Strategiczne wymiary organizacji – ich determinanty i efekty

Każdy z opisanych tu strategicznych wymiarów organizacji: wielkość, elastyczność i złożoność można przedstawić jako cechę ciągłą, stopniowalną, mierzoną adekwat‑

nymi wskaźnikami można też w sposób uproszczony opisać wymiary organizacji, posługując się pojęciami przeciwstawnymi: organizacja mała – organizacja duża, organizacja nieelastyczna – organizacja elastyczna, organizacja prosta – organizacja złożona Kombinacja tych trzech wymiarów zakłada istnienie ośmiu modeli organi‑

zacji można założyć, że każdy z tych modeli występuje w rzeczywistości, jednakże z różną częstotliwością ze względu na zróżnicowanie wymiarów strategicznych różna jest trudność badania poszczególnych typów organizacji i zarządzania nimi

umiejętność zaprojektowania narzędzia pomiaru każdego z trzech wymiarów pozwoliłaby na zbadanie różnic w częstotliwości występowania poszczególnych modeli organizacji w danej zbiorowości, np branży czy regionie organizacji, a także zbadania, jakie są determinanty kształtowania się poszczególnych wymiarów organizacji Ważne jest też zbadanie, który z modeli organizacji i który z wymiarów najsilniej wpływają na efektywność organizacji takie badania miałyby dużą wartość aplikacyjną

na rysunku 7 2 przedstawiono model pokazujący determinanty kształtowania wielkości, elastyczności i złożoności organizacji oraz wpływ natężenia tych wymia‑

rów w organizacji na jej efektywność model ten może być przekształcony w model badawczy, w którym determinanty będą zmienną niezależną, wymiary organizacji zmienną interweniującą a stan organizacji w sensie jej sprawności i efektywności – zmienną niezależną

determinanty strategicznych wymiarów organizacji to czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, którymi kieruje się organizacja w swoich decyzjach rozwojowych na podstawie studiów literatury i badań można stworzyć listę determinant wielko‑

ści, elastyczności i złożoności organizacji począwszy od ansoffa do współczesnych badaczy, źródeł przekształceń organizacji poszukuje się przede wszystkim w naturze otoczenia, jego zmienności, złożoności, sile oddziaływania turbulencja otoczenia i jego nieprzewidywalność to czynnik numer jeden wymuszający określone zacho‑

wania przystosowawcze organizacji h i ansoff i e j macdonnell zaproponowali pięciostopniową skalę pomiaru turbulencji, w której uwzględniono pomiar takich cech otoczenia, jak: tempo zmian, złożoność zmian, ostrość walki konkurencyjnej, przewidywalność, długość cyklu życia produktu, łańcuch wartości i tempo zmian technologicznych¹⁷ turbulencja w rozumieniu ansoffa i macdonnella uwzględnia,

17 h i ansoff, e j macdonnell, Implanting Strategic Management, prentice hall, new york 1990, za: p nowodziński, Zarządzanie strategiczne..., op cit , s 37

Rozdział 7. Granice organizacji 95 poza szybkością zmian i ich nowością, również takie cechy, jak intensywność oto‑

czenia i jego złożoność e stańczyk ‑hugiet wyróżnia dwa podstawowe wymiary otoczenia: wymiar zmienności, czyli turbulencję, dużą prędkość i dynamikę oraz wymiar zawikłania, rozumiany jako złożoność otoczenia i emergencja¹⁸

Zewnętrzne Determinanty

wymiarów

Wewnętrzne

Wielkość Dynamika rozwoju

Stan organizacji Wymiary organizacji

Czynniki ekonomiczne

Odporność na kryzys

Sprawność Elastyczność

Złożoność

rysunek 7.2. Model determinant i efektów wymiarów strategicznych organizacji

Źródło: opracowanie własne

mniej oczywisty jest związek determinant wewnętrznych z wymiarami strate‑

gicznymi organizacji można założyć, że główny wpływ na kształt organizacji mają czynniki psychologiczne, społeczne i kulturowe, ponieważ kształtują one percepcję otoczenia, kreują wartości, relacje, cele i aspiracje menedżerów oraz określają ich sposoby działania znaczenie mają też takie charakterystyki organizacji, jak rodzaj prowadzonej działalności, faza życia organizacji, forma prawno ‑właścicielska, przy‑

należność do branży m moroz, badając determinanty elastyczności organizacji, brał pod uwagę takie czynniki wewnętrzne, jak np czynniki osobowe, strukturę orga‑

nizacyjną, system informacyjny, kulturę, styl kierowania¹⁹ Badaniu podlega wpływ poszczególnych determinant zewnętrznych i wewnętrznych na każdy z wymiarów strategicznych

Wymiary strategiczne organizacji są centralnym elementem modelu analizie można poddawać zarówno natężenie występowania w organizacji każdego z wymia‑

rów, jak też wzajemne związki między wymiarami odpowiedź na pytanie, jak wzrost

18 e stańczyk ‑hugiet, Dynamika strategiczna..., op cit , s 24

19 m moroz, Kształtowanie elastyczności..., op cit , s 157

rozmiarów organizacji wpływa na jej elastyczność i złożoność i odwrotnie, może być bardzo interesująca

najtrudniejszym do zbadania elementem modelu jest związek między każdym z wymiarów organizacji a jej efektywnością mierzoną za pomocą wskaźników eko‑

nomicznych lub oceny sprawności i dynamiki organizacji W literaturze znane są próby badania skutków ekonomicznych przede wszystkim wielkości organizacji W sektorach o silnym efekcie skali badania związków między wielkością przedsię‑

biorstwa mierzoną udziałem w rynku a jego rentownością potwierdzają pozytywny związek między wielkością organizacji a jej efektywnością ale w pozostałych sekto‑

rach związek ten nie ma charakteru liniowego nieliczne badania związku poziomu elastyczności z efektami działania organizacji nie pokazują nigdy związku linio‑

wego, a raczej potwierdzają istnienie pewnego optymalnego dla każdej organizacji poziomu elastyczności, przy którym funkcjonuje ona najsprawniej prawdopodobnie nieliniowy charakter ma również związek stopnia złożoności z wynikami organi‑

zacji Bardzo liczne są badania ekonomicznych skutków złożoności w odniesieniu do złożoności cząstkowych jako przykład można podać badanie wpływu złożo‑

ności strategii na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstw; uwzględniano tu takie elementy złożoności, jak dywersyfikacja działalności, stopień internacjonalizacji, zakres integracji pionowej, liczba aliansów strategicznych, liczba dostawców znane są również badania wpływu złożoności strukturalnej na wyniki przedsiębiorstw w postaci badania efektywności różnego typu grup kapitałowych i porównywania ich z przedsiębiorstwami opartymi na powiązaniach hierarchicznych nie można jednak potwierdzić istnienia związku między złożonością organizacji a jej efektami ze względu na fragmentaryczność tych badań

Wnioski

zarządzanie jako nauka ma już ponad sto lat Wielki dorobek badawczy, doświad‑

czenia menedżerów, badaczy i konsultantów to ogromny zbiór wiedzy o funkcjono‑

waniu organizacji ta wiedza jest jednak rozdrobniona, badania nie dają spójnego obrazu rzeczywistości, różne stanowiska i metody uniemożliwiają tworzenia syntezy z tych badań i obserwacji można zauważyć, że przedstawiciele nauk o zarządzaniu zamiast budować generalną teorię organizacji w oparciu o scalanie cząstkowych teorii i badań, dalej dzielą tę dyscyplinę na subdyscypliny, problemy, szkoły i podejścia, uniemożliwiając stworzenie stałej podstawy teoretycznej dyscypliny przedstawiony w artykule pomysł na badania nad generalnymi wymiarami organizacji, jej deter‑

minantami i efektami jest przykładem badań mających na celu wykreowanie syn‑

tetycznego obrazu organizacji

Rozdział 7. Granice organizacji 97

Bibliografia

allen p , maguire s , mcKelvey B , The SAGE Handbook of Complexity and Management, 2011

ansoff h i , Zarządzanie strategiczne, pWe, Warszawa 1985

ansoff h i , macdonnell e j , Implanting Strategic Management, prentice hall, new york, 1990

Cudowna siła prostoty – wywiad z Chrisem Zookiem, „harvard Business review polska”

luty 2013

Elastyczność organizacji, red r Krupski, Wyd uniwersytetu ekonomicznego we Wro‑

cławiu, Wrocław 2008

grajewski p , Granice elastyczności organizacji, w: Granice zarządzania, red m romanow‑

ska, j cygler, oficyna Wydawicza sgh, Warszawa 2014

lichtarski j , O relacji porządek – chaos na tle współczesnych tendencji w zarządzaniu,

„przegląd organizacji” 2002, nr 1

moroz m , Kształtowanie elastyczności przedsiębiorstw internetowych, Wue, Wrocław 2013

nowodziński p , Zarządzanie strategiczne współczesnym przedsiębiorstwem. Otoczenie a strategia, Wyd politechniki częstochowskiej, częstochowa 2013

sargut g , mcgrath r g , Jak żyć ze złożonością?, „harvard Business review polska”

lipiec–sierpień 2012

stacey r d , The science of complexity: an alternative perspective for strategic change processes,

„strategic management journal” 1995, Vol 16

stańczyk ‑hugiet e , Dynamika strategiczna w ujęciu ewolucyjnym, Wyd uniwersytetu ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2013

sull d , eisenhardt K m , Proste reguły w złożonym świecie, „harvard Business review polska” luty 2013

Teoria organizacji i zarządzania, red j Kurnal, pWe, Warszawa 1979

Wyciślak st , Złożoność, kryzys, przedsiębiorstwo, „przegląd organizacji” 2012, nr 12 zook ch , allen j , Repetability. Build Enduring Business for a World of Constant Change,

harvard Busiess review press, Boston 2012

Rozdział 8. Granice elastyczności organizacji 99