KU AKSJOLOGII ANTYWOJNY I UZASADNIANIU PRAWA DO INTERWENCJI

Liberalizm, rozumność i pragmatyzm oraz wielowymiarowość człowieka i model sprawowania, który właściwy jest zarówno dla Foucaultowskiej seksualności, jak i Kantowskiego republikanizmu reprezentatywnego, są ze swej natury antywojenne, w sensie Tofflerowskim, tzn. dopuszczają antywojny, które zapobiegają wielkim, masowym i totalnym wojnom. Koncepcję wojny każdego z każdym zastąpiliśmy – powiada Thomas Hobbes – racjonalnym i sztucznym państwem, które stoi na straży wolności, własności i bezpieczeństwa⁸⁴. Przeświadczenie to leży u podstaw mentalności społeczeństw liberalnych, które nierozumną wojnę starają się zastąpić aprobatą dla działań pokojowych lub obronnych podejmowanych przez siły zbrojne. Społeczeństwa te aprobują i oczekują od sił zbrojnych takich działań, jak: „zwalczanie międzynarodowego terroryzmu”; „walka z międzynarodową przestępczością i organizacjami mafijnymi”;

„międzynarodowa kontrola zbrojeń”; pomoc rozwojowa i humanitarna; zwalczanie klęsk żywiołowych”, „ochrona granic przed ich nielegalnym przekraczaniem”; „misje pokojowe bez użycia broni pod kontrolą ONZ”; „międzynarodowe doradztwo wojskowe”; „działania wojskowe na terenie NATO”; „ochrona obywateli i dyplomatów za granicą”. W mniejszym stopniu aprobatę uzyskują „misje zbrojne ONZ czy NATO z użyciem broni”, „obrona własnego terytorium” lub „pomoc innemu państwu w powstrzymaniu agresora”⁸⁵.

Generalnie można stwierdzić, że w liberalnych społeczeństwach demokratycz-nych oczekuje się dziś od żołnierza jeszcze zdolności zabijania, ale już nie umierania.

Wyborcy i instytucje tych społeczeństw oczekują, aby ci żołnierze nie umierali, byli jakoś nieśmiertelni i rycerscy w działaniach przywracających nadzieję, niosących pomoc, pod-trzymujących pokój lub narzucających pokój – staraniach o wolność i demokrację liberal-ną przeciwko złym tyranom i despotom wstrzymującym postęp wolności i gospodarki wolnorynkowej itp. Są jednak nadal i takie społeczeństwa, których kultura akceptuje umieranie swoich żołnierzy, wręcz oczekuje tego od nich, gwarantując im życie wieczne w zamian za śmierć w boju.

O ile w starożytności rolę sumienia o znaczeniu powszechnym spełniali mędrcy lub wyrocznie; w średniowieczu – duchowni; w czasach nowożytnych – autorytety moralne (filozofowie, naukowcy, przywódcy polityczni i religijni); to rozwój wolnego rynku i handlu, szczególnie w XX wieku, już wyraźnie zaznaczył, że to rynek przejął rolę sumienia społecznego, wyroczni, przewodników sumień ludzkich i autorytetów moralnych. W związku z tym, jak głoszą szczegóły koncepcji zarówno ultraliberalnych, jak i anarchistycznych⁸⁶, gwałcące wolność nowożytne państwo narodowe wraz z jego

84 Zob.: T. Hobbes, Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, PWN, Warszawa 1954.

85 Zob. np.: Kamilton 1993 nr 1, s. 24-48.

86

militarnymi i stosującymi przemoc instytucjami zastąpić powinny agencje, w tym agencje czy firmy zapewniające bezpieczeństwo, ochronę i jakoś im podobne agencje militarno-policyjno-ochronne. Legitymizacją ich działania powinny być wygrane przetargi na określone usługi, ich najtańsze i efektywne świadczenie. Być może jest to utopia i mrzonka, ale jest to alternatywa wobec tradycyjnej i zinstytucjonalizowanej armii. Póki co, armia wciąż jest bardziej instytucją niż organizacją, ale jest instytucją, w której skłonności ku organizacji są już wyraźne. Misja troski o suwerenność, niepodległość i integralność terytorialną Ojczyzny coraz bardziej zdaje się zastępować pierwszeństwo starań o bezpieczeństwo, już nie tyle narodowe, co wspólne lub sojusznicze;

pierwszeństwo elitarnego honoru zastępuje prymat egalitarnej godności ludzkiej;

archaiczne posłuszeństwo i wierność ogranicza supremacja czci dla życia własnego i innych; poświecenie i bezgraniczne oddanie (mierność, ale wierność) zaciemnia blask profesjonalizmu, efektywności i legalizmu.

Jednak dokonane przez naszych przodków wybory ukształtowały współczesną kulturę, która przesiąknięta jest idealizowanym pragnieniem pokoju i faktycznymi zmaganiami wojennymi. W kulturze tej od wieków wyrażana jest preferencja dla pokoju przeciwstawianego wojnie, chociaż faktycznie prowadzone są nieustanne wojny usprawiedliwiane dążeniem do pokoju, jego obroną itp. Wojna traktowana jest często jako coś irracjonalnego, w przeciwieństwie do rozumnego i godnego człowieka wielowymiarowego pokoju. Ta swoista schizofrenia lub hipokryzja wyjaśniane są różnie.

W tłumaczeniach tych najczęściej przeciwstawia się człowieka natury - człowiekowi kultury; barbarzyńcę - człowiekowi cywilizacji; człowieka złego - człowiekowi dobremu;

żądnego krwi zbrodniarza - człowieczeństwu itd. Ale w wyjaśnieniach tych człowiek natury jest dla jednych agresywny i wojowniczy, dla innych zaś – altruistyczny i pacyfistyczny. Tym samym dla pierwszych człowiek kultury jest altruistyczny i ograniczający swoją naturalną agresywność, dla drugich natomiast wojowniczy i agresywny, ograniczony przez ideały pacyfistyczne człowieka kultury.

Rzecz zdaje się tkwić w tym, aby życie realizować w sposób rozumny i twórczy, a nie w sposób tylko racjonalny i odtwórczy oraz zgodnie z Zasadą Wydajności – jedno-stronny i jednowymiarowy. Skutkiem charakterystycznym dla spojrzenia epoki indu-strialnej jest z jednej strony to, co stanowi paradygmat nauki o wojnie spetryfikowany przez Clausewitza, jako nauki o celach uniwersalnych i obiektywnych wojny, z drugiej zaś paradygmat nauk o pokoju funkcjonujący pod nazwą polemologii, jako, wg Gastona Bouthoula, nauki o przyczynach wojen z zamiarem ich wyeliminowania ze wspólnoto-wego życia ludzi.

Natomiast utrwalany - w racjonalnym społeczeństwie jednowymiarowym rządzo-nym Zasadą Wydajności - paradygmat clausewitzowski wojny traktuje ją jako środek, czyn i narzędzie polityki⁸⁷ do realizacji takich trzech celów, jak: zniszczenie sił zbroj-nych, zdobycie kraju (terenu) przez nie chronionego i załamaniu woli jego mieszkań-ców⁸⁸. W paradygmacie tym eksponuje się wydajność działań sił zbrojnych mierzoną zdolnościami zniszczenia, eliminacji czy też likwidacji sił zbrojnych innego kraju –

87 Zob.: C. Clausewitz, O wojnie, Wyd. KUL, Lublin MCMXCV, s. 23.

88

przyjaciela, przeciwnika czy wroga. Owa eliminacja zdawała się być warunkiem wystar-czającym do tego, aby „zająć kraj” i „załamać wolę” jego mieszkańców – zrealizować racjonalnie i wydajnie cele wojny. Ale w myśleniu Clausewitza wojna jest „istnym kame-leonem” i (…) ze względu na panujące w niej dążności, stanowi dziwną trójcę złożoną z pierwotnej gwałtowności żywiołu, nienawiści i wrogości, co należy uznać za ślepy po-pęd naturalny, dalej z gry prawdopodobieństwa czyniącej z wojny swobodną czynność duchową, wreszcie zaś z właściwości podrzędnej – narzędzia politycznego, przez co pod-lega zwykłemu rozsądkowi. Pierwsza z tych trzech stron zwraca się ku narodowi, druga do wodza i wojska, trzecia zaś przeważnie do rządu⁸⁹. Taki paradygmat wojny nazwano trynitarnym modelem wojny, który obejmuje „trójcę pierwotną”: (instynkt, przypadek, rozum), „trójcę wtórną” (naród, wojsko, rząd) i trójcę, którą nazwać można militarną (wolę narodu, siły zbrojne i teren)⁹⁰.

To na kanwie clausewitzowskiego przeświadczenia tworzono międzynarodowe prawo wojenne, które ograniczało i legitymizowało działania zbrojne tylko do uczestni-ków walki – kombatantów – i zabraniało działań w stosunku do niekombatantów. Reali-zacja tych rygorów okazała się trudna. Co więcej, wiele wskazuje na to, że staje się coraz trudniejsza. Ważnym symptomem narastania trudności w spełnianiu rygorów międzyna-rodowego prawa wojennego tworzonego w epoce racjonalizmu są wizje przyszłych walk zbrojnych, które będą (i poniekąd już są) toczone … nie przez regularne armie, ale przez grupy, które dzisiaj nazywamy terrorystami, bojownikami, bandytami i rozbójnikami, ale które niewątpliwie poszukują dla siebie bardziej oficjalnej nazwy. Ich organizacja naj-prawdopodobniej będzie w większym stopniu opierać się na podstawach charyzmatycz-nych niż instytucjonalcharyzmatycz-nych, zaś motywacja wynikać mniej z profesjonalizmu, a bardziej z fanatyzmu i opartej na założeniach ideologicznych lojalności⁹¹. Do takich walk mniej przydatne są tradycyjne, potężne i karne siły zbrojne, a bardziej małe⁹² i działające nie w sposób zgodny z racjonalnie najlepszym planem, lecz realizujące wiele opcji⁹³, rozum-nie i wielowymiarowo, twórczo i rozum-niestereotypowo.

Jeżeli wojny jako walki zbrojne tracą charakter starć pomiędzy armiami masowy-mi i stają się coraz bardziej tzw. zmaganiamasowy-mi o małej intensywności i prowadzonymasowy-mi w niszach, to wymagają innych niż w epoce industrialnej bojowników, żołnierzy i ofice-rów – innych etyk i postaw moralnych oraz preferencji aksjologicznych. Wiele wskazuje na to, że nie mają to być wyalienowane narzędzia i maszyny wyspecjalizowane tylko do zabijania się wzajemnie. W konfliktach tych chaos, brak umundurowanego i poddanego karnej władzy dowódców przeciwnika, jego zakrytość i skrytość rodzi potrzebę sposobie-nia kadr niejednowymiarowych, lecz wielowymiarowych, nie dowódców myślących ra-cjonalnie i odtwórczo, lecz wojowników rozumnych w sensie przygotowania nie tylko do tradycyjnych (jednowymiarowych) działań bojowych, lecz także innych, niekonwencjo-nalnych, nowych i niestereotypowych. Tego wymagają już powszechne działania w

89 Ibidem, s. 31.

90 Por.: B. Heuser, Czytając Clausewitza, tłum P. Budny, PISM, Warszawa 2008, ss. 92 - 96.

91 M. van Crevald, The Transformation of War, New York 1991, s. 197; cyt. za: W. Karawajczyk, Nowe teorie wojny a organizacja sił zbrojnych, [w:] Transformacja instytucjonalno-organizacyjna wojska na progu XXI wieku, pod red. W. Chojnackiego, Warszawa 2004, s. 100-101.

92 Por.: Ibidem, s. 100.

93

flerowskich antywojnach, operacjach specjalnych i operacjach innych niż wojna po tzw.

misje pokojowe i humanitarne. Misje te to przede wszystkim, takie jak: peacemaking, których celem (zadaniem) jest doprowadzenie do porozumienia pokojowego lub prze-rwania ognia za pomocą środków dyplomatycznych; peacekiping, których zadaniem jest ograniczone użycie sił zbrojnych i policyjnych za zgodą kraju „przyjmującego” dla po-trzymania porozumienia pokojowego lub przerwania ognia; peace enforcement, których celem jest wymuszenie przestrzegania porozumień lub ochrona ludności cywilnej; peace-building, polegające na długoterminowym wsparciu tworzenia pokojowego ładu za po-mocą środków niewojskowych⁹⁴.

Coraz częstsze wykorzystywanie sił zbrojnych w działaniach antywojennych wy-generowało to, co nazywane bywa „nowymi wojnami”, wojnami postmodernistycznymi”, a nawet „nieformalnymi” lub „sprywatyzowanymi” – działaniami reagującymi bardziej na przemoc związaną z ideologią, naturą wspólnot i terroryzmem niż interesami państw.

W tych wojnach nie ma już frontów, kampanii i decydującej bitwy, nie ma też respektu dla terytorialnych ograniczeń państwa, nie ma koszar, mundurów i publicznego oddawa-nia honorów⁹⁵. Z uwagi na szczególnie częsty brak w tych wojnach respektu dla suwe-renności słabych państw i ich terytorium, zrodził się problem odpowiedzialności innych za podejmowane na tym terytorium interwencje, operacje pokojowe i humanitarne oraz działania specjalne i operacje inne niż wojna. Jest to nowy problem aksjologiczny, skła-niający do wyróżnienia obok tradycyjnego już prawa do wojny (jus ad bellum) wskazują-cego na „sprawiedliwe” jej przyczyny, prawa wojennego i humanitarnego (jus in bello) określającego dopuszczalne sposoby jej prowadzeni, (jus post bellum) wskazujacego na

„sprawiedliwe” jej kończenie, także nowego prawa, a mianowicie prawa do antywojny (w pojęciu Tofflerowskim) lub „wojny uprzedzającej” – jus ad antybellum. Podstawy tego prawa do antywojny czy też prawa do interwencji stara się budować doktryna responsibi-lity to protect (zwana już RtoP lub R2P). Doktryna ta została opracowana w roku 2001 i przedstawiona przez Komisję do spraw Interwencji i Suwerenności Państw – komisję powołaną przez rząd kanadyjski. Obejmuje ona:

1. Responsibility to prevent – obowiązek zapobiegania kryzysom humanitarnym.

2. Responsibility to react – określenie zasad ewentualnej interwencji wojskowej jako reakcji na kryzys.

3. Responsibility to rebuild – odpowiedzialność za odbudowę i pojednanie społe-czeństwa, zwłaszcza jeżeli interwencja wojskowa z zewnątrz nastąpiła⁹⁶.

Doktryna ta została włączona w 2005 roku do dokumentów końcowych Zgroma-dzenia Ogólnego ONZ w formie rozbudowanej. W tej formie prawo do interwencji i an-tywojny ma miejsce w czterech przypadkach: ludobójstwa, zbrodni wojennych, czystek etnicznych i zbrodni przeciwko ludzkości. Prawo to zaleca pierwszeństwo prewencji przed interwencją i stopniowe stosowanie siły⁹⁷.

Wiele wskazuje na to, że osnową wizji przygotowania wojowników wielowymia-rowych, którzy potrafią sobie radzić rozumnie i twórczo z tzw. wojnami XXI wieku

94 Por. W. Kostecki, Strach i potęga …, op. cit., s. 156.

95 Zob.: Craveld van, M. The Culture of War, Presidio Press/Ballantine Books, New York 2008.

96 W. Kostecki, Strach i potęga …, op. cit. s.158.

97

(działaniami rozproszonymi, terrorystycznymi itp.) jest nabycie umiejętności działania, które filozofia i etyka bezpieczeństwa wiąże z czterema metodami: wojenną, nie-wojenną, pokojową i nie-pokojową⁹⁸. Na tych metodach zdaje się zasadzać rozumność radzenia sobie w spełnianiu misji urzeczywistniania bezpieczeństwa z szanowaniem życia swojego i innych, na ile jest to tylko możliwe. W rozumnym radzeniu sobie w urzeczy-wistnianiu bezpieczeństwa zabijanie, niszczenie i burzenie nie jest jedyną, a jednowymia-rową, predyspozycją wojowników przyszłości. Bowiem oni powinni równie sprawnie posługiwać się metodą nie-wojenną, pokojową i nie-pokojową. A w posługiwaniu tym idzie o to, aby reagować elastycznie i nie tylko dokonywać krwawych i śmiertelnych de-strukcji innych, lecz starać się także o różne złożenia czynów konstrukcyjnych, profilak-tycznych i konstrukcyjnych. Organizować różne złożenia tych czynów, aby zapewnić trwanie, przetrwanie, rozwój i doskonalenie – zarówno sobie, jak i innym. Organizowanie takie tworzy paradygmat aksjologii i etyki bezpieczeństwa, który zdaje się być rozumnym i twórczym projektem wyjścia z kryzysu aksjologii, w tym również etyki wojskowej. Dla tej ostatniej lepszym byłoby określenie etyka wojownika – świadomego obywatela i człowieka wielowymiarowego, który nie tylko konserwuje i konstruuje (tworzy) dobro, dokonuje destrukcji zła lub zapobiega jakimkolwiek zmianom w jego naturalnym (zasta-nym) poziomie, lecz nie konserwuje i nie konstruuje (tworzy) zła oraz nie powoduje umyślnie destrukcji dobra i nie zapobiega jakimkolwiek zmianom poszerzającym dobro.

Zdaje się to być niezmiernie interesujący aksjologicznie – aczkolwiek dyskusyjny - paradygmat dla edukacji humanistycznej w wojsku jako organizacji starającej się o bez-pieczeństwo w warunkach ponowoczesnych, na progu trzeciego tysiąclecia. Wszelako to aksjologia, system wartości generowany i preferowane ideały są celami edukacji, także kształcenia i wychowania wojskowego, obronnego czy też dla bezpieczeństwa⁹⁹.

LITERATURA

 Adamkiewicz M., Wybrane zagadnienia z historii etosu wojska, WAT, Warszawa 1997.

 Adamkiewicz M., Z dziejów etosu wojska, Wyd. Bellona, Warszawa 1997.

 Adorno Th., Hokheimer M., Dialektyka Oświecenia. Fragmenty filozoficzne, wyd. II.

Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2010.

 Agamben G., My, uchodźcy, tłum. K. Gawlicz, [W:] Agamben. Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa 2010.

 Amin S., Zmurszały kapitalizm, Wyd. Dialog, Warszawa 2004.

 Armour R., Islam, Chrześcijaństwo i Zachód. Burzliwe dzieje wzajemnych relacji, WAM, Kraków 2004.

 Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 5, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 1996.

 Ash G.T., Wolny świat. Dlaczego kryzys Zachodu jest szansą naszych czasów, Znak, Kraków 2005.

 Barber B.R., Dżihad kontra Mc świat, WWL MUZA SA, Warszawa 2004.

 Bocheński A., Rozmyślania o polityce polskiej, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1987.

 Clausewitz C., O wojnie, Wyd. KUL, Lublin MCMXCV.

98 Zob.: J. Świniarski, Geneza i rozwój filozofii bezpieczeństwa, „Myśl Wojskowa” 2004, nr 1, s.138-146.

99 Zob. np.: J. Świniarski, Filozoficzne podstawy edukacji dla bezpieczeństwa, MON, DS.-W, Warszawa

 Collins A., Contemporary Security Studies, Oxford University Press, Oxford 2007.

 Craveld van M., The Culture of War, Presidio Press/Ballantine Books, New York 2008.

 Deklaracja Niepodległości, [W:] A. Bartnicki, K. Michałek, I. Rusinowa, Encyklopedia Historii Stanów Zjednoczonych Ameryki, Wyd. Egras Morex, Warszawa 1992.

 Dupreel E., Traktat o moralności, PWN, Warszawa 1969.

 Foucault M., Bezpieczeństwo, terytorium, populacja, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2010.

 Foucault M., Historia seksualności, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1995.

 Handbook of the sociology of the military, ed. by Giuseppe Caforio, Springer, New York 2006.

 Heuser B., Czytając Clausewitza, tłum. P. Budny, PISM, Warszawa 2008.

 Hobbes T., Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, PWN, Warszawa 1954.

 http://sipri.org/research/armaments/production/researchissues/pmsc

 http:/pl.wiksource.org/wil/Deklaracja_Praw_C%5

 Huntington S.P., Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, tłum.

H. Jankowska, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2007.

 Kant I., O wiecznym pokoju. Zarys filozoficzny, przekł. F. Przybylak, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1995.

 Karawajczyk W., Nowe teorie wojny a organizacja sił zbrojnych, [W:] Transformacja instytucjonalno-organizacyjna wojska na progu XXI wieku, pod red. W. Chojnackiego, Warszawa 2004.

 Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, [W:] Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej z 14.12. 2007 r., C 303/1 – C 303/16.

 Kodeks Honorowy Żołnierza Zawodowego Wojska Polskiego, Załącznik do obwieszczenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 3 marca 2008 r. [poz. 55] Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej z 2008 r. nr 5.

 Kostecki W., Strach i potęga. Bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku, Wyd. Pol-text, Warszawa 2012.

 Lazzarato M., Bezpieczeństwo a wydarzenie. Wywiad z Maurizio Lazzarato, tłum. Irmina Majchrzak, „Praktyka teoretyczna – Biopolityka” 2011/2.

 Marcuse H., Człowiek jednowymiarowy. Badania nad ideologią rozwiniętego społeczeństwa przemysłowego. PWN, Warszawa 1991.

 Nicikowski J., Utopie i racjonalizm, „Studia Filozoficzne” 1983, nr 5-6

 Nie pytajcie mnie kim jestem … Michel Foucault, pod red. M. Kwieka, Wyd. Nauk IF UAM, Poznań 1998.

 Nozick R., Anarchia, państwo, utopia, Wyd. ALETHEIA, Warszawa 2010.

 Oelrich J., Die Kontzeption der Jnneren Fuhrung as heuting Sicht, Koblencja 1990.

 Ossowska M., Ethos rycerski i jego odmiany, PWN, Warszawa 1986.

 Platon, Timajos, Kritias czyli Atlantyk, PWN, Warszawa 1986.

 Podkowski A., Dowodzenie, dyscyplina i partnerstwo w Bundeswherze, „Zeszyty Naukowe AON” 1995, nr 1.

 Popper K.R., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, t. 1 i 2, Wyd. Kwartalnika Politycznego „Krytyka”, Warszawa 1987.

 Ray J.L., Democracy and International Conflict: An Evaluation of the Democratic Peace Proposition, University of South Carolina Press, Columbia 1998.

 Russett B.M., Democracy, War and Expansion through Historical Lenses, “European Journal of International Relations” 2009/1, vol. 15.

 Skolimowski H., Uniwersalne wartości etosu polskiego, [W:] Oblicza polskości, pod red.

Anny Kłosowskiej, Wyd. UW, Warszawa 1990.

 Stawrowski Z., Niemoralna demokracja, Ośrodek Myśli Politycznej - Wyższa Szkoła Europejska im. ks. J. Tischnera, Kraków 2008.

 Sułek M., Świniarski J., Etyka jako filozofia dobrego działania zawodowego, Wyd.

Bellona, Warszawa 2001.

 Szacki J., Spotkanie z utopią, Wyd. ISKRY, Warszawa 1980.

 Świniarski J., Dystynkcje etyczne w perspektywie doświadczeń armii polskiej i niemieckiej ostatniego stulecia, „ATHENAEUM. Political Science” 2004, nr 12.

 Świniarski J., Filozoficzne podstawy edukacji dla bezpieczeństwa, MON, DS.-W, War-szawa 1999.

 Świniarski J., Geneza i rozwój filozofii bezpieczeństwa, „Myśl Wojskowa” 2004, nr 1.

 Świniarski J., Kizer K.P., Godność człowieka w warunkach służby wojskowej.

Doświadczenia polskie i niemieckie, „Zeszyty Naukowe AON” 1997.

 Świniarski J., O kryzysie etyki, etyki wojskowej i niektórych poszukiwaniach jej paradyg-matu, „Edukacja Humanistyczna w Wojsku” 2005, nr 2.

 Toffler H. i A., Wojna i antywojna. Jak przetrwać na progu XXI wieku, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 1997.

 United Nations Development Program (w:) Human Development Rapport 1994, Oxford University Press New York-Oxford 1994.

 W służbie narodu. Bundeswehra 1955-1993, Bellona, Warszawa 1993.

 Wallerstein I., Koniec świata jaki znamy, Wyd. Scholar, Warszawa 2004.

 Wartości i postawy moralne w procesie wychowania wojskowego, pod red.

M. Marcinkowskiego, Koszalin 1995.

 Weart S.R., Bez wojny: Dlaczego państwa demokratyczne nie walczą ze sobą?, tłum.

L. Stawowy, Świat Książki, Warszawa 2001.

ON THE AXIOLOGY OF THE PROFESSIONAL ARMED FORCES Summary

In quest for the axiology of the professional armed forces the author comes from the con-viction that they are generated from the crisis of values formed in modern societies. Therefore, the overall evidence indicates the crisis axiology of this society and refines it. Firstly, the views of Herbert Marcuse are referred, criticizing the industrial society. Secondly, there is the opinion of Immanuel Wallerstein criticizing the modern society. Finally, there are the trails of Michel Foucault’s thoughts, criticizing the society model of madness and crime in exercising power, as well as indicating the model of sexuality in this exercising, which features the latest society.

Then, against the background of the criticism the author is trying to point out the influence of the democratic peace concept on the axiology of the armed forces – a concept that is put in the de-sign of Immanuel Kant. This axiology is set in military sociology observations and, exposed by it, the process of transition from the Army as an institution to the Army as an organization. In this process, as it is suggested by the author, there is the antique distinction of honour and the enno-bled distinction of human dignity of "a citizen in a uniform". This process consists of the change in thinking about the operation of the armed forces, their tasks and the methods of implementa-tion. Its evidence appears to be the abandonment of the army bloody struggles apology for the prevention and antiwar apology, as well as the creation of a new type of intervention and its jus-tification.

Keywords: one-dimensional, multi-dimensional human, industrial society, modern society, bio-politics, security, eternal peace, the abolition of the conscript army, the theory of democratic peace, human security, antiwar, operations other than war, special operations, honour, human dignity

Jerzy GUTOWSKI^

W dokumencie SPIS TREŚCI Mariusz WIATR (Stron 160-167)