązać ich, a naw et wskazać na przyczyny ich i skutki, w tym krótkim szkicu s’"ę nie silę. Być może, że będę miał je sposobność, zwłaszcza drugą, n a innem miejscu szerzej omówić. To co pragnę powiedzieć będzie tylko rzutem oku n a całość, tak jak mi się ona przedstawia, w głównych jej rysach i tendencjach rozwojowych. Przyczyny, możliwe komplikacje, objokeje polityczne, definicje pozostawiam n a uboczu, chcąc uchwycić tylko główną linję rozwoju świeżo do Polski przyłączonego zagłębia węglowego.

Gdy rzucimy okiem na m apę E uropy środkowej spostrzeżemy, że bogate zagłębie węglowe, którego zapasy starczyć mogą, przy obecnym dobyciu, n a setki lat, które wyczerpie się znacznie później niż złoża W estfalji lub Anglji nie jest położone korzystnie. Zdała od morza, zdała od naturalnych dróg wodnych posługuje się przeważnie kolejami przy wysyłce węgla w świat. Węgiel zaś jako towar masowy i ciężki wymaga taniego przewozu i nie znosi wysokich kosztów transportu. Nadto zagłębie to leżało przed wojną na południowo-wschodnim krańcu cesarstwa niemieckiego nu granicy Rosji i A ustrji prze­

cięte trzem a linjami granicznemu Ńa jego terenie żyią trzy szczepy, często ze sobą kompletnie zmieszane. Je st ono dla nich terenem walki, terenem ekspanzji, idącej z trzech różnych środków. Po wojnie granice nieco się tylko przesunęły, zagłębie nadal jest rozdarte, choć główna jego część przypada Polsce, a zarzewie walki narodo­

wościowej rozgorzała bardziej jeszcze.

Położenie więc geograficzne zagłębia węglowego jest przyczyną, że eksport węgla idzie w pewnym kierunku, że poszczególne jego części są jakgdyby zorjentowane w pewną stronę świata na północny zachód, na północny wschód 1 na południowy zachód. J e st jakgdyby gwiazdą 0 trzech różnych kolorach i o trzech długich promieniach idących we wspomnianych kierunkach. Inne linje eksportu 1 ekspanzji są tylko refleksem tych trzech zasadni­

czych.

Przed wojną rdzeń zagłębia Górny Śląsk był zorjen- towany n a zachód. Do tego celu przystosowane były liczne linje i urządzenia kolejowe. Zachód był stałym i pewnym rynkiem zbytu, eksport na wschód odgrywał rolę pomocniczą choć rósł wciąż procentowo. Nie rozstrzy­

Nr. 1 P R Z E M Y S Ł I H A N D E L G Ó R N O Ś L Ą S K I Str. 21

gam pytania, czy była to orjentacja naturalna, czy sztuczna stwierdzam to tylko jako fakt.

Po wytyczeniu nowej granicy położenie, znów z sze­

regu licznych przyczyn, się zmieniło. E ksp o rt n a wschód poczyna rosnąć, kopalnie górnośląskie nawiązują kon­

takt z firmami polskimi, tworzą oddziały dla handlu ze wschodem, przenoszą siedziby zakładów centralnych do Polski i t. d. Polska część zagłębia siłą rzeczy orjentuje się na wschód.

Nasuwa się tu uwaga, że jest to orjentacja n atu ­ ralna, że z roku n a rok będzie coraz to wyraźniejszą.

Przypuszczenie to poprę kilkoma faktam i co do nasyce­

nia węglowego Polski. Otóż obecnie Polska, wraz z Gór­

nym Śląskiem, spożywa około 800 kg. węgla rocznie na głowę ludności. W porównaniu z Czechami jest to około 3—4 razy mniej, w porównaniu ze Stanam i Zjednoczo­

nymi około pięć razy mniej. Można przyjąć, że Stany są krajem węglowo nasyconym i że Polska nieprędko jeszcze dobiegnie w rozwoju gospodarczym Czech i Ameryki, a więc że stopień nasycenia jej węglem wyrażać się będzie w cyfrze znacznie niższej. W każdym razie jednak cyfra 800 kg. rocznie na głowę (a okaz: łaby się jeszcze znacznie niższą po odjęciu Górnego Śląska) jest śmiesznie nizką i zupełnie niewystarczającą dla kraju, chcącego być, choć w pewnej mierze, samowystarczalnym. W szak szereg z tych nielicznych fabryk na wschodzie Polski jest opalanych drzewem, co jest m arnotrawieniem w najwyższym stopniu tak cennego, tak drożejącego z roku n a rok, tak poszu­

kiwanego na zachodzie m aterjału. W szak węgiel, jako opał domowy jest n a wschodzie Polski prawie że nieuży­

wanym. Jasnym stąd wniosek, że spożycie węgla będzie u nas gwałtownie w najbliższych czasach rosło. W jakiej cyfrze będzie się wyrażało nasycenie naszego kraju wę­

glem niewiadomo. W każdym razie wzrosnąć winno w naj­

bliższym lat dziesiątku ponad 100% . ; Idźmy dalej. Dziś eksportuje Polska około 1j 3 swego dobycia, jasnem jest jednak na podstawie wyżej powie-, dzianego, że rynek polski ten eksport wchłonąć m usi.|

że jest on przy obecnej produkcji, nienaturalnym , d alej' że produkcja rosnąć będzie z roku na rok.

W skazałem wyżej na peryferyczne położenie pol­

skiego zagłębia węglowego Daleko stam tąd do wschodnich granic Polski, daleko do ta k pojemnego, tak wielkie ilości węgla wchłonąć mogącego rynku zbytu. Tern ważniejszą jest kwestja komunikacji, kwestja budowy linji kolejowych, bo o prędkiem powstaniu śmiało projektowanych k ana­

łów z zagłębia do Łodzi i Warszawy, a stam tąd na wschód, narazie, ze względów finansowych marzyć nie można.

Dziś przy niewystarczającym naw et dla Polski dobyciu węgiel górnośląski, przed którym zamykają się zwolna Niemcy, który zręcznie od południa odgradzają Czesi, dusi się wprost. Zwiększenie przelotności linji istniejących, jest tylko paljatywem. Muszą powstać nowe, a z pewnością opłacą się, z pewnością będą doskonałą lokatą dla umieszczo­

nego kapitału. Należałoby nadto najgoręcej poprzeć myśl, rozważaną już zresztą od dawna, by udzielić koncesji n a budowę towarzystwom prywatnym. Ten sposób’ rozwiąza­

nia, może nie idealny, ma jednak dwie dobre strony 1-mo nie obciąża skarbu państwa, ściągając równocześnie do kraju kapitały 2-do umożliwia bezbolesną, łatw ą redukcję nadm iaru urzędników i personalu na kolejach państw o­

wych bez żadnych zaburzeń i tarć.

Rozbudowa sieci kolejowej jest więc pierwszem za­

daniem stojącem przed górnośląskim górnictwem węglo­

wym jako całością, którego szczęśliwe rozwiązanie roztwo­

rzy mu pewne, zwiększające swą pojemność przez lat szereg rynki zbytu. Zagadnienie to nabiera specjalnej wagi z powodu położenia zagłębia węglowego nie w centrum, ale na południowo-zachodnim końcu Polski. Rozwiązanie to rozstrzygnie w znacznej mierze o dobrobycie i rozkwi­

cie zarówno górnictwa węglowego, jak i całej Polski.

Drugiem zadaniem jest wydajność pracy górnika (w rozumieniu technicznem). Je st to kwestja nadzwyczaj skomplikowana i jak iuż wspomniałem nie silę się na ten miejscu jej rozwiązać pragnąć podać tylko kilka uwag rac ej polityczno-ekonomicznych.

Otóż jak wiadomo, cechuje górnictwo węglowe wo- góle praw ił zmniejszającego przychodu. Znaczy to, że z dziesiątka lat na dziesiątek ilość dobytego węgla na górnika i dniówkę spada. F a k t ten skonstatować można na podstawie statystyk zarówno dla Belgji, W estfalji, jak i dla Górnego Śląska i t. d. Po wie kiej wojnie jednak spadek ten jest zastraszający. W czasie plebiscytu górno­

śląskiego dochodził on do 50 °/0 prawie, obecnie wynosi około 3 8 % to jest z górą Vs. Na spadek złożyło się naturalnie bardzo wiele przyczyn, nietylko skrócenie dnia pracy, nietylko pewna opieszałość pracy robotnika, ale i gorsza jakość materiałów technicznych i wiele innych czynników. W każdym razie fakt. że o 5 0 % zw ększyła się ilość robotników, a dobyta ilość węgla w łatach po­

wojennych nietylko nie wzrosła, ale spadła, jest groźnym memento dla całego górnictwa węglowego.

Techniczny spadek wydajności pracy wyraża się w życiu praktycm em w wzrastającej cenie węgla. Cena zaś węgla może o wiele przewyższyć rzeczywistą jego w ar­

tość. Spróbuję uzasadnić w kilku słowach to paradoksalne twierdzenie. Otóż, jak wiadomo węgiel i maszyna parowa są dobręmi nawzajem się uzupełniającemi, to znaczy, że niewiele by nam przyszło z motoru poruszanego parą, . gdybyśmy nie mieli odpowiedniego środka popędowego i i niewiele przyszłoby nam z węgla, gdyby nie było me-

■chanizm u umożliwiającego wyzyskanie jego energji. Do­

piero oba dobrze połączone m ają wartość lub ściślej mó­

wiąc wyższą wartość, niż suma ich wartości wziętych zosobna. Podobnie ma się rzecz z całymi zakładami fa- brycznemi, ogrzewaniem centralnem i t d. Dopiero w po­

łączeniu z tanim środkiem opalowym, a węgla dotąd za­

stąpić wszędzie nie można przedstawiają wysoką wartość.

Otóż gdyby cena węgla poszła tak wysoko w górę, że wytwarzać we fabryce nie opłaciłoby się, przedsiębiorca mimo to wytwarzać będzie, choć naprawdę z deficytem, bo inaczej straciłby cały kapitał włożony w przedsiębior­

stwo. Naturalnie, że tylko do czasu, to znaczy, dopóki dawne urządzenia funkcjonują. Nie odkłada wtedy nic na am ortyzację i naprawdę zjada włożony kapitał. Otóż cenę węgla można chwilowo wyśrubować powyżej jego istotnej wartości, ale grozi to doprowadzeniem do ruiny całego gospodarstwa społecznego. Spadek wydajności pracy, wyrażający się w nadmiernej cenie węgla może może ten pierwszy i fatalny skutek sprowadzić.

Może zajść też in n a ewentualność. Mianowicie, wę­

giel jest artykułem, który m a cenę światową i odczuwa konjunktury światowe. Otóż spadek wydajności pracy może wyprzeć węgiel górnośląski z rynków obcych, choć zapewne utrzymałby się on na rynku wewnętrznym z po­

wodu wysokich kosztów transportu. W tedy kraj płaci za węgiel drożej niż zagranica, fabryki nasze wytwarzają