Cechy i formy innowacji otwartych we współczesnej gospodarce

innowacyjność jest postrzegana dzisiaj jako działalność permanentna, przyczy‑

niająca się do wzrostu efektywności i konkurencyjności przedsiębiorstwa w sposób ciągły i kompleksowy

W ostatnich latach zmienia się także podejście do form i przejawów innowacji W literaturze i w sferze praktyki gospodarczej stosuje się różne typologie innowacji Ważnym kryterium analizy jest miejsce pochodzenia i zastosowania innowacji¹ pozwala ono wyodrębnić innowacje powstałe wewnątrz przedsiębiorstwa i ekspo‑

nowane w ramach jego bezpośredniej działalności oraz innowacje pochodzące spoza przedsiębiorstwa i będące rezultatem kooperacyjnego podejścia do innowacji

ta druga kategoria wiąże się z ważną w ostatnich latach koncepcją tzw innowacji otwartych W wielu opracowaniach przyjmuje się, że autorem pojęcia innowacji otwartej jest h chesbrough², który opisał proces przechodzenia przedsiębiorstw od zamkniętego do otwartego modelu innowacji ten pierwszy model charakteryzuje się samodzielnym prowadzeniem działalności typu B+r, ochroną nowych produktów i procesów wewnątrz firmy (tajemnica gospodarcza) i przyjęciem założenia, że sukces

1 m dolińska, Innowacje w gospodarce opartej na wiedzy, pWe, Warszawa 2010, s 21 i dalsze

2 h chesbrough, Open Innovation: The New Imperative for Creating and Profiting from Technology, harvard Business school press, Boston, massachusetts 2003

oraz przewagę konkurencyjną są w stanie osiągnąć tylko te przedsiębiorstwa, które jako pierwsze wprowadzą innowacyjne produkty lub technologie na rynek

otwarty model innowacji zakłada nie tylko dzielenie się wiedzą z otoczeniem firmy, ale także pozyskiwanie nowych rozwiązań z tego otoczenia poprzez zakup licen‑

cji i patentów, alianse strategiczne, sieci firm i wiele innych rozwiązań organizacyjno‑

‑prawnych, które sprzyjają takiej otwartości W modelu tym przyjęto założenie, że firmy nie mogą polegać wyłącznie na własnym potencjale innowacyjnym, lecz winny strać się nabywać nowatorskie rozwiązania od innych przedsiębiorstw oraz udostępniać swoje innowacje już wdrożone lub niewykorzystane z jakichś powodów innym podmiotom na określonych warunkach

podstawowe założenia otwartego modelu innowacji można więc określić nastę‑

pująco³:

nie wszyscy najlepsi ludzie pracują dla nas, potrzebujemy współpracy z zewnętrz‑

• nymi jednostkami badawczymi

zewnętrzne prace B+r mogą być dla nas źródłem wymiernych korzyści

• stworzenie lepszego modelu biznesowego jest ważniejsze niż wejście jako pierwsi

• na rynek

Wykorzystanie najlepszych pomysłów własnych i obcych jest źródłem sukcesu

• należy czerpać korzyści z udostępnienia innym naszej własności intelektualnej

• oraz korzystać z obcej wiedzy, jeśli to wspiera nasz model biznesowy

Wykorzystanie idei innowacji otwartych jest uwarunkowane wieloma czynnikami o charakterze zewnętrznym i wewnątrzorganizacyjnym⁴ przede wszystkim należy wskazać na liczne czynniki społeczno ‑gospodarcze, do których można zaliczyć glo‑

balizację i znaczące przepływy kapitału pomiędzy krajami, rozwój form działalności typowej dla gospodarki opartej na wiedzy oraz znaczną mobilność pracowników pomiędzy firmami, regionami oraz państwami ten ostatni czynnik powoduje natu‑

ralną trudność w utrzymaniu zasobów wiedzy w ramach jednego przedsiębiorstwa i duży transfer pomysłów, kompetencji oraz klientów⁵

Wspomniane wyżej procesy wspiera ogromny rozwój technologii informa‑

tycznych i bardzo szybkie tempo przekazywania wiedzy z jednych ośrodków do drugich (idea tzw otwartej nauki) jest to podejście polegające na stosowaniu otwar‑

tych modeli tworzenia i dystrybucji wiedzy w sferze naukowej opiera się ono na założeniu, że wiedza i kultura stanowią wspólne dobra ludzkości i należy dążyć do

3 B sieniewska, Otwarty model innowacji – nowe podejście do działalności badawczo rozwojowej, http://www ptzp org pl/files/konferencje/kzz/artyk_pdf_2010/132_sieniewska_B pdf

4 j taylor, r mcadam, Innovation Adoption and Implementation in Organizations: A Review and Critique, „journal of general management” 2004, Vol 30, no 1

5 m andrzejczak, Otwarte innowacje w drodze ku intelektualnemu przewrotowi, w: Wspólna odpo‑

wiedzialność. Rola innowacji, forum odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2013, s 80 i dalsze

Rozdział 5. Rola innowacji otwartych w procesie rozszerzanie granic przedsiębiorstwa 69 zapewnienia szerokiego i swobodnego dostępu do tych zasobów istotne znaczenie ma tu tzw „ruch otwartego dostępu” (Open Access), który dąży do zapewnienia swobodnego dostępu do prac naukowych z wykorzystaniem narzędzi komunikacji elektronicznej powstały więc warunki do łatwego i szybkiego dostępu online do wiedzy zgromadzonej w zasobach „otwartego dostępu”, z zachowaniem w odpo‑

wiednim zakresie praw autorskich⁶

stworzenie określonej innowacji wewnątrz przedsiębiorstwa nie jest więc już obecnie warunkiem sukcesu biznesowego istotniejsze niekiedy okazują się umiejęt‑

ności skutecznego wykorzystania czyjegoś pomysłu czy konkretnego rozwiązania Ważnym czynnikiem warunkującym otwartość innowacyjną przedsiębiorstwa jest też faza jego rozwoju oraz etap (generacja) innowacyjności należy bowiem dostrzec, że wraz z wydłużaniem się cyklu życia przedsiębiorstwa następuje także proces przechodzenia od prostego modelu innowacyjności, opartego na samodziel‑

nych próbach inicjowania oraz implementacji innowacji, do modeli bazujących na aliansach, sieciowych powiązaniach i innych formach otwartości innowacyjnej przedsiębiorstwa⁷ duży wpływ mają także określone doświadczenia właścicieli i kadry menedżerskiej firm oraz przykłady udanych działań innowacyjnych

jak wiele nowych idei i rozwiązań, koncepcja otwartej innowacji miała pierwsze zastosowanie w sektorze dużych firm mają one znaczne doświadczenia we współ‑

pracy z uczelniami i ośrodkami badawczo ‑rozwojowymi, z laboratoriami i instytu‑

cjami finansowymi, które z reguły chętniej angażują się w projekty podejmowane przez duże firmy

Koncepcja otwartych innowacji może jednak mieć także duże znaczenie w odnie‑

sieniu do małych i średnich przedsiębiorstw firmy te nie posiadają własnych labo‑

ratoriów i pracowni badawczych czy projektowych, nie dysponują także znacznymi zasobami finansowymi na cele inwestycyjne związane z innowacjami z drugiej strony właściciele i menedżerowie takich przedsiębiorstw dysponują często dużymi kompetencjami w zakresie komunikacji i wprowadzania nowych produktów na rynek Wiąże się to w wielu przypadkach z dobrym rozpoznaniem potrzeb rynku oraz z posiadaniem sieci rozległych kontaktów z klientami należy ponadto zauwa‑

żyć, że małe i średnie firmy mogą podjąć i testować innowacje odrzucone z jakichś względów przez duże korporacje (np z uwagi na bariery w produkcji masowej lub wielkoseryjnej)

6 j duraj, m papiernik ‑Wojdera, Przedsiębiorczość i innowacyjność, difin, Warszawa 2010, s 75–76

7 a pomykalski, Zarządzanie procesem innowacji. Wybrane kierunki badawcze, w: Osiągnięcia i perspektywy nauk o zarządzaniu, red s lachiewicz, B nogalski, Wolters Kluwer business, Warszawa 2010, s 313 i dalsze

istotnym uzasadnieniem dla zastosowania koncepcji otwartej innowacji w małych i średnich firmach jest rosnący potencjał innowacyjny w tych przedsiębiorstwach (lepiej wykształcona kadra, coraz nowocześniejszy sprzęt) a także wzrost zapotrze‑

bowania na nowe innowacje